14. Porównanie poziomu wybranych zdolności motorycznych oraz cech morfologiczno-strukturalnych u wysoko kwalifikowanych 14 i 15-letnich piłkarzy noŝnych The Comparison of Chosen Motor Skills Level and Somatic Features of the High-Qualified 14 and 15-years Old Soccer Players Bartosz Rutowicz *, Krzysztof Lipecki **, Leszek Bednarski *** Słowa kluczowe: piłka noŝna, zdolności motoryczne, pomiary antropometryczne Key words: football, motor abilities, anthropometric measurement Streszczenie Celem pracy było określenie oraz analiza porównawcza poziomu rozwoju wybranych zdolności motorycznych oraz cech morfologiczno-strukturalnych 14 i 15-letnich piłkarzy noŝnych grających w kadrze młodzieŝowej Małopolskiego Związku Piłki NoŜnej (MZPN). Materiał badawczy obejmował 32 zawodników (po 16-tu w kaŝdej kategorii wiekowej) o staŝu treningowym 2-10 lat, trenujących od 2 do 5 razy w tygodniu. W badaniach wykorzystano testy oceniające gibkość, równowagę, siłę eksplozywną, szybkość, wytrzymałość, "zwinność", szybkość ruchów kończyny górnej, siłę statyczną mięśni ręki, siłę mięśni brzucha. Pomiary antropometryczne wykonano w oparciu o technikę Martina- Sollera. Objęły one następujące cechy: wysokość ciała, masę ciała, wysokość barkową, szerokość barkową i biodrową, obwód przedramienia, ramienia, podudzia i uda, tkankę tłuszczową, a takŝe szerokość i długość stopy oraz dłoni. Analiza przeprowadzonych badań wykazała, iŝ starsi piłkarze uzyskali lepsze wyniki (niŝ młodsi zawodnicy) w sześciu spośród dziesięciu przeprowadzonych testów określających róŝne zdolności motoryczne. Wyniki czterech testów okazały się istotne statystycznie i były to: bieg na 10 metrów (próba szybkości, p 0,05); skok w dal z miejsca i wyskok dosięŝny (próba siły eksplozywnej, p 0,001) oraz bieg 20x20m (próba wytrzymałości, p 0,001). Ponadto zaobserwowano, iŝ u zbadanych zawodników grupa starsza charakteryzowała się wyŝszymi parametrami określającymi cechy morfologiczno-strukturalne, co jest zgodne z badaniami innych autorów. Abstract The aim of a study was the determination and comparative analysis of the level s development of chosen motor abilities and morpho-structural features of the 14 and 15-years old soccer players of the Regional Football Association (MZPN). The research material consisted of 32 players (16 in each category) with training experience 2-10 years and trained 2-5 times per week. The research methods were the tests estimating suppleness, equilibrium, explosive strength, speed, endurance, quickness, movements speed of the upper limb, static strength of the hands muscles, abdominal strength. Anthropometric measurements were executed about Martin Soller technique. The following features were measured: height, weight, shoulder height, width: shoulder and hip, circumferences of: forearm, arm, shank, thigh, fat of the: stomach, shoulder, arm, also the width and the length of the foot and palm. The analysis of investigations showed, that older footballers got better results (than younger competitors) in six from ten tests defining different motor skills. Results of four tests turned out statistically essential and they were: 10 meters Sprint (the test of speed, p 0,05); Standing Broad Jump and Sargeant Test (the tests of explosive strength, p 0,001) and Endurance Shuttle Run 20x20m (the test of endurance, p 0,001). It was observed that at examined competitors older group was characterized higher parameters defining morpho-structural features, which is agreeable with investigations of another authors. Wstęp Analiza współczesnej literatury (Acar i wsp. 2007, Sajadi 2007) wskazuje, Ŝe obecnie gra w piłkę noŝną staje się coraz szybsza, zawodnicy mają coraz mniej miejsca na boisku oraz poddawani są ciągłej presji czasowej ze strony przeciwnika. Jest to spowodowane wysokim poziomem przygotowania techniczno-koordynacyjego, taktycznego, fizycznego oraz 91 * Mgr, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie ** Mgr, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie *** Mgr, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
92 psychicznego współczesnego gracza. Gwarancją sukcesu w piłce noŝnej, tak jak w innych dyscyplinach sportu, jest prawidłowo przeprowadzony proces doboru i selekcji. Oprócz poziomu sprawności specjalnej powinien on uwzględniać takŝe sprawność ogólną oraz perspektywiczność cech morfologiczno-strukturalnych (Sozański 1993, Januszewski i śarek 1995). Celem pracy było określenie oraz analiza porównawcza poziomu rozwoju wybranych zdolności motorycznych oraz cech morfologiczno-strukturalnych wyselekcjonowanych 14 i 15-letnich piłkarzy noŝnych. Materiał i metody badań Badania zostały przeprowadzone wśród uczestników zimowego zgrupowania kadry młodzieŝowej MZPN (junior młodszy rocznik 1987 i trampkarz starszy rocznik 1988) przygotowujących się do II rundy eliminacyjnych rozgrywek o Puchar PZPN im. Kazimierza Deyny i Jerzego Michałowicza. W badaniach wzięło udział po 16 zawodników w obu kategoriach wiekowych (14 i 15 lat). Do realizacji badań posłuŝono się następującymi próbami i pomiarami antropometrycznymi: 1) Testy sprawności ogólnej (zdolności motorycznych): a) skłon tułowia w przód w siadzie (Sit and Reach Test SRT) jako próba gibkości tułowia ("EUROFIT" 1991), b) stanie na wąskiej listwie w "postawie flaminga" (Flamingo Balance FLB) jako próba równowagi wersja zmodyfikowana szerokość listwy zamiast 3 cm wynosiła 4,5 cm (test relatywnej oceny sprawności motorycznej śaka 1991); c) skok w dal z miejsca (Standing Broad Jump - SBJ) jako próba siły eksplozywnej ("EUROFIT" 1991); d) bieg na dystansie 10 metrów (10 meters sprint) jako próba szybkości (test konstrukcji własnej). Ćwiczący startuje z pozycji wysokiej na sygnał "gotów start", pomiar dokonywany jest za pomocą stopera z dokładnością do 1/100 sekundy, wynik stanowi lepszy rezultat z dwóch prób. e) bieg wahadłowy 20 x 20 metrów (Endurance Shuttle Run ESR) jako próba wytrzymałości ("EUROFIT" 1991); f) bieg po "kopercie" (Zig Zag Test - ZZT) jako próba "zwinności", z testu INKF T. Ulatowskiego (Talaga 1995); g) stukanie w krąŝki (Plate Tapping PLT) jako próba szybkości ruchów kończyny górnej ("EUROFIT 1991"); h) zaciskanie ręki (Hand Grip HG) jako próba siły statycznej ("EUROFIT" 1991), i) wyskok dosięŝny (Sargeant Test ST) jako próba siły eksplozywnej, z testu INKF T. Ulatowskiego (Talaga 1995), j) siady z leŝenia (Sit Ups - SUP) jako próba siły mm. brzucha ("EUROFIT" 1991). 2) Pomiary antropometryczne wykonano w oparciu o technikę Martina-Sollera, obejmowały one pomiary następujących cech: wysokość ciała, masa ciała, wysokość barkowa, wysokość dactylion, wysokość symphysion, szerokość barkowa, szerokość biodrowa, obwód przedramienia, obwód ramienia, obwód podudzia, obwód uda, tkanka tłuszczowa (grubość fałdu skórno-mięśniowego na brzuchu, łopatce i ramieniu), szerokość stopy, długość stopy, szerokość dłoni, długość dłoni. Pomiaru cech morfologiczno-strukturalnych wykonano przy pomocy zestawu antropometrycznego i wagi lekarskiej. Wyniki przeprowadzonych badań poddano analizie statystycznej, uwzględniając następujące wielkości: średnia arytmetyczna, odchylenie standardowe, współczynnik zmienności, zasięg zmienności, istotność róŝnic pomiędzy średnimi wynikami testem t-studenta.
Wyniki i dyskusja Wyniki prób zdolności motorycznych oraz cech morfologiczno-strukturalnych 14 i 15- letnich piłkarzy noŝnych zamieszczono w tabelach 1 i 2. Jak wynika z analizy danych zawartych w tabeli 1 piłkarze starsi osiągnęli lepsze rezultaty w sześciu spośród dziesięciu przeprowadzonych testów. Dotyczy to: skoku w dal z miejsca i wyskoku dosięŝnego (próba siły eksplozywnej), biegu na 10 metrów (próba szybkości), biegu 20x20 metrów (próba wytrzymałości), biegu po kopercie (próba "zwinności"), zaciskania ręki (próba siły statycznej). NaleŜy zaznaczyć, iŝ w czterech z nich róŝnice te były istotne statystycznie (bieg na 10 metrów p 0,05; skok w dal z miejsca, wyskok dosięŝny, bieg 20x20m p 0,001). Piłkarze młodsi okazali się lepsi w testach: stanie na wąskiej listwie w "postawie flaminga" (próba równowagi), skłon tułowia w przód w siadzie (próba gibkości), stukanie w krąŝki (próba szybkości ruchów kończyny górnej) oraz siady z leŝenia (próba siły mięśni brzucha). Jednak warto zaznaczyć, Ŝe róŝnice międzygrupowe wyników tych prób nie były statystycznie istotne (p 0,05). Wyniki własne są potwierdzeniem badań innych autorów (śak 1994, Osiński 2003, Ljach 2003, Szmatlan-Gabryś i wsp. 2006). W procesie ontogenezy zdolności motoryczne (siła, szybkość, wytrzymałość) pełnię moŝliwości osiągają w wieku 18-19 lat wytrzymałość, 19-20 lat szybkość, 25-30 lat siła eksplozywna (Szopa i wsp. 2000, Ljach 2003, Osiński 2003). Wyniki pomiarów cech morfologiczno-strukturalnych zamieszczone w tabeli 2 wskazują, iŝ we wszystkich cechach przewaŝali piłkarze starsi, co zgodne jest z prawidłościami procesu ontogenezy (Ljach 2003, Osiński 2003, Szopa i wsp. 2000). Jednak tylko w trzech przypadkach występujące róŝnice okazały się statystycznie istotne i dotyczyły: wysokości dactylion, szerokości barkowej, tkanki tłuszczowej mierzonej na ramieniu (p 0,05). Wnioski Opierając się na wynikach badań stwierdzono, Ŝe: w badanej grupie piłkarzy zawodnicy starsi (15 lat) uzyskali lepsze wyniki w próbach: szybkości, siły eksplozywnej, wytrzymałości, siły statycznej, "zwinności"; w badanej grupie piłkarzy lepsze wyniki w próbach: gibkości, równowagi, szybkości ruchów kończyny górnej, siły mięśni brzucha osiągnęli zawodnicy młodsi (14 lat); w badanej grupie piłkarzy starsi zawodnicy (15 lat) odznaczają się wyŝszym poziomem cech morfologiczno-strukturalnych niŝ ich młodsi koledzy (14 lat). Piśmiennictwo 1. Acar M. F. i wsp. 2007. Analysis of goals scored in 2006 World Cup. Journal of Sports Science and Medicine, Suppl. 10. 2. Eurofit. 1991. Europejski test sprawności fizycznej. Wydawnictwo Skryptowe AWF Kraków, nr 103. 3. Januszewski J. śarek J. 1995. Teoria Sportu (Tezy wykładów i ćwiczeń). Wydawnictwo Skryptowe AWF, Kraków, 129. 4. Ljach W. 2003. Kształtowanie zdolności motorycznych dzieci i młodzieŝy. COS, Warszawa. 5. Osiński W. 2003. Antropomotoryka. AWF, Poznań. 6. Sajadi N. 2007. Analysis of goals in 2006 FIFA World Cup. Journal of Sports Science and Medicine, Suppl. 10. 7. Sozański H. 1993. Podstawy teorii treningu. RCMSKFiS, Warszawa. 8. Szmatlan-Gabryś U., Staszkiewicz R., Ozimek M. 2006. Training process influence on strength and speed abilities of young football players muscles. /W:/ H. Hoppeler, T. Reilly, E. Tsolakidis, L. Gfeller, S. Klossner (red.): Book of Abstracts. University of Bern, University of Lausanne, Ecole Polytechnique Federale de Lausanne and the Swiss Society of Sports Medicine, 580-581. 93
94 9. Szopa J., Mleczko E., śak S. 2000. Podstawy antropomotoryki. PWN, Warszawa - Kraków, Wyd.II. 10. Talaga J. 1995. A-Z sprawności fizycznej. Atlas ćwiczeń. AWF, Warszawa. 11.śak S. 1991. Zdolności kondycyjne i koordynacyjne dzieci i młodzieŝy z populacji wielkomiejskiej na tle wybranych uwarunkowań somatycznych i aktywności ruchowej. Wydawnictwo Monograficzne AWF, Kraków, 43. 12. śak S. 1994. Dymorfizm płciowy zdolności motorycznych dzieci i młodzieŝy z Krakowa w aspekcie uwarunkowań rozwojowych i aktywności ruchowej. Antropomotoryka, 11. Tabela 1. Wyniki prób zdolności motorycznych 14 i 15-letnich zawodników kadry młodzieŝowej MZPN * - róŝnice istotne na poziomie p 0,05 gdy 1,987 ** - róŝnice istotne na poziomie p 0,01 gdy 2,632 *** - róŝnice istotne na poziomie p 0,001 gdy 3,402
95 Tabela 2. Miary zmienności cech morfologiczno-strukturalnych 14 i 15-letnich zawodników kadry młodzieŝowej MZPN * - róŝnice istotne na poziomie p 0,05 gdy 1,987 ** - róŝnice istotne na poziomie p 0,01 gdy 2,632 *** - róŝnice istotne na poziomie p 0,001 gdy 3,40