Szczegółowa Koncepcja Realizacji Śląskiej Regionalnej Sieci Szkieletowej

Szczegółowa Koncepcja Realizacji Śląskiej Regionalnej Sieci Szkieletowej Wyciąg z koncepcji oraz aktualizacji inwentaryzacji do celów konsultacji Listopad 2010 r. Strona 1 z 240

Spis treści 1 WPROWADZENIE DO KONSULTACJI... 5 1.1 KONCEPCJA INTERWENCJI PUBLICZNEJ W PROJEKCIE ŚLĄSKIEJ REGIONALNEJ SIECI SZKIELETOWEJ... 6 2 DOKUMENTY I WYTYCZNE OKREŚLAJĄCE SPOSÓB BUDOWY INFRASTRUKTURY NA POZIOMIE UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ KRAJOWYM... 10 2.1 DOSTĘP SZEROKOPASMOWY...10 2.2 ANALIZA POLITYK WSPÓLNOTOWYCH W OBSZARZE DOSTĘPU SZEROKOPASMOWEGO...11 2.3 DOKUMENTY I WYTYCZNE NA POZIOMIE UNII EUROPEJSKIEJ...27 2.4 DOKUMENTY I WYTYCZNE NA POZIOMIE KRAJOWYM...30 2.5 DOKUMENTY I WYTYCZNE NA POZIOMIE REGIONALNYM...41 3 OKREŚLENIE SPOSOBU I ZAKRESU INTERWENCJI PUBLICZNEJ W RAMACH REALIZACJI ŚLĄSKIEJ REGIONALNEJ SIECI SZKIELETOWEJ... 44 3.1 UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z NOWEJ USTAWY O WSPIERANIU ROZWOJU USŁUG I SIECI TELEKOMUNIKACYJNYCH...47 3.2 WYSTĘPOWANIE POMOCY PUBLICZNEJ NA WSZYSTKICH POZIOMACH PROJEKTU, UWZGLĘDNIENIE EWENTUALNĄ KONIECZNOŚĆ NOTYFIKACJI POMOCY PUBLICZNEJ W PROJEKCIE...52 3.2.1 POMOC PUBLICZNA W PRZYPADKU PROJEKTÓW BROADBANDOWYCH...52 3.2.2 PRAKTYKA KOMISJI EUROPEJSKIEJ W ZAKRESIE POMOCY PUBLICZNEJ DLA SIECI SZEROKOPASMOWYCH...55 4 WARIANTY REALIZACJI BUDOWY ŚLĄSKIEJ REGIONALNEJ SIECI SZKIELETOWEJ... 59 4.1 ASPEKTY PRAWNO ORGANIZACYJNE BUDOWY I EKSPLOATACJI ŚLĄSKIEJ REGIONALNEJ SIECI SZKIELETOWEJ 59 4.1.1 WARIANT ORGANIZACYJNY III...68 4.2 ZAGADNIENIA POMOCY PUBLICZNEJ W ODNIESIENIU DO WARIANTÓW ORGANIZACYJNYCH...73 4.2.1 ZAGADNIENIA OGÓLNE POMOCY PUBLICZNEJ, WSPÓLNE DLA REALIZACJI PROJEKTU...73 4.2.2 POMOC PUBLICZNA - CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA...77 4.3 SKUTKI PODATKOWE W CZASIE REALIZACJI PROJEKTU...79 4.3.1 PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG...79 4.4 REALIZACJA BUDOWY SIECI W ODNIESIENIU DO MODELU FINANSOWANIA...85 4.4.1 BUDOWA SIECI FINANSOWANA W CAŁOŚCI ZE ŚRODKÓW PUBLICZNYCH...85 4.5 ASPEKTY ORGANIZACYJNE ORAZ SZCZEGÓLNE ZASADY LOKALIZOWANIA REGIONALNYCH SIECI SZEROKOPASMOWYCH...92 5 ANALIZA STANU ISTNIEJĄCEGO INFRASTRUKTURY SZEROKOPASMOWEJ ORAZ PODOBNYCH PROJEKTÓW Z KRAJÓW UE OBSZARY DO PODJĘCIA INTERWENCJI BSC... 128 5.1 PRZEDSTAWIENIE DOŚWIADCZEŃ W REALIZACJI PODOBNYCH PROJEKTÓW W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ W ZAKRESIE BUDOWY SIECI... 128 5.2 ANALIZA OBSZARÓW BSC... 135 Stanowisko Komisji Europejskiej... 135 Wyznaczenie obszarów interwencji... 137 Wyniki... 139 Strona 2 z 240

5.2.1 Mapa BSC dla usług podstawowych 2Mbit/s... 140 5.2.2 Analiza z zakresie sieci NGN... 141 6 ZAKRES TECHNICZNY ŚLĄSKIEJ REGIONALNEJ SIECI SZKIELETOWEJ... 143 6.1 TECHNOLOGIE BUDOWY INFRASTRUKTURY SIECI SZEROKOPASMOWYCH... 143 6.1.1 Hierarchia sieci... 143 6.1.2 Topologia... 143 6.1.3 Techniki budowy infrastruktury transmisyjnej... 145 6.2 ANALIZA ZAPOTRZEBOWANIA NA PASMO USŁUG TELEINFORMATYCZNYCH... 146 6.2.1 Oszacowanie wielkości ruchu generowanego w sieci internetowej... 146 6.2.2 Oszacowanie wielkości ruchu generowanego w sieci szerokopasmowej województwa śląskiego... 157 6.3 OKREŚLENIE POŻĄDANYCH PARAMETRÓW TECHNICZNYCH I FUNKCJONALNYCH, JAKIE POWINNA SPEŁNIAĆ ŚLĄSKA REGIONALNA SIEĆ SZKIELETOWA... 158 6.3.1 Opisy standardów technicznych dla typowych rodzajów węzłów transmisyjnych... 165 6.3.2 Sposób wykorzystania węzłów sieci szkieletowej... 167 6.3.3 Sposób podłączenia sieci szkieletowej z sieciami realizowanymi w ramach projektów PRS WSL oraz planowane wykorzystanie sieci PRS.... 168 6.3.4 Sposób realizacji międzyoperatorskich punków styku... 168 6.4 LOKALIZACJE WĘZŁÓW I PRZEBIEGI SIECI SZKIELETOWEJ... 168 6.5 PODZIAŁ SIECI NA OBSZARY INWESTYCYJNE... 181 7 SPOSÓB UTRZYMANIA I ZARZĄDZANIA ŚLĄSKĄ REGIONALNĄ SIECIĄ SZKIELETOWĄ... 183 7.1 SCHEMAT FUNKCJONALNY... 183 7.2 ORGANIZACJA JEDNOSTKI ZARZĄDZAJĄCEJ SIECIĄ SZKIELETOWĄ... 184 7.3 MODELE ZARZĄDZANIA PASYWNĄ SZKIELETOWĄ SIECIĄ SZEROKOPASMOWĄ... 185 8 ANALIZA POPYTU... 188 8.1 OKREŚLENIE ODBIORCÓW USŁUG... 188 8.2 PROPOZYCJA STRUKTURY CEN ZA USŁUGI... 188 8.3 CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE ZAPOTRZEBOWANIE NA TELEKOMUNIKACYJNE USŁUGI INFRASTRUKTURALNE... 193 8.3.1 Rozwój rynku usług detalicznych... 193 8.3.2 Rozwój rynku usług hurtowych... 198 8.3.3 Sieci szkieletowe operatorów telekomunikacyjnych w Polsce... 210 8.3.4 Rynek dzierżawy włókien światłowodowych... 211 8.4 CENY KOŃCOWE USŁUG DZIERŻAWY WŁÓKIEN ŚWIATŁOWODOWYCH... 212 8.5 PROGNOZA POPYTU NA DZIERŻAWĘ INFRASTRUKTURY SIECI SRSS... 213 8.5.1 Ceny usług... 214 8.5.2 Popyt na usługi... 215 8.5.3 Oszacowanie przychodów w okresie 5 lat... 218 9 NAKŁADY INWESTYCYJNE... 219 10 KOSZTY EKSPLOATACYJNE... 221 11 PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO... 223 12 HARMONOGRAM REALIZACJI INWESTYCJI... 226 Strona 3 z 240

13 PROMOCJA PROJEKTU... 228 13.1 CEL DZIAŁAŃ INFORMACYJNO-PROMOCYJNYCH... 228 13.2 GŁÓWNE OBOWIĄZKI BENEFICJENTA W ZAKRESIE INFORMACJI I PROMOCJI PROJEKTU.... 228 13.3 PROPONOWANE DZIAŁANIA INFORMACYJNO-PROMOCYJNE... 229 13.4 SPISY TABEL I RYSUNKÓW... 232 13.4.1 Spisy tabel... 232 13.4.2 Spis rysunków... 233 14 BIBLIOGRAFIA... 235 Strona 4 z 240

1 WPROWADZENIE DO KONSULTACJI Publicznym konsultacjom w ramach projektu Śląskiej Regionalnej Sieci Szkieletowej podlegają: 1. Inwentaryzacja infrastruktury szerokopasmowej na terenie Województwa Śląskiego w postaci wynikowej map wyznaczonych obszarów BSC (B Białych, S Szarych, C- Czarnych). 2. Zakres projektu pn.: Budowa Śląskiej Regionalnej Sieci Szkieletowej, bazujące na wytycznych UE, krajowych oraz regionalnych planowanego do wsparcia finansowego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Śląskiego na lata 2007-2013; 3. Obszary interwencji w ramach projektu, na których planuje się budowę infrastruktury szerokopasmowej, zwłaszcza węzłów sieci planowanych do budowy w ramach tej infrastruktury. Niniejszy dokument przedstawia wyciąg najważniejszych elementów Szczegółowej Koncepcji Realizacji Śląskiej Regionalnej Sieci Szkieletowej w zakresie obejmującym elementy konsultacji. Strona 5 z 240

1.1 KONCEPCJA INTERWENCJI PUBLICZNEJ W PROJEKCIE ŚLĄSKIEJ REGIONALNEJ SIECI SZKIELETOWEJ Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa (ŚRSS) wybudowana przez Województwo Śląskie ma umożliwić operatorom lokalnych sieci świadczenie nowoczesnych usług szerokopasmowego szybkiego lub bardzo szybkiego dostępu do Internetu. Bezpośrednim celem realizowanego projektu jest stworzenie na terenie Województwa Śląskiego szerokopasmowej infrastruktury światłowodowej, która będzie umożliwiała optymalny rozwój usług telekomunikacyjnych w obszarze łączności szerokopasmowej docelowo umożliwiającej świadczenie na rynku telekomunikacyjnym usług NGN/NGA tzw. nowej generacji, gdzie przepustowość do użytkownika końcowego obejmuje poziom min. 40 Mb/s, w szczególności w obszarach miejskich województwa, natomiast w przypadku przestrzeni wiejskich, gdzie w chwili obecnej nie ma możliwości dostarczenia Internetu, będzie możliwe wykorzystanie nowopowstałej infrastruktury do świadczenia usług jako tradycyjnego broadbandu. Interwencja w zakresie budowy infrastruktury obejmie obszary białe i szare jako miejsca wykluczone cyfrowo co potwierdzają wyniki przeprowadzonej inwentaryzacji. Wyniki inwentaryzacji przedstawione w rozdziale 5.3. Na tej podstawie obszary województwa podzielone ze względu na możliwość interwencji: w zakresie sieci tradycyjnej obszary tradycyjne białe w zakresie sieci NGN/NGA obszary NGN/NGA białe i szare Powstanie węzłów sieci szkieletowej w obszarach dotąd nieobsługiwanych w wysokowydajne łącza ma być impulsem dla rozwoju i unowocześniania sieci dostępowych istniejących lub planowanych obecnie przez samorządy lub operatorów prywatnych. Sieć szkieletowa, dystrybucyjna i powstałe elementy sieci dostępowych powinny być obecnie planowane w sposób, który pozwoli oferować dostęp nielimitowany tradycyjnymi ograniczeniami technicznymi. Nowocześnie rozumiany dostęp szerokopasmowy, traktowany referencyjnie jako minimalny i tak powinien oznaczać możliwość korzystania ze wszystkich aplikacji dostępnych w sieci. Niezależnie od finansowania ze źródeł prywatnych, budowa nowych sieci dystrybucyjnych i dostępowych jest obecnie planowana w różnych obszarach województwa śląskiego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego oraz Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka działanie 8.4 i działanie 8.3. Od strony technicznej zakładanym celem projektu budowy ŚRSS jest podłączenie zidentyfikowanych na podstawie inwentaryzacji obszarów, w których zauważalny jest trwały deficyt infrastruktury sieciowej, lub gdzie z uwagi na brak konkurencji nie pojawiła się szeroka oferta usług szerokopasmowych. By osiągnąć ten cel z zachowaniem neutralności technologicznej, otwartości oraz dostępności wybrano rozwiązanie oparte o budowę pasywnej szkieletowej sieci światłowodowej. Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa składa się z trzech podstawowych elementów: Rurociągów teletechnicznych wraz z infrastrukturą pomocniczą; Punktów przyłączeniowych węzły szkieletowe dostępowe) i kolokacyjnych (węzły szkieletowe); Kabla światłowodowego wraz z osprzętem. Strona 6 z 240

Dla zapewnienia trwałości technologicznej projektu planowana jest instalacja kabla światłowodowego o włóknach w standardzie ITU T G. 652. Sposób fizycznego dostępu do węzłów szkieletowych będzie mógł być realizowany na kilka różnych sposobów: operator wybuduje własne przyłącze do węzła sieci, operator wykorzysta infrastrukturę sieci budowanych przez samorządy lokalne. Sposób i zakres interwencji publicznej Warunki rozwoju inwestycji w dziedzinie sieci szerokopasmowych na terenie województwa śląskiego są zróżnicowane. Północ i południe Śląska to w znacznej mierze obszary, gdzie ze względu na brak infrastruktury mieszkańcom trudno uzyskać ofertę usług szerokopasmowych, nie mówiąc o konkurencyjnym wyborze. Natomiast w miastach, w tym w obszarze aglomeracji śląskiej konkurencja w dziedzinie usług szerokopasmowych niekiedy bywa zadowalająca, biorąc pod uwagę ogólnokrajowe standardy usługowe, ale również tam występują rejony, gdzie z różnych przyczyn utrzymują się trwałe bariery w rozwoju nowej infrastruktury telekomunikacyjnej. Koncepcja interwencji publicznej w ramach projektu ŚRSS polega na utworzeniu spójnej infrastruktury szerokopasmowej sieci szkieletowej na obszarze województwa poprzez inwestycje w infrastrukturę szkieletowych sieci szerokopasmowych, tam gdzie ich dotąd brakuje. Ma to doprowadzić do złagodzenia ekonomicznych i technicznych barier w rozwoju lokalnych dostępowych sieci szerokopasmowych, przyczynić się do pobudzenia rozwoju gospodarczego regionu i zapewnienia jego spójności gospodarczej i społecznej, tworzenia nowych miejsc pracy. Jednostki samorządu terytorialnego oraz podporządkowane im jednostki organizacyjne uzyskają przy okazji możliwość tworzenia jednolitych sieci i aplikacji dla potrzeb sektora publicznego. Specyficzną cechą regionu jest obecność operatorów lokalnych, a także operatorów oferujących hurtowe konkurencyjne usługi sieciowe. Dostępność usług szerokopasmowych ma jednak bardzo wyraźnie charakter wyspowy i ogranicza się głównie do centralnej części województwa. Wobec powyższego budowa sieci została zaprojektowana tam, gdzie infrastruktura telekomunikacyjna jest najsłabiej rozwinięta, a więc w północnej i południowej części województwa i skorelowana z planowanymi przez jednostki samorządów terytorialnych sieciami szerokopasmowymi, jakie mogą zostać poddane realizacji w ramach Programu Rozwoju Subregionów lub w procedurze konkursowej. Docelowo planowano lokalizację węzłów szkieletowych sieci SRSS w miejscowościach gdzie jest możliwość uzyskania dzierżawy do aglomeracji poprzez minimum dwóch operatorów. Tym samym założenie docelowe planowanej sieci miałoby obejmować stymulowanie rynku operatorskiego poprzez stworzenie możliwości do świadczenia usług na obszarach w chwili obecnej wykluczonych cyfrowo. W toku prowadzonych prac na etapie koncepcji na podstawie zebranych danych operatorskich Strona 7 z 240

zrezygnowano z budowy sieci w relacjach, w których dostępne informacje od operatorów o istniejących zasobach sieciowych wskazywały dostateczną infrastrukturę szkieletową (dotyczy to powiatów gdzie infrastruktura nie jest planowana). Zrezygnowano więc z relacji realizowanej do centrum aglomeracji śląskiej, gdyż istnieją możliwe do wydzierżawienia zasoby działających operatorów. Model interwencji przyjęty dla województwa śląskiego zakłada zapewnienie infrastruktury pasywnej:, rurociągów, mikrokanalizacji, kabli światłowodowych, które pozwolą operatorom telekomunikacyjnym zaplanować tworzenie spójnej infrastruktury światłowodowych sieci szkieletowych, dystrybucyjnych i dostępowych na terenie województwa. Inwestycje infrastrukturalne mają doprowadzić do złagodzenia barier w powstawaniu węzłów sieci szkieletowych, które będą mogły obsługiwać sieci dostępowe z wydajnością spełniającą wymagania sieci następnej generacji NGA. ŚRSS nie będzie powielać infrastruktury istniejących szkieletowych i dystrybucyjnych sieci operatorów komercyjnych, natomiast zapewni im możliwość oferowania usług w wielu obszarach dotąd zaniedbanych inwestycyjnie, gdzie brakuje infrastruktury sieci szerokopasmowych. Wszyscy operatorzy telekomunikacyjni w regionie będą mieli możliwość korzystania z nowo wybudowanej infrastruktury telekomunikacyjnej na równoprawnych zasadach. Otwartość sieci narzucają ogólne wymogi finansowania tego typu inwestycji ze źródeł publicznych, a także przepisy nowej ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. Budowa brakujących elementów pasywnej części infrastruktury, rurociągów, kanalizacji teletechnicznej, mikrokanalizacji i kabli światłowodowych jest najbardziej optymalną metodą osiągnięcia równowagi rynkowej i uzyskania spójności sieci tworzonych przez uczestników rynku. Przy takim podejściu, na sieć regionalną będą się składać odcinki sieci wybudowane w ramach projektu. Przy analizie istniejących zasobów wzięto pod uwagę również możliwość wykorzystania obiektów i pomieszczeń udostępnianych przez JST na potrzeby węzłów sieci, organizacji punktów kolokacji, wymiany ruchu, a także zapewnienie prawa drogi przez posiadane tereny. Przedsiębiorcy telekomunikacyjni będą mogli wykorzystać tę infrastrukturę do: budowy własnych sieci, zasilając je z węzła sieci SRSS rozbudowy zasięgu istniejących sieci; uzyskania lepszego niż dotąd hurtowego dostępu do Internetu; budowy lub unowocześnienia eksploatowanych sieci dostępowych, dystrybucyjnych i szkieletowych do wymagań sieci następnej generacji (NGA). Strona 8 z 240

Wybór obszarów interwencji oraz relacji pomiędzy węzłami, w których powinny zostać wybudowane pasywne elementy infrastruktury jest wynikiem inwentaryzacji oraz wstępnych konsultacji z działającymi na obszarze województwa operatorami telekomunikacyjnymi. Inwentaryzacja dokonana w poprzednim etapie przygotowawczym jest weryfikowana z udostępnionymi przez operatorów planami inwestycyjnymi na najbliższe 3 lata. Wszyscy działający na obszarze województwa operatorzy zostali poproszeni o wypełnienie stosownych ankiet. Województwo Śląskie zawarło z TP porozumienie w sprawie udostępnienia informacji o stanie sieci, w tym łączy dostępowych, możliwości udostępnia usług BSA i LLU. Obecnie są również dostępne zasoby informacyjne UKE, który zgromadził od operatorów informacje o dostępności usług szerokopasmowych, zbierane od operatorów w ramach obowiązków sprawozdawczych Prawa telekomunikacyjnego. UKE będzie poszerzał te zasoby informacyjne w oparciu o dane gromadzone na podstawie delegacji art.29 nowej ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. Strona 9 z 240

2 DOKUMENTY I WYTYCZNE OKREŚLAJĄCE SPOSÓB BUDOWY INFRASTRUKTURY NA POZIOMIE UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ KRAJOWYM 2.1 DOSTĘP SZEROKOPASMOWY Zgodnie z dokumentem Studium Rozwoju Sieci Szerokopasmowych w województwie Śląskim dostęp do sieci można określić jako szerokopasmowy, jeżeli wydajność łącza nie jest czynnikiem ograniczającym możliwość uruchamiania aplikacji dostępnych w sieci. Wynika stąd, że prędkość łącza dostępowego nie powinna być czynnikiem ograniczającym dla świadczenia zaawansowanych usług multimedialnych takich jak np. VoD (ang. Video on Demand) czy też szybki dostęp do Internetu. Dla realizacji takich usług nie wystarczą zwykłe kable miedziane, gdyż infrastruktura taka nie pozwala na uzyskanie przepływności niezbędnej dla realizacji tych usług. Do osiągnięcia celu rekomendowany jest światłowód, który nie jest w żaden sposób czynnikiem warunkującym uruchomienie aplikacji czy też usługi w sieci. Zgodnie z wytycznymi wspólnotowymi w sprawie stosowania przepisów dotyczących pomocy państwa w odniesieniu do szybkiego wdrażania sieci szerokopasmowych ( 2009/C 235/04 ) sieci NGA są sieciami dostępowymi, które składają się w całości lub częściowo z elementów optycznych, oraz które mogą zapewnić świadczenie usług szerokopasmowego dostępu o wyższych parametrach (takich jak wyższa przepustowość) w porównaniu z usługami świadczonymi za pomocą istniejących sieci z przewodów miedzianych. Sieć taka powinna być neutralna pod względem technologicznym i umożliwiać podmiotom ubiegającym się o dostęp korzystanie z wszystkich dostępnych technologii w celu świadczenia usług na rzecz użytkowników końcowych. Dostęp szerokopasmowy ma istotne znaczenie dla rozwoju gospodarki oraz społeczeństwa informacyjnego. Technologia ta bowiem przyczynia się do rozwoju gospodarki na wszystkich jej szczeblach oraz zapewnia spójność społeczną i terytorialną. Wynika z tego, że nie tylko operatorzy czy tez przedsiębiorcy, ale także Państwo powinno poczynić działania zmierzające do rozwoju tego dostępu. Do faktu tego odniosła się także Komisja Europejska przyjmując stanowisko, że środki pomocy państwa mogą pod pewnymi warunkami być skutecznym narzędziem osiągnięcia celów leżących we wspólnym interesie. W szczególności mogą one korygować nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, poprawiając w ten sposób skuteczne funkcjonowanie rynków i zwiększając konkurencyjność. Ponadto w sytuacji, gdy rynki funkcjonują sprawnie, lecz z perspektywy polityki spójności osiągniętych wyników nie uważa się za zadowalające, pomoc państwa może zostać wykorzystana do uzyskania bardziej pożądanych, sprawiedliwych wyników rynkowych. W szczególności dobrze ukierunkowana interwencja państwa w zakresie dostępu szerokopasmowego może mieć wpływ na zmniejszanie przepaści cyfrowej, która oddziela obszary i regiony w obrębie kraju, w których dostępne są przystępne cenowo i konkurencyjne usługi szerokopasmowe, od obszarów, na których usługi takie nie są oferowane. Strona 10 z 240

2.2 ANALIZA POLITYK WSPÓLNOTOWYCH W OBSZARZE DOSTĘPU SZEROKOPASMOWEGO Budowa społeczeństwa informacyjnego jest jednym z podstawowych działań, jakie Unia Europejska prowadzi na bazie przyjętej w 2000 r. i głęboko zmodyfikowanej w 2005 r. tzw. Strategii Lizbońskiej. Głównym założeniem zweryfikowanej Strategii jest doprowadzenie do stanu, aby UE stała się najbardziej na świecie konkurencyjną i dynamiczną gospodarką opartą na wiedzy, zdolną do zrównoważonego wzrostu gospodarczego oraz do zapewnienia lepszych miejsc pracy w warunkach spójności społecznej. Dla realizacji tego ambitnego celu, UE postanowiła wspierać taki rozwój społeczny i gospodarczy krajów członkowskich, aby powszechnym stało się wykorzystywanie informacji i planowanie rozwoju opartego na wiedzy. Obecnie, strategiczne ramy tego procesu wytycza Inicjatywa i 2010 (komunikat i 2010 Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia COM(2005) 229 z 1 czerwca 2005 roku), która tworząc nowe ramy strategiczne dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego i mediów w Unii Europejskiej, skupia się na trzech priorytetach europejskiej polityki: 1. Ukończenie jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej wspierającej otwarty i konkurencyjny rynek wewnętrzny w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego i mediów. 2. Wzmocnienie innowacji i inwestycji w badaniach nad ICT, mające na celu wspieranie wzrostu oraz tworzenie nowych i lepszych miejsc pracy. 3. Stworzenie integracyjnego europejskiego społeczeństwa informacyjnego, które przyczyni się do wzrostu i powstawania nowych miejsc pracy w sposób zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju, stawiając na pierwszym miejscu lepszy poziom usług publicznych i jakość życia. Pierwszy z tych priorytetów skupia się na praktycznym wykorzystaniu skutków rewolucji technologicznej zmieniającej dotychczasowy sposób życia i pracy oraz interakcje między ludźmi. Istotą tej rewolucji jest nie tyle powszechne zastosowanie nowych przełomowych technologii, ile skutki zjawiska konwergencji cyfrowej w dziedzinie sieci komunikacyjnych, mediów, zawartości, usług i urządzeń. W jej wyniku dowolne treści multimedialne oraz usługi cyfrowe mogą być dostarczane w dowolnym czasie i do dowolnych miejsc oraz dostosowywane do preferencji lub wymagań poszczególnych obywateli. Podaż nowoczesnych treści i usług wywołuje z kolei popyt na sprawną infrastrukturę teleinformatyczną. W taki oto sposób powstaje dodatnie sprzężenie zwrotne napędzające gospodarkę cyfrową: Strona 11 z 240

Rysunek 1 Koło wykluczenia cyfrowego Infrastruktura Podaż Usługi / treści popyt Usługi / treści Podaż Infrastruktura Popyt Źródło: Opracowanie własne. W związku z powyższym, Komisja Europejska niezmiennie od wejścia w życie Inicjatywy i 2010 zwraca szczególną uwagę na doprowadzenie do powszechności szerokopasmowego dostępu do Internetu na obszarze całej Unii Europejskiej 1. W komunikacie Cyfrowa przyszłość dla Europy. Śródokresowy przegląd i-2010 (COM(2008) 199 z 17 kwietnia 2008) Komisja Europejska podkreśla, że Europa jest obecnie jednym ze światowych liderów w rozwoju gospodarki cyfrowej. Europejski rynek łączy szerokopasmowych z 900 mln łączy obejmuje więcej abonentów niż jakikolwiek inny region gospodarczy, a połowa obywateli europejskich regularnie korzysta z Internetu. Europejski rynek dostępu do sieci szerokopasmowej w styczniu 2008 roku przewyższył rynek w USA. Niektóre z państw członkowskich są w światowej czołówce jeśli chodzi o powszechność łączy szerokopasmowych, rozpowszechnienie telefonii komórkowej 3G i wielkość przesyłu danych. Stopień rozpowszechnienia dostępu szerokopasmowego osiągnął 20% populacji UE w styczniu 2008 r., co oznacza trzykrotny wzrost od czasu rozszerzenia w 2004 r., przy czym Dania, Finlandia i Holandia są światowymi liderami w tej dziedzinie. W opublikowanym 4 sierpnia 2009 r. Komunikacie Komisji Europejskiej pn. Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych. Najważniejsze osiągnięcia strategii i2010 w latach 2005-2009 COM(2009) 390, Komisja zauważa, że wraz z ogólnoświatowym kryzysem, w roku 2008 pojawiły się oznaki spowolnienia: spada tempo wzrostu stopnia rozpowszechnienia, a różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odniesieniu do rozpowszechnienia, szybkości, ceny i zasięgu pogłębiają się. 1 Broadband czyli szerokopasmowy dostęp do Internetu ma niejednoznaczną definicję. Komisja Europejska oraz OECD definiują go jako dostęp do Internetu prędkością pobierania (downlink) nie mniejszą niż 256 kbit/s i taka definicja jest przyjęta w niniejszym opracowaniu. Należy mieć jednak na uwadze, że ITU w rekomendacji I.113 definiuje broadband jako dostęp do Internetu z szybkością nie mniejszą niż 1,5 Mbit/s. Strona 12 z 240

We wspomnianym Raporcie Polska jest wskazana jako kraj, który mimo dużego przyśpieszenia w latach 2005-2009 wciąż pozostaje w ogonie EU-27 pod względem dostępu szerokopasmowego do Internetu. Rysunek 2 Stopień rozpowszechnienia Internetu szerokopasmowego w UE-27 Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej Konkurencyjność cyfrowa europy. Raport 2009 (COM(2009) 390, cześć 1) Rysunek 3 Wzrost rozpowszechnienia Internetu szerokopasmowego w UE-27 w latach 2005-2009 Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej Konkurencyjność cyfrowa Europy. Raport 2009 (COM(2009) 390, cześć 1 Strona 13 z 240

W dniu 26 listopada 2008 r. Komisja przyjęła Europejski Plan Naprawy Gospodarczej (Komunikat Komisji COM(2008) 800) mówiący o tym, jak wyprowadzić Europę z obecnego kryzysu finansowego i gospodarczego. Ważną częścią planu naprawy gospodarczej jest strategia dostępu szerokopasmowego. Celem planu jest przede wszystkim pobudzenie inwestycji UE w określonych sektorach o strategicznym znaczeniu, tj. dostęp szerokopasmowy, który w perspektywie krótkoterminowej może wesprzeć gospodarkę, a w dłuższym okresie stworzyć podstawową infrastrukturę potrzebną do zrównoważonego wzrostu gospodarczego. W ramach wyżej wspomnianego planu naprawy gospodarczej oraz w celu objęcia Internetem szerokopasmowym do 2010 r. 100% obszaru UE, Komisja zadeklarowała przeznaczenie 1 mld na pomoc w podłączeniu obszarów wiejskich do Internetu, w tworzeniu nowych miejsc pracy i dalszym rozwoju działalności gospodarczej. Ponadto szereg państw członkowskich zapowiedziało już, że planuje wspierać inwestowanie nie tylko w szybką infrastrukturę szerokopasmową na obszarach wiejskich i na obszarach o niedostatecznym zasięgu sieci, ale także w szybsze wdrażanie bardzo szybkich lub super szybkich szerokopasmowych sieci dostępowych nowej generacji. Są to działania zgodne ze strategicznymi kierunkami wspierania rozwoju Internetu w krajach Wspólnot Europejskich nakreślonymi w Komunikacie w sprawie przyszłości sieci i Internetu COM (2008) 594. Na działania UE w zakresie wspierania dostępu szerokopasmowego należy spojrzeć szerzej: We wspomnianym Komunikacie Komisji Europejskiej Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych. Najważniejsze osiągnięcia strategii i2010 w latach 2005-2009 COM(2009) 390, zauważa się, że nawet w obszarach, w których światowe przewodnictwo należało do Europy, jest ona narażona na utratę przewagi konkurencyjnej w przypadku nowych, innowacyjnych rozwiązań. Europa była światowym liderem w dziedzinie Internetu szerokopasmowego, ale w dziedzinie bardzo szybkich łączy światłowodowych i prac koncepcyjnych nad tzw. sieciami nowej generacji dzieli ją ogromny dystans do Japonii i Korei. Podobnie w obszarze łączności mobilnej rolę światowego lidera w zakresie sieci 3G/4G przejmuje Azja Wschodnia. Europa jest ponadto spychana na dalszy plan w zakresie innowacyjnych usług i aplikacji internetowych: USA odgrywają dominującą rolę w dziedzinie tworzenia usług społecznościowych (Web 2.0), a także innowacyjnych serwisów zaliczanych do kategorii Web 3.0 (bazujących na koncepcji sieci semantycznych i ontologii). Reasumując: aktualne trendy UE wskazują na przesuwanie się interwencji z obszarów zagrożonych cywilizacyjnie na obszary rozwojowe, które mogą stać się kołem napędowym dla całej UE. Komisja Europejska we wspomnianym Komunikacie Konkurencyjność cyfrowa Europy. Raport 2009 (COM(2009) 390), wskazuje jak rozbieżności pomiędzy państwami członkowskimi w kwestii dostępu szerokopasmowego, wpływają negatywnie na konkurencyjność całej UE. Raport został stworzony na podstawie opracowanej na zlecenie Komisji Europejskiej metodyki BPI (ang. Broadband Performance Index). Umożliwia ona w prosty sposób porównanie dokonań poszczególnych państw członkowskich w oparciu o ważony wskaźnik wyliczany na postawie zróżnicowanych kryteriów obejmujących m.in.: rozpowszechnienie Internetu szerokopasmowego (wskaźnik OECD stopnia penetracji infrastruktury szerokopasmowej), jego średnią prędkość, zasięg na Strona 14 z 240

obszarach miejskich i wiejskich, praktyczną dostępność, innowacyjność stosowanych rozwiązań (wyżej punktowane były np. rozwiązania optyczne), a także społeczno-ekonomiczne aspekty jego wykorzystania. Wskaźnik ten został opracowany w taki sposób, aby umożliwić UE i poszczególnym państwom członkowskim możliwie prostą identyfikację mocnych i słabych stron ich polityk w zakresie infrastruktur szerokopasmowych, a w szczególności wskazanie barier dla dalszego rozwoju. Wskaźnik ten umożliwia zatem zdiagnozowanie podstawowych problemów i zaplanowanie sposobu ich rozwiązania). Rysunek 4 Struktura wskaźnika BPI w krajach UE-27 Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej Konkurencyjność cyfrowa Europy. Raport 2009 (COM(2009) 390, cześć 2. Analiza ta wskazuje na interesujące prawidłowości: wszystkie kraje o najwyższym poziomie BPI, prezentują zrównoważone połączenie różnych czynników: dobrymi przykładami są Szwecja i Holandia, które wysoki poziom penetracji sieci szerokopasmowych (zarówno w obszarach miejskich i wiejskich), łączą z wysokim poziomem konkurencyjności usług i wysoką średnią szybkością sieci przy stosunkowo niskich cenach i wysokim popycie na usługi; kraje te posiadają wieloletnie plany rozwoju infrastruktury szerokopasmowej i prowadzą jej stały monitoring i inwentaryzację zasobów; druga, najliczniejsza grupa, to te kraje, w których generalnie dobre wyniki w prawie wszystkich wymiarach BPI kontrastują z jednym, dwoma słabszymi składnikami: najczęściej z względnie wysokimi cenami (jak w Belgia czy Norwegia), słabą konkurencyjnością na rynku (Włochy, Luksemburg), czy słabym pokryciem obszarów wiejskich w Łotwie i Słowacji; w opinii Komisji niezbędne i dostateczne w takich przypadkach są działania regulacyjne; Strona 15 z 240

trzecia grupa (Polska, Grecja, Bułgaria i Rumunia) to kraje, które mają zdecydowanie problemy infrastrukturalne odbijające się w zdecydowanej większości wskaźników; zjawisko ma w opinii Komisji w tych krajach charakter systemowy; w przypadku Polski, analiza wskazuje na następujące główne czynniki: o niski poziom konkurencyjności usług szerokopasmowych: w Polsce działa co prawda około 350 licencjonowanych dostawców usług internetowych (ISP), a liczba stale rośnie; niestety, jedynie około 15 ISP działa w wymiarze większym niż lokalny dostawca usług dostępowych, o o relatywnie wyższe ceny usług dostępu szerokopasmowego przy niższej średniej szybkości łączy w porównaniu z innymi krajami UE; jest to pośredni skutek niskiej konkurencyjności na rynku usług szerokopasmowych w Polsce, niewielkie zainteresowanie operatorów obszarami wiejskimi (poza obrzeżami miast), co skutkuje niskim ich pokryciem infrastrukturą szerokopasmową. Należy też zauważyć, że dostęp do usług szerokopasmowych jest w Polsce realizowany głównie w technologii xdsl. W opinii Komisji Europejskiej wyrażonej w Komunikacie COM(2009) 184 Nowe możliwości technologii ICT strategia na rzecz badań w dziedzinie przyszłych i powstających technologii w Europie jest to technologia, która jest uważana za mało perspektywiczną w kontekście wspieranego przez UE rozwoju tzw. sieci nowej generacji (umożliwiających szybkie transfery masywnych wolumenów danych). Należy podkreślić, że Komisja w dokumencie Konsultacje dotyczące przyszłej strategii UE 2020 COM(2009)647 uważa, że bazując na swoich mocnych punktach i dotychczasowych osiągnięciach w obszarze technologii i wiedzy, Europa powinna w pełni wykorzystać potencjał oferowany przez gospodarkę cyfrową, która daje ogromne możliwości małym i średnim przedsiębiorstwom w sektorze produkcji i usług, zarówno samodzielnym firmom, jak i dostawcom większych przedsiębiorstw. Dlatego zdaniem Komisji nowa, ambitna europejska agenda cyfrowa, w której podjęte zostaną konkretne kroki w celu stworzenia jednolitego rynku internetowego, będzie kluczowym elementem zrównoważonej naprawy gospodarczej w Europie oraz rozwoju społecznego. Dlatego też Komisja uważa, że Europa musi inwestować w sieci teleinformatyczne o dużej przepustowości. Europa potrzebuje jak najszybciej osiągnięcia stuprocentowego pokrycia siecią szerokopasmową, co zdaniem Komisji, jest osiągalne do roku 2020. Powinno to zostać zrealizowane poprzez program intensywnych inwestycji w łącza światłowodowe i bezprzewodowe połączenia szerokopasmowe na poziomie regionalnym. W ramach prezentowania uwarunkowań w tym zakresie warto jest przedstawić trendy rynkowe oraz technologiczne, jakie wskazują na zapotrzebowanie na usługi szerokopasmowe. Strona 16 z 240

TRENDY RYNKOWE I TECHNOLOGICZNE I) Wzrost zapotrzebowania na usługi szerokopasmowe związany jest ze wzrostem penetracji gospodarstw domowych komputerami osobistymi Wzrost liczby komputerów przypadających na gospodarstwo domowe jest ściśle skorelowany z potrzebą posiadania dostępu do Internetu. Jednocześnie, potrzeba posiadania dostępu do Internetu wywołuje potrzebę posiadania komputera. Rysunek 5 Komputery, Internet, Internet szerokopasmowy w gospodarstwach domowych w Polsce Źródło: opracowanie UKE. Koszty nabycia komputera wraz z kosztami usługi dostępu szerokopasmowego stanowią jeszcze znaczącą, ale szybko malejącą przeszkodę w rozpowszechnieniu dostępu do Internetu. Spada bowiem udział przyczyn ekonomicznych, z powodu których gospodarstwa domowe nie posiadały komputera, jak również dostępu do Internetu. Strona 17 z 240

Rysunek 6 Wymieniane powody nieposiadania dostępu do Internetu w gospodarstwie domowym Źródło: opracowanie UKE. Dalsze tempo wzrostu penetracji gospodarstw domowych posiadających komputery w porównaniu z innymi krajami jest uzależnione od relatywnie niższej siły nabywczej polskiego gospodarstwa domowego oraz innej struktury społeczeństwa (np. stosunek ludności zamieszkującej tereny zurbanizowane i wiejskie, większa liczba osób przypadająca na statystyczne gospodarstwo domowe). Dane statystyczne potwierdzają, że penetracja komputerów jest największa w gospodarstwach domowych posiadających dzieci oraz wyższe przychody. Tabela 1 Penetracja gospodarstw domowych posiadających komputery wg. typu gospodarstwa w Polsce Typ gospodarstwa Gospodarstwa bez dzieci poniżej 16 lat Gospodarstwa z dziećmi poniżej 16 lat 1 osoba 2 osoby 3 osoby 1 osoba 2 osoby 3 osoby dorosła dorosłe dorosłe dorosła dorosłe dorosłe Gospodarstwa bez bez bez z z z domowe dzieci dzieci dzieci dziećmi dziećmi dziećmi wyposażone Ogółem Razem Razem poniżej poniżej poniżej poniżej poniżej poniżej w: 16 lat 16 lat 16 lat 16 lat 16 lat 16 lat 2008 komputer 58,9% 48,3% 26,5% 39,1% 77,4% 80,7% 66,6% 82,7% 79,9% 2007 komputer 53,7% 44,,8% 24,8% 35,4% 71,3% 72,9% 60,9% 75,0% 72,0% 2006 komputer stacjonarny 42,7% 33,5% 14,1% 24,4% 58,6% 62,8% 50,8% 64,9% 62,1% 2006 laptop 7,3% 7,3% 5,8% 5,8% 10,0% 7,1% 4,4% 9,7% 4,9% Źródło: opracowanie UKE. Strona 18 z 240

Tabela 2 Penetracja gospodarstw domowych posiadających komputery wg. miesięcznego dochodu netto gospodarstwa Gospodarstwa domowe Przeciętny miesięczny dochód netto gospodarstwa domowego w przedziałach kwartylowych wyposażone w komputer Od 1250 zł w 2008 r. 1251 1901 zł w 2008 r. 1901 2600 zł w 2008 r. Powyżej 2600 zł w 2008 r. 2008 komputer 28,5% 47,8% 70,5% 89,1% 2007 komputer 25,1% 42,9% 61,0% 81,4% 2006 komputer stacjonarny 21,1% 36,6% 54,7% 76,3% 2006 laptop 2,3% 3,5% 8,0% 22,3% Źródło: opracowanie UKE. II) Słabnąca dynamika przyrostu Internetowego dostępu stacjonarnego, przy jednocześnie wysokiej dynamice przyrostu sprzedaży dostępu mobilnego Technologia xdsl wciąż posiada największy udział w całkowitej liczbie dostępów stacjonarnych. Udziały poszczególnych technologii stacjonarnych od kilku lat pozostają na podobnym poziomie. Rysunek 7 Udział poszczególnych technologii stacjonarnego dostępu szerokopasmowego Źródło: opracowanie UKE. Liczba nowych przyłączy realizowanych w technologiach stacjonarnych nadal się zwiększa, lecz dynamika przyrostu jest coraz niższa. Technologia DSL systematycznie utrzymuje największy udział w nowych przyłączach stacjonarnych. Udział szerokopasmowego dostępu mobilnego gwałtownie rośnie od roku 2007, co jest wynikiem: możliwości ominięcia problemów technicznych istniejących w przypadku technik stacjonarnych; Strona 19 z 240

agresywnych strategii marketingowych operatorów komórkowych; postrzegania przez klientów Internetu mobilnego jako równorzędnego stacjonarnemu pod kątem jakości i przepływności, a jednocześnie zapewniającego mobilność jako dodatkową funkcjonalność; wzrostu sprzedaży komputerów przenośnych dających możliwość przemieszczania się z komputerem; mody, szczególnie wśród młodych ludzi. Rysunek 8 Liczba nowych dostępów szerokopasmowych w Polsce Źródło: opracowanie UKE. III) Szerokopasmowy dostęp mobilny jest postrzegany przez znaczną cześć Polaków raczej jako substytut szerokopasmowego dostępu stacjonarnego, a nie jako dostęp dodatkowy W zależności od profilu korzystania z Internetu oraz zasobności gospodarstwa domowego, szerokopasmowy dostęp mobilny może być uzupełnieniem stacjonarnego dostępu szerokopasmowego lub może być jego substytutem z uwagi na: rosnący udział laptopów jako komputera domowego; większe problemy z uzyskaniem szerokopasmowego dostępu stacjonarnego na terenach wiejskich niż terenach silnie zurbanizowanych; brak wymagań na pasmo oraz na wolumen przesyłanych danych przez znaczną część użytkowników korzystających prawie wyłącznie z aplikacji niewymagających szerokiego pasma (poczta, komunikator tekstowy, sporadycznie przeglądanie stron WWW bez jednoczesnego oglądania filmów); Strona 20 z 240