AKTUALNE ZAGOSPODAROWANIA WODY I CIEP A GEOTERMALNEGO W UNIEJOWIE

Aneta SAPIÑSKA-ŒLIWA Wydzia³ Wiertnictwa, Nafty i Gazu Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanis³awa Staszica Al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków e-mail: ans@agh.edu.pl Jacek KURPIK Geotermia Uniejów Sp. z o.o. ul. Koœcielnicka 44, 99-210 Uniejów e-mail: geotermia@op.pl Technika Poszukiwañ Geologicznych Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 1 2/2011 AKTUALNE ZAGOSPODAROWANIA WODY I CIEP A GEOTERMALNEGO W UNIEJOWIE STRESZCZENIE W artykule przedstawiono aktualne zagospodarowanie wód termalnych w Uniejowie. Opisano zarówno wykorzystanie samej wody termalnej jak i ciep³a w nim zawartego. Artyku³ przedstawia równie nowe projekty, jakie s¹ realizowane w Uniejowie, oparte na bogactwie wód termalnych. S OWA KLUCZOWE Energia geotermalna, wody termalne, Uniejów, zagospodarowanie energii geotermalnej * * * WPROWADZENIE Uniejów po³o ony jest w obrêbie synklinorium mogileñsko-³ódzkiego zlokalizowanego w centralnej czêœci Ni u Polskiego. Ten obszar geologiczny zosta³ dobrze przebadany podczas wykonywania wierceñ rozpoznawczych, poszukiwawczych i naftowych. Szczegó³owe opisy regionu pod wzglêdem budowy geologicznej, hydrogeotermalnej, hydrogeochemii regionalnej struktury mo na znaleÿæ w licznych publikacjach m. in. Po aryski 1963; Artyku³ wp³yn¹³ do Redakcji 06.05.2011 r., zaakceptowano do druku 16.06.2011 r. 225

Bojarski, Soko³owski 1991; Soko³owski 1992; Górecki 1990, 1995, 2006; Bentkowski i in. 2001, 2005. Wody termalne w Uniejowie, zalegaj¹ce w warstwie piaskowców dolnokredowych, s¹ wodami chlorkowo-sodowymi (rys. 1) wed³ug klasyfikacji Altowskiego-Szwieca i posiadaj¹ mineralizacjê oko³o 6,8 8,8 g dm 3 (Bentkowski i in. 2001). Mineralizacja ogólna wody roœnie w kierunku pó³nocno-zachodnim. Obserwuje siê w tym kierunku wzrost procentowy zawartoœci jonu chlorkowego zwi¹zany z jednoczesnym spadkiem zawartoœci jonu hydrowêglanowego. Przedstawione zmiany sk³adu chemicznego wody ujêtej trzema otworami wiertniczymi s¹ czêœciowo zwi¹zane z g³êbokoœci¹ wystêpowania ska³y wodonoœnej (Bojarski, Soko³owski 1991). Rys. 1. Diagram ko³owy Udlufta przedstwiaj¹cy sk³ad chemiczny wody termalnej eksploatowanej z odwiertu Uniejów PIG/AGH-2 (na podstawie analizy z dnia 10.03.2006 r.), 1 mm 2 =1mg dm 3 mineralizacji ogólnej; liczba okrêgów zewnêtrznych okreœla w jakim przedziale znajduje siê temperatura wody: 1 20 40 o C, 2 40 60 o C, 3 60 80 o C (Sapiñska-Œliwa 2010) Fig. 1. The diagram of Udluft shows chemical composition of thermal water from the well Uniejów PIG/AGH-2 (based on an analysis of 10.03.2006), 1 mm 2 1 mg dm 3 total mineralization, the number of external circles determine what the range is water temperature: 1 20 40 C, 2 40 60 C, 3 60 80 C (Sapiñska-Œliwa 2010) Potencja³ energetyczny ciep³owni geotermalnej jest uwarunkowany udokumentowanymi zasobami eksploatacyjno-zat³aczaj¹cymi dubletu odwiertów oraz szczytowym i awaryjnym 226

Ÿród³em ciep³a. Odbiór ciep³a zawartego w wodzie termalnej odbywa siê w systemie zamkniêtym, przy udziale jednego odwiertu eksploatacyjnego i dwóch odwiertów ch³onnych. W 2005 r. zatwierdzono wydobycie wód termalnych za pomoc¹ pompy g³êbinowej o strumieniu objêtoœciowym na poziomie 120 m 3 /h. Taka wydajnoœæ Ÿród³a geotermalnego jest mo liwa od momentu wykorzystania odwiertu Uniejów IGH-1 jako dodatkowego odwiertu ch³onnego. Moc cieplna szczytowego Ÿród³a ciep³a (kot³y na biomasê) wynosi 1,8 MW, a Ÿród³a awaryjnego (kot³y olejowe) 2,4 MW. Kot³y na biomasê zosta³y zainstalowane w roku 2006 ze wzglêdu na bardzo wysokie koszty pozyskania jednostki energii przy szczytowym dogrzewaniu wody za pomoc¹ dwóch kot³ów olejowych. Jednak e w chwili obecnej podczas sezonu grzewczego pozyskuje siê maksymalnie oko³o 100 m 3 /h i sch³adza wodê maksymalnie do temperatury oko³o 45 o C. Przy za³o eniu takich parametrów wykorzystywana moc Ÿród³a geotermalnego wynosi oko³o 2,75 MW. Aktualnie zagospodarowuje siê zarówno wodê termaln¹ jak i zawarte w niej ciep³o. Ciep³o pochodz¹ce z ciep³owni geotermalnej wykorzystywane jest na potrzeby: ogrzewania pomieszczeñ, ogrzewania wody u ytkowej, ogrzewania kompleksu basenów rekreacyjnych, Woda termalna wykorzystywana jest obecnie w celach: wykonywania zabiegów balneologicznych, rekreacyjnych (baseny termalne), promocji miasta (fontanny termalne). 1. WYKORZYSTANIE CIEP A Z WÓD DO CELÓW GRZEWCZYCH I PRZYGOTOWANIA CIEP EJ WODY U YTKOWEJ Od roku 2001 geotermalny system ciep³owniczy dostarcza ciep³o do miejskiej sieci ciep³owniczej. Instalacja opiera siê na triplecie odwiertów. Eksploatacja wody termalnej z odwiertu Uniejów PIG/AGH-2 mo e odbywaæ siê samoczynnie lub z pomoc¹ pompy g³êbinowej. Pompa pozwala na zwiêkszenie strumienia eksploatowanej wody oraz utrzymanie odpowiednio wysokiego ciœnienia wody, uniemo liwiaj¹cego wydzielanie siê gazów w niej rozpuszczonych. Wydobyta woda jest t³oczona do centrali cieplnej, w której za poœrednictwem wymienników ciep³a oddaje pozyskan¹ energiê wodzie sieciowej. Nastêpnie przep³ywa ruroci¹giem do jednego lub dwóch otworów ch³onnych. Uk³ad wyposa ony jest w system filtrów. Kot³ownia szczytowa ma za zadanie dogrzewaæ wodê sieciow¹ od temperatury oko³o 56 do 70 o C w przypadkach niskich temperatur zewnêtrznych. Zewnêtrzna temperatura powietrza atmosferycznego, przy której nastêpuje w³¹czanie Ÿród³a szczytowego przy pe³nej zamówionej mocy, wynosi minus 2 o C (Sapiñska-Œliwa 2010). Po rozbudowie stwierdzono, e temperatura za³¹czania Ÿród³a szczytowego wynosi minus 5 o C (Sapiñska- -Œliwa 2007). Wed³ug danych pomiarowych za rok 2007/8 nie nast¹pi³o w³¹czenie Ÿród³a szczytowego, a najni sz¹ zanotowan¹ temperatur¹ powietrza atmosferycznego by³o minus 227

12 o C. Jednak moc zamówiona wynosi³a tylko 2,65 MW (Materia³y archiwalne Sp. z o.o. Geotermii Uniejów 2007). Sieæ ciep³ownicz¹ na terenie Uniejowa wykonano w technologii rur preizolowanych, przystosowanych do parametrów wody grzewczej 70/35 o C. Przygotowanie c.w.u. dla obiektów budownictwa wielorodzinnego i publicznego zaprojektowano centralnie. Zaopatrywanie w c.w.u. zapewniaj¹ dwa dwustopniowe wymienniki. Z powodu braku mo liwoœci prowadzenia sieci czteroprzewodowej dla wszystkich wskazanych obiektów, iloœæ ciep³a dla potrzeb c.w.u. zbilansowano z ciep³em dla c.o. Do przygotowania c.w.u. mog¹ byæ te zastosowane wymienniki w wêz³ach kompaktowych u odbiorcy. Do odbiorców indywidualnych doprowadzone zosta³y przy³¹cza w postaci dwóch rur z magistrali miejskiej. Przy³¹cza wyposa one s¹ w liczniki ciep³a i zawory odcinaj¹ce (Sapiñska-Œliwa 2010). Wiêcej informacji na temat sieci ciep³owniczej mo na znaleÿæ w szeregu publikacjach (m.in. Kurpik 2009; Sapiñska-Œliwa 2010) oraz w materia³ach archiwalnych Spó³ki z o.o. Geotermii Uniejów. Temperatura wody termalnej po oddaniu energii wodzie sieciowej w wymiennikach ciep³a instalacji ciep³owniczej obni a siê do temperatury oko³o 40 45 o C. Jest to wystarczaj¹ca temperatura, aby wykorzystaæ energiê w niej zawart¹ do innych celów. Informacje na temat mo liwoœci wykorzystania ciep³a niskotemperaturowego z uwzglêdnieniem analizy ekonomicznej szczegó³owo przedstawiono w literaturze (Sapiñska-Œliwa 2010). Schemat technologiczny instalacji geotermalnej w Uniejowie przedstawiono na rysunku 2. Iloœæ sprzedawanego ciep³a oraz ciep³ej wody wraz z zamówion¹ moc¹ w latach 2001 2010 przedstawiono na rysunku 3 i w tabeli 1. W latach 2004 2008 zaobserwowano spadek sprzeda y ciep³a, mimo pod³¹czania nowych odbiorców do sieci ciep³owniczej. Tak¹ niekorzystn¹ tendencjê mo na t³umaczyæ wykonaniem prac termomodernizacyjnych (budynków u ytecznoœci publicznej, wielorodzinnych i budynków indywidualnych). Ponadto rozliczanie sprzeda y ciep³a na podstawie wskazañ zainstalowanych liczników spowodowa³o oszczêdnoœæ w jego gospodarowaniu. Na wielkoœæ sprzeda y wp³yw maj¹ równie warunki meteorologiczne. W omawianym czasie wystêpowa³y w Polsce stosunkowo wysokie temperatury w sezonie grzewczym. W roku 2010 zanotowano zwiêkszenie sprzeda y ciep³a o 26% w stosunku do roku 2009. Ponadto w stosunku do lat 2008 2009 nast¹pi³o równie zwiêkszenie mocy zamówionej i obecnie wynosi ono 2,67 MW. Iloœæ ciep³ej wody u ytkowej powinna pozostaæ na sta³ym poziomie ze wzglêdu na brak mo liwoœci rozbudowy tej sieci (tab. 1). Zmniejszenie zu ycia c.w.u. spowodowane jest najprawdopodobniej oszczêdnoœciami jej zu ycia i wykonanymi pracami remontowymi sieci w budynkach wielorodzinnych i u ytecznoœci publicznej. 228

Baseny geotermalne centralne ogrzewanie ciepa woda u ytkowa 8 11 10 Uniejów PIG/AGH-2 4 9 7 Uniejów PIG/AGH-1 Uniejów IGH-1 6 5 5 balneologia 1 2 3 basen technologiczny Rys. 2. Schemat technologiczny instalacji geotermalnej w Uniejowie: 1 ruroci¹gi z wod¹ termaln¹, 2 obieg c.w.u., 3 obieg c.o., 4 filtry workowe, 5 filtry œwiecowe, 6,7 wymienniki c.w.u., 8 awaryjny wymiennik c.w.u., 9 wymienniki c.o., 10 kot³y na biomasê, 11 kot³y na olej opa³owy (Sapiñska-Œliwa 2010) Fig. 2. The technological scheme of geothermal installations in Uniejów: 1 piping with thermal water, 2 hot tap water circuit, 3 heating circuit, 4 bag filters, 5 candle filters, 6, 7 hot tap water heat exchangers, 8 emergency hot water heat exchanger, 9 heat exchanger for heating system, 10 biomass boilers, 11 fuel oil boilers (Sapiñska-Œliwa 2010) rzeka Warta 3. WYKORZYSTANIE CIEP A I WÓD TERMALNYCH DO CELÓW REKREACYJNYCH, BALNEOLOGICZNYCH I INNYCH Zasilanie kompleksu basenowego ciep³em i wod¹ termaln¹ uzale nione jest od sezonowego obci¹ enia. Œrednio wykorzystuje siê oko³o 10 15 m 3 h 1 wody termalnej. Przedsiêbiorstwo Gospodarki Komunalnej Termy Uniejów od 2008 roku u ytkuje 25-metrowy 229

Moc grzewcza, MW 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 lata 25 20 15 10 5 0 Ci ep³o sprzedane, tys. GJ Moc grzewcza, MW Ciep³o sprzedane, tys. GJ Rys. 3. Zestawienie zamówionej mocy grzewczej i iloœci sprzedanej energii z ciep³owni geotermalnej w Uniejowie Fig. 3. The summary of the ordered heat output and the amount of sold from geothermal district heating in Uniejów Tabela 1 Zestawienie sprzedanej ciep³ej wody u ytkowej w latach 2001 2010 Table 1 The summary of hot tap water sold in years 2001 2010 Rok 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Iloœæ sprzedanej c.w.u. [m 3 ] 691 2 579 2 917 3 189 3 096 2 774 3 954 3 195 2790 2764 basen p³ywacki o temperaturze wody 25 27 o C latem i 28 30 o C zim¹ oraz brodzik dla dzieci z wod¹ o temperaturze 35 o C czynny tylko latem. W sk³ad kompleksu wchodzi tak e wype³niony wod¹ termaln¹ brodzik, w którym latem temperatura wynosi 33 o Ci36 o C w okresie zimowym. Zapotrzebowania na ciep³o i wodê termaln¹ zwiêkszy siê po oddaniu do u ytku nowych basenów. Od lat dziewiêædziesi¹tych prowadzone s¹ badania nad przydatnoœci¹ wody geotermalnej dla celów leczniczych i rekreacyjnych przy uwzglêdnieniu jej wp³ywu na skórê, œluzówki dróg oddechowych, przewód pokarmowy, narz¹dy rodne, spojówki oczu oraz innych ( ebrowska i in. 2003; ebrowski 2003; ebrowski i in. 2003). Od roku 2002 w siedzibie Spó³ki funkcjonuje gabinet balneologiczny œwiadcz¹cy us³ugi przede wszystkim w zakresie k¹pieli pere³kowych, k¹pieli czêœciowych oraz inhalacji. K¹piele pere³kowe maj¹ dzia³anie uspokajaj¹ce, koj¹ce, relaksuj¹ce i odprê aj¹ce, zmniejszaj¹ odczyny alergiczne i wspomagaj¹ gojenie zmian skórnych. Dodatkowe zastosowanie olejku eterycznego powoduje dzia³anie tonizuj¹ce, rozgrzewaj¹ce i stymuluj¹ce. K¹piele pere³kowe szczególnie wskazane s¹ przy chorobach stawów, chorobach miêœni, zmianach skórnych, zmianach alergicznych, ylakach, stanach napiêcia emocjonalnego, bezsennoœci, nerwicach, zapaleniach nerwów. Na potrzeby balneologiczne wykorzystuje siê do oko³o 1 m 3 h 1 wody termalnej (Kurpik 2009). 230

Czêœæ strumienia wody termalnej, wykorzystanej w celach ciep³owniczych w kompleksie rekreacyjnym kierowana jest na miejskie fontanny oraz kadzie. S³u ¹ one promocji miasta i stanowi¹ swoist¹ atrakcjê. Ponadto woda termalna wykorzystywana jest równie do podgrzewania murawy boiska pi³karskiego, wchodz¹cego w sk³ad kompleksu sportowo-rekreacyjnego znajduj¹cego siê w bezpoœrednim s¹siedztwie parku nad rzek¹ Wart¹ (Kurpik 2009). 3. ZAGOSPODAROWANIE WODY TERMALNEJ Obecnie wodê termaln¹ zagospodarowuje siê na cele rekreacyjne (zasilanie niektórych brodzików, kadzi w Castrum Antiqum Grodzie Rycerskim), balneologiczne oraz promocji miasta (zasilanie fontann, kadzi na terenie miasta). Zwiêkszenie zapotrzebowania na wodê termaln¹ bêdzie mia³o miejsce po otwarciu nowej czêœci kompleksu basenowego, hotelu SPA, oœrodka rehabilitacyjno-sanatoryjnego, Zagrody M³ynarskiej i kilku pensjonatów. Ponadto proponuje siê zagospodarowanie wody termalnej wraz z mikroelementami w niej zawartymi do produkcji kosmetyków. Przy rozpatrywaniu mo liwoœci wykorzystania wody termalnej z Uniejowa w formu³ach kosmetycznych brano pod uwagê sk³ad wody, jej w³aœciwoœci fizykochemiczne i lecznicze (w tym brak sk³adników szkodliwych dla zdrowia). Przeanalizowano równie jej podobieñstwo do wód mineralnych i termalnych stosowanych w kosmetykach. Potencjalnie termaln¹ wodê z Uniejowa mo na zastosowaæ w preparatach do skóry wra liwej, szamponach, elach pod prysznic i p³ynach do k¹pieli, kremach i innych preparatach do pielêgnacji skóry tr¹dzikowej, nawil aj¹cych, ³agodz¹cych, przeciwstarzeniowych. Mo na te podj¹æ próby w celu stwierdzenia skutecznoœci wody uniejowskiej wprowadzonej do p³ukanek stomatologicznych w codziennej pielêgnacji jamy ustnej, szczególnie przy sk³onnoœci do powstawania stanów zapalnych i nadwra liwoœci szyjek zêbowych oraz do irygacji przewodu pokarmowego. Dla potwierdzenia mo liwoœci wykorzystania wody uniejowskiej w kosmetykach konieczne jest opracowanie stosowanych receptur, uzyskanie stabilnych preparatów w warunkach laboratoryjnych oraz wykonanie badañ dermatologicznych i aplikacyjnych dla potwierdzenia bezpieczeñstwa stosowania i za³o onego dzia³ania kosmetycznego. Wprowadzenie preparatów kosmetycznych produkowanych na bazie wody termalnej z Uniejowa mo e staæ siê elementem dope³niaj¹cym wykorzystania wód termalnych w Uniejowie, szczególnie w zakresie ich wykorzystania na cele balneologiczne. Sprzeda kosmetyków dobrze komponuje siê z inicjatyw¹ dzia³alnoœci uzdrowiskowej na terenie Uniejowa (Sapiñska- -Œliwa, Grzeliñska 2010). 231

4. REALIZOWANE PROJEKTY ZAGOSPODAROWANIA WODY I CIEP A W UNIEJOWIE Gmina Uniejów jest w trakcie dalszego inwestowania, szczególnie opieraj¹c siê na swoim najwiêkszym bogactwie wodach termalnych. Obecnie realizowanych jest równolegle kilka projektów finansowanych ze œrodków unijnych, krajowych oraz z bud etu gminy. W Uniejowie planowana jest rozbudowa bazy rekreacyjnej, w tym budowa krytego basenu, hoteli i obiektów sportowych. Planowana jest równie rozbudowa miejskiej sieci ciep³owniczej i sportowego zaplecza treningowego (boiska do pi³ki no nej). W ramach nowych inwestycji nale y wymieæ projekt Lawendowe Termy, który zak³ada powstanie trzygwiazdkowego hotelu spa&wellness, sk³adaj¹cego siê z czêœci hotelowej, gastronomii, SPA (baseny, rehabilitacja). Obiekt zlokalizowany jest na zachodnim brzegu rzeki Warty w s¹siedztwie planowanych inwestycji sportowo-rekreacyjno-edukacyjnych. W koñcowej fazie budowy jest oœrodek rehabilitacyjny Uzdrowisko Uniejów, przeznaczony dla 130 pacjentów. Oœrodek ten bêdzie obs³ugiwa³ turnusy rehabilitacyjne, sanatoryjne, a tak e w ramach jego dzia³alnoœci prowadzone bêd¹ poradnie i gabinety rehabilitacyjne w celu leczenia schorzeñ reumatoidalnych, ortopedyczno-urazowych, zwyrodnieñ stawów, stanów po zabiegach operacyjnych narz¹du ruchu itp. W obiekcie bêdzie przebywaæ rocznie oko³o 5000 osób. Planowane jest stworzenie nowoczesnego kompleksu rehabilitacyjno- -rekreacyjnego o wysokim standardzie medycznym. Obiekt ten powstanie ze œrodków finansowych Instytutu Zdrowia Cz³owieka Sp. z o.o. w Warszawie. Kolejn¹ inwestycj¹ realizowan¹ w Uniejowie jest budowa centrum artystyczno-kulturalnego Dom Pracy Twórczej, który bêdzie miejscem sympozjów, konferencji, plenerów, warsztatów i szkoleñ. Partnerem przy realizacji tej inwestycji jest Akademia Sztuk Piêknych w odzi. Przedsiêwziêcie to jest wykonywane w ramach projektu pt. Termy Uniejów regionalny markowy produkt turystyki uzdrowiskowej jaki znalaz³ siê na Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych dla Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa ódzkiego na lata 2007 2013 (www.uniejow.pl; www.termyuniejow.pl). W ramach tego samego projektu wykonywana jest równie m.in. rozbudowa sieci wody termalnej. W trakcie realizacji jest przebudowa istniej¹cej ciep³owni geotermalnej na hybrydow¹ elektrociep³owniê, która zasilana bêdzie lokalnie dostêpn¹ energi¹ odnawialn¹, tj. energi¹ geotermaln¹ i energi¹ z biomasy. Wstêpne analizy zwiêkszenia efektywnoœci energetycznej wykorzystania Ÿród³a geotermalnego zosta³y wykonane przez Instytut Maszyn Przep³ywowych Politechniki ódzkiej. Przy za³o eniu mo liwoœci spalania rocznie 5 tys. Mg biomasy, g³ównie ze s³omy zbó, za³o ono budowê si³owni z turbin¹ parow¹ o mocy oko³o 1 MW. Si³owania ta by³aby zasilana przegrzan¹ par¹ wodn¹ pochodz¹c¹ z kot³a opalanego biomas¹. Turbina posiadaæ ma specjalnie dostosowan¹ czêœæ niskoprê n¹, do której zostanie doprowadzony dodatkowy strumieñ pary o niskim ciœnieniu, produkowany z ciep³a wody termalnej w czasie, gdy ciep³o to nie bêdzie wykorzystywane na potrzeby grzewcze. Przewiduje siê ch³odzenie skraplacza zimn¹ wod¹ doprowadzan¹ z rzeki Warty. Przewi- 232

dywana jest ca³oroczna produkcja energii elektrycznej w iloœci 7200 MWh/rok (Materia³y archiwalne Sp. z o.o. Geotermii Uniejów 2008). 5. ASPEKT EKOLOGICZNY WYKORZYSTANIA CIEP A ZAWARTEGO W WODZIE TERMALNEJ Przed rozpoczêciem budowy geotermalnej sieci ciep³owniczej miasto Uniejów nie posiada³o scentralizowanego systemu ciep³owniczego. Ciep³o dostarczane by³o z kilkunastu ma³ych kot³owni, które by³y w³asnoœci¹ komunalnych s³u b u ytecznoœci publicznej oraz przedsiêbiorstw. Wiêkszoœæ jednorodzinnych budynków ogrzewanych by³o indywidualnymi Ÿród³ami ciep³a, w tym przede wszystkim wêglem kamiennym lub mia³em. Wiêkszoœæ zainstalowanych kot³ów w budynkach u ytecznoœci publicznej by³a starej generacji, przewymiarowana, o ma³ej rzeczywistej sprawnoœci wahaj¹cej siê w granicach miêdzy 45 67%. Œrednie temperatury zasilania i powrotu w instalacjach c.o. w sezonie grzewczym wynosi³y oko³o 75/70 o C. Wiêkszoœæ budynków (szeœæ bloków wielorodzinnych, szko³a podstawowa, mieszkania dla nauczycieli, przedszkole, budynek Urzêdu Miasta, Gminny Oœrodek Kultury) nie posiada³a wewnêtrznych instalacji c.w.u. Zapotrzebowanie na ciep³¹ wodê u ytkow¹ by³o pokrywane za pomoc¹ bojlerów elektrycznych. adna rozpatrywana kot³ownia nie posiada³a urz¹dzeñ odpylaj¹cych (Sapiñska 1999). Inwestycja pozwoli³a znacznie zmniejszyæ iloœæ zanieczyszczeñ py³owych i gazowych emitowanych do atmosfery w Uniejowie. Przed dostarczeniem ciep³a pochodz¹cego z ciep³owni geotermalnej, w 10 kot³owniach lokalnych i 160 kot³owniach w domach jednorodzinnych spalano oko³o 2200 Mg wêgla, emituj¹c rocznie 31 Mg SO 2, 99 Mg CO, 33 Mg py³u oraz 3 Mg NO 2. Efekt ekologiczny zosta³ potwierdzony przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w odzi w dniu 6.02.2002 r. Ekologiczne aspekty dzia³ania ciep³owni geotermalnej w Uniejowie zosta³y opisane w literaturze (Sapiñska-Œliwa 2003). PODSUMOWANIE Ciep³ownia geotermalna w Uniejowie funkcjonuje ju od 10 lat. Posiada zatem du e doœwiadczenie w zakresie eksploatacji wód termalnych jak i zagospodarowania tego bogactwa. Nadal jednak trwaj¹ prace nad kompleksowym zagospodarowaniem zarówno samej wody jak i ciep³a. Nowe projekty stwarzaj¹ szanse na wielokierunkowe wykorzystanie wód termalnych, co przyczyni siê do wzrostu rozwoju spo³eczno-gospodarczego gminy oraz polepszenia warunków ycia jej mieszkañców. 233

LITERATURA GÓRECKI W. (red.), 1990 Atlas wód geotermalnych Ni u Polskiego. Instytut Surowców Energetycznych AGH, Kraków. GÓRECKI W. (red.), 1995 Atlas zasobów energii geotermalnej na Ni u Polskim. Towarzystwo Geosynoptyków GEOS, Kraków GÓRECKI W. (red.), 2006 Atlas zasobów wód geotermalnych na Ni u Polskim. Kraków. KURPIK J., 2009 Wielostronne wykorzystanie wód geotermalnych na przyk³adzie Geotermii Uniejów. Materia³y II Ogólnopolskiego Kongresu Geotermalnego. 23 25.09, Bukowina Tatrzañska. PO ARSKI W., 1963 Jednostki geologiczne Polski. Przeg. Geol. nr 1. SAPIÑSKA-ŒLIWA A., 2003 The effects of development the geothermal energy in Uniejów town. International Geothermal Conference: Multiple Integrated Uses of Geothermal Resources, Reykjavik. SAPIÑSKA-ŒLIWA A., 2010 Technologiczne i ekonomiczne zagadnienia zagospodarowania wody termalnej na przyk³adzie Uniejowa. Wydawnictwa AGH. SAPIÑSKA-ŒLIWA A., GRZELIÑSKA E., 2010 Kosmetyki z uniejowsk¹ wod¹ termaln¹? Uniejowskie strony nr 3/27. SOKO OWSKI J. (red.), 1992 Geosynoptyczny Atlas Polski. PAN CPPGSMiE, Kraków. EBROWSKA A., SYSA-JÊDRZEJOWSKA A., MEC A., GALIKOWSKA K., EBROWSKI M., 2003 Ocena dzia³ania wody geotermalnej ze z³ó Uniejowie na wch³anianie zmian skórnych w przebiegu ³uszczycy badania wstêpne. Kongres balneologiczny, Szczawno-Zdrój. ebrowski M.R., 2003 Wp³yw k¹pieli ca³kowitej ciep³ej po³¹czonej z k¹piel¹ pere³kow¹ w geotermalnej wodzie uniejowskiej na stê enie pro- i przeciwzapalnych cytokin w surowicy osób zdrowych. Kongres balneologiczny, Szczawno Zdrój. EBROWSKI M.R., DRO D J., MOLAS J., KRAUZE E., WOLSKA A., KUJAWSKI R., CA A J., FORYŒ S., DÊBIEC R., EBROWSKA A., 2003 Ocena bezpieczeñstwa stosowania zabiegów z uniejowskiej wody geotermalnej. Wp³yw k¹pieli ca³kowitej cieplnej po³¹czonej z k¹piel¹ pere³kow¹ na wartoœæ ciœnienia têtniczego oraz wp³yw inhalacji na parametry bronchokonstrukcyjne. Kongres balneologiczny, Szczawno Zdrój. Materia³y niepublikowane BENTKOWSKI A., BIERNAT H., BUJAKOWSKA K., KAPUŒCIÑSKI J., 2001 Aneks do Dokumentacji zasobów wód termalnych w kategorii B i C z utworów kredy dolnej regionu Uniejowa. Przedsiêbiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A., Warszawa. BENTKOWSKI A., BIERNAT H., KAPUŒCIÑSKI J, POSYNIAK A., 2005 Dodatek do dokumentacji ustalaj¹cej zasoby eksploatacyjne wód termalnych z utworów kredy dolnej regionu Uniejowa wraz z okreœleniem warunków hydrogeologicznych w zwi¹zków z wt³aczaniem wód do dolnokredowego poziomu wodonoœnego. Przedsiêbiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A., Warszawa. BOJARSKI L., SOKO OWSKI A., 1991 Dokumentacja zasobów wód termalnych w kategorii C i B z utworów kredy dolnej regionu Uniejowa. Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. Materia³y archiwalne Sp. z o.o. Geotermii Uniejów. Ksi¹ ka odwiertu Uniejów PIG/AGH-2 i Uniejów PIG/AGH-1. Uniejów 2007. 234

Materia³y archiwalne Sp. z o.o. Geotermii Uniejów. Informacje dotycz¹ce mo liwoœci wykorzystania energii geotermalnej w Uniejowie do produkcji pr¹du. Autor: prof. dr. hab. in. Jan Krysiñski, Politechnika ódzka. Pismo z dnia 29.01.2008 r. Uniejów 2008. Sapiñska A., 1999 Wstêpna koncepcja wykorzystania wód geotermalnych w Uniejowie. Arch. WFOŒiGW, ódÿ. Strony internetowe www.uniejow.pl 15.04.2011 r. www.termyuniejow.pl 15.04.2011 r. CURRENT MANAGEMENT OF WATER AND GEOTHERMAL HEAT IN UNIEJÓW Abstract The article presents the current development of thermal waters in Uniejów. Describes both the use of geothermal water and the heat contained in the geothermal water. The article presents the new projects that are implemented in Uniejów based on the richness of geothermal waters. Key words Geothermal energy, geothermal water, Uniejów, geothermal utilization