9/37 ZJAWISKA PRZEPŁYWU CIEPŁA I MASY W PROCESIE WYPEŁNIANIA FORMY CIEKŁYM METALEM

Podobne dokumenty
POLA TEMPERATURY I PRĘDKOŚCI W UKŁADZIE WLEWEK-KRYSTALIZATOR COS

SYMULACJA NUMERYCZNA KRZEPNIĘCIA KIEROWANEGO OCHŁADZALNIKAMI ZEWNĘTRZNYMI I WEWNĘTRZNYMI

ANALIZA PROCESU ZAPEŁNIENIA WNĘKI CIEKŁYM STOPEM W METODZIE PEŁNEJ FORMY.

z wykorzystaniem pakiet MARC/MENTAT.

KRZEPNIĘCIE KOMPOZYTÓW HYBRYDOWYCH AlMg10/SiC+C gr

MODEL KRZEPNIĘCIA STOPU DWUSKŁADNIKOWEGO W PIONOWEJ PRÓBIE LEJNOŚCI

WPŁYW PRZECHŁODZENIA STOPU AlMg10 NA KRZEPNIĘCIE PODCZAS PŁYNIĘCIA

LEJNOŚĆ KOMPOZYTÓW NA OSNOWIE STOPU AlMg10 Z CZĄSTKAMI SiC

Laboratorium komputerowe z wybranych zagadnień mechaniki płynów

MODELOWANIE NUMERYCZNE POWSTAWANIA NAPRĘŻEŃ W KRZEPNĄCYCH ODLEWACH

Analiza wymiany ciepła w przekroju rury solarnej Heat Pipe w warunkach ustalonych

ANALIZA ODKSZTAŁCEŃ I NAPRĘŻEŃ GRZEJNIKA ALUMINIOWEGO DLA SKOKOWO ZMIENIAJĄCYCH SIĘ PARAMETRÓW WYMIANY CIEPŁA

W CYLINDRYCZ NYM KANALE FORMY Adam Bokota, Leszek Sowa Jl!stytut Mechaniki i?odstaw Konstrukcji Maszyn, Politecluzika Częstocho wska, Polska

SPEKTRALNE CIEPŁO KRYSTALIZACJI ŻELIWA SZAREGO

Metoda Elementów Skończonych

Laboratorium komputerowe z wybranych zagadnień mechaniki płynów

ANALIZA NUMERYCZNA STANU NAPRĘŻENIA W OBSZARZE STAŁO-CIEKŁYM ODLEWU

Numeryczna symulacja rozpływu płynu w węźle

EKSPERYMENTALNE MODELOWANIE STYGNIĘCIA ODLEWU W FORMIE

OCENA PŁYNIĘCIA CIEKŁEGO STOPU AlMg10 W SPIRALNEJ PRÓBIE LEJNOŚCI

ANALIZA WRAŻLIWOŚCI CIENKIEJ WARSTWY METALOWEJ PODDANEJ DZIAŁANIU LASERA

FILTRACJA STALIWA SYMULACJA PROCESU NA PRZYKŁADZIE ODLEWU O MASIE 700 KG. S. PYSZ 1, J. STACHAŃCZYK 2 Instytut Odlewnictwa w Krakowie

ASSESSMENT OF ANALYTICAL MATHODS OF SOLIDIFICATION PROCESS AND INGOT FEEDHEAD SIZE DETERMINATION

Politechnika Poznańska

MODELOWANIE ROZKŁADU TEMPERATUR W PRZEGRODACH ZEWNĘTRZNYCH WYKONANYCH Z UŻYCIEM LEKKICH KONSTRUKCJI SZKIELETOWYCH

Przedmowa Przewodność cieplna Pole temperaturowe Gradient temperatury Prawo Fourier a...15

POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA. Poszukiwanie optymalnej średnicy rurociągu oraz grubości izolacji

ZASTOSOWANIE PAKIETU FLUX2D DO ANALIZY POLA ELEKTROMAGNETYCZNEGO I TEMPERATURY W NAGRZEWNICY INDUKCYJNEJ DO WSADÓW PŁASKICH

OPTYMALIZACJA PROCESU ZALEWANIA DUŻEGO WLEWKA Fe-Si-Mg W CELU UJEDNORODNIENIA JEGO SKŁADU CHEMICZNEGO

PARAMETRY EUTEKTYCZNOŚCI ŻELIWA CHROMOWEGO Z DODATKAMI STOPOWYMI Ni, Mo, V i B

Politechnika Poznańska. Metoda Elementów Skończonych

PROJEKT METODA ELEMENTÓW SKOŃCZONYCH

POLE TEMPERA TUR W TECHNOLOGII WYKONANIA ODLEWÓW WARSTWOWYCH

ZMIANY W ROZKŁADZIE MIEDZI JAKO PRZYCZYNA PRZEMIANY STRUKTURY W ODLEWACH WYKONYWANYCH W POLU MAGNETYCZNYM

WYMIANA CIEPŁA W PROCESIE TERMICZNEGO EKSPANDOWANIA NASION PROSA W STRUMIENIU GORĄCEGO POWIETRZA

ANALIZA OBCIĄŻEŃ JEDNOSTEK NAPĘDOWYCH DLA PRZESTRZENNYCH RUCHÓW AGROROBOTA

Numeryczna analiza przepływów w wybranych fragmentach układów wlewowych stosowanych przy wytwarzaniu odlewów wielkogabarytowych

DETEKCJA FAL UDERZENIOWYCH W UKŁADACH ŁOPATKOWYCH CZĘŚCI NISKOPRĘŻNYCH TURBIN PAROWYCH

ROLA TRWAŁOŚCI FRONTU KRYSTALIZACJI W ODLEWACH KRZEPNĄCYCH W POLU MAGNETYCZNYM

ANALIZA OBIEKTOWA MODELOWANIA NUMERYCZNEGO POWSTAWANIA NAPRĘŻEŃ W KRZEPNĄCYCH ODLEWACH

Aerodynamika I Efekty lepkie w przepływach ściśliwych.

BADANIA ŻELIWA CHROMOWEGO NA DYLATOMETRZE ODLEWNICZYM DO-01/P.Śl.

METODA ELEMENTÓW SKOŃCZONYCH

WPŁYW WŁAŚCIWOŚCI TERMOFIZYCZNYCH TWORZYWA NADSTAWKI NADLEWU NA GEOMETRIĘ JAMY SKURCZOWEJ

POLITECHNIKA POZNAŃSKA WYDZIAŁ BUDOWY MASZYN I ZARZĄDZANIA METODA ELEMENTÓW SKOŃCZONYCH PROJEKT ZALICZENIOWY COMSOL 4.3

NUMERYCZNA SYMULACJA PROCESU KRZEPNIĘCIA NADLEWU W FORMIE Z MODUŁEM IZOLACYJNYM

METODA ELEMENTÓW SKOŃCZONYCH

WPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM

METODA ELEMENTÓW SKOŃCZONYCH

KOMPUTEROWA SYMULACJA POLA TWARDOŚCI W ODLEWACH HARTOWANYCH

Dane potrzebne do wykonania projektu z przedmiotu technologia odlewów precyzyjnych.

WPL YW SPOSOBU DOPROW ADZENIA CIEKLEGO MET ALU DO FORMY MET AL OWEJ NA ELIMINACJĘ POROWATOŚCI TESTOWYCH ODLEWÓW

MODELOWANIE ODLEWANIA CIĄGŁEGO WLEWKÓW ZE STOPU AL

Modelowanie zagadnień cieplnych: analiza porównawcza wyników programów ZSoil i AnsysFluent

TEORETYCZNY MODEL PANEWKI POPRZECZNEGO ŁOśYSKA ŚLIZGOWEGO. CZĘŚĆ 3. WPŁYW ZUśYCIA PANEWKI NA ROZKŁAD CIŚNIENIA I GRUBOŚĆ FILMU OLEJOWEGO

KATEDRA WYTRZYMAŁOŚCI MATERIAŁÓW I METOD KOMPUTEROWYCH MECHANIKI. Wydział Mechaniczny Technologiczny POLITECHNIKA ŚLĄSKA W GLIWICACH

Metoda Elementów Skończonych

METODA ELEMENTÓW SKOŃCZONYCH.

WPŁYW DOBORU ZASTĘPCZEJ POJEMNOŚCI CIEPLNEJ ŻELIWA NA WYNIKI OBLICZEŃ NUMERYCZNYCH

Proces wykonywania modeli z nowej generacji mas modelowych stosowanych w metodzie wytapianych modeli analiza symulacyjna

OKREŚLENIE WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNYCH SILUMINU AK132 NA PODSTAWIE METODY ATND.

WPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA PARAMETRY KRYSTALIZACJI ŻELIWA CHROMOWEGO

Politechnika Poznańska

WPŁYW DOGRZEWANIA I EKRANÓW CIEPLNYCH NA ZMIANĘ TEMPERATURY PASMA WALCOWANEGO W LINII LPS

METODA ELEMENTÓW SKOŃCZONYCH

Modelowanie zjawisk przepływowocieplnych. i wewnętrznie ożebrowanych. Karol Majewski Sławomir Grądziel

WYKORZYSTANIE METODY ELEMENTÓW SKOŃCZONYCH W MODELOWANIU WYMIANY CIEPŁA W PRZEGRODZIE BUDOWLANEJ WYKONANEJ Z PUSTAKÓW STYROPIANOWYCH

WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA Wydział Mechaniczny Katedra Pojazdów Mechanicznych i Transportu LABORATORIUM TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ

BADANIA SKURCZU LINIOWEGO W OKRESIE KRZEPNIĘCIA I STYGNIĘCIA STOPU AlSi 6.9

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Wnikanie ciepła przy konwekcji swobodnej. 1. Wstęp

OBRÓBKA CIEPLNA SILUMINU AK132

NIEZBĘDNE CECHY OPROGRAMOWANIA SYMULACYJNEGO DO PRZYGOTOWANIA TECHNOLOGII ODLEWNICZEJ

XIV KONFERENCJA CIEPŁOWNIKÓW

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

KOMPUTEROWY MODEL UKŁADU STEROWANIA MIKROKLIMATEM W PRZECHOWALNI JABŁEK

Semestr zimowy Brak Tak

OBLICZANIE PRĘDKOŚCI KRYTYCZNEJ PRZEMIESZCZANIA FALI CZOŁOWEJ STOPU W KOMORZE PRASOWANIA MASZYNY CIŚNIENIOWEJ

PROJEKT - ODLEWNICTWO

DWUTEOWA BELKA STALOWA W POŻARZE - ANALIZA PRZESTRZENNA PROGRAMAMI FDS ORAZ ANSYS

Politechnika Poznańska

IDENTYFIKACJA PARAMETRÓW KRZEPNIĘCIA STOPÓW ODLEWNICZYCH NA PRZYKŁADZIE ŻELIWA SZAREGO

ZASTOSOWANIE METODY ELEMENTÓW SKOŃCZONYCH W PROCESIE TOPNIENIA MEDIUM

TEMPERATURY KRYSTALIZACJI ŻELIWA CHROMOWEGO W FUNKCJI SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA ODLEWU

Metoda Elementów Skończonych

OBLICZANIE POZIOMU CIEKŁEGO METALU W NADLEWACH ZA

WYKORZYSTANIE MES DO WYZNACZANIA WPŁYWU PĘKNIĘCIA W STOPIE ZĘBA KOŁA NA ZMIANĘ SZTYWNOŚCI ZAZĘBIENIA

Niestacjonarne Wszystkie Katedra Inżynierii Produkcji Dr Medard Makrenek. Inny / Techniczny Obowiązkowy Polski Semestr trzeci. Semestr zimowy Brak Tak

NUMERYCZNA SYMULACJA NAPRĘŻEŃ I DEFORMACJI W ODLEWACH MOŻLIWOŚCI I KOSZTY ANALIZY

Symulacja przepływu ciepła dla wybranych warunków badanego układu

PROJEKT MES COMSOL MULTIPHYSICS 3.4

WYKORZYSTANIE SYSTEMU Mathematica DO ROZWIĄZYWANIA ZAGADNIEŃ PRZEWODZENIA CIEPŁA

BADANIE DOKŁADNOŚCI WYMIAROWEJ W METODZIE ZGAZOWYWANYCH MODELI

ANALIZA BELKI DREWNIANEJ W POŻARZE

COMPUTER SIMULATION OF ROUND BAR FLUIDITY TEST

LABORATORIUM METODA ELEMENTÓW SKOŃCZONYCH

SKURCZ TERMICZNY ŻELIWA CHROMOWEGO

BADANIA SKURCZU LINIOWEGO W OKRESIE KRZEPNIĘCIA I STYGNIĘCIA STOPU AlSi 5.4

METODA ELEMENTÓW SKOŃCZONYCH

WYMIANA CIEPŁA i WYMIENNIKI CIEPŁA

Transkrypt:

9/37 Solidification of Metals and Alloys, No. 37, 1998 Krzepnięcie Metali i Stopów, nr 37, 1998 PAN Katowice PL ISSN 0208-9386 ZJAWISKA PRZEPŁYWU CIEPŁA I MASY W PROCESIE WYPEŁNIANIA FORMY CIEKŁYM METALEM SOWA Leszek Instytut Mechaniki i Podstaw Konstrukcji Maszyn, Politechnika Częstochowska 42-201 Częstochowa, ul. Dąbrowskiego 73, POLSKA STRESZCZENIE Praca dotyczy komputerowej symulacji wypełniania wnęki formy ciekłym metalem w powiązaniu z procesem krzepnięcia odlewu. Opracowany model matematyczny i numeryczny procesu krzepnięcia odlewu uwzględnia wzajemną zależność zjawisk cieplnych i dynamicznych. Do analizy postawionego zadania zastosowano: model złożony, w którym uwzględniano wpływ ruchów fazy ciekłej na proces krzepnięcia w czasie wypełniania formy oraz model uproszczony, w którym ruchy ciekłego metalu nie były uwzględniane. W pracy dokonano oceny wpływu pól prędkości na pola temperatury i kinetykę krzepnięcia odlewu. Zadanie rozwiązano metodą elementów skończonych. 1. WSTĘP Tematyka pracy dotyczy jednego z ważnych zagadnień teorii procesów odlewniczych, a mianowicie procesu krzepnięcia odlewu w formie metalowej (kokili). Odlewanie kokilowe umożliwia podwyższenie własności wytrzymałościowych odlewu, ale napotyka się również trudności przy takim sposobie wykonywania odlewu - zwłaszcza przy odlewaniu staliwa gdzie występuje niebezpieczeństwo niedolewów wskutek jego małej lejności. Do wad odlewania kokilowego zalicza się większą wrażliwość na zmiany wartości parametrów technologicznych prowadzenia procesu odlewania oraz ograniczoną trwałość (żywotność) kokili. Ponieważ przez cały czas trwania procesu wykonywania odlewu, ustalają się jego kształty i własności, dlatego uwzględnianie wypełniania wnęki formy ciekłym metalem w powiązaniu z procesem krzepnięcia zdaje się być zagadnieniem istotnym i wymagającym analizy. W ostatnich latach obserwuje się intensywny rozwój numerycznego modelowania tak formułowanych zadań [6,8]. Modelowanie procesu krzepnięcia ciekłego metalu z uwzględnieniem wzajemnych wpływów zjawisk cieplnych i przepływowych jest zagadnieniem złożonym. Do opisu ruchów metalu wykorzystuje się najczęściej równania Naiera-Stokesa i równanie ciągłości [3,5,6,8,9,10], a do przepływu ciepła odpowiednią postać równania przewodnictwa [2,3,8,10]. Wypełnianie różnych kształtów modelowane numerycznie prezentowali w swoich pracach

66 Lewis i Usmani [5]. Boczne zalewanie metalu do formy rozważał Dhatt [4] a zalewanie od dołu Mishima [6]. W wielu wymienionych pracach pomijany był proces krzepnięcia metalu, a rozważano jedynie przepływ metalu przegrzanego. Niekiedy rozpatruje się proces krzepnięcia metalu, przyjmując odpowiednią postać równania przewodnictwa, natomiast ruch metalu uwzględniany jest w sposób uproszczony [2]. W ujęciu klasycznym, podczas analizy procesów cieplnych zachodzących w formach odlewniczych, ruch metalu jest zazwyczaj pomijany [7], szczególnie w przypadku gdy modeluje się zjawiska mechaniczne [1]. W pracy rozważano proces krzepnięcia odlewu z uwzględnieniem ruchów fazy ciekłej, podczas wypełniania wnęki formy ciekłym metalem i po jego zakończeniu. Otrzymane rezultaty symulacji numerycznych porównywano z wynikami uzyskanymi z modelu uproszczonego, w którym nie uwzględniano ruchów metalu. Dokonywano oceny wpływu pola prędkości, w procesie wypełniania formy i po jego zakończeniu, na kinetykę krzepnięcia odlewu w formie metalowej. Do opisu ruchu ciekłego metalu wykorzystano równania Naiera-Stokesa i ciągłości, a pola temperatur otrzymano z rozwiązania równania Fouriera- Kirchhoffa z członem konwekcyjnym. Całość zadania tzn. zarówno równanie przewodnictwa jak i równania Naiera-Stokesa rozwiązano metodą elementów skończonych [1,2,3,4,5,7,10]. 2. MODELOWANIE KRZEPNIĘCIA ODLEWU W KOKILI Z UWZGLĘDNIENIEM RUCHÓW JEGO FAZY CIEKŁEJ Proponowany model matematyczny do opisu procesu krzepnięcia metalu w kokili z uwzględnieniem jego ruchów tworzą następujące równania różniczkowe [3,6,8]: - równania Naiera-Stokesa i równanie ciągłości: ( Θ Θ ) 0, i p, jδ ij + µ i, jj + ρgiβ, i, i ρ (1) - równanie przewodnictwa z członem konwekcyjnym: ( Θ ( x t) ) ρc Θ ρc Θ 0, λ (2), j i,, ef, t ef, j j j - równanie stanu, sprowadzone do postaci znanej gęstości zmieniającej się z temperaturą: ( p, ρ, Θ ) ρ( Θ ), f (3) gdzie: ρ - gęstość [kg/m 3 ], p - ciśnienie [N/m 2 ], i - współrzędna prędkości przepływu metalu [m/s], µ - współczynnik lepkości dynamicznej [Ns/m 2 ], gi - współrzędna przyspieszenia ziemskiego [m/s 2 ], β - objętościowy współczynnik rozszerzalności cieplnej [1/K], Θ - temperatura odniesienia [K], Cef - efektywna pojemność cieplna strefy dwufazowej [J/(kgK)], λ - współczynnik przewodzenia ciepła [W/(mK)], xi - współrzędne wektora położenia [m], t - czas [s], ( i, j 1,2) - zadanie dwuwymiarowe (2D). W zastosowanym modelu narastania fazy stałej, źródło ciepła nie występuje jawnie w równaniu przewodnictwa, a wprowadzone jest do efektywnej pojemności cieplnej. Powyższe

67 równania tworzą zamknięty sprzężony układ równań opisujący laminarny przepływ lepkiego płynu nieściśliwego przewodzącego ciepło. Układ równań (1-3) uzupełniono odpowiednimi warunkami początkowymi i brzegowymi. Warunki początkowe dla pól prędkości, ciśnienia i temperatury wynoszą odpowiednio: x,0) ( x), p ( x,0) p ( x), Θ ( x,0) Θ ( ). (4) ( 0 0 0 x Założone w zadaniu warunki brzegowe na wskazanych powierzchniach (rys.1) wynosiły: - dla prędkości [4,6,8]: y y AL z, x x 2 AL z, 2 0, n G t G 0, (5) - dla temperatury [1,2,7,10] Θ Θ n Θ n M ( x 0, t) Θ, 0, λ α ( Θ Θ ),, z 2 2 M M M M M a (6) gdzie: Θa - temperatura otoczenia [K], α M - współczynnik przejmowania ciepła od formy do otoczenia [W/m 2 K]. Na powierzchni swobodnej założono warstewkę izolacyjną traktowaną jako pokrycie ochronne o współczynniku wymiany ciepła ( λ ). AL 3. OBLICZENIA NUMERYCZNE Obliczenia wykonano dla układu odlew - forma - otoczenie w geometrii dwuwymiarowej o wymiarach odlewu 0.1x5[m] i grubości ścianki formy [m] (rys.1). Stałe termofizyczne dla stopu staliwnego zaczerpnięto z prac [1,2,7]. Zalewano metal przegrzany o temperaturze Θ z 1850 [K] przez otwór wlotowy ([m]) z prędkością z 0.05[m/s] do formy o temperaturze początkowej Θ M 400 [K]. Pozostałe temperatury wynosiły: Θ 1810K, L Θ S 1760K, Θ a 300K. Analizowano zjawiska cieplne i przepływowe zachodzące we wnęce formy podczas procesu jej wypełniania ciekłym metalem i po jego zakończeniu do momentu całkowitego zakrzepnięcia odlewu. Założono płaską powierzchnię swobodną metalu i przesuwano ją o wymiar oczka siatki w kolejnym, odpowiednio dobranym, kroku czasowym zapewniającym zachowanie warunku ciągłości. Pola prędkości i temperatury otrzymane w procesie wypełniania formy, przedstawiono dla wybranych położeń powierzchni swobodnej metalu na rys.2-3, a po 40s trwania procesu krzepnięcia metalu na rys.4. Porównanie podobszarów ciekłych i dwufazowych metalu, otrzymanych z modelu złożonego i uproszczonego, pokazano na rys. 5.

68 Rys.1. Schemat i identyfikacja podobszarów rozważanego układu Fig.1. Considered region and identification of subregions Rys.2. Wektory prędkości po osiągnięciu przez ciekły metal poziomu I ( t 8s) Fig.2. Velocity ectors after the face of the melt metal reached I leel ( t 8s) a) b) - - - - Rys.3. Izolinie temperatury (a) i wektory prędkości (b) po całkowitym wypełnieniu rozważanego obszaru ciekłym metalem ( t 13s), (model złożony) Fig.3. Temperature isolines (a) and elocity ectors (b) after melt metal filled all considered region ( t 13s), (complex model)

69 a) b) - - - - Rys.4. Izolinie temperatury (a) i wektory prędkości (b) po czasie 40s, (model złożony) Fig.4. Temperature isolines (a) and elocity ectors (b) after time 40s, (complex model) a) b) - - - - - - - - Rys.5. Obszar dwufazowy po czasie 30s: a) model złożony, b) model uproszczony Fig.5. Mushy region after time 30s: a) complex model, b) simplified model Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono istotny wpływ pól prędkości na pola temperatury, w poszczególnych etapach zapełniania wnęki formy przez ciekły metal, a zatem ich wpływ na tworzenie się naskórka na ściankach formy. Porównując wyniki, otrzymane z zastosowanych do obliczeń numerycznych dwóch modeli, zauważa się znaczne różnice w

70 kinetyce krzepnięcia metalu i szerokości strefy dwufazowej otrzymane z jednego i drugiego modelu. LITERATURA [1] Bokota A., Parkitny R., Elastic-plastic states in solidifying casting. Archies Mechanics, 1991, ol. 43, nr 2-3, s. 249-269. [2] Bokota A., Sowa L., Modelowanie narastania fazy stałej w cylindrycznym kanale formy. Krzepnięcie Metali i Stopów, 1993, ol. 18, s. 29-36. [3] Dantzig J. A., Modelling liquid-solid phase changes with melt conection. Int. J. for Num. Meth. in Engrg., 1989, ol. 28, s. 1769-1785. [4] Dhatt G., Gao D.M., A Finite element simulation of metal flow in moulds. Int. J. for Num. Meth. in Engrg., 1990, ol. 30, s. 821-831. [5] Lewis R.W., Usmani A.S., Cross J.T., An efficient finite element method for mould filling simulation in metal castings. Num. Meth. in Thermal Problems, 1993, ol. 7, nr 1, s. 273-283. [6] Mishima S., Szekely J., The modelling of fluid flow and heat transfer in mould filling. ISIJ International, 1989, ol. 29, nr 4, s. 324-332. [7] Mochnacki B., Suchy J., Modelowanie i symulacja krzepnięcia odlewów. PWN, W-wa 1993. [8] Parkitny R., Bokota A., Sowa L., Modelowanie numeryczne krzepnięcia odlewu z uwzględnieniem procesu wypełniania wnęki formy. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Mechanika, 1998, ol. 6, s. 287-292. [9] Sakwa W., Mochnacki B., Stefaniak W., Opracowanie modelu matematycznego ruchu ciekłego metalu w obszarze płaskim z ruchomą powierzchnią swobodną. Krzepnięcie Metali i Stopów, 1979, ol. 1, s. 188-196. [10] Sowa L., Symulacja narastania fazy stałej podczas przepływu metalu w zakrzywionym kanale dopływowym. Krzepnięcie Metali i Stopów, 1995, ol. 23, s. 31-36. Praca finansowana przez KBN HEAT AND MASS TRANSFER PHENOMENA DURING THE MOULD FILLING PROCESS BY MOLTEN METAL ABSTRACT This paper concerns of the computer simulation of mould caity filling by molten metal during casting solidification process. Presented here mathematical and numerical model of the casting solidification takes into consideration interdependence of thermal and dynamical phenomena. Analysis of this problem was done for two cases. In the first case the complex model was used, in which the effect of the liquid phase motion on solidification process during mould caity filling was considered, and in the second case the simplified model was used, in which the molten metal motion was neglected. The influences of the elocity fields on the thermal fields and the solid phase growing kinetics were estimated. The problem was soled by the finite element method.