Tablica 1.1 Klasyfikacja metod kształtowania powierzchni w oparciu o sposób tworzenia I i II linii charakterystycznej [1] I Linia charakterystyczna Kształtowa Punktowa Obwiedniowa II Linia charakterystyczna a) IK IIa Kształtowe Toczenie Struganie Przeciąganie b) IK IIb Kształtowe Frezowanie Szlifowanie IP IIa Posuwowe Toczenie Struganie Frezowanie głowicami IP IIb Przestrzenne Frezowanie Szlifowanie IP IIa Obwiedniowe Toczenie Struganie IO IIb Obwiedniowe Frezowanie Szlifowanie
Ruchy w obrabiarkach Ruchy podstawowe Ruchy pomocnicze Decydujące o kształtach i wymiarach przedmiotu Decydujące o intensywności procesu obróbkowego ZbliŜanie i oddalanie względem siebie N i PO Ruchy kształtowania Ruchy podziałowe Ruchy nastawiania wymiarowego Ruch główny Ruch posuwowy Podawanie i zdejmowanie PO Zamocowanie i zwalnianie PO Podawanie i zdejmowanie N (wymiana N) Usuwanie odpadów PR Kontrola PO i N RóŜne Rys. 1.2. Klasyfikacja ruchów maszyn technologicznych kształtujących metodami ubytkowymi (skrawanie) [5] Układ kształtowania maszyny technologicznej, czyli struktura geometryczno ruchowa (SG R) [5], stanowią: 1. Układ geometryczny MT, określający przestrzenne rozmieszczenie składowych zespołów MT, głównie korpusów i prowadnic, zwany strukturą geometryczną (SG); 2. Układ kinematyczny MT, definiujący ruchy wykonywane przez zespoły robocze (przedmiotowe i narzędziowe), tory ruchów składowych i sprzęŝenia geometryczne, zwany strukturą ruchową (SR). Układ kinematyczny zapewnia uzyskanie złoŝonych ruchów kształtowania. Cechą znamienną tradycyjnych oraz współczesnych MT jest to, Ŝe ruchy kształtowania uzyskuje się w nich w wyniku geometrycznego złoŝenia ruchów elementarnych prostoliniowych i obrotowych. Dzięki temu, mechanizmy do realizacji tych ruchów są proste i przewaŝnie występują w nich mechanizmy płaskie oraz pary kinematyczne postępowe [5].
a) b) c) d) Rys. 1.3. Ruchy podstawowe w procesach kształtowania powierzchni w warunkach sprzęŝeń technologicznych (a, b) oraz sprzęŝeń geometrycznych (c, d), gdzie: a toczenie [5], b frezowanie kształtowe koła zębatego, c frezowanie obwiedniowe koła zębatego [5], d dłutowanie obwiedniowe koła zębatego [5] a) b) c) d) Rys. 1.4. Przykłady obróbki rzeczywiste: a toczenie (f. Sandvik Coromant), b frezowanie kształtowe koła zębatego frezem modułowym krąŝkowym składanym (f. Ingresoll), c frezowanie obwiedniowe koła zębatego frezem ślimakowym (f. Gleason Pfauter), d dłutowanie obwiedniowe dłutakiem Fellowsa koła zębatego o uzębieniu wewnętrznym (f. Gleason Pfauter)
Rys. 1.7. Wpływ sposobu obróbki na kształt zarysu i linii zęba koła zębatego walcowego, gdzie: a frezowanie kształtowe, b frezowanie obwiedniowe frezem ślimakowym, c dłutowanie metoda Fellowsa Dokładność kształtowania powierzchni zęba moŝna ocenić na podstawie jej chropowatości jako efekt odwzorowania kinematyczno sterometrycznego. Ostrza frezu modułowego wykonują względem obrabianej powierzchni ruch cykloidalny i chropowatość teoretyczną R zt moŝna wyrazić zaleŝnością [2]: R zt 2 2 ( 0,25d 0,25 f ) = 0,5d z (1.6) gdzie: d średnica frezu, mm. PowyŜsza zaleŝność (1.6) moŝe zostać uproszczona [2] do zapisu: R zt 2 f z 250 (1.7) d W praktyce [2] z uwagi na występujące bicie wierzchołków ostrzy frezu e będące efektem błędów ostrzenia, błędów mocowania (mimośrodowe zamocowanie frezu na trzpieniu), krzywizny trzpienia i inne, bardziej bliŝsze rzeczywistości dają wyniki uzyskane z równania: R zt ( z f ) 2 2 f z = = (1.8) 4( d + e) 4( d + e)
b) a) c) Rys. 6.1. Kinematyka toczenia (a) (gdzie: Ĉ ruch główny, f posuw na obrót, n prędkość obrotowa, a p głębokość skrawania), toczenie powierzchni zewnętrznych (b) (gdzie: 1 toczenie wzdłuŝne, 2 toczenie poprzeczne planowanie, 3 profilowanie zewnętrzne, 4 obróbka wgłębna, profilowanie kształtowe, 5 profilowanie punktowe) oraz toczenie powierzchni wewnętrznych (c) (gdzie 1 nóŝ wytaczak CoroTurn 107 z płytką rombową do obróbki wykończeniowej, 2 nóŝ wytaczak CoroTurn 111 z płytką trójkątną mocowaną śrubą do obróbki z duŝymi wysięgami, 3 nóŝ wytaczak T-Max P z płytką rombową mocowaną klinem) a) b) Rys. 6.2. Toczenie gwintu: a) kinematyka kształtowania, b) kształtowanie gwintu narzędziem z płytkami wymiennymi, gdzie: P skok nacinanego gwintu [Sandvik Coromant]
Rys. 6.4. Tokarka kłowa konwencjonalna TUW50 firmy WAFO, gdzie: 1 noga prawa, 2 suport wzdłuŝny, 3 łoŝe, 4 wałek pociągowy, 5 śruba pociągowa, 6 konik, 7 suport poprzeczny, 8 sanie narzędziowe, 9 imak, 10 podtrzymka dzielona (okular), 11 uchwyt trójszczękowy samocentrujący, 12 wrzeciennik, 13 skrzynka posuwów, 14 noga lewa [www.wafo.pl]
a) b) c) Rys. 6.6. Tokarka uniwersalna kłowa TNA 300 ze sterowaniem CNC firmy Traub Drehmaschinen GmbH&Co.KG, gdzie: a uproszczona struktura geometryczno - ruchowa, b strefa obróbki, c widok ogólny [www.index-werke.de]
a) b) c) Rys. 6.7. Tokarka uniwersalna uchwytowa TNA 600 ze sterowaniem CNC firmy Traub Drehmaschinen GmbH&Co.KG, gdzie: a uproszczona struktura geometryczno - ruchowa, b narzędzia w 12. gniazdowej głowicy rewolwerowej posiadająca wewnętrzny układ logicznego doprowadzenia chłodziwa do aktualnie pracującej oprawki narzędziowej, c widok ogólny (z prawej strony transporter wiórów) [www.index-werke.de] a) b) Rys. 6.8. Centrum obróbkowe tokarsko frezarskie VMG63 (na bazie dwustojakowej tokarki karuzelowej VT63) ze sterowaniem CNC firmy Sedin Schiess, gdzie: a uproszczona struktura geometryczno - ruchowa, b stół tokarki, w głębi wrzeciennik narzędziowy [www.sedin-schiess.de]
a) b) c) d) Rys. 6.9. Automatyczna dwuwrzecionowa tokarka C100 do toczenia z pręta firmy INDEX-Werke GmbH & Co. KG Hahn & Tessky, gdzie: a struktura geometryczno ruchowa, b widok ogólny, c widok strefy obróbki z jednoczesna obróbka z wykorzystaniem 3. głowic rewolwerowych, d schemat ideowy układu chłodzenia, WR wrzeciona, GR głowice rewolwerowe, X, Y, Z osie układu współrzednych
a) b) Rys. 6.11. Struktury kinematyczne o sześciu stopniach swobody DOF =6: szeregowa (a) i równoległa (b) a) b) c) d) Rys. 6.12. Pionowe centra tokarskie firmy Index INDEX-Werke GmbH & Co. KG Hahn & Tessky: o kinematyce szeregowej V160C (a struktura geometryczno ruchowa, b strefa obróbki wraz z płytą narzędziową i 12. gniazdową głowicą rewolwerową) oraz kinematyce równoległej V100 (c struktura geometryczno ruchowa typu tricept, d strefa obróbki wraz z blokowymi głowicami narzędziowymi oraz wbudowanym przenośnikiem półfabrykatów) [Index]
FREZOWANIE
WIERCENIE
WYTACZANIE, ROZWIERCANIE
ZUśYCIE OSTRZY SKRAWAJĄCYCH
Wykres Koniga
Źródło: Poradnik GARANT