Przewodnik prowadzenia i rejestracji działalności gospodarczej na rynku Ukrainy Spis treści 1. ZASADY ZAKŁADANIA, REJESTRACJI I PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ... 2 2. SYSTEM PODATKOWY... 6 3. WAŻNY ADRES... 6 1
1. ZASADY ZAKŁADANIA, REJESTRACJI I PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Wstęp Zgodnie z ukraińskimi przepisami, działalność gospodarczą na Ukrainie mogą prowadzić zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Osoba fizyczna może prowadzić działalność gospodarczą po dokonaniu rejestracji samodzielnej działalności gospodarczej (indywidualny przedsiębiorca), bądź w formie jednoosobowej spółki na zasadach przewidzianych dla osób prawnych. Osoba prawna może natomiast prowadzić komercyjną działalność gospodarczą jedynie w formach przewidzianych przez ukraińskie przepisy prawne tj. w formie spółki lub spółdzielni produkcyjnej, po ich utworzeniu i zarejestrowaniu zgodnie z trybem przewidzianym w przepisach prawnych. Wśród rodzajów spółek przewidzianych przepisami ukraińskimi wymienić należy: spółkę akcyjną wyróżniane są dwa rodzaje spółek akcyjnych: spółka akcyjna typu prywatnego (w tego typu spółce liczba akcjonariuszy nie może przekraczać 100 i może ona dokonywać wyłącznie prywatnej emisji akcji, w przypadku zainteresowania publiczną emisją akcji konieczne jest wprowadzenie zmian do statutu spółki, w tym zmiana typu spółki) oraz spółka akcyjna typu publicznego; spółka akcyjna jest osobą prawną, której kapitał statutowy jest podzielony na określoną liczbę akcji o równej wartości nominalnej (kapitał statutowy nie może być niższy niż 1250 płac minimalnych na dzień stworzenia spółki) ; jako podmiot posiadający osobowość prawną odpowiada samodzielnie za swoje zobowiązania, odpowiedzialność akcjonariuszy spółki ograniczona jest natomiast wyłącznie do wysokości posiadanych akcji; spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (najbardziej popularna wśród polskich inwestorów i jednocześnie rekomendowana przez Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kijowie ze względu na elastyczność działania i najbardziej doprecyzowane przepisy prawne regulujące działalność forma prowadzenia działalności gospodarczej na Ukrainie) spółka ta posiada osobowość prawną, jej kapitał statutowy podzielony jest na udziały o wartości określonej w dokumentach założycielskich (ukraińskie prawo nie przewiduje minimalnej, wymaganej do utworzenia tego rodzaju spółki, wysokości kapitału statutowego zgodnie z prawem Ukrainy wysokość kapitału statutowego określają założyciele spółki w dokumentach założycielskich spółki) i odpowiada ona za swoje zobowiązania całością swojego majątku (udziałowcy ponoszą odpowiedzialność do wysokości posiadanych udziałów). Założycielami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mogą być osoby fizyczne i prawne, ich liczba może kształtować się od jednej do 100 (założycielem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być inna jednoosobowa spółka), a jeżeli liczba udziałowców przekroczy 100 to spółka taka musi w ciągu roku być przekształcona w spółkę akcyjną lub musi zostać rozwiązana). Ukraińskie prawo przewiduje, iż spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może działać w oparciu o tzw. modelowy statut, zatwierdzony przez Gabinet Ministrów Ukrainy ; Wysokość płacy minimalnej określana jest corocznie ustawą budżetową. Na 2012 r. zatwierdzono następującą wysokość tego wskaźnika: w okresie 1 styczeń 31 marzec 2012 r.: 1073 UAH; 1 kwiecień 30 czerwiec 2012 r.: 1094 UAH; 1 lipiec 30 wrzesień 2012 r.: 1102 UAH; 1 październik 30 listopad 2012 r.: 1118 UAH; oraz w grudniu 2012 r.: 1134 UAH. Statut taki jest dokumentem, w którym zawarte są zasady działalności osób prawnych, zgodne z wymaganiami obowiązującego prawa w tym zakresie. Założyciele danej osoby prawnej, w przypadku podjęcia decyzji o założeniu osoby prawnej i późniejszym prowadzeniu działalności w oparciu o modelowy 2
spółkę z rozszerzoną odpowiedzialnością w spółce z rozszerzoną (dodatkową) odpowiedzialnością fundusz statutowy podzielony jest na udziały o konkretnej wartości, a udziałowcy odpowiadają za zobowiązania spółki swoim własnym majątkiem do wysokości stanowiącej wielokrotność (taką samą dla wszystkich) udziałów każdego z nich; zakres odpowiedzialności wspólników musi być określony w dokumentach założycielskich; spółkę pełną odpowiednik polskiej spółki jawnej; w spółce pełnej jej udziałowcy prowadzą wspólną działalność gospodarczą w imieniu spółki i ponoszą solidarną odpowiedzialność za jej zobowiązania całym swoim majątkiem; spółkę komandytową spółka, w której poza jednym lub kilkoma udziałowcami, którzy w imieniu spółki prowadzą działalność gospodarczą i ponoszą z tego tytułu pełną odpowiedzialność całym swoim majątkiem, udziałowcem lub udziałowcami są również podmioty, których odpowiedzialność za działalność spółki ograniczona jest do wysokości ich wkładu. Zagraniczne podmioty mogą prowadzić działalność gospodarczą na Ukrainie bez ograniczeń i na tych samych zasadach co ukraińskie podmioty gospodarcze, z wyjątkami określonymi w przepisach szczegółowych regulujących daną dziedzinę działalności gospodarczej. Mogą one to czynić poprzez założenie od podstaw nowego podmiotu (na prawie ukraińskim), wykupienie całości lub części udziałów w już istniejącej i działającej ukraińskiej firmie, bądź też mogą poprzez założenie w tych krajach swojej filii (w praktyce ta forma nie jest stosowana) lub przedstawicielstwa. Ponadto ukraińskie przepisy prawne dopuszczają także możliwość prowadzenia przez zagranicznego inwestora działalności gospodarczej na terytorium Ukrainy bez utworzenia/przejęcia już istniejącego podmiotu, tylko za pośrednictwem zawarcia umowy o wspólnej działalności z istniejącym podmiotem ukraińskim. Funkcjonowanie tej formy prowadzenia działalności gospodarczej nie jest jednak szczegółowo uregulowane w ukraińskich przepisach prawnych w związku z czym ta forma działalności gospodarczej nie jest zalecana ze względu na możliwość dowolności w interpretacji obowiązywania przepisów (np. zasad opodatkowania) przez ukraińską administrację w odniesieniu do tej formy działalności gospodarczej. Rejestracja działalności gospodarczej na Ukrainie Zgodnie z ukraińskimi przepisami, rozpoczęcie działalności gospodarczej na Ukrainie przez osoby prawne lub osoby fizyczne-indywidualnych przedsiębiorców, a także przez przedstawicielstwa zagranicznych podmiotów gospodarczych uzależnione jest od zarejestrowania danej formy prowadzenia działalności gospodarczej w stosownym rejestrze. Rejestracji podlegają również umowy o wspólnej działalności gospodarczej. Rejestracja osób prawnych polega przede wszystkim na uzyskaniu wpisu do Jednolitego Rejestru Osób Prawnych i Osób Fizycznych Przedsiębiorców. Poza zarejestrowaniem swojej działalności w w/w rejestrze, osoby prawne wpisywane są również do ewidencji Państwowej Służby Statystyki Ukrainy, Państwowej Służby Podatkowej Ukrainy oraz stosownych funduszy obowiązkowych ubezpieczeń społecznych Funduszu Ubezpieczeń Emerytalnych, Funduszu Obowiązkowych Ubezpieczeń na Wypadek Tymczasowej Utraty Zdolności do Pracy i Wydatków Związanych z Narodzinami i Śmiercią, Funduszu Obowiązkowych Ubezpieczeń od Nieszczęśliwych Wypadków i Chorób Zawodowych statut, nie muszą tworzyć i zatwierdzać własnego statutu, a jedynie w decyzji założycielskiej o utworzeniu osoby prawnej odnotować, iż ta osoba prawna będzie prowadziła swoją działalność w oparciu o modelowy statut. W przypadku takiej decyzji uproszczeniu ulegają również procedury rejestracji danej osoby prawnej. 3
oraz w Funduszu Obowiązkowych Ubezpieczeń na Wypadek Bezrobocia. Kolejną niezbędną procedurą dla osoby prawnej jest otwarcie konta bankowego oraz wyrobienie pieczątek firmowych. W przypadku rejestracji osoby fizycznej prowadzącej własną działalność gospodarczą, poza obowiązkową rejestracją w Jednolitym Rejestrze Osób Prawnych i Osób Fizycznych Przedsiębiorców, organach podatkowych, organach statystycznych oraz w w/w funduszach obowiązkowych ubezpieczeń społecznych *, taka osoba jest zobowiązana w przypadku zatrudniania własnych pracowników w oparciu o umowę o pracę do rejestracji takiej umowy w organach Państwowej Inspekcji Pracy Ministerstwa Polityki Społecznej Ukrainy. Uzupełnieniem procedur rejestracyjnych jest otwarcie konta bankowego oraz wyrobienie pieczątek firmowych. Rejestracja przedstawicielstwa zagranicznego podmiotu (tzw. akredytacja) polega na uzyskaniu zaświadczenia o rejestracji z Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego i Handlu Ukrainy. Ponadto, przedstawicielstwa zobligowane są do zarejestrowania się w Państwowej Służbie Statystyki Ukrainy, Państwowej Służbie Podatkowej Ukrainy oraz w przypadku gdy zatrudniają one własnych pracowników w oparciu o ukraińskie prawo pracy w w/w funduszach obowiązkowych ubezpieczeń społecznych *. Analogicznie jak w przypadku rejestracji osób prawnych, przedstawicielstwa otwierają również konta bankowe oraz wyrabiają sobie pieczątki firmowe. Umowy o wspólnej działalności inwestycyjnej rejestrowane są przez Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego i Handlu Ukrainy (lub upoważnione do tego przez ten resort organy zwykle administracje obwodowe), a następnie przez Państwową Służbę Podatkową Ukrainy. Szczegółowe informacje na temat w/w procedur rejestracyjnych znaleźć można w opracowaniu Rejestracja działalności gospodarczej na Ukrainie, zamieszczonym na stronie internetowej Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kijowie (http://www.kiev.trade.gov.pl), w zakładce Przewodnik po rynku / Rejestracja działalności gospodarczej na Ukrainie. Państwowa regulacja działalności gospodarczej Ogólną zasadą obowiązującą na Ukrainie jest zasada swobody prowadzenia działalności gospodarczej. Zasada ta dotyczy także podmiotów zagranicznych / podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego prowadzących działalność gospodarczą na Ukrainie. Niemniej jednak, w odniesieniu do niektórych dziedzin, uznanych za szczególnie ważne ze względu na interes oraz bezpieczeństwo społeczeństwa i państwa, przepisy ukraińskie wprowadzają określone ograniczenia w możliwości podejmowania przez podmioty prywatne określonych rodzajów działalności gospodarczej (np. produkcją określonych rodzajów paliw samochodowych mogą zajmować się jedynie te podmioty, które wpisane zostały do specjalnego wykazu zatwierdzonego przez Gabinet Ministrów Ukrainy). Ponadto, w odniesieniu do szeregu rodzajów działalności gospodarczej przewidziana jest możliwość prowadzenia danej działalności przez dowolny podmiot gospodarczy pod warunkiem uprzedniego uzyskania przez ten podmiot stosownych dokumentów uprawniających go do tego (licencji, koncesji, zezwolenia czy innego tego rodzaju dokumentu, wydanego przez uprawniony do tego organ administracji publicznej Ukrainy). Z dniem 1 stycznia 2011 r. rejestracja podmiotów gospodarczych na Ukrainie w funduszach obowiązkowych ubezpieczeń społecznych została uproszczona i ujednolicona aktualnie całość procedur rejestracji podmiotów gospodarczych w tych funduszach przeprowadza Fundusz Emerytalny Ukrainy. 4
Szczegółowe informacje na temat rodzajów działalności gospodarczej podlegającym w/w ograniczeniom znaleźć można w opracowaniu Państwowa regulacja działalności gospodarczej na Ukrainie, zamieszczonym na stronie internetowej Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kijowie (http://www.kiev.trade.gov.pl), w zakładce Przewodnik po rynku / Państwowa regulacja działalności gospodarczej na Ukrainie. Ulgi i preferencje dla zagranicznych inwestorów Generalną zasadą przyjętą w ukraińskich przepisach prawnych jest równość traktowania podmiotów krajowych i podmiotów zagranicznych / podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego. Dlatego też przepisy tego kraju dopuszczają preferencyjne traktowanie inwestorów zagranicznych jedynie w wąskim zakresie i w ściśle określonych przepisami prawa przypadkach (np. przy imporcie majątku stanowiącego aport inwestora zagranicznego do kapitału statutowego ukraińskiej spółki), a dostępne obecnie ulgi i preferencje są adresowane zarówno dla inwestorów krajowych, jak i zagranicznych. Do 31 marca 2005 r. podstawowym narzędziem stymulowania napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Ukrainy były ulgi i preferencje obowiązujące w funkcjonujących w tym kraju specjalnych strefach ekonomicznych i obszarach priorytetowego rozwoju. Ze względu jednak na zastrzeżenia ukraińskich władz odnośnie funkcjonowania tego typu obszarów (specjalne strefy ekonomiczne i obszary priorytetowego rozwoju jako instrument obchodzenia przepisów podatkowych, walutowych i celnych przez firmy), ich funkcjonowanie zostało w 2005 r. istotnie zmienione. W rezultacie, pomimo nadal formalnego funkcjonowania w/w obszarów, nie obowiązują w nich żadne ulgi i preferencje. Informacje o obecnie stosowanych ulgach i preferencjach, w tym dla inwestorów zagranicznych, znaleźć można w opracowaniu Ulgi i preferencje dla zagranicznych inwestorów, zamieszczonym na stronie internetowej Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kijowie (http://www.kiev.trade.gov.pl), w zakładce Przewodnik po rynku / Pomoc publiczna dla inwestorów zagranicznych na Ukrainie. Zatrudnienie i pobyt obywateli RP na Ukrainie Obywatele RP, zgodnie z obowiązującym prawem, mają możliwość przebywania na terytorium Ukrainy bez konieczności posiadania wizy do 90 dni w ciągu sześciu miesięcy (z możliwością pobytu kolejnych 90 dni w okresie następnych sześciu miesięcy). Sytuacja taka nie dotyczy jednak obywateli Polski delegowanych lub wyjeżdżających do pracy na Ukrainę (w tym do pracy w przedstawicielstwach firm polskich lub we wspólnych przedsiębiorstwach). W ich przypadku przed wyjazdem na Ukrainę muszą oni uzyskać pozwolenie na pracę (nie dotyczy pracowników przedstawicielstw), stosowną wizę (wizę typu Д ), a następnie po przyjeździe na Ukrainie pozwolenie na pobyt tymczasowy. Szczegółowe informacje na ten temat znaleźć można w opracowaniu Zatrudnianie i pobyt obywateli Polski na Ukrainie, zamieszczonym na stronie internetowej Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kijowie (http://www.kiev.trade.gov.pl), w zakładce Przewodnik po rynku / Zatrudnianie i pobyt obywateli RP na Ukrainie. 5
2. SYSTEM PODATKOWY Ukraiński system podatkowy obejmuje obecnie 21 podatków i opłat powszechnych oraz 5 podatków i opłat lokalnych. Do najważniejszych podatków i opłat powszechnych zaliczyć należy: podatek od dochodów osób fizycznych (podstawowa stawka tego podatku wynosi w 2012 r. 15%), podatek od dochodów przedsiębiorstw (podstawowa stawka tego podatku wynosi w 2012 r. 21%), podatek od wartości dodanej (podstawowa stawka tego podatku wynosi w 2012 r. 20%), akcyza (podatkiem tym objęte sa transakcje z następującymi towarami: określonymi wyrobami alkoholowymi i tytoniowymi, samochodami, motocyklami, przyczepami i nadwodziami samochodowymi, a także określonymi produktami ropopochodnymi). Osoby prawne (w tym z kapitałem zagranicznym), osoby fizyczne indywidualni przedsiębiorcy oraz przedstawicielstwa / filie zagranicznych przedsiębiorstw zatrudniający pracowników na podstawie ukraińskich przepisów prawnych (umowa o pracę/umowy cywilno-prawne) zobligowani są ponadto do odprowadzania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Szczegółową informację o aktualnie obowiązujących stawkach w/w podatków oraz składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, w tym także o dostępnych ulgach i zwolnieniach w tym zakresie, znaleźć można w opracowaniu Obciążenia fiskalne związane z prowadzeniem działalności gospodarczej na Ukrainie, zamieszczonym na stronie internetowej Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kijowie (www.kiev.trade.gov.pl), w zakładce Przewodnik po rynku. 3. WAŻNY ADRES Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kijowie ul. Wołodymyrska 45 Kijów 01901 Ukraina tel.:(+380 44) 279 18 31 fax: (+380 44) 278 11 40 www.kiev.trade.gov.pl e-mail: kiev@trade.gov.pl 6