Ćwiczenia głosek w izolacji Ćwiczymy głoskę sz Ćwiczenia głoski sz w izolacji poprzedzamy treningiem narządów artykulacyjnych i kilkoma ćwiczeniami oddechowego).warto też usprawnić słuch fonematyczny. Zabawa słuchowa Szumiące wyrazy Mama wypowiada różne wyrazy, a zadaniem dziecka jest klasnąć lub zrobić jakiś inny znak gdy usłyszą głoskę sz sikawka, klasa, szkoła, koszula, kula, siatka, skakanka, szmatka, sanki, mysz, los, klosz, osiem, muszelka, panienka, gruszka, poduszka, kość, szesnasty, misa, koszyk, podróż Należy przy tym pamiętać, że ż na końcu wyrazu brzmi traci dźwięczność i wymawiamy je jak sz. Zabawa artykulacyjna Szum wiatru. Ćwiczenia głoski w izolacji. Pozycja artykulacyjna do głoski sz : -czubek języka na wałku dziąsłowym, jak przy głosce l -zęby zbliżone, ale nie zaciśnięte (aby język miał miejsce na utrzymanie się w pozycji pionowej) -usta zaokrąglone wysunięte do przodu, jak przy głosce o -powietrze skierowane cienkim strumieniem przez środek jamy ustnej, jak podczas dmuchania przez słomkę Początkowo ćwiczymy głoskę w izolacji w skupieniu przed lusterkiem, aby dziecko miało kontrolę wzrokową. Zwracamy przy tym uwagę, aby powietrze nie uciekało na boki i policzki się nie nadymały. Przypominamy zawsze o konieczności uniesienia języka na góry oraz zaokrągleniu ust. Potem możemy się bawić w szumienie w innych zabawowych lub codziennych sytuacjach. Zabawa artykulacyjna Co szumi? Mama lub Tata wypowiadają zdania, a dziecko realizuje głoskę sz odrobinę ją przedłużając: Szumi morze - szszsz... Szumi wiatr - szszsz... Szumi woda z kranu- szszsz... Szumi las - szszsz... Szumią drzewa - szszsz... Szumią liście - szszsz... Szumię ja - szszsz... Szumisz ty - szszsz... Onomatopeje. Realizujemy głoskę sz razem z dzieckiem jako wyraz dźwiękonaśladowczy w codziennych sytuacjach np. -na spacerze lub wracając z przedszkola udajemy szum wiatru, -kiedy dziecko podczas kąpieli bawi się w wannie łódeczką, -podczas mycia włosów dziecku (może będzie to sposób na odwrócenie jego uwagi od tej nie zawsze lubianej czynności), -patrząc na lecący po niebie samolot itp Artykulacyjna zabawa fabularyzowana Król wiatrów. Mama lub Tata opowiadają bajkę, a dziecko realizuje głoskę sz przedłużając artykulację. Za siedmioma lasami, za siedmioma rzekami na ogromnej górze mieszka Król Wiatrów. Wiosną wiatr zlatuje z góry i głośno szumi szszsz budząc zwierzęta ze snu zimowego. Z kolei w sadzie szumi łagodnie szszsz, by nie postrącać płatków z kwitnących drzew. Latem najczęściej leży w hamaku rozwieszonym wśród drzew, które szumią cichutko szszsz. Obserwuje bawiące się dzieci. Gdy nad placem zabaw zbierają się chmury mocno szumi szszsz, by je rozpędzić. Kiedy słońce mocno świeci i dzieciom jest bardzo gorąco, wtedy szumi lekko szszsz. Jesienią zaś przegania czarne, listopadowe chmury, szumiąc groźnie szszsz. Zagląda przy tym do okien, by zobaczyć jak bawią się dzieci w domach i przedszkolach.
Stuka w okienka i szumi łagodnie szszsz, aby dzieci wpuściły go do środka. Lecz dzieci wołają: - wietrzyku psotniku masz chmurki przegonić szszsz, utulić sarenki w lesie szszsz, kałuże osuszyć szszsz i liście posprzątać szszsz, bez ciebie cóż zrobi jesień? Gdy przychodzi mroźna, sroga zima wiatr hula po świecie najwięcej i głośno woła szszsz. Zabawa grafomotoryczna i artykulacyjna Szumi morze : Dziecko wybrzmiewając głoskę sz może kreślić linie faliste mazakiem lub kredką na kartonie, palcem na tacy z kaszą manną, albo na plecach mamy lub taty. Ćwicząc głoskę sz w izolacji trzeba koniecznie zwracać uwagę na jakość jej brzmienia, zachowywać uczulamy miejsca artykulacji dotykając wałka dziąsłowego i czubka języka np. chłodną łyżeczką, aby uzmysłowić, które miejsca w jamie ustnej spotykają się przy realizacji tej W razie wątpliwości należy wrócić do ćwiczeń motorycznych pionizujących język i ćwiczeń oddechowych wydłużających fazę wydechu lub skonsultować się z logopedą. Ćwiczymy głoskę s Ćwiczenia głoski s w izolacji poprzedzamy treningiem narządów artykulacyjnych i kilkoma ćwiczeniami oddechowego co ma szczególnie duże znaczenie gdy głoska s jest realizowana bocznie lub międzyzębowo).warto też usprawnić słuch fonematyczny. Zabawa słuchowa Syczące wyrazy Mama lub Tata wypowiadają różne wyrazy, a zadaniem dziecka jest klasnąć, tupnąć czy podskoczyć lub zrobić jakiś inny znak gdy usłyszą głoskę s np.: sikawka, klasa, szkoła, koszula, kula, siatka, skakanka, szmatka, sanki, mysz, los, kos, osiem, nos, muszelka, panienka, gruszka, poduszka, kość, szesnasty, misa itd. Zabawa słuchowa Ile razy zasyczało? głoski ale również ćwiczy analizę słuchową nieodzowną w procesie nauki czytania i pisania. Mama wypowiada różne wyrazy, a zadaniem dziecka jest powiedzieć ile razy usłyszało w danym wyrazie głoskę s. np.: stonoga, sok, sosna, siedemnasty, męski, sos, Sabina, Stanisław, most, motyl, szafka itp. Należy przy tym pamiętać że głoska nie jest tożsama z literą więc np. w wyrazie siedemnasty mamy dwie litery s, ale głoskę s tylko jedną, a w wyrazie szafa głoska s nie występuje wcale. Zabawa artykulacyjna Syczenie węża. Ćwiczenia głoski w izolacji. Udajemy syczenie węża ssssssss Pozycja artykulacyjna do głoski s : -czubek języka za dolnymi zębami, przy dziąsłach -zęby złączone -usta uśmiechnięte, przylegają do zębów Początkowo ćwiczymy głoskę w izolacji w skupieniu przed lusterkiem, aby dziecko miało kontrolę wzrokową. Zwracamy przy tym uwagę, aby powietrze nie uciekało na boki, a język nie wychodził między zęby Przypominamy zawsze o konieczności zaparkowania języka na dole przy dziąsłach, złączenie ząbków i uśmiech. Potem możemy się bawić w syczenie w innych zabawowych lub codziennych sytuacjach.
Zabawa grafomotoryczna i artykulacyjna Syczy wąż : Dziecko wybrzmiewając poprawnie głoskę s wodzi palcem po wyciętym z kartonu wężu, lub syczy kolorując kolorowankę przedstawiającą węża. Może też rysować węża palcem na tacy z mąką czy kaszą manną, albo na plecach Mamy lub Taty. Zabawa sensoryczno-artykulacyjna Syczący szal Wybieramy szale lub apaszki które są wykonane z różnego typu tkanin różniących się fakturą (wełna, jedwab, bawełna, polar, szenila itp.).dziecko delikatnie zaciska rączkę na szalu, Mama lub Tata ciągną delikatnie powoli szal,aby dziecko doznawało wrażeń czuciowych, a ono przez cały czas syczy zwracając uwagę na ułożenie języka.za każdym razem można omówić wrażenia jaki wywołał dotyk materiału, a będzie to wówczas okazja to poszerzenia słownictwa dziecka. Zabawa artykulacyjno- słuchowa Sycząca bajka Mama lub Tata opowiadają dziecku wymyśloną przez siebie historyjkę. Wcześniej umawiają się, że na każde słowo, w którym dziecko usłyszy głoskę s, będzie reagowało krótkim sykiem. Początek bajki może być taki: Była wiosna. Niebo było niebieskie. Wąż Syczek spał sobie smacznie w swojej jaskini pod wiszącą skałą. Wokoło szumiał stary las. Promienie słońca wpadły przez małą szczelinę i muskały jego niebieską skórę. Nagle wąż obudził się z sykiem. Śniło mu się, że gonił go wielki tygrys. Ćwicząc głoskę s w izolacji trzeba koniecznie zwracać uwagę na jakość jej brzmienia, zachowywać uczulamy miejsca artykulacji dotykając czubka języka i dolnych dziąseł np. chłodną łyżeczką, aby uzmysłowić, które miejsca w jamie ustnej spotykają się przy realizacji tej Jeśli język ucieka stale między zęby można też zawiązać supełek na nitce, wsunąć ją między dolne jedynki, aby dziecko czuło go czubkiem języka podczas artykulacji W razie wątpliwości należy wrócić do ćwiczeń motorycznych i ćwiczeń oddechowych wydłużających fazę wydechu lub skonsultować się z logopedą. Ćwiczymy głoskę ś Ćwiczenia głoski ś w izolacji poprzedzamy treningiem narządów artykulacyjnych i ćwiczeniami oddechowego co ma szczególnie duże znaczenie gdy głoska ś jest realizowana bocznie lub międzyzębowo). Warto też usprawnić słuch fonematyczny. Zabawy fonetyczne.do ćwiczeń motoryki narządów mowy możemy przed wywołaniem głoski dodać zabawy fonetyczne, które za pomocą innych głosek przygotują artykulatory do poprawnej realizacji głoski ś np.: -udawanie śmiechu w różnych tonacjach,na przemian głośno i cicho hhiiii,hiiii,hiiii -udawanie konia: ihihihi,ihihihihi -wymawianie szeptem a potem głośno iiiii,jjjj,ihihihih -szybkie powtarzanie ti-ti-ti-ti... Ćwiczenia słuchowe -Mama lub Tata proszą dziecko aby klasnęło w dłonie wtedy gdy słyszy w wyrazie głoskę ś. ślimak, świerk,broszka, środa, źródło, śmieci, świeca, tunel, smoła itp. -Klaśnij w dłonie gdy usłyszysz głoskę na początku wyrazu: siano, siatka, miesiąc, sikawka, Asia, gęsi
Zabawa artykulacyjna.ćwiczenie głoski ś w izolacji. Usypianie laki lub misia siii Pozycja artykulacyjna do głoski ś -czubek języka znajduje się przy wewnętrznych dziąsłach za dolnymi zębami - środkowa część języka unosi się ku górze do przedniej części podniebienia, -zęby złączone - usta zaokrąglone wysunięte do przodu Jeśli nie udaje się uzyskać miękkości próbujemy przeciągnąć nieco i i przedłużyć jego artykulację w j:sjjjj Ćwicząc głoskę ś w izolacji trzeba koniecznie zwracać uwagę na jakość jej brzmienia, zachowywać uczulamy miejsca artykulacji dotykając czubka języka i dziąseł za dolnymi zębami oraz grzbietu języka i wałka dziąsłowego np. chłodną łyżeczką, aby uzmysłowić, które miejsca w jamie ustnej spotykają się przy realizacji tej W razie wątpliwości należy wrócić do ćwiczeń motorycznych i ćwiczeń oddechowych wydłużających fazę wydechu lub skonsultować się z logopedą. Ćwiczymy głoskę l Po wyćwiczeniu języka do pojawienia się głoski l często wystarczy jedynie pokazanie dziecku właściwego sposobu artykulacji. Warto ćwiczyć przed lusterkiem, aby dziecko mając kontrolę wzrokową unosiło język odpowiednio wysoko. W razie problemów uczulamy miejsca artykulacji dotykając wałka dziąsłowego i czubka języka np. chłodną łyżeczką, aby uzmysłowić, które miejsca w jamie ustnej spotykają się przy realizacji tej Pozycja artykulacyjna do głoski l - usta uchylone -czubek języka dotyka delikatnie do wałka dziąsłowego l-l-l-l-l Ważne jest aby język nie był zbyt napięty i nie uderzał o wałek dziąsłowy czy zbyt długo do niego przywierał. Zwracamy też uwagę na to, by język był w pozycji pionowej nie wyskakiwał pomiędzy zęby ani też nie opadał leniwie na dno jamy ustnej. W razie wątpliwości należy wrócić do ćwiczeń motorycznych pionizujących język lub skonsultować się z logopedą. Ćwiczymy głoski k,g Po wyćwiczeniu mięśni języka najczęściej wystarczy poprosić dziecko, by umieściło język na dnie jamy ustnej, a jego czubek przy dolnych zębach, następnie szeroko otworzyło buzię tak, aby uniemożliwić kontakt grzbietu języka z podniebieniem. Kontrolując w lusterku ułożenie języka dziecko stara się powiedzieć k-k-k-k g-g-g-g Mama może pomóc dziecku przytrzymując grzbiet języka na dnie jamy ustnej palcem. Czasami może być przydatne mocne odchylenie dziecka do tyłu lub ułożenie go w pozycji leżącej, bo wówczas masa języka samoczynnie przesuwa się ku tyłowi pod wpływem grawitacji.
Innym sposobem jest wymawianie sylaby ta lub da z jednoczesnym przytrzymaniem grzbietu języka palcem lub szpatułką. Powoduje to wysklepienie się i zwarcie tylnej części języka z podniebieniem, co jest niezbędne do uzyskania głoski k,g Ćwicząc głoskę w izolacji trzeba koniecznie zwracać uwagę na jakość jej brzmienia, zachowywać właściwą pozycję artykulacyjną i korygować ewentualne niedoskonałości. Należy uważać,aby tył języka stykał się z podniebieniem i nie aktywizował się grzbiet języka. Ćwiczymy głoski w,f Po wyćwiczeniu prawidłowego toru oddychania i usprawnieniu warg wystarczy często przytrzymanie dolnej wargi górnymi siekaczami lub przytrzymanie wargi przy górnych zębach podczas dmuchania, aby głoski wargowo-zębowe zostały wywołane. Zabawa artykulacyjna Jazda wyścigówką. Ćwiczenie głoski w izolacji Udajemy warkot silnika wwwwwwww Pozycja artykulacyjna do głoski w: -usta spłaszczone w lekkim uśmiechu -górne siekacze dotykają dolnej wargi -powietrze skierowane na szczelinę którą tworzą zęby i warga Zabawa artykulacyjna Dmuchanie świeczki. Ćwiczenie głoski w izolacji Ćwiczymy zachowując pozycję artykulacyjną jak w powyższym ćwiczeniu. Dziecko przytrzymuje sobie dolną wargę palcem tak aby dotykała górnych siekaczy i dmucha delikatnie realizując w ten sposób przedłużoną głoskę fffff Głoski w,f też można uzyskać przez modyfikację samogłoski u. Przyciska się lekko dolną wargę do brzegu górnych siekaczy w czasie wymowy samogłoski u aż do wytworzenia szczeliny charakterystycznej dla głosek wargowo-zębowych. Początkowo można lekko przygryzać wargę zębami jednak nie należy tego robić zbyt mocno, aby utworzyła się szczelina i powietrze nie zaczęło uciekać na boki. logopeda mgr Monika Wrzos Bibliografia Antos D., Demel G.Styczek.I. Jak usuwac seplenienie i inne wady wymowy Balejko A. Jak pokonac seplenienie Bochniarz A. Gdy masz dziecko z wada wymowy Cieszyńska J. Metody wywoływania głosek Demel G. Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola Demel G. Wady wymowy Demelowa G. Elementy logopedii Kania J.T. Szkice logopedyczne Lichota E. Terapia wad wymowy Logopedia: teoria i praktyka Red. M. Młynarska, T. Smereka. Rodak H. Terapia dziecka z wada wymowy Spałek E., Piechowicz-Kułakowska C. Jak pomóc dziecku z wada wymowy