1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Zadanie 1 Schemat budowy przewodu pokarmowego pijawki lekarskiej. Pijawka ta odżywia się krwią kręgowców. Wyjaśnij, jakie znaczenie w odżywianiu się tej pijawki mają uchodzące do jamy gębowej gruczoły ślinowe i duże wole. 32

Zadanie 2 Rysunek przedstawia doświadczenie badające reakcję samic konika polnego znajdujących się w okresie godowym. Sformułuj problem badawczy tego doświadczenia. Zadanie 3 Zaznacz trzy cechy, które charakteryzują wszystkie owady. a) aparat gębowy typu gryzącego b) 3 pary odnóży krocznych c) 2 pary skrzydeł d) rozwój złożony e) ciało podzielone na 3 tagmy: głowę, tułów i odwłok 33

f) roślinożerność g) krótki cykl życiowy Zadanie 4. (1 pkt) Sowy są drapieżnikami, polują na gryzonie i inne drobne ssaki, ptaki, węże, jaszczurki, żaby, a nawet owady i ryby. Kiedy tylko możliwe, sowy połykają zdobycz w całości, razem z sierścią, piórami, kośćmi itp. Następnego dnia części niedające się strawić, zbite w klusko watą wypluwkę, są usuwane z żołądka. Wypluwki są źródłem wielu informacji naukowych, na przykład o diecie sów. Podaj inny niż analiza diety sów przykład naukowego wykorzystania analizy wypluwek. Zadanie 5 Zwierzę A Ma dobry węch, wzrok i słuch. Znaczną część dnia spędza na lenistwie, śpi kilkanaście godzin na dobę. Nie posila się regularnie, czasem nie je nawet kilka dni. Chodzi na palcach i jest bardzo szybkie. Sierść na grzbiecie ma ciemniejszą barwę niż na brzuchu. Zwierzę B Spożywanie posiłku zajmuje mu znaczną część dnia. Pokarm starannie rozciera zębami policzkowymi. Szybko biega i zawsze jest czujne. Żyje w stadach, często się przemieszcza, a młode, krótko po urodzeniu, zdolne są do wędrówek. Oceń, które z opisanych zwierząt jest roślinożercą. Odpowiedź uzasadnij dwoma argumentami sformułowanymi na podstawie wybranych z tekstu dwóch cech zwierzęcia. Zadanie 6 Większość termitów odżywia się roślinami, w tym niektóre drewnem. Sprzyjają temu znajdujące się w ich przewodzie pokarmowym wici owce. Sprawdzono eksperymentalnie, że usunięcie wiciowców z jelita termitów powodowało zawsze śmierć tych owadów, mimo że miały pod dostatkiem pokarmu. 34

Wyjaśnij przyczynę śmierci termitów. Podaj przykład zwierząt, u których zachodzi podobna zależność. Zadanie 7 Strunowce to typ zwierząt, do którego należy ok. 50 tys. gatunków. Mają one wiele cech wspólnych świadczących o ich przynależności do tego typu. Zaznacz dwie cechy, które nie są charakterystyczne dla wszystkich przedstawicieli strunowców oraz podaj uzasadnienie wyboru każdej z nich. A. Położenie przewodu pokarmowego po stronie brzusznej. B. Wykształcenie stałocieplności. C. Obecność struny grzbietowej przynajmniej w pewnym okresie cyklu życiowego. D. Położenie układu nerwowego po stronie grzbietowej. E. Powstanie otworu odbytowego w miejscu pragęby. F. Obecność błon płodowych. Zadanie 14 Przeczytaj uważnie poniższy tekst. W rozwoju owadów o przeobrażeniu zupełnym występuje charakterystyczna postać poczwarki. Wyróżnia się trzy typy poczwarek. Poczwarka wolna np. u chrząszcza przypomina kształtem owada dorosłego. Ma ona wyraźne zawiązki skrzydeł i odnóży, które swobodnie wystają nad powierzchnię ciała. U poczwarki osłoniętej występującej u motyli zawiązki skrzydeł i odnóży tak ściśle przylegają do ciała, że ich obecność zaznacza się jedynie w postaci niewyraźnych konturów, a kształt samej poczwarki jest obły. Poczwarki tych dwu typów są w pewnym stopniu ruchliwe. Do trzeciego typu zalicza się zupełnie nieruchomą poczwarkę baryłkowatą, charakterystyczną dla części muchówek. Ciało tej poczwarki jest nieforemne i baryłkowate. Zawiązki skrzydeł i odnóży są zupełnie niewidoczne. Skonstruuj tabelę, w której porównasz trzy cechy wymienionych typów poczwarek owadów, wpisując informacje podane w tekście 35

Zadanie 15 Osobliwością płazów jest ich gospodarka wodna. Zwierzęta te nigdy nie piją wody, lecz pobierają ją przez skórę. Na brzusznej stronie tułowia i ud mają one okolice szczególnie obficie unaczynione, których funkcją jest absorpcja wody - do jej pobrania wystarcza wilgotna gleba. Gatunki żyjące w okolicach suchych gromadzą, przy braku wody, duże ilości mocznika w płynach ustrojowych. Wyjaśnij, jakie znaczenie dla sposobu pobierania wody przez płazy żyjące w suchym klimacie ma fakt gromadzenia znacznych ilości mocznika w płynach ustrojowych. 36

37

1. Wykres przedstawia zależność liczby komórek w hodowli komórkowej od czasu. Określ, który czynnik jest zmienną zależną, a który zmienną niezależną. (0 1)................................................................ Liczba komórek zmienna.......................................... Czas zmienna. 2. Uzupełnij schemat przedstawiający kolejne etapy przeprowadzania eksperymentu, wpisując odpowiednie litery. (0 1) A. Wynik doświadczenia przeczy hipotezie. B. Odrzucenie hipotezy. C. Postawienie hipotezy. 38

D. Rozwiązanie problemu badawczego. E. Wybór metody badawczej i przeprowadzenie doświadczenia. F. Określenie problemu badawczego. G. Wynik doświadczenia potwierdza hipotezę. 3. Sformułuj problem badawczy do opisanego doświadczenia. (0 1) Pobrano po trzy próbki wody z rzeki na dwóch odcinkach jej biegu: przed i za oczyszczalnią ścieków. Dla każdej z próbek oznaczano gatunki występujących w niej bezkręgowców.................................................................................................................................................................................................... 39

Zadanie 11. Schemat przedstawia budowę bakteriofaga. a) Zaznacz na schemacie strzałką materiał genetyczny bakteriofaga i napisz, czy jest to DAN, czy RNA. b) Wyjaśnij, w jaki sposób bakteriofagi infekują komórkę bakteryjną, skoro posiada ona ścianę komórkową, przez którą nie mogą przeniknąć. Zadanie 12. Wirus HIV wykazuje wiele przystosowań dzięki którym układ immunologiczny gospodarza nie jest w stanie go wykryć i zneutralizować. Podaj dwa przystosowania wirusa HIV, które chronią go przed układem odpornościowym gospodarza. 40

1.. 2.. Zadanie 13. Wirus HIV jest retrowirusem, który jako materiał genetyczny posiada RNA Podaj nazwę procesu, w którym RNA wirusa jest przepisywane na DNA. Napisz jaki enzym jest niezbędny do zajścia tego procesu. Nazwa procesu: Nazwa enzymu: 41

42

43