07 Co warto wiedzieć o alergiach na jad owadów?
Spis treści Czym właściwie jest alergia na jad owadów?... 1 Dlaczego konieczne jest leczenie?... 2 Co należy zrobić, jeśli istnieje podejrzenie alergii na jad owadów?... 3 Leczenie alergii na jad owadów... 3 Jak długo prowadzona jest immunoterapia swoista?... 3 Czy immunoterapia swoista ma również niepożądane skutki?... 3 W jaki sposób możesz odpowiednio wspomagać terapię?... 4 Jak możesz uchronić się przed użądleniami owadów?... 4 Życie po leczeniu alergii... 5 Czym właściwie jest alergia na jad owadów? Wielu ludzi boi się użądlenia owada, ponieważ zazwyczaj jest to bolesne przeżycie. Jednak dla niektórych osób, które na użądlenia owadów reagują alergicznie, użądlenie może stanowić bardzo poważny, zagrażający życiu problem. Dlatego alergia na jad owadów musi być koniecznie leczona. Niniejsza broszura zawiera informacje na temat nowoczesnych możliwości leczenia. Owady żądlące wprowadzają podczas użądlenia swój jad w skórę lub błonę śluzową jamy ustnej. U osób niemających alergii pojawia się następnie piekące zaczerwienienie i obrzęk w obrębie użądlenia. Jest to normalna reakcja na jad. U osób z alergią na jad pszczół lub os pojawiają się dodatkowe reakcje. Mogą to być: wysypka w formie pokrzywki, obrzęk twarzy i szyi, duszności, zapaść. Te niebezpieczne reakcje występują zazwyczaj w ciągu kilku minut po użądleniu. Alergia na jad owadów oznacza ogólnie nadwrażliwość układu odpornościowego na jad owadów. Układ odpornościowy alergika pobudzony przez wprowadzony jad produkuje dużą ilość określonej substancji (immunoglobuliny E), która prowadzi do reakcji alergicznej. W przypadku dużej ilości użądleń lub jednego użądlenia w obrębie górnych dróg 1 (6)
oddechowych w wyniku opuchlizny może dojść również do ciężkich objawów klinicznych choroby. Należy je jednak rozróżnić od prawdziwej alergii. Dlaczego konieczne jest leczenie? Alergia na jad owadów może być groźna dla życia! Nie możesz całkowicie wykluczyć ryzyka, że zostaniesz użądlony. Jedynie immunoterapia swoista (dawniej: hiposensybilizacja) oferuje optymalną ochronę, ponieważ po skutecznej terapii użądlenia owadów nie prowadzą już do zagrażających życiu reakcji. Co właściwie wiadomo o alergiach na jad owadów? Alergie na jad owadów nie pojawiły się dopiero w czasach nowożytnych: już egipski faraon Menes (2640 p.n.e.) miał być uczulony na jad os. Tak przynajmniej historycy interpretują hieroglify przy grobie faraona. W dzisiejszych Niemczech alergię na jad owadów ma ok. 1,5 mln ludzi. Mężczyźni chorują częściej niż kobiety. W naszej szerokości geograficznej znaczenie mają pszczoła miodna oraz spokrewniony z nią trzmiel oraz gatunki z rodziny osowatych, do których poza osą należy również szerszeń. Trzmiele i szerszenie rzadko są odpowiedzialne za użądlenia. Pszczoła ma ok. 1,5 cm długości i posiada włoski. Odwłok jest koloru brązowawego i ma słabo widoczne paski. Na tylnych odnóżach pszczoła przenosi koszyczek z pyłkiem i lata głównie od marca do sierpnia. Po użądleniu żądło zazwyczaj pozostaje w ciele. Pszczoła jest mniej agresywna od osy. Trzmiel ma ok. 2 cm długości i ma więcej włosków niż pszczoła. Jest mniej agresywny i rzadko żądli. Osa ma ok. 1,5 cm długości i widoczne czarno-żółte paski. Ma wyraźną talię osy i nie posiada włosków. Występuje przede wszystkim w miesiącach dojrzewania owoców, od lipca do września. Po użądleniu żądło zazwyczaj nie pozostaje w ciele. Nie jest to jednak pewne kryterium pozwalające na rozróżnienie użądlenia osy od użądlenia pszczoły. Szerszeń podobnie jak osa ma czarno-żółte paski, ma 3 cm długości, a więc jest znacznie większy niż osa. Szerszenie są aktywne również w nocy. 2 (6)
Co należy zrobić, jeśli istnieje podejrzenie alergii na jad owadów? Jeśli po użądleniu owada pojawia się u Ciebie wzmożona reakcja, powinieneś natychmiast zgłosić się do lekarza w celu przeprowadzenia terapii. Aby stwierdzić, jaki owad faktycznie wywołał dolegliwości, konieczne jest przeprowadzenie kilku testów krwi i skóry. Są one zazwyczaj wykonywane na oddziałach alergologicznych klinik oraz przez doświadczonych alergologów. Twój lekarz zada Ci kilka pytań, np. czy żądło pozostało w ciele, w jakiej porze roku miało miejsce użądlenie lub czy zostałeś użądlony w pobliżu kwiatów lub koszy z odpadami. Zapyta Cię też, ile czasu minęło między użądleniem a reakcją, jakie dolegliwości wystąpiły i czy często je miewałeś. Leczenie alergii na jad owadów Immunoterapia swoista jest jedyną kauzalną, tzn. zwalczającą przyczyny formą terapii. Jest swoista, ponieważ podawane są jedynie alergeny wywołujące. Przez lekarzy jest określana jako immunoterapia, ponieważ zmniejsza nadmierną reakcję układu odpornościowego na alergeny w jadzie. Leczenie alergii na jad owadów rozpoczyna się na oddziale kliniki. Twój lekarz kilka razy dziennie będzie Ci podawał zastrzyk z odpowiednim jadem owada. Początkowo dawka jest niewielka, następnie jest ostrożnie i konsekwentnie zwiększana najczęściej do dawki 100μg jadu. To leczenie podstawowe kończy się po 5-10 dniach wypisem ze szpitala. Jeśli niemożliwe jest przyjęcie na oddział kliniki, można przeprowadzić leczenie podstawowe również w warunkach ambulatoryjnych w formie jednego zastrzyku tygodniowo. Po leczeniu podstawowym następuje faza utrzymywania, prowadzona w warunkach ambulatoryjnych. Czas między poszczególnymi zastrzykami jest ostrożnie zwiększany z jednego tygodnia na dwa i trzy, aż do czterech tygodni. Jak długo prowadzona jest immunoterapia swoista? Czas leczenia wynosi co najmniej 3 lata, najlepiej jednak, jeśli terapia prowadzona jest przez 5 lat. Już po zakończeniu leczenia podstawowego budowana jest ochrona, którą zapewnia dalsze leczenie. Czy immunoterapia swoista ma również niepożądane skutki? Jak każda inna terapia również immunoterapia swoista może prowadzić do niepożądanych reakcji. Lekarz z doświadczeniem alergologicznym zna wszystkie działania i dysponuje 3 (6)
środkami do leczenia skutków ubocznych. Przed rozpoczęciem terapii omówi z Tobą, na co powinieneś zwrócić szczególną uwagę. W jaki sposób możesz odpowiednio wspomagać terapię? Twoja współpraca jest szczególnie ważna dla terapii. Miej na uwadze poniższe punkty: Należy dokładnie przestrzegać odstępów czasowych między poszczególnymi zastrzykami. Jeśli po zastrzyku zauważysz coś nietypowego (np. swędzenie w gardle, na dłoni lub na spodniej stronie stopy, kichanie, kaszel, duszności, swędzenie skóry, uczucie gorąca, zawroty głowy), natychmiast zgłoś się do lekarza. Po każdym zastrzyku podanym w warunkach ambulatoryjnych musisz pozostać w gabinecie lekarskim przez co najmniej 30 minut, umożliwiając lekarzowi szybkie i kompetentne działanie. Jeśli po opuszczeniu gabinetu lekarskiego wystąpią nietypowe objawy, również powinieneś nawiązać natychmiastowy kontakt z lekarzem prowadzącym terapię. Przed każdym kolejnym zastrzykiem poinformuj lekarza o tym, jak zniosłeś ostatni zastrzyk, jakie leki obecnie zażywasz, lub czy jesteś aktualnie chory i czy w ostatnim czasie użądlił Cię owad. W dniu podania zastrzyku należy koniecznie unikać wszelkich form wysiłku fizycznego (zwłaszcza aktywności sportowej) oraz szczególnych obciążeń (np. gorący prysznic, wizyty w saunie). Poinformuj swojego lekarza o ciąży. Jak możesz uchronić się przed użądleniami owadów? Miej na uwadze poniższe punkty: Nie jedz żadnych potraw i nie pij słodkich napojów na świeżym powietrzu. Nie zrywaj owoców lub kwiatów. 4 (6)
Nie przebywaj w pobliżu koszów na odpady lub spadów. Nie używaj perfum lub perfumowanych kosmetyków. Nie chodź na boso. Zadbaj o to, żeby skóra była jak najlepiej przykryta ubraniem i żeby owady nie dostawały się pod ubranie. Pot wabi owady, unikaj wysiłku fizycznego na świeżym powietrzu. Stosuj moskitiery w oknach. Unikaj szybkich ruchów w pobliżu owadów. Jeśli mimo to zostałeś użądlony, natychmiast usuń żądło za pomocą paznokci. Lekarz przepisze Ci leki do stosowania w nagłych przypadkach. Może to być autostrzykawka, za pomocą której możesz samodzielnie, pewnie, szybko i łatwo wstrzyknąć sobie lek (adrenalinę). Zawsze miej przy sobie leki do stosowania w nagłych przypadkach. Zapoznaj się wcześniej ze stosowaniem i regularnie sprawdzaj okres ważności leków. Jak najszybciej zgłoś się do lekarza! Życie po leczeniu alergii O skutecznym leczeniu mówi się zawsze wtedy, gdy podczas kolejnego użądlenia nie wystąpią ciężkie reakcje alergiczne. Oznacza to, że jako osoba z alergią na jad pszczół i os możesz przebywać latem na świeżym powietrzu bez obawy przed użądleniem. Immunoterapia swoista jest skuteczna u 95% osób z alergią na jad pszczół i os. HAL Allergy Group J.H. Oortweg 15-17 2333 CH Leiden The Netherlands Tel: +31-88-1959 000 Fax: +31-88-1959 001 Email: info@hal-allergy.com Internet: www.hal-allergy.com HAL Allergy Sp. z o.o. Ul. Rumiana 65 02-956 Warsaw Poland Tel: +48-22-8581614 Fax: +48-22-8581615 Email: office@hal-allergy.pl Internet: www.hal-allergy.pl 5 (6)