Moduł 5 Organizacja stanowiska komputerowego według projektu 1. Przepisy BHP, ergonomii oraz ochrona zdrowia podczas wykonywania prac prowadzących do przygotowania stanowiska komputerowego do pracy 2. Rodzaje operacji i czynności związanych z przygotowaniem stanowiska komputerowego do pracy 3. Harmonogram prac 4. Zasady zarządzania przebiegiem prac instalacyjnych 5. Weryfikacja poprawności przygotowania komputerowego stanowiska pracy 6. Studium przypadku: Przygotowanie stanowiska komputerowego w biurze 1
1. Przepisy BHP, ergonomii oraz ochrona zdrowia podczas wykonywania prac prowadzących do przygotowania stanowiska komputerowego do pracy. (Poniższe informacje znajdziesz także w prezentacji multimedialnej zamieszczonej na platformie) W czasie prowadzenia prac instalacyjnych, monter narażony jest na wiele niebezpiecznych czynników, wśród których najgroźniejszym i najczęściej będący powodem wypadków jest prąd. Przepływający przez porażonego prąd powoduje skurcze mięśni, a szczególnie niebezpieczne są skurcze mięśnia sercowego. Dodatkowo w miejscach styczności ciała z elementem pod napięciem wytwarza się duża temperatura, która może prowadzić do poważnych oparzeń. Do czynników, które decydują o działaniu prądu na ciało człowieka, należą: - napięcie - natężenie - opór - częstotliwość - czas działania - droga przepływu prądu przez ciało - gęstość prądu Najbardziej niebezpieczne są porażenia, w czasie których przepływający prąd przebiega od ręki do ręki lub od lewej ręki do jednej z nóg. W przypadku prądu przemiennego wystarczy natężenie prądu powyżej 60 ma, aby spowodować migotanie mięśnia sercowego. Prąd stały jest również niebezpieczny i najczęściej prowadzi do poważnych oparzeń. Aby ustrzec się przed niebezpieczeństwami wynikającymi z porażeń prądem lub przepięć, należy bezwzględnie przestrzegać następujących zasad: - wszelkie czynności należy wykonywać przy odłączonym zasilaniu - należy używać narzędzi i akcesoriów z izolowanymi uchwytami (plastik, guma) - podczas wykonywania zadań instalatorskich nie spożywać płynów - odpowiednio zabezpieczać wszystkie przewody będące pod napięciem (przykrycie, izolacja) - wszystkie prace instalatorskie wykonywać w odpowiednim ubraniu, zgodnym z zasadami BHP - dobierać odpowiednie metody pracy do wykonywania założonych zadań Podczas pracy z urządzeniami komputerowymi i instalacją elektryczną najczęściej zdarzają się porażenia prądem elektrycznym o tzw. niskim napięciu (do 1000 V). W takim przypadku należy udzielić pierwszej pomocy zgodnie z poniższymi zasadami: 1. należy odsunąć ofiarę od źródła porażenia za pomocą przedmiotu nie przewodzącego prądu i odizolować ją od podłoża 2. należy sprawdzić tętno i oddech poszkodowanego a w przypadku braku oddechu należy przystąpić do sztucznego oddychania, a w przypadku braku tętna do resuscytacji krążeniowo-oddechowej 3. po odzyskaniu oddechu i tętna należy opatrzyć ewentualnie powstałe rany i schłodzić oparzenia 2
4. po wykluczeniu uszkodzeń kręgosłupa należy ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej w celu uniknięcia zakrztuszenia, okryć, a następnie obserwować oddech i tętno aż do momentu przyjazdu karetki. 5. jeżeli ofiara porażenia prądem zdradza objawy wstrząsu (bladość, nadmierna potliwość skóry, dreszcze), należy ją ułożyć w pozycji przeciwwstrząsowej, czyli na plecach z uniesionymi nogami Równie często monter podczas prac instalatorskich narażony jest na skaleczenia lub bardziej poważne rany cięte oraz urazy typu stłuczenia lub nawet złamania. Rany cięte mogą spowodować krwawienie zewnętrzne jednego z trzech rodzajów: tętnicze, żylne, włośniczkowe. Podczas poważnego krwotoku zewnętrznego powinno się ułożyć poszkodowanego w pozycji leżącej i podnieść zranioną kończynę powyżej linii serca. Należy również zastosować doraźny ucisk rany z użyciem jałowego gazika. Można także uciskać najbliższą tętnicę. Jednym ze skuteczniejszych sposobów zatamowania krwawienia jest zastosowanie opatrunku uciskowego, który należy założyć bezpośrednio na krwawiącą ranę. Opatrunek powinien składać się z kilku warstw jałowej gazy umocowanej za pomocą bandażu lub opaski elastycznej. Metody tej nie stosuje się w wypadku ran szyi. Przy poważnych krwawieniach oraz złamaniach należy bezzwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe lub wydać takie polecenie innej osobie jeżeli jesteśmy zajęci udzielaniem pomocy. W przypadku urazów osób niepełnoletnich należy bezzwłocznie powiadomić rodzinę lub osoby sprawujące opiekę nad nieletnim. Wszystkie urządzenia techniki komputerowej oraz techniki biurowej zasila prąd elektryczny. Gdy są nieprawidłowo użytkowane przygotowane do pracy lub uszkodzone, mogą spowodować pożar, czyli niekontrolowane rozprzestrzenianie się ognia stwarzające zagrożenie dla ludzi i stanowiska komputerowego. Najczęstsze przyczyny pożarów instalacji elektrycznej lub sprzętu zasilanego prądem elektrycznym to: - wadliwa instalacja elektryczna - przebicie izolacji elektrycznej - zwarcie - uderzenie pioruna Od rodzaju spalanego materiału zależy, jakich środków powinny użyć osoby gaszące pożar. W pomieszczeniach muszą znajdować się gaśnice. Gaśnica składa się z metalowego cylindra, w którym znajduje się środek gaśniczy, zaworu ze zbijakiem uruchamiającym wypływ środka gaśniczego oraz uchwytu pozwalającego przytrzymywać gaśnicę podczas użycia. Dodatkowo na gaśnicy powinna znajdować się etykieta z instrukcją obsługi i typem środka gaśniczego. Należy pamiętać, że przed użyciem środków gaśniczych należy sprawdzić jaki jest jego typ i zastosowanie. Zastosowanie niewłaściwego środka gaśniczego może spowodować odwrotny skutek. Aby wyeliminować ryzyko wadliwej instalacji elektrycznej stosowane są rozwiązania polegające na montażu w pomieszczeniach ze stanowiskami komputerowymi tzw. dedykowanej instalacji elektrycznej. Dedykowana sieć elektryczna w obecnych czasach 3
to wręcz wymóg, który zapewnia stabilne parametry zasilania, bez zakłóceń urządzeń komputerowych oraz ciągłość zasilania na czas zaniku napięcia w sieci zasilającej z wykorzystaniem zasilaczy awaryjnych UPS. Rysunek 5.1 - Dedykowana instalacja elektryczna Źródło: http://www.instalacje- instalacje.com.pl/dedykowana.php Ergonomia podczas prac montażowych i instalatorskich głównie dotyczy zapewnienia optymalnych warunków na stanowisku pracy oraz stosowania szczegółowych procedur podczas cyklicznie wykonywanych czynności roboczych. Ergonomiczne czynniki ryzy-ka związane z wysoką częstotliwością powtórzeń cykli czynności roboczych i przyjmowaniem nienaturalnej pozycji ciała nie stwarzają bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia. Do rozwoju schorzeń układu mięśniowoszkieletowego dochodzi na przestrzeni wielu lat, zwykle dopiero w końcowej fazie aktywności zawodowej lub po jej za-kończeniu. Dlatego w interesie samego pracownika wykonującego montaż jest przestrzeganie procedur dotyczących wykonywania poszczególnych czynności opracowanych zgodnie z zasadami ergonomii i zgodnych z technologią montażu danej instalacji. Często procedury dotyczące czynności monterskich czy uwagi na ten temat można znaleźć w instrukcjach instalacji i obsługi dołączonych do urządzeń i podzespołów lub instrukcjach technologicznych. 2. Rodzaje operacji i czynności związanych z przygotowaniem stanowiska komputerowego do pracy. Proces przygotowania stanowiska komputerowego do pracy powinien obejmować zarówno przygotowanie pomieszczenia, infrastruktury elektrycznej i okablowania strukturalnego oraz samego stanowiska pracy z wyposażeniem. 4
Podczas planowania i organizowania prac wykonawczych nie można zapomnieć o operacjach związanych z transportem lub kontrolą jakości wykonanej pracy. Analizując cały proces organizacji komputerowego stanowiska pracy można wyszczególnić następujące zadania z tym związane: - aranżacja i przygotowanie wnętrz, - montaż instalacji elektrycznej i okablowania strukturalnego, - montaż oświetlenia ogólnego, klimatyzacji i przyciemnienie okien, - montaż i ustawienie mebli, - montaż jednostki centralnej i kompletacja komputerowych urządzeń peryferyjnych, - instalacja zestawu komputerowego i urządzeń peryferyjnych oraz biurowych, - instalacja i konfiguracja systemu operacyjnego, - instalacja i konfiguracja oprogramowania użytkowego, - przeprowadzenie szkoleń stanowiskowych. W zależności od kompetencji, uprawnień i doświadczenia w określonych rodzajach prac, zadania (operacje) mogą być wykonywane przez jeden zespół lub przez kilka oddzielnych firm. Wybór jednej z opcji może mieć znaczenie w kalkulacji kosztów całego przedsięwzięcia i przy sprawnym realizowaniu harmonogramu prac. Organizacja stanowiska pracy, czyli jego właściwe rozplanowanie, usytuowanie i wyposażenie, wymaga opracowania racjonalnej metody pracy i dobór odpowiedniej jej formy. Jest to na tyle ważne, że dla przykładu, wypadki podczas prac montażowych mogą być wynikiem właśnie wyboru niewłaściwych metod pracy. Analiza faktów i opracowanie metod pracy jest jednym z głównych elementów organizacji pracy małych zespołów, które wykonują większość prac instalacyjnych dotyczących stanowiska komputerowego. Planując zakres operacji i czynności procesu przygotowania stanowiska komputerowego, należy zadać następujące pytania, określające zasadność i kierunek działań: 1. Co powinno być zrobione? (cel procesu) 2. Gdzie to powinno być zrobione? (miejsce) 3. Kiedy to powinno być zrobione? (sekwencja) 4. Kto powinien to zrobić? (wybór osób) 5. Jak to powinno być zrobione? (środki pracy) Z analizy tak postawionych pytań powinna wyłonić się koncepcja metody wykonania procesu przygotowania stanowiska pracy. Oczywiście można korzystać z wypracowanych wcześniej metod ale musimy pamiętać, że każdy proces może się różnić od siebie. Na przykład inne jest pomieszczenie, innej konstrukcji ściany, inny budynek, inna sieć elektryczna czy wreszcie inne stanowisko komputerowe. Dlatego określenie metody szytej na wymiar dla konkretnej sytuacji jest rozwiązaniem najlepszym. Jeżeli chodzi o formy pracy, to należy wyróżnić podział na pracę indywidualną i pracę zbiorową. Dobór formy związany jest z wyborem metody wykonania pracy i określeniu zakresu operacji i czynności podstawowych i pomocniczych. 5
Według teorii zarządzania procesami, operacją nazywa się zespół czynności, realizowanych na jednym stanowisku, przez jednego wykonawcę indywidualnego lub grupowego, przy jednym przedmiocie lub zespole przedmiotów wykonywanych jednocześnie bez przerw na jakąkolwiek inną pracę. Czynnością natomiast nazywa się tę cześć operacji, która odnosi się do jednych i tych samych elementów np.: narzędzia pracy, urządzenia technicznego. Zmiana któregokolwiek z wymienionych czynników powoduje początek nowej czynności. Przykładowymi operacjami występującymi podczas przygotowania do pracy stanowiska komputerowego na przykład mogą być: - układanie kanałów PCV - układanie odcinków poziomych kabla - przyłączenie zestawu komputerowego - instalacja drukarki komputerowej (sprzęt + sterownik) - montaż biurka komputerowego Właściwe określenie zadań (operacji) pozwoli również na optymalne opracowanie harmonogramu prac. 3. Harmonogram prac (Poniższe informacje znajdziesz także w videocaście zamieszczonym na platformie) Harmonogram to rozkład lub rozplanowanie przebiegu wykonania zaplanowanych operacji i czynności w czasie. Harmonogram może wskazywać tylko następstwo, kolejność czynności, może być uzupełniony o przewidywany (bądź oczekiwany) czas trwania, może też zawierać wymagane (lub wyliczone) terminy (data, godzina) początku i końca czynności. Harmonogram pomaga uświadomić zakres czynności oraz zależności między nimi, ułatwia też nadzorowanie i wczesne wykrywanie zagrożeń realizacji. Postać graficzna znakomicie ułatwia korzystanie z harmonogramu. Najpopularniejszym sposobem graficznego przedstawienia harmonogramu jest wykres Gantta (oparty na pracach Karola Adamieckiego). Odmianą prezentacji wizualnej jest tablica kontrolna, na której elementy harmonogramu przedstawia się najczęściej za pomocą kolorowych sznurków i znaczników. Mając ustalone zadania do wykonania, ukształtowaną strukturę ich procesów wykonawczych, wiedząc jaka jest najkorzystniejsza kolejność realizacji zadań, należy przystąpić do następnego etapu prac planistycznych tj. rozplanowania w czasie poszczególnych zadań i przypisania ich konkretnym pracownikom. Do tego celu można wykorzystać harmonogramy pracy. Stanowią one graficzny obraz przebiegu prac w czasie, przedstawiając terminy rozpoczęcia i zakończenia poszczególnych zadań kolejnych ich etapów oraz wykonawców. Etapy tworzenia harmonogramu: - podział procesu na poszczególne zadania, - określenie ram czasowych dla wyodrębnionych zadań i całego projekt, 6
- ustalenie kolejności realizacji zadań, - określenie czasów rozpoczęcia i zakończenia dla poszczególnych zadań, - graficzne przedstawienie harmonogramu. 1 Zadanie Początek Czas trwania (dzień) (dni) 2 Montaż instalacji elektrycznej i okablowania strukturalnego. 0 3 3 Montaż oświetlenia ogólnego, klimatyzacji i przyciemnienie okien. 2 2 4 Montaż i ustawienie mebli. 4 1 5 Instalacja zestawu komputerowego i urządzeń peryferyjnych oraz biurowych. 5 1 6 Instalacja i konfiguracja systemu operacyjnego 6 1 7 Instalacja i konfiguracja oprogramowania użytkowego. 6 1 8 Przeprowadzenie szkoleń stanowiskowych. 7 1 Tabela 5.1 - Wyszczególnienie przykładowych zadań do harmonogramu Źródło: własne Rysunek 5.2 - Przykład harmonogram Źródło: własne Na rysunku 5.2 przedstawiono wykres przykładowego harmonogramu prac stworzonego w oparciu o arkusz kalkulacyjny MS Excel. Na osi poziomej (x) zaznaczono w nim kolejne dni, natomiast oś pionowa oznacza poszczególne zadania z zestawienia zawartego w tabeli 5.1. 7
4. Zasady zarządzania przebiegiem prac instalacyjnych Istotę zarządzania tworzą działania, które służą kierowaniu procesem pracy w płaszczyznach metody i czasu jej wykonania, poprawności technicznej i jakości wykonania. Do najistotniejszych działań związanych z zarządzaniem przebiegiem prac dotyczących przygotowania stanowiska komputerowego wyróżnia się: 1. planowanie - polega na ustaleniu celów zadań, jak również wyznaczenie najlepszych sposobów ich osiągnięcia 2. organizowanie - czyli logiczne grupowanie działań i zasobów w celu osiągniecia zaplanowanych celów 3. motywowanie - to po prostu pobudzanie członków grupy wykonującej zadania do pracy we wspólnym interesie 4. kontrola - obserwowanie i wprowadzanie korekt do bieżących działań dla ułatwienia realizacji jej celów Planowanie przebiegu pracy to jedna z podstawowych czynności podejmowanych przez kierownika. Poprzedza ona konkretne działania jego podwładnych. Jest swego rodzaju symulacją, tworzeniem modelu przebiegu przyszłych działań, w trakcie którego rozważa się ich mocne strony i rozpoznaje ich ewentualne wady. Planowanie pozwala uniknąć podejmowania w przyszłym działaniu czynności zbędnych, zapobiegać nadmiernym przerwom. Celem planowania pracy jest wyznaczenie przez kierownika dla jego podwładnych zadań i określenia sposobu ich realizacji. Podział zadań wykonywany przez osobę zarządzającą polega na podziale operacji na czynności podstawowe i czynności operacyjne. Podział zadań na mniejsze elementy pracy jest jednocześnie kształtowaniem struktury ich procesów wykonawczych i wpływa na czas wykonania zadania oraz jego koszt. Istotne jest aby podział na czynności był zgodny z definicją czynności instalatorskich i innych prac informatycznych znajdujących się w KNR-ach. Katalogi nakładów rzeczowych (KNR) są podstawowym zbiorem norm nakładów rzeczowych wykorzystywanym do wyceny kosztu robót. Oprócz nazewnictwa czynności katalogi zawierają liczby roboczogodzin niezbędnych do wykonania podstawowych czynności, a także pewien zdefiniowany zakres czynności pomocniczych. Rysunek 5.3 - Przykładowy KNR Źródło: www.ath.pl 8
Organizowanie procesu wykonania zadań jest o tyle ważne, ze oprócz grupowania działań obejmuje przyporządkowanie im odpowiednich zasobów. Chodzi tutaj o odpowiedni dobór narzędzi oraz ludzi. W tym miejscu organizowanie łączy się z motywowaniem do pracy. Należy pamiętać, że odpowiedni dobór ludzi do określonych zadań oraz ich odpowiednie zmotywowanie to niejednokrotnie klucz do wykonania prac zgodnie z harmonogramem. 5. Weryfikacja poprawności przygotowania komputerowego stanowiska pracy Kontrola obejmuje zarówno bieżący nadzór przebiegu pracy jak i końcowe porównanie planów z efektami prowadzące do ustalenia stopnia osiągnięcia zaplanowanych celów. Analiza procesu kontroli efektów pracy pozwala wyróżnić cztery etapy: - ustanowienie norm i metod pomiaru, - mierzenie wyników przebiegu pracy, - porównanie ustalonych norm z aktualnymi wielkościami, - ocena wyników przebiegu pracy i podjęcie działań związanych z ewaluacja kontroli. Rysunek 5.4 Przykład realizacji pracowni komputerowej Źródło: www.ucntn.umk.pl Teraz przejdź do zadań problemowych zamieszczonych na platformie oraz od-wiedź forum związane z tematyka Twojego kursu. 9