ZWIERZĘTA HODOWLANE CHÓW ALPAK Anna Morales Villavicencio SPRAWDZONA WIEDZA DOBRA CENA
CHÓW Alpak
Serdeczne podziękowania składam: Marcie i Piotrowi Pietrzykowskim oraz Mariuszowi Wierzbickiemu hodowcom alpak za możliwość zdobycia praktycznej wiedzy na ich farmach oraz prowadzenia badań naukowych, Barbarze Brach i Edwardowi Lewandowskiemu redaktorom czasopisma Farmer za pomoc w popularyzacji wiedzy o alpakach, Krzysztofowi Dąbrowskiemu redaktorowi programu TVP 1 Dzień dobry w sobotę za propagowanie wiedzy o hodowli alpak w naszym kraju, Madeleine i Michel moim dzieciom za wsparcie w realizacji mojej pasji, jaką są alpaki.
CHÓW Alpak Anna Morales Villavicencio Multico Oficyna Wydawnicza
chów alpak Spis treści Pochodzenie alpak 6 Udomowienie 7 Zasięg terytorialny 7 Alpaki i korzyści z ich hodowli 9 Jak zacząć hodowlę 11 Wykorzystanie alpak 13 Wykorzystanie włókna 13 Wykorzystanie mięsa 20 Skóry i futra 23 Turystyka i rekreacja 25 Alpakoterapia 29 Ochrona stad owiec 30 Nawóz i jego zastosowanie 31 Rasy alpak 32 Rasa huacaya 32 Rasa suri 32 Rozród alpak 36 Gotowość do rozrodu 36 Systemy krycia alpak 38 Rozwój ciąży 40 Diagnozowanie ciąży 41 Poród i opieka nad młodym 42 Warunki utrzymania alpak 47 Wyposażenie alpakarni 47 Jakiej powierzchni wymagają alpaki 48 Żywienie alpak i ich potrzeby pokarmowe 53 Żywienie młodych 53 Żywienie dorosłych 56 Kondycja alpak 59 Odsadzenie młodych 61 Dlaczego odsadzamy? 62 Kiedy odsadzać? 62 Zabiegi pielęgnacyjne 63 Odrobaczanie 63 Strzyża 63 Korekta paznokci 66 Korekta zębów 66 Zdrowie alpak 67 Choroby infekcyjne 67 Choroby pasożytnicze 69 Inne choroby 70 Rośliny trujące dla alpak 72 Transport alpak 73 Praca hodowlana 74 Alpaka show 76 Promocja alpak i produktów od nich pochodzących 77 Marketing 77 Bibliografia 78 5
chów alpak Pochodzenie alpak Pochodzenie alpak Obecnie żyjące udomowione formy wielbłądowatych południowoamerykańskich to rezultat długiego i złożonego procesu ewolucyjnego, przebiegającego w Ameryce Północnej. Na tym kontynencie pojawiły się niewielkie, 30-centymetrowe ssaki nazywane Protylopus peterson, wyglądem przypominające małe guanako. Dały one początek innym gatunkom, które, ewoluując, stopniowo powiększały rozmiar ciała. Znaleziska archeologiczne zachowane w doskonałym stanie potwierdzają, że przed 20 milionami lat wielbłądowate panowały na obfitujących w roślinność, bezkresnych równinnych terenach Ameryki Północnej. Po wnikliwych badaniach naukowych zostały sklasyfikowane w czterech grupach: Titanotylopus, Paracamelus, Megatylopus i Hemiauchenia. Od nich wywodzą się współczesne wielbłądowate. Przed 3 milionami lat, na początku pliocenu, niektóre osobniki Paracamelus zaczęły migrować z Ameryki Północnej do Eurazji przez Cieśninę Beringa. Rozprzestrzeniły się wówczas w Europie, Afryce i Chinach. Od tego przodka pochodzą współczesne wielbłądy należące do rodzaju Camelus: dwugarbny baktrian i jednogarbny dromader. W tym samym czasie Hemiauchenia migrowały na południe przez Przesmyk Panamski, docierając na obecne terytorium Ameryki Południowej, gdzie się zróżnicowały, dając początek paleolamie, lamie i wikunii. Gwałtowne zmiany klimatu w epoce lodowcowej plejstocenu wywarły ogromny wpływ na florę i faunę półkuli północnej. Silne zlodowacenie spowodowało przemieszczanie się lodu z bieguna północnego na południe kontynentu, co doprowadziło do wyginięcia wszystkich wielbłądowatych w Ameryce Północnej. W Ameryce Południowej wyginęły osobniki z grupy Huemiauchenia i Paleolama, pozostały tylko lamy i wikunie. Nazwa wielbłądowate południowoamerykańskie obejmuje dwa udomowione gatunki: lamy i alpaki oraz dwa dzikie wikunie i guanako. Te cztery gatunki wielbłądowatych południowoamerykańskich mają ten sam kariotyp 2 n = 74 (liczbę chromosomów), co oznacza, że mogą krzyżować się między sobą, dając płodne potomstwo. Badania nad wielbłądowatymi wciąż budzą wątpliwości, ponieważ pomiędzy wymienionymi czterema gatunkami istnieje wiele podobieństw morfologicznych, behawioralnych i fizjologicznych. Jedna z dopuszczalnych hipotez głosi, że guanako lub jego przodek dali początek lamie w czasie długotrwałego procesu udomowienia, co jest poparte dużym podobieństwem pomiędzy nimi, natomiast w przypadku alpak wyjaśnienie nie jest tak proste. Biorąc pod uwagę, że alpaki są podobne do wikunii, szczególnie pod względem charakterystyki morfologicznej i zachowania, uważa się, że pochodzą właśnie od nich, ale inni badacze na podstawie zgromadzonych informacji sądzą, że alpaka to hybryda lamy i wikunii. 6
Udomowienie chów alpak Lama Alpaka Guanako Wikunia Naukowcy, którzy zajmują się badaniem pochodzenia wielbłądowatych, podkreślają, opierając się na szczegółach morfologii czaszki, że guanako był przodkiem lamy i alpaki. Trudno ustalić potomków i stopień pokrewieństwa tych czterech gatunków, ale należy podkreślić fakt, że potomstwo powstałe w wyniku ich krzyżowania jest płodne. Podsumowując, można powiedzieć, że wielbłądowate pochodzą z Ameryki Północ nej, kontynentu, z którego grupy zwierząt migrowały w różnych epokach do Eurazji i Ameryki Południowej, po czym wyginęły w środowisku macierzystym. Udomowienie Zapiski archeologiczne wskazują, że udo mowienie lam i alpak nastąpiło ok. 4000 5000 lat p.n.e. w rejonie peruwiańsko-boliwijskiego Altiplano. Doszło do tego w wyniku polowań na dzikie zwierzęta, co pozwoliło ówczesnym społecznościom zamieszkującym te tereny pozyskiwać wełnę, mięso, skóry i odchody jako paliwo. Zwierzęta te odgrywały też ważną rolę w mitach i wierzeniach. Dzikie wielbłądowate stanowiły rezerwę genetyczną. Źródła podają, że największe sukcesy w hodowli alpak osiągnięto wraz z rozwojem kultury inkaskiej. W czasach imperium inkaskiego (XII XV w.) wprowadzono programy selekcji i separacji stad w zależności od koloru okrywy włosowej oraz celu hodowli. Szacuje się, że w tym okresie populacja udomowionych sztuk liczyła 32 miliony. Do zaniedbań w hodowli alpak doszło w czasie inwazji hiszpańskiej, kiedy do Ameryki Południowej sprowadzono europejskie zwierzęta hodowlane. Stada alpak zostały zdziesiątkowane i przepędzone w górzyste tereny o surowym klimacie, gdzie żyją do dziś. Zasięg terytorialny Obszar występowania udomowionych wiel błądowatych lam i alpak jest kon- 7
chów alpak Pochodzenie alpak wymarłe wielbłądowate współczesne wielbłądowate Ewolucja wielbłądowatych trolowany przez człowieka, ale jak dotąd obejmuje on przede wszystkim strefę regionu Altiplano Chile Peru Boliwii w Ameryce Południowej. Światowa populacja tych zwierząt szacowana jest na 4 miliony sztuk. W Peru żyje 3,3 mln alpak, w Boliwii 420 tys., a w Chile 45 tys. Z początkiem lat 80. alpaki zaczęto hodować na pozostałych kontynentach, gdzie nie miały problemu z aklimatyzacją. Aktualnie największa liczba tych zwierząt, poza Ameryką Południową, występuje w Australii (ponad 100 tys.), USA, Kanadzie, Nowej Zelandii oraz Europie. Spośród krajów europejskich liczną hodowlę alpak ma Wielka Brytania (20 tys.), a mniejsze Szwajcaria, Niemcy, Austria, Francja, Hiszpania, Polska a także kraje skandynawskie. Powodem tak szerokiego zainteresowania tymi zwierzętami jest niezwykle cienkie włókno, które docenili projektanci mody. Jego grubość wynosi od 15 do 20 mikronów, co sprawia, że zalicza się je do grupy włókien tzw. specjalnych i konkuruje ono na rynku z kaszmirem, moherem oraz angorą. Występuje w szerokiej gamie kolorów i ma niezwykłe właściwości termiczne. 8
Alpaki i korzyści z ich hodowli chów alpak Alpaki i korzyści z ich hodowli Alpaki od niepamiętnych czasów służyły człowiekowi, dostarczając włókna, skór oraz mięsa. Zwierzęta te znane są na świecie jako producenci bardzo cienkiego włókna, które występuje w 22 naturalnych kolorach. Cena włókna alpaki na rynku międzynarodowym jest wysoka ze względu na niespotykane właściwości oraz niewielką skalę produkcji. Jest ono trzykrotnie trwalsze i sześciokrotnie cieplejsze od wełny owczej. Każdy stopień przetworzenia włókna we włóczkę czy gotowy wyrób znacznie podnosi jego cenę. Dlatego warto to robić we własnym gospodarstwie, ponieważ wiąże się z tym wiele korzyści wyroby z włóczki alpak można sprzedać np. gościom w gospodarstwie agroturystycznym. Mięso tych zwierząt ma wysoką wartość odżywczą ze względu na dużą zawartość białka i niską cholesterolu. Ich interesujący wygląd i łagodny charakter sprawiają, że wykorzystuje się je także w turystyce i rekreacji oraz w zooterapii. Odchody alpak są wartościowym nawozem, który może być stosowany w uprawach ogrodniczych i rolniczych. W obrębie gatunku alpak występują dwie rasy: suri i huacaya. Potencjalny hodowca na samym początku musi zdecydować, którą z nich (a może obie?) wybrać (ich charakterystyka zostanie przedstawiona w kolejnych rozdziałach). Trzeba określić też cel hodowli: czy mają to być zwierzęta o pięknym wyglądzie żywe maskotki, czy przeznaczone do dalszej reprodukcji. To, ile sztuk będziemy utrzymywać, zależy od posiadanego areału i zaplecza paszowego. Alpaki w hodowli przydomowej można żywić suchym chlebem bądź resztkami pożniwnymi, co sprawia, że koszt ich utrzymania jest niższy w porównaniu z innymi gatunkami zwierząt gospodarskich. Chów tych zwierząt nie wymaga dużego areału gruntów. W sezonie letnim moż- Włókno alpaki w naturalnych kolorach 9
Niedostępne w wersji demonstracyjnej. Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki.