SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE DLA KLASY Ia,1b, 1c VII LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO im. KRZYSZTOFA KAMILA BACZYŃSKIEGO W RADOMIU Temat lekcji 1. Obywatelstwo polskie i unijne Zagadnienia - istota - nabywanie i uzyskiwanie - obywatelstwo polskie - obywatelstwo unijne - obywatelstwo a narodowość - społeczeństwo obywatelskie - obywatelskie nieposłuszeństwo Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca Rozdział I: Obywatel obywatelstwo, społeczeństwo obywatelskie, państwo, dwa podstawowe sposoby nabywania (prawo krwi, prawo ziemi) podstawowe i obowiązki obywatela zapisane w Konstytucji RP obywatelskość, pluralizm polityczny, decentralizacja władzy państwowej sposób nabywania w posiadania polskiego i unijnego, i opisuje warunki rozwoju społeczeństwa obywatelskiego 1 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk terminu: nieposłuszeństwo obywatelskie między obywatelstwem a narodowością i opisuje inne niż prawo krwi i prawo ziemi sposoby uzyskania sposób nadawania polskiego i zrzekania się go - opisuje cechy społeczeństwa obywatelskiego cele, przedstawia cechy obywatelskiego nieposłuszeństwa - zna postać H.D. Thoreau znaczenie terminu: subsydiarność - wskazuje uprawnienia wynikające z posiadania unijnego - wskazuje przykłady obywatelskiego nieposłuszeństwa - ocenia korzyści płynące z posiadania, w tym unijnego - ocenia, czy społeczeństwo polskie spełnia kryteria społeczeństwa obywatelskiego
2. Proces wyborczy - relacje władzaobywatel - formy sprawowania władzy przez obywateli - rola wyborów we współczesnej demokracji - prawo wyborcze - cenzus wyborczy - przymiotniki wyborcze - charakterystyka wyborów w - referendum ogólnokrajowe i lokalne demokracja pośrednia, demokracja bezpośrednia, czynne prawo wyborcze, bierne prawo wyborcze między demokracją pośrednią a bezpośrednią - określa cenzus wyborczy obowiązujący w suwerenność narodu, prawo wyborcze, kodeks wyborczy, referendum rolę wyborów w państwie demokratycznym przymiotniki wyborcze rodzaje referendum przyjęte w prawodawstwie polskim zasady przeprowadzania wyborów w zasady głosowania poza miejscem zamieszkania zasady przeprowadzania referendum lokalnego i ogólnokrajowego znaczenie terminu: uczestnictwo polityczne formy partycypacji obywateli w życiu politycznym państwa - ocenia znaczenie wyborów dla współczesnej demokracji 3. Życie publiczne - życie publiczne - inicjatywa obywatelska - petycja, skarga i list otwarty - manifestacje, demonstracje i pikiety - strajki 4. Jak załatwić sprawę w urzędzie? - administracja publiczna i jej struktura inicjatywa obywatelska, petycja, list otwarty - pisze petycję według wzoru - wie, gdzie i w jaki sposób uzyskać życie publiczne, skarga, zgromadzenie, strajk - opisuje zasady i sposób zalegalizowania zgromadzenia cele i rodzaje strajku (ostrzegawczy, zakładowy) - zna zasady prawidłowego między petycja, skargą i listem otwartym oraz wymienia elementy tych pism i charakteryzuje inne niż ostrzegawczy i zakładowy formy strajku terminu: służba - opisuje przebieg procesu legislacyjnego obywatelskiego projektu ustawy strukturę i zadania - ocenia wpływ aktywności obywatelskiej na kształtowanie się życia publicznego - ocenia stopień znajomości procedur podejmowania decyzji 2 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk
5. Informacja publiczna i e-urząd - administracja rządowa - administracja samorządowa - kompetencje urzędów w - podstawowe dokumenty współczesnego obywatela ( dowód osobisty, paszport, prawo jazdy) - zasady rejestracji pojazdu - informacja publiczna i jej charakterystyka - sposoby udostępniania informacji publicznej - obywatela wobec urzędu - skuteczne załatwianie sprawy - odwołanie od decyzji - Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej (epuap). dowód osobisty, paszport i prawo jazdy oraz zarejestrować pojazd - wypełnia wniosek o wydanie dowodu osobistego terminu: informacja publiczna - wskazuje elementy składowe podania - pisze podanie wypełniania formularzy administracja publiczna, administracja rządowa, administracja samorządowa organy administracji publicznej w terminu: urząd elektroniczny - opisuje cechy informacji publicznej sposoby udostępniania informacji publicznej obywatela wobec rządu ułatwienia, jaki niesie obywatelom e-urząd 3 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk cywilna, jaką funkcję pełni dowód osobisty sposób odwoływania się od decyzji urzędu - pisze odwołanie od decyzji urzędu administracji rządowej i samorządowej rodzaje paszportów i ich cechy przykłady spraw i opisuje sposób ich załatwiania za pośrednictwem epuap - wypełnia wniosek o udostępnienie informacji publicznej Rozdział II: Prawo 1. Prawo i jego - pojęcie i funkcje administracyjnych - ocenia działalność urzędów w - ocenia znaczenie dostępu do informacji publicznej dla funkcjonowanie demokratycznego społeczeństwa
funkcje - charakter i rodzaje norm społecznych - norma prawna a przepis prawny - prawo naturalne i pozytywne - praworządność - rodziny - cechy systemu prawnego - zasady - kultura prawna i postawy obywateli wobec prawo, praworządność rodzaje norm społecznych postawy obywateli wobec norma prawna, przepis prawny, kultura prawna - opisuje rodzaje norm społecznych funkcje i opisuje najczęściej stosowane zasady wywodzące się z rzymskiego postawy obywateli wobec prawo naturalne, prawo pozytywne, prawo stanowione - opisuje cechy norm społecznych rodziny i podaje ich przykłady - opisuje cechy systemu prawnego znaczenie prawo zwyczajowe, prawo powszechne zwyczajowe - rozpoznaje części składowe normy prawnej między prawem naturalnym a pozytywnym - ocenia postawy obywateli wobec - ocenia kulturę prawną społeczeństwa w 2. Źródła i obszary - źródła - źródła poznania - hierarchia aktów prawnych w - prawo wspólnotowe jako źródło w - podział - stosowanie źródła obowiązujące w podział źródła, prawo wewnętrzne, prawo międzynarodowe, prawo publiczne, prawo prywatne, prawo materialne, prawo formalne - opisuje podział - opisuje etapy działalności prawnej 4 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk źródła obowiązujące w i zna ich hierarchię cechy wewnętrznego, międzynarodowego, publicznego, prywatnego, materialnego i formalnego znaczenie terminu: prawo wspólnotowe - rozróżnia i opisuje źródła wspólnotowego między poszczególnymi rodzajami 3. Gałęzie - gałęzie polskiego - ocenia problem zależności między prawem unijnym a prawem polskim
wewnętrznego 4. Władza sądownicza w wewnętrznego - prawo karne i jego zasady - prawo cywilne - prawo administracyjne - inne ważniejsze gałęzie w i ich cechy. - charakterystyka władzy sądowniczej - dwuinstancyjność sądownictwa - struktura władzy sądowniczej w - Krajowa Rada Sądownictwa - Sąd Najwyższy - sądy powszechne - sędziowie sądów powszechnych - ławnicy - sądy administracyjne i wojskowe - Trybunał kodeks, przestępstwo, grzywna rodzaje kar przewidzianych w polskim Kodeksie karnym sędzia, ławnik strukturę władzy sądowniczej w osoba fizyczna, osoba prawna, akt administracyjny źródła karnego, cywilnego i administracyjnego cechy karnego, cywilnego i administracyjnego inne gałęzie w kasacja, apelacja, skarga konstytucyjna - omawia zasady funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w, na czym polega immunitet sędziowski oraz konstytucyjne zasady niezawisłości i nieusuwalności sędziów - omawia zadania - opisuje zasady obowiązujące w prawie karnym różnicę między zdolnością prawną a zdolnością do czynności prawnych - opisuje podział cywilnego inne niż prawo karne, cywilne i administracyjne gałęzie w - omawia zasady, jakimi powinni kierować się sędziowie i członkowie trybunałów warunki, jakie musi spełniać kandydat na ławnika i sposób jego wyboru - opisuje zadania Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, wojskowych i administracyjnych relacje prawne przewidziane w prawie administracyjnym podział aktów administracyjnych i wskazuje ich przykłady skład i zadania Krajowej Rady Sądownictwa - opisuje strukturę Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu procedurę wszczynania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym i Trybunałem Stanu - ocenia problem nadmiernej ilości regulacji prawnych w - ocenia problem zaostrzania kar za najcięższe przestępstwa - ocenia rolę ławników w systemie sądownictwa polskiego 5 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk
5. Postępowanie sądowe Konstytucyjny - Trybunał Stanu - postępowanie sądowe - sprawy cywilne - sprawy karne -sprawy administracyjne - proces cywilny - pozew w procesie cywilnym - proces karny - zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa - sądy polubowne 6. Organy ścigania - prokuratura i jej struktury - zadania prokuratury - Krajowa Rada Prokuratury - policja struktura i zadania postępowanie sądowe, strona powodowa (powód), strona pozwana (pozwany), - wymienia uczestników procesu cywilnego i procesu karnego - omawia cele i strukturę policji - opisuje zadania policji i innych służb mundurowych uprawnienia ławników przestępstwo, wykroczenie, mediacja, sąd polubowny - wskazuje przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy cywilne, karne i administracyjne ofiary, świadka i oskarżonego w procesie karnym - omawia cele i strukturę prokuratury zadania prokuratorów uprawnienia Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu przebieg procesu cywilnego i procesu karnego między procesem cywilnym i karnym sposób postępowania po złożeniu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa cechy dobrego mediatora - sporządza według wzoru pozew w procesie cywilnym i zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa - opisuje strukturę prokuratury - opisuje sposób powoływania i uprawnienia prokuratora generalnego znaczenie postępowanie procesowe, postępowanie nieprocesowe, postępowanie przygotowawcze między postępowaniem procesowym a nieprocesowym - omawia sposób postępowania przed sądem polubownym - omawia zadania Krajowej Rady Prokuratorów między śledztwem a dochodzeniem - omawia skutki - ocenia rolę mediacji w postępowaniu sądowym - ocenia świadomość prawną społeczeństwa polskiego - ocenia poziom i poczucie bezpieczeństwa współczesnych Polaków 6 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk
- działalność i uprawnienia policji - zadania innych służb mundurowych - dzielnicowy - prokuratura i policja w postępowaniu karnym - formy postępowania przygotowawczego - Interpol policjantów formy działania i zadania dzielnicowych rolę policji i prokuratury w postępowaniu karnym, jakie znaczenie dla działalności prokuratury ma jej hierarchiczność różne sfery działalności policji postępowania przygotowawczego - opisuje strukturę i zadania Interpolu 7. Nieletni wobec - przestępczość nieletnich - odpowiedzialność prawna nieletnich - sądy rodzinne - środki stosowane przez sądy rodzinne wobec nieletnich - przepisy prawne dotyczące sprzedaży narkotyków i alkoholu nieletnim oraz palenia w miejscach publicznych - konsekwencje zażywania alkoholu i narkotyków oraz palenia papierosów - rozumie pojęcia: nieletniego w prawie cywilnym i karnym przejawy demoralizacji nieletnich i popełniane przez nich czyny karalne - omawia konsekwencje zażywania alkoholu i narkotyków oraz palenia papierosów - rozumie pojęcie: procesu resocjalizacji - określa granice prawnej odpowiedzialności nieletnich - omawia zadania sądów rodzinnych środki stosowane przez sądy rodzinne wobec nieletnich przepisy prawne dotyczące sprzedaży narkotyków i alkoholu nieletnim oraz palenia w sposób funkcjonowania sądów rodzinnych w sch przestępczości nieletnich - opisuje środki stosowane przez sądy rodzinne wobec nieletnich - omawia zasady niezbędne w skutecznym procesie resocjalizacji - omawia przestępczość nieletnich na przykładzie wybranych artykułów z Kodeksu wykroczeń uwarunkowania rozstrzygania spraw nieletnich przez organy państwowe - ocenia poziom przestępczości wśród nieletnich i problem zaostrzenia kar wobec nich 7 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk
- proces resocjalizacji miejscach publicznych 1. Czym są? 2. Międzynarodowy system ochrony - i ich charakter - historia praw - Powszechna deklaracja praw - generacje praw - - dokumenty - - instytucje. - Konwencja praw dziecka - system ochrony (Organizacja Narodów Zjednoczonych, Rada Europy, Unia Europejska) - Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu i jego zadania - Europejska Karta terminu: - omawia charakter fundamentalne dla dokumenty stworzone przez Radę Europy i ONZ uregulowane w Europejskiej Karcie Społecznej oraz Karcie praw podstawowych ważniejsze organizacje pozarządowe działające na rzecz Rozdział III: Prawa zapisane w Powszechnej deklaracji praw oraz dziecka zapisane w Konwencji praw dziecka - rozróżnia i charakteryzuje generacje praw instytucje, które stoją na straży praw, jak funkcjonuje system ochrony praw - omawia zadania ONZ, Rady Europy i Unii Europejskiej w dziedzinie praw zadania OBWE wpływ przynależne do konkretnej generacji - omawia strukturę i zadania instytucji stojących na straży zadania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka - omawia wpływ Unii Europejskiej na kształtowanie europejskiego systemu ochrony - omawia strukturę - opisuje historię historyczne akty prawne, które miały wpływ na kształtowanie się treść dokumentów dotyczących praw, uchwalonych przez Radę Europy i ONZ - opisuje zasady i sposób składania skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka - wypełnia formularz skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka według wzoru - ocenia problem tzw. czwartej generacji - ocenia sposoby i skuteczność metod walki z łamaniem praw 8 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk
Społeczna - Urząd Komisarza Praw Człowieka Rady Europy - Unia Europejska a - Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie - Prawa a organizacje pozarządowe (Amnesty International, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Human Rights Watch) ochrony praw organizacji pozarządowych na przestrzeganie praw ONZ, Rady Europy i Unii Europejskiej i jej wpływ na przestrzeganie praw zasady funkcjonowania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka cele i zadania ważniejszych organizacji pozarządowych działających na rzecz ochrony praw - omawia zadania Komisarza Praw Człowieka Rady Europy okoliczności powstania OBWE i jej strukturę 3. Ochrona praw i wolności w - w Konstytucji RP - Urząd Rzecznika Praw Obywatelskich - Urząd Rzecznika Praw Dziecka - prawo do prywatności - jednostki w kontaktach z oraz wolności i obywatela zapisane w Konstytucji RP, na czym polega prawo do prywatności i wskazuje jego zakres, jakie są prawne uwarunkowania ograniczenia praw i wolności zapisanych w Konstytucji RP zadania rzecznika i rzecznika praw - opisuje sposób powoływania oraz funkcjonowania rzecznika praw i rzecznika praw dziecka zasady składania skargi konstytucyjnej zasady i procedury zwracania się z wnioskiem do rzecznika praw obywatelskich i rzecznika praw dziecka - pisze skargę do rzecznika praw - ocenia problem ochrony praw i wolności w 9 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk
4. Łamanie praw mediami - skarga konstytucyjna - przyczyny łamania praw - międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych - łamanie praw kobiet - łamanie praw dziecka - wolność wyznania - problem uchodźców - łamanie praw w Europie (nacjonalizm, szowinizm, rasizm, antysemityzm, ksenofobia) - dopuszczalne ograniczenie praw - określa jednostki w kontaktach z mediami nacjonalizm, rasizm, antysemityzm przyczyny łamania dziecka przyczyny łamania, wyjaśnia znaczenie szowinizm, ksenofobia - wskazuje przykłady państw, w których nie przestrzega się praw lub są one zagrożone - omawia przykłady łamania praw kobiet i dzieci - podaje przykłady łamania wolności wyznania przyczyny uchodźstwa we współczesnym świecie, na czym polega międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych cele i zasady konwencji genewskich i uzupełniających je protokołów - omawia sytuację uchodźców we współczesnym świecie przejawy nacjonalizmu, szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii, w jakich okolicznościach można ograniczyć obywatelskich według wzoru - wskazuje elementy skargi konstytucyjnej oraz skutki prawne jej uznania przez Trybunał Konstytucyjny w przestrzeganiu między rozwiniętymi krajami demokratycznymi a państwami, które powstały w XX w. i nie mają tradycji demokratycznych - opisuje działalność Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców - uzasadnia, że nacjonalizm, szowinizm, rasizm, antysemityzm i ksenofobia stanowią przykłady łamania - ocenia przejawy nacjonalizmu, szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii 10 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk
1. System edukacji w 2. Polskie szkoły wyższe - charakterystyka polskiego systemu edukacji - zadania MEN i samorządów - zadania szkoły - statut i inne szkolne dokumenty - i obowiązki uczniów - postępowanie w sytuacji złamania praw ucznia - konsekwencje niedopełniania obowiązków szkolnych - organizacja studiów system boloński - zalety i wady systemu bolońskiego - wybór kierunków studiów - zasady przyjmowania kandydatów na uczelnie wyższe - warunki przyjęć na uczelnie - charakterystyka wybranych zadania szkoły i obowiązki ucznia, jakie są konsekwencje niedopełniania obowiązków szkolnych - określa kryteria wyboru kierunku studiów, na czym polega kształcenie ustawiczne Rozdział IV: Edukacja i praca zadania system edukacji w MEN i samorządów lokalnych w, jaką rolę dziedzinie edukacji w szkole pełni statut inne niż statut dokumenty obowiązujące w szkole - opisuje procedurę postępowania w przypadku złamania praw ucznia, na czym polega system boloński w organizacji studiów wyższych zasady i warunki przyjęć na wyższe uczelnie edukacyjne programy unijne wybrane kierunki studiów, na czym polega istota programu Comenius, na czym polegają zadania szkoły w zakresie nauczania i pracy opiekuńczowychowawczej przebieg postępowania kwalifikacyjnego na wybrany kierunek studiów i sposób obliczania ilości punktów ofertę edukacyjnych programów unijnych - ocenia skuteczność polskiego systemu edukacji - ocenia system boloński wskazując jego zalety i wady - ocenia znaczenie kształcenia ustawicznego dla gospodarki i społeczeństwa 11 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk
3. Kształcenie za granicą 4. Podróżowanie po Europie i świecie kierunków studiów - kształcenie ustawiczne - edukacyjne programy unijne - program Comenius - możliwości kształcenia za granicą - charakterystyka kształcenia wyższego w wybranych krajach UE - matura międzynarodowa - program matury międzynarodowej - obywatel w podróży - utrata dokumentów za granicą - Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego - strefa Schengen i jej granice - charakterystyka zjawiska terroryzmu zasady podejmowania studiów wyższych za granicą strefa Schengen, terroryzm, w jaki sposób Ministerstwo Spraw Zagranicznych dba o interesy Polaków przebywających za granicą zasady podejmowania studiów wyższych i warunki kształcenia się za granicą procedurę postępowania w przypadku utraty dokumentów lub problemów zdrowotnych podczas pobytu za granicą, jak funkcjonuje strefa Schengen cechy zjawiska terroryzmu, na czym polega program matury międzynarodowej korzyści, jaki daje uczniom realizowanie programu matury międzynarodowej - opisuje dokumenty zdrowotne, niezbędne podczas pobytu za granicą - opisuje zasady przekraczania granic zewnętrznych i wewnętrznych strefy Schengen miejsca szczególnie narażone na terroryzm szkolnictwo wyższe w wybranych krajach UE okoliczności powstania strefy Schengen - omawia zasady przewozu żywności i leków w komunikacji samolotowej - opisuje sytuacje, które powinny wzbudzić obawy zagrożenia atakiem terrorystycznym - ocenia problem tzw. drenażu mózgów z punktu widzenia interesów Polski - ocenia rolę strefy Schengen dla obywateli Unii Europejskiej 12 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk
5. Praca w i za granicą - praca młodzieży w UE - dziecko i młodociany a problem podejmowania pracy - praca młodocianych w - praca w Wielkiej Brytanii - podatki i umowy - Europass - powrót do kraju umowazlecenie, umowa o dzieło, umowa o pracę obowiązki pracodawcy zatrudniającego młodocianych pracowników terminu: Europass uwarunkowania podejmowania pracy przez młodocianych zasady zatrudniania młodocianych w rolę Europass w podejmowaniu pracy za granicą przez młodych ludzi formalności związane z rejestracją i podejmowaniem pracy za granicą na przykładzie Wielkiej Brytanii różnice w umowach podpisywanych z młodymi pracownikami ułatwienia w powrocie do kraju Polaków pracujących za granicą, jaką rolę dla młodych ludzi mają uregulowania prawne Europejskiego paktu na rzecz młodzieży dokumenty wchodzące w skład Europass - sporządza Europass-CV według wzoru - ocenia problem emigracji ludzi młodych w poszukiwaniu pracy Nauczyciele realizujący: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk 13 Opracowały: Anna Kupisz, Agnieszka Brzeska-Pająk