Spis treści Wykaz skrótów... XIX Przedmowa... XXV Część I. Administracja w okresie II Rzeczypospolitej Rozdział I. Pojęcie oraz geneza II Rzeczypospolitej... 7 1 1. Problem tożsamości i ciągłości państwa polskiego... 7 1 2. Pojęcie II Rzeczypospolitej... 13 9 3. Geneza... 14 10 I. Rada Stanu... 15 11 II. Rada Regencyjna... 18 16 III. Komitet Narodowy Polski... 24 27 IV. Naczelny Komitet Narodowy... 25 28 V. Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego... 26 29 VI. Polska Komisja Likwidacyjna... 28 32 VII. Naczelna Rada Ludowa... 30 36 VIII. Rady delegatów... 36 47 IX. Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej... 36 48 X. Komitet Rewolucyjny w Republice Tarnobrzeskiej... 38 50 XI. Komitet Polski... 39 51 XII. Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich... 40 53 Rozdział II. Podstawy ustroju II Rzeczypospolitej... 49 74 1. Dekret Naczelnego Dowódcy Józefa Piłsudskiego... 49 74 2. Dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej... 50 75 3. Mała Konstytucja... 52 78 4. Konstytucja marcowa... 54 80 5. Nowela sierpniowa... 62 94 6. Konstytucja kwietniowa... 64 95 Rozdział III. Terytorium państwa, jego granice i podziały terytorialne... 73 111 1. Granice państwa... 73 111 2. Podział terytorialny... 76 115
X Spis treści Rozdział IV. Administracja... 82 122 1. Administracja centralna... 82 122 I. Rada Ministrów... 82 122 II. Prezes RM... 91 132 III. Prezydium RM... 96 138 IV. Ministrowie... 98 140 V. Urzędy centralne... 106 152 VI. Zarządzanie gospodarką... 109 156 2. Administracja terenowa... 112 160 I. Administracja województwa... 114 162 1. Wojewoda... 114 162 2. Urząd wojewódzki... 125 170 3. Rada wojewódzka... 131 173 4. Ustrój Warszawy... 133 174 II. Administracja powiatowa... 134 175 1. Starosta... 134 175 2. Starostwo... 140 180 3. Ustrój Gdyni... 144 184 III. Samorząd... 145 185 1. Samorząd wojewódzki... 155 192 2. Samorząd powiatowy... 163 198 3. Samorząd miejski... 166 201 4. Gminy wiejskie... 172 207 5. Samorząd mieszkańców... 177 213 IV. Nadzór nad samorządem... 179 215 V. Autonomia Śląska... 181 217 VI. Administracja specjalna... 187 223 1. Administracja wojskowa... 188 224 2. Administracja spraw wewnętrznych... 198 231 2.1. Policja Państwowa... 201 233 2.2. Formacje ochrony granic... 202 234 3. Administracja skarbowa... 206 236 4. Administracja rolna... 208 237 5. Administracja opieki społecznej... 211 240 6. Administracja morska... 213 241 Rozdział V. Organizacja wymiaru sprawiedliwości... 221 246 1. Zasady przewodnie sądownictwa... 221 246 2. Sądownictwo powszechne... 223 252 I. Sądy grodzkie... 224 253 II. Sądy okręgowe... 224 254 III. Sądy apelacyjne... 224 255 IV. Sąd Najwyższy... 225 256 3. Sądy szczególne... 227 259
Spis treści XI I. Sądy wojskowe... 227 260 II. Sądy pracy... 228 261 III. Sądy wyznaniowe... 228 262 IV. Sądownictwo administracyjne... 228 263 1. Najwyższy Trybunał Administracyjny... 230 264 2. Inwalidzki Sąd Administracyjny... 233 267 3. Sądy ubezpieczeń społecznych... 234 268 4. Trybunał Kompetencyjny... 234 269 V. Trybunał Stanu... 235 270 VI. Sądownictwo konstytucyjne... 237 271 VII. Inne organy wymiaru sprawiedliwości... 238 272 1. Prokuratura... 238 272 2. Adwokatura... 238 273 3. Notariat... 238 274 4. Prokuratoria Generalna... 238 275 Rozdział VI. Najwyższa Izba Kontroli... 240 276 Rozdział VII. Kadry... 247 280 Rozdział VIII. Szkolnictwo administracyjne... 254 284 Część II. Administracja polska w czasie II wojny światowej Rozdział I. Sytuacja prawna Polski po 17.9.1939 r.... 265 285 Rozdział II. Ziemie polskie pod okupacją niemiecką... 271 287 1. Zarząd wojskowy... 271 287 I. Szefowie zarządu cywilnego... 276 290 II. Wojskowy zarząd na Górnym Śląsku... 279 291 III. Likwidacja zarządu wojskowego... 280 292 2. Organizacja administracji cywilnej na terenach włączonych do Rzeszy... 280 293 I. Ustrój władz administracji ogólnej... 282 294 1. Namiestnik Rzeszy... 283 295 2. Prezydent rejencji... 286 296 3. Landrat... 287 297 II. Ustrój samorządu terytorialnego... 288 298 1. Samorząd gminny... 290 299 1.1. Istota, pojęcie i cechy... 290 299 1.2. Organy gminy... 292 301 1.2.1. Burmistrz i asesorowie... 292 301 1.2.2. Pełnomocnik partii... 293 302 2. Samorząd powiatowy... 294 303 2.1. Istota i zakres działania... 294 303 2.2. Organy... 294 304
XII Spis treści 2.2.1. Landrat... 294 305 2.2.2. Radcy powiatowi... 295 306 3. Samorząd okręgowy... 295 307 3.1. Istota i zakres działania... 295 307 3.2. Organy... 296 308 3.2.1. Namiestnik... 296 309 3.2.2. Zastępca namiestnika do spraw samorządowych... 296 310 3.2.3. Radcy okręgowi... 296 311 3.2.4. Organy ochrony porządku i bezpieczeństwa 297 312 3. Generalne Gubernatorstwo... 297 313 I. Administracja centralna... 300 314 1. Generalny Gubernator... 300 315 2. Urząd Generalnego Gubernatora... 301 316 3. Rząd Generalnego Gubernatorstwa... 302 317 4. Sekretarz Stanu do spraw Bezpieczeństwa... 303 318 II. Dystrykty... 304 319 III. Powiaty miejskie... 307 321 IV. Powiaty wiejskie... 309 322 V. Samorząd... 309 323 Rozdział III. Ziemie polskie pod okupacją sowiecką na Kresach (1939 1941)... 311 324 Rozdział IV. Polskie władze na obczyźnie... 321 327 1. Geneza polskich władz na obczyźnie... 321 327 2. Prezydent... 323 328 3. Administracja... 327 329 I. Rada Ministrów... 327 329 II. Prezydium RM... 334 331 III. Prezes RM... 336 333 IV. Ministerstwa... 337 334 4. Naczelny wódz... 344 338 5. Rada Narodowa... 347 340 6. Kontrola... 352 342 Rozdział V. Polskie Państwo Podziemne... 355 344 1. Pojęcie i cechy... 355 344 2. Powstanie Polskiego Państwa Podziemnego... 357 345 3. Delegatura Rządu na Kraj... 362 348 4. Aparat administracji podziemnej... 368 351 I. Biuro Delegata... 369 352 5. Okręgowi delegaci rządu... 372 353 I. Organy wykonawcze okręgowego delegata rządu... 373 354
Spis treści XIII 6. Delegatury powiatowe i miejskie... 374 356 7. Pracownicy administracji... 375 357 8. Kontrola... 376 358 9. Rada Jedności Narodowej... 376 359 10. Krajowa Rada Ministrów... 379 360 11. Pion wojskowy... 380 361 I. Siły zbrojne... 380 361 II. Szefostwo Biur Wojskowych... 382 363 III. Sądownictwo wojskowe... 384 364 12. Organizacja ośrodka władzy przez komunistów... 390 368 Część III. Administracja w okresie Polski Rzeczypospolitej Ludowej Rozdział I. Pojęcie i powstanie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 401 371 1. Pojęcie... 401 371 2. Geneza... 401 372 Rozdział II. Podstawy prawne... 408 376 1. Mała Konstytucja... 408 376 2. Konstytucja PRL... 411 378 3. Zmiany w Konstytucji PRL... 414 380 Rozdział III. Terytorium i jego podział... 416 381 Rozdział IV. Administracja... 426 384 1. Administracja centralna... 427 385 I. Rada Ministrów... 427 386 II. Urząd Rady Ministrów... 441 389 III. Prezes RM... 442 390 IV. Wiceprezesi... 451 394 V. Prezydium RM... 453 395 VI. Ministrowie... 459 397 VII. Komisje i komitety będące naczelnymi organami administracji państwowej... 467 399 VIII. Centralne organy administracji niebędące organami naczelnymi... 469 401 2. Zarządzanie gospodarką... 475 404 3. Administracja terytorialna... 484 409 I. Administracja terytorialna w latach 1944 1950... 485 410 1. Terenowe organy administracji rządowej... 490 413 1.1. Administracja rządowa na szczeblu województwa 490 414 1.1.1. Wojewoda... 490 414 1.1.2. Wicewojewoda... 495 417 1.1.3. Urząd wojewódzki... 495 418
XIV Spis treści 1.2. Administracja na szczeblu powiatu... 497 420 1.2.1. Starosta... 497 420 1.2.2. Wicestarosta... 499 421 1.2.3. Starostwo... 499 422 2. Rady narodowe i samorząd terytorialny... 501 423 2.1. Samorząd wojewódzki... 503 424 2.1.1. Wojewódzka rada narodowa... 503 424 2.1.2. Przewodniczący wojewódzkiej rady narodowej... 505 425 2.1.3. Prezydium wojewódzkiej rady narodowej.. 505 426 2.1.4. Komisje... 507 427 2.1.5. Wydział wojewódzki... 507 428 2.1.6. Specyfika organów wykonawczych samorządu m.st. Warszawy i miasta Łodzi 508 429 2.2. Ustrój samorządu powiatowego... 509 430 2.2.1. Powiatowa rada narodowa... 510 431 2.2.2. Wydział powiatowy... 510 432 2.2.3. Aparat pomocniczy... 511 433 2.3. Szczebel podstawowy... 511 434 2.3.1. Ustrój gminy miejskiej... 512 435 2.3.2. Miejska rada narodowa... 512 436 2.3.3. Prezydium miejskiej rady narodowej... 514 437 2.3.4. Komisje... 514 438 2.3.5. Zarząd miejski... 515 439 2.3.6. Prezydent (burmistrz)... 516 440 2.3.7. Gmina wiejska... 517 441 2.3.8. Gminna rada narodowa... 517 442 2.3.9. Prezydium gminnej rady narodowej... 518 443 2.3.10. Komisje... 519 444 2.3.11. Przewodniczący... 519 445 2.3.12. Zarząd gminy... 520 446 2.3.13. Wójt i podwójci... 521 447 2.3.14. Gromady... 522 448 2.3.15. Zebranie gromadzkie... 523 449 2.3.16. Sołtysi i podsołtysi... 523 450 3. Rady narodowe w latach 1950 1972... 524 451 3.1. Rady narodowe... 524 451 3.2. Prezydia rad narodowych... 532 454 II. Administracja terytorialna w latach 1972 1989... 535 457 1. Rady narodowe i jej organy... 535 457 2. Prezydium rady... 551 470 3. Komisje... 556 474 4. Terenowe organy administracji państwowej... 559 477 I. Administracja na szczeblu województwa... 559 478
Spis treści XV 1. Wojewodowie... 559 478 2. Urząd wojewódzki... 573 487 3. Kolegium wojewody... 581 494 II. Administracja na szczeblu podstawowym... 581 495 1. Naczelnicy (prezydenci)... 581 495 2. Urzędy miejskie... 585 499 III. Administracja w gminach... 588 502 1. Naczelnik gminy... 588 502 2. Urząd gminy... 589 503 5. Administracja opieki i pomocy społecznej... 590 504 6. Administracja morska... 594 505 7. Administracja wojskowa... 601 511 8. Administracja bezpieczeństwa i porządku... 604 514 Rozdział V. Sądy i trybunały... 611 518 1. Sądy... 611 518 I. Sądy powszechne... 613 520 1. Struktura do 1950 r.... 613 521 1.1. Sądy powszechne... 613 521 1.2. Sądy przysięgłych... 616 525 1.3. Sądy obywatelskie... 617 526 2. Struktura po 1950 r.... 618 527 3. Sądy (sekcje) tajne... 622 530 II. Sąd Najwyższy... 623 531 III. Sądy szczególne... 625 534 1. Sądy wojskowe... 625 535 IV. Sądownictwo administracyjne... 630 540 1. Naczelny Sąd Administracyjny... 630 540 2. Sądy ubezpieczeń społecznych... 635 543 V. Specjalne sądy karne... 636 544 VI. Najwyższy Trybunał Narodowy... 636 545 2. Kolegia... 638 547 I. Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym... 638 548 3. Prokuratura... 639 549 I. Prokuratura powszechna... 639 549 II. Prokuratura wojskowa... 643 553 III. Inne prokuratury... 652 561 1. Prokuratura specjalnych sądów karnych i Najwyższego Trybunału Narodowego... 652 561 2. Pozostałe prokuratury... 652 562 4. Trybunały... 652 563 I. Trybunał Stanu... 652 563 II. Trybunał Konstytucyjny... 654 564
XVI Spis treści Rozdział VI. Najwyższa Izba Kontroli... 656 566 Rozdział VII. Rzecznik Praw Obywatelskich... 672 583 Rozdział VIII. Kadry... 675 585 Rozdział IX. Szkolnictwo administracyjne... 687 595 Część IV. Administracja III Rzeczypospolitej Rozdział I. Geneza III Rzeczypospolitej... 705 605 1. Pojęcie III Rzeczypospolitej... 705 605 2. Obrady Okrągłego Stołu... 709 608 3. Geneza i kształtowanie się III Rzeczypospolitej... 710 610 Rozdział II. Podstawowe źródła prawa... 722 620 1. Nowelizacje Konstytucji PRL... 722 620 2. Mała Konstytucja... 725 624 3. Konstytucja RP... 728 628 Rozdział III. Podziały terytorialne... 736 637 Rozdział IV. Administracja... 740 641 1. Administracja rządowa... 745 647 I. Naczelne i centralne organy administracji rządowej... 747 650 1. Prezydent RP jako naczelny organ administracji państwowej... 749 652 2. Rada Ministrów... 753 655 3. Prezes RM... 767 666 4. Wiceprezesi RM... 771 669 5. Ministrowie... 773 671 6. Pełnomocnicy rządu... 778 676 7. Organy wewnętrzne i pomocnicze Rady Ministrów... 778 677 7.1. Rady i zespoły... 780 679 7.2. Urząd Rady Ministrów (Kancelaria Prezesa RM) 781 680 II. Centralne organy administracji rządowej... 783 682 III. Terenowe organy administracji rządowej... 786 685 1. Wojewoda... 786 685 2. Kierownicy urzędów rejonowych... 794 695 2. Administracja samorządowa... 796 697 I. Organy samorządu gminnego... 802 702 1. Rada gminy... 805 705 2. Zarząd gminy... 809 708 3. Wójt (burmistrz, prezydent miasta)... 811 710 4. Urząd gminy... 815 715 5. Jednostki pomocnicze gminy... 816 718
Spis treści XVII II. Struktury ponadgminne... 819 723 1. Sejmik samorządowy... 819 723 2. Związki komunalne... 821 728 3. Miejskie strefy usług publicznych... 822 729 4. Porozumienia komunalne... 824 731 5. Stowarzyszenia gmin... 824 732 III. Samorząd powiatowy... 825 733 1. Rada powiatu... 828 736 2. Zarząd powiatu... 829 737 3. Starosta... 830 739 4. Starostwo powiatowe... 833 741 IV. Samorząd województwa... 833 742 1. Sejmik... 835 744 2. Zarząd województwa... 837 746 3. Urząd Marszałkowski... 839 748 V. Nadzór nad działalnością samorządu... 840 749 VI. Samorządowe kolegia odwoławcze... 842 751 3. Administracja porządku i bezpieczeństwa... 843 752 I. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych... 843 752 II. Policja... 845 754 III. Straż Graniczna... 848 756 IV. Państwowa Straż Pożarna... 852 760 V. Biuro Ochrony Rządu... 854 761 VI. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencja Wywiadu... 855 762 VII. Policja lokalna i Straż Gminna... 857 764 4. Zarządzanie gospodarką... 859 766 5. Administracja wojskowa... 872 777 6. Administracja morska... 877 782 Rozdział V. Kontrola... 882 786 1. Najwyższa Izba Kontroli... 882 787 2. Rzecznik Praw Obywatelskich... 892 795 3. Rzecznik Praw Dziecka... 900 802 Rozdział VI. Niezależne od rządu organy regulujące... 903 807 1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji... 903 807 2. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych... 911 814 Rozdział VII. Sądy i trybunały... 913 816 1. Sądy... 913 816 I. Uwagi wstępne... 913 816 II. Zasady działania sądów... 916 819 III. Sąd Najwyższy... 921 828
XVIII Spis treści IV. Sądy powszechne... 925 832 V. Sądy wojskowe... 930 841 VI. Sądownictwo administracyjne... 934 848 VII. Sąd Lustracyjny... 938 853 VIII. Sąd Antymonopolowy... 938 854 IX. Krajowa Rada Sądownictwa... 940 855 2. Trybunały... 941 857 I. Trybunał Konstytucyjny... 941 857 II. Trybunał Stanu... 944 860 3. Prokuratura i Instytut Pamięci Narodowej... 951 866 I. Prokuratura... 951 866 II. Instytut Pamięci Narodowej... 956 871 Rozdział VIII. Kadry... 960 875 1. Uwagi ogólne... 960 875 2. Służba cywilna... 963 877 Rozdział IX. Szkolnictwo administracyjne i rozwój badań... 967 881 1. Szkolnictwo administracyjne... 967 881 Indeks rzeczowy... 971