Załącznik do Uchwały Nr../2012 Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego z dnia listopada 2012 r. PROGRAM Upowszechniania znajomości przepisów ustawy o ochronie zwierząt wśród rolników w województwie zachodniopomorskim na lata 2013-2015 Szczecin, listopad 2012
I. WPROWADZENIE Opracowanie programu uzasadnione jest koniecznością upowszechniania wśród rolników w województwie zachodniopomorskim wiedzy na temat aktualnych przepisów dotyczących ochrony zwierząt, obowiązków wynikających z tych przepisów i kształtowania postaw zgodnych z duchem ustawodawstwa krajowego i unijnego. Podstawowym aktem prawnym jest ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2003 r. Nr 1006, poz. 1002 z późn. zm.) Przepisy ogólne wymienionej ustawy zawierają kluczowe stwierdzenie dla współczesnego prawodawstwa dotyczącego traktowania zwierząt: Zwierzę jako istota Ŝyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę oraz wynikające z tego stwierdzenia zadania dla organów administracji publicznej na rzecz ochrony zwierząt, które powinny być realizowane we współdziałaniu z odpowiednimi instytucjami oraz organizacjami krajowymi i międzynarodowymi. W programie zawarto działania jakie naleŝy podjąć do roku 2015, określone w oparciu o analizę aktualnego stanu produkcji zwierzęcej w województwie zachodniopomorskim w aspekcie przestrzegania przepisów ustawy o ochronie zwierząt, ze szczególnym uwzględnieniem dobrostanu zwierząt i standardów technologicznych produkcji oraz norm ochrony zwierząt określonych w przepisach Unii Europejskiej. Pojęcie standardy Technologiczne zawiera zbiór wymagań, łącznie z parametrami technicznymi, rozwiązaniami funkcjonalnymi, wyposaŝeniem technicznym i technologicznym oraz elementami infrastruktury technicznej spełniających y dobrostanu zwierząt oraz ochrony środowiska. PoniewaŜ przedmiotowy program skierowany jest do rolników, to swoim zakresem obejmuje głównie zwierzęta gospodarskie, domowe i wolno Ŝyjące, a zagadnienia w nim zawarte uwzględniają w szczególności: postępowanie, utrzymywanie zwierząt (dobrostan), transport, ubój i uśmiercanie zwierząt oraz zabiegi na zwierzętach. Zgodnie z Kodeksem Dobrostanu Zwierząt Gospodarskich poziom dobrostanu jest tym wyŝszy im w większym stopniu zapewnia się chowanym zwierzętom pięć wolności. Są to: wolność od głodu i pragnienia, wolność od dyskomfortu, wolność od bólu, urazów i chorób, wolność od strachu i stresu, wolność do zamanifestowania naturalnych zachowań. Zatem zwierzętom trzeba zapewnić: dostateczną ilość świeŝej wody i paszy, pokrywającej y w zakresie wzrostu, zdrowotności i Ŝywotności,
wygodną powierzchnię do wypoczynku, moŝliwość schronienia się przed niekorzystnymi warunkami, prewencję, profilaktykę, szybką diagnostykę i skuteczne leczenie, eliminację czynników stresogennych, odpowiednią przestrzeń Ŝyciową, Ŝyczliwy stosunek ludzi do obsługiwanych zwierząt. II. UWARUNKOWANIA PROGRAMU CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO Województwo zachodniopomorskie zajmuje 2289,2 tys. ha tj. 7,3 % powierzchni kraju. W uŝytkowaniu rolniczym w (2011) znajdowało się 1127,18 tys. ha, tj. 49,2 % powierzchni województwa, a lasy i grunty leśne zajmowały 830,63 tys. ha, tj. 36,3 %. W powierzchni uŝytków rolnych grunty uŝytkowane rolniczo stanowiły 79,4 %, trwałe uŝytki zielone (łąki i pastwiska) 20,2 %,, a sady 0,4 %. Gleby województwa zachodniopomorskiego zaliczane są do grupy gleb polodowcowych; przewaŝają wśród nich gleby bielicowe i brunatne. Są to gleby średnio przydatne dla rolnictwa; ich udział w ogólnej [powierzchni uŝytków rolnych wynosi 51,2 % (Polska 39,3%), gleby b. dobre i dobre zajmują zaledwie 21,7 % (Polska 28 %). Województwo jest regionem o przestrzennie zróŝnicowanych warunkach glebowych. Najkorzystniejsze warunki występują w południowo zachodniej części (powiaty: pyrzycki, gryfiński, choszczeński i południowa część stargardzkiego oraz częściowo: kamieński, gryficki, kołobrzeski, koszaliński, sławieński). Najsłabsze gleby to rejon nadzalewowy oraz pas gmin połoŝonych w południowo wschodniej części województwa ( gminy: Kalisz Pomorski, Mirosławiec, Wierzchowo, Czaplinek, Borne Sulinowo, Szczecinek, Biały Bór). Uprawa zbóŝ w województwie jest i nadal będzie zajmować dominującą pozycję w produkcji roślinnej, mimo iŝ dziś oceniana jest w kategoriach nadmiernego udziału w strukturze zasiewów. Wynika to z istniejących predyspozycji przyrodniczo produkcyjnych, a takŝe organizacyjnych, na co składa się wielkość gospodarstw i stosowne uzbrojenie techniczne. Tendencje wzrostu produkcji zbóŝ i kształtowały się pod wpływem zmniejszonego popytu rynkowego na inne produkty roślinne, a zwłaszcza na strączkowe i okopowe oraz powszechne niegdyś w województwie rośliny włókniste (len) i kiszonkowe, zajmujące znaczące miejsce w płodozmianie. Przywrócenie właściwych proporcji oraz ograniczenie powierzchni uprawy zbóŝ byłoby realne w przypadku wystąpienia racjonalnego zaowania na inne produkty o dostatecznie trwałej pozycji rynkowej. W całokształcie produkcji rolniczej nie występują jednak zagroŝenia ze strony konkurencyjnych upraw rzepaku, kukurydzy na ziarno, czy roślin strączkowych. W przypadku wystąpienia tendencji wzrostowych wśród upraw niezboŝowych istnieje moŝliwość zagospodarowania części odłogów, zwłaszcza pod uprawę zbóŝ mniej intensywnych. Tak więc powierzchnia uprawy zbóŝ będzie prawdopodobnie nadal zajmować obszar ok. 520-550 tys. ha i nawet przy wzroście ogólnej powierzchni zasiewów ich udział pozostawać będzie w przedziale 66-70%. Potencjał klimatyczno glebowy i struktura agrarna województwa zachodniopomorskiego predysponuje go do rozwoju chowu i
hodowli wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich, a w szczególności bydła mlecznego i czysto rasowego bydła mięsnego oraz owiec. Potencjał klimatyczno-glebowy i struktura agrarna województwa zachodniopomorskiego predysponuje go do rozwoju chowu i hodowli wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich. Stan posiadanych trwałych uŝytków zielonych wskazuje, Ŝe chów i hodowla bydła mlecznego, czysto rasowego bydła mięsnego, winna być lokalizowana w powiatach, w których jest ponad 20% trwałych uŝytków zielonych. Dorobek prawny Unii Europejskiej zapewnia obywatelom krajów członkowskich wysoki poziom ochrony zdrowia konsumentów, tworzy mechanizmy dbałości o zdrowie i dobrostan zwierząt hodowlanych. Polska będąc członkiem Unii Europejskiej musi zintensyfikować działania dostosowujące sektor Ŝywnościowy do wymagań jednolitego rynku. III.STAN PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ Lata Bydło Trzoda chlewna Owce W tym W tym ogółem krowy ogółem lochy W tysiącach sztuk POLSKA rok 2009 5700,0 2687,9 14278,6 1373,8 286,4 Województwo Zachodniopomorskie 96,1 39,2 373,2 37,8 8,3 rok 2009 POLSKA rok 2010 5760,6 2657,4 15278,1 1426,6 267,7 Województwo Zachodniopomorskie 95,6 37,6 365,4 38,8 7,7 rok 2010 Na 100 ha uŝytków rolnych POLSKA rok 2009 35,0 17,0 89,0 8,5 1,8 Województwo Zachodniopomorskie 10,1 4,1 39,2 4,0 0,6 rok 2009 POLSKA rok 2010 37,0 17,0 99,0 9,2 1,7 Województwo Zachodniopomorskie rok 2010 10,0 3,9 38,2 4,1 0,6
IV. CELE STRATEGICZNE PROGRAMU Celem nadrzędnym programu jest poprawa warunków utrzymania zwierząt gospodarskich na terenie województwa zachodniopomorskiego oraz ograniczenie do minimum przypadków niehumanitarnego traktowania zwierząt; Osiągnięcie tego celu wymaga pogłębienia wiedzy i umiejętności rolników w zakresie prowadzenia produkcji zwierzęcej w gospodarstwie rolnym w sposób zgodny z przepisami ustawy O ochronie zwierząt oraz dostosowanie gospodarstw do standardów unijnych w zakresie ochrony środowiska. 1. Poprawa jakości warunków sanitarnych przy skupie, obrocie, uboju i transporcie zwierząt gospodarskich; 2. Podniesienie świadomości rolników na temat konieczności prowadzenia badań weterynaryjnych i prowadzenia dokumentacji w gospodarstwie; 3. Wyeliminowanie nieprawidłowości i naruszania zasad stwarzających zagroŝenie dla zdrowia zwierząt; 4. Popularyzacja przepisów z zakresu ochrony zwierząt i zapewnienia dobrostanu zwierząt; 5. Ograniczenie, a następnie wyeliminowanie przypadków niewłaściwego traktowania zwierząt podczas transportu, w miejscach ich gromadzenia i uboju; 6. Poprawa statusu zdrowotnego stad zwierząt i gospodarstw; 7. Stworzenie odpowiednich warunków zoohigienicznych w pomieszczeniach inwentarskich; 8. Zwiększenie dostępności do informacji o konieczności ochrony i zapewnienia dobrostanu zwierząt; 9. Wyeliminowanie zagroŝeń związanych z niebezpiecznymi środkami Ŝywienia zwierząt; 10. Zwiększenie znajomości wymogów weterynaryjnych wśród rolników Województwa Zachodniopomorskiego; 11. Zwiększenie dostępności do szkoleń dotyczących obowiązujących regulacji prawnych w zakresie ochrony zwierząt. 1. Cele długoterminowe podniesienie świadomości społecznej na temat konieczności prowadzenia badań weterynaryjnych i prowadzenia dokumentacji w gospodarstwie; wyeliminowanie nieprawidłowości i naruszania zasad stwarzających zagroŝenie dla zdrowia zwierząt; popularyzacja przepisów z zakresu ochrony zwierząt i zapewnienia dobrostanu ; ograniczenie, a następnie wyeliminowanie przypadków łamania praw zwierząt podczas transportu, w miejscach ich gromadzenia i uboju;
poprawa jakości środków Ŝywienia zwierząt; poprawa statusu zdrowotnego stad zwierząt i gospodarstw; stworzenie odpowiednich warunków zoohigienicznych w pomieszczeniach inwentarskich. 2. Cele krótkoterminowe zwiększenie dostępności do informacji o konieczności ochrony i zapewnienia dobrostanu zwierząt; zwiększenie znajomości zasad identyfikacji i rejestracji zwierząt; wyeliminowanie zagroŝeń związanych z niebezpiecznymi środkami Ŝywienia zwierząt; zwiększenie znajomości wymogów weterynaryjnych wśród rolników województwa zachodniopomorskiego; zwiększenie dostępności do szkoleń dotyczących obowiązujących regulacji prawnych w zakresie ochrony zwierząt. V. KIERUNKI DZIAŁAŃ 1. Podnoszenie wiedzy producentów rolnych poprzez róŝne formy edukacyjne (, seminaria wyjazdy studyjne) w zakresie ochrony zwierząt gospodarskich z szczególnym uwzględnieniem: dobrostanu zwierząt gospodarskich, stosowania dozwolonych technologii w chowie i hodowli zwierząt, wymogów w pomieszczeniach inwentarskich zasad zapobiegania chorobom zakaźnym i postępowania ze zwierzętami chorymi i zranionymi, utrzymania zwierząt gospodarskich w otwartym systemie, identyfikacji i rejestracji zwierząt gospodarskich, produkcji pasz i stosowania dodatków mineralno-witaminowych w Ŝywieniu zwierząt gospodarskich. 2. Działania informacyjne wspierająca problematykę ochrony zwierząt poprzez artykuły i zalecenia w wydawanym co miesiąc przez ZODR w Barzkowicach Magazynie Rolniczym, wynikające z rozporządzeń MRiRW: z dnia 15 lutego 2010r. w zakresie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej
z dnia 28 czerwca 2010r.w zakresie minimalnych warunków utrzymania gatunków zwierząt gospodarskich innych niŝ te dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej dnia 21 października 2010r, w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa przeznaczonego na uŝytek własny, ustawy z dnia 16 września 2011r. w sprawie zmiany ustawy o ochronie zwierząt oraz ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie. ekologicznego chowu zwierząt gospodarskich, informowanie o podmiotach w województwie zachodniopomorskim które świadczą usługi w zakresie zbioru, transportu i unieszkodliwienia podłych zwierząt 3. Opracowanie w latach 2013-2015 siedmiu broszur i poradników przez ZODR w Barzkowicach, dotyczących ochrony zwierząt ( co najmniej 1000 egz. jedno wydanie) dla hodowców zwierząt gospodarskich na temat: Wymogi w zakresie ochrony zdrowia zwierząt gospodarskich, Normy i wskaźniki zapewniające ochronę (dobrostan) dla zwierząt gospodarskich, Minimalne warunki utrzymania kur niosek i brojlerów kurzych zgodnie z przepisami UE, Czynniki stresogenne u trzody chlewnej. Utrzymywanie zwierząt futerkowych z uwzględnieniem dobrostanu. Warunki utrzymania trzody chlewnej z uwzględnieniem dobrostanu zwierząt. 4. w gospodarstwach rolnych przez specjalistów doradztwa w zakresie ochrony zwierząt poprzez następujące formy doradcze: poradnictwo indywidualne tj. specjalistyczne, dyrektywne, problemowe z uwzględnieniem pokazów wizytacji i odwiedzin sąsiedzkich na bazie obiektów inwentarskich poradnictwo zespołowe i grupowe, poradnictwo masowe bez kontaktowe ( instruktaŝ, zalecenia i porady) w radio i telewizji. 5. czynnościowe i edukacja dla rolników z uwzględnieniem spraw ochrony zwierząt poprzez : organizację wystaw zwierząt gospodarskich na Targach Rolnych w Barzkowicach, organizację wspólnie z miesięcznikiem TRZODA CHLEWNA i miesięcznikiem BYDŁO z Poznania konkursów na temat;. Najlepszy producent trzody chlewnej, Najlepszy hodowca bydła mlecznego i mięsnego, oraz z KRUS O/Koszalin konkursu na temat BHP w gospodarstwie rolnym, gdzie brane są pod uwagę równieŝ sprawy dotyczące ochrony i dobrostanu zwierząt gospodarskich.
6. Pozyskanie środków finansowych z FAPA na realizację 44 szkoleń w latach 2013-2015 dla producentów rolnych w zakresie spełnienia przez gospodarstwo rolne zasad wzajemnej zgodności ze szczególny uwzględnieniem ochrony (dobrostanu) zwierząt gospodarskich. 7. Współpraca z Wojewódzką Inspekcją Weterynaryjną w Szczecinie i jej strukturami powiatowymi, Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Szczecinie i jej strukturami powiatowymi, oraz związkami branŝowymi w zakresie upowszechniania problematyki dotyczącej ochrony zwierząt gospodarskich. VI. HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU Głównymi formami upowszechniania przepisów ustawy O ochronie zwierząt zaplanowanymi w programie na lata 2013 2015 są: grupowe, doradztwo indywidualne, organizacja wystaw i pokazów zwierząt, konkursy, działalność wydawnicza, współpraca ze związkami branŝowymi rolników. Tabelaryczne zestawienie działalności szkoleniowej, instruktaŝowej i wydawniczej dla rolników w latach 2013-2015 realizowanej przez ZODR w Barzkowicach dotycząca ochrony zwierząt przedstawia się następująco: L.p. Nazwa realizowanego zadania Temat szczegółowy Forma Liczba doradczego realizacji planow anych zadań 1. Dostosowanie gospodarstw rolnych woj. zachodniopomorskiego do wymogów wzajemnej zgodności 2 Realizacja Obszaru C wymogów wzajemnej zgodności w zakresie ochrony zwierząt gospodarskich Wymogi obszaru C tj. ochrona zwierząt gospodarskich z uwzględnieniem ich dobrostanu Zapoznanie się z praktycznymi przykładami dostosowania obiektów inwentarskich do wymogów ochrony (dobrostanu) zwierząt, 44 nt. 44 Wizytacja przykładowych gospodarstw w zakresie dostosowania
do obszaru C w ramach crosscompliance 3 Utrzymanie gatunków zwierząt Normy ochrony cieląt, świń, kur doradztwo wg gospodarskich dla których niosek, i brojlerów kurzych normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej 4 Utrzymanie gatunków Normy ochrony bydła z doradztwo wg zwierząt gospodarskich inne wyjątkiem cieląt, koni, owiec, niŝ te, dla których normy ochrony zostały określone w kóz, drobiu (indyki, gęsi, kaczki, strusie, przepiórki, przepisach UE perlice)zwierzęta futerkowe, jelenie i daniele utrzymywane w warunkach fermowych 5 Zasady uboju zwierząt Spełnienie wymagań gospodarskich na uŝytek określonych w przepisach o własny ochronie zwierząt. Zwalczaniu chorób zakaźnych i identyfikacji i rejestracji zwierząt 6 Wymagania zdrowotne Obowiązki posiadacza zwierząt w zwierząt gospodarskich zakresie zwalczania chorób zakaźnych 7 Wymagania w zakresie Obowiązki rolników w zakresie produkcji pasz dla zwierząt produkcji pasz w własnym gospodarskich gospodarstwie 8 śywienie zwierząt Wymagania w zakresie ochrony i gospodarskich Ŝywienia zwierząt w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta do produkcji Ŝywności 9. Wymagania dotyczące BHP i Wymogi BHP przy obsłudze wyposaŝenia obiektów zwierząt gospodarskich oraz
inwentarskich wyposaŝenie obiektów inwentarskich( dezynfekcji, mat dezynfekcyjnych, izolacji zwierząt chorych) 10. Produkcja zwierzęca w Chów zwierząt gospodarskich gospodarstwie ekologicznym metodami ekologicznym z uwzględnieniem ochrony zwierząt 11. SprzedaŜ bezpośrednia Wymagania weterynaryjne produktów pochodzenia dotyczące produktów zwierzęcego pochodzenia zwierzęcego 12. Działalność MOL (Marginalna, Wymagania weterynaryjne Lokalna, Ograniczona) w dotyczące prowadzenia zakresie produkcji zwierzęcej działalności MOL w produkcji zwierzęcej 13. Barzkowickie Targi Rolne Agro Pomerania Wymogu dotyczące utrzymania zwierząt podczas transportu oraz wystaw. pokaz 3 14. Konkursy dla hodowców zwierząt gospodarskich Najlepszy producent Trzody chlewnej, Najlepszy hodowca bydła mlecznego i mięsnego, BHP w gospodarstwie rolnym konkurs 9 15. Wywiady w mediach Ochrona przeŝuwaczy, świń, wywiad dotyczące utrzymywania i drobiu, zwierzęta domowe radio/telewizja ochrony zwierząt gospodarskich oraz domowych 16. Informacje w Wymogi dotyczące ochrony artykuły i 36 Zachodniopomorskim zwierząt gospodarskich i zalecenie Magazynie Wydawniczym domowych
17. Broszury i poradniki 1. Wymogi w zakresie Broszury i 7 uwzględniające problematykę ochrony zdrowia zwierząt poradniki (min ochrony zwierząt gospodarskich, nakład 1000 gospodarskich 2. Normy i wskaźniki egz/broszur) zapewniające ochronę (dobrostan) dla zwierząt gospodarskich, 3. Minimalne warunki utrzymania kur niosek i brojlerów kurzych zgodnie z przepisami UE, 4. Czynniki stresogenne u trzody chlewnej. 5. Utrzymywanie zwierząt futerkowych z uwzględnieniem dobrostanu. 6. Warunki utrzymania trzody chlewnej z uwzględnieniem dobrostanu zwierząt. VII. OCZEKIWANE EFEKTY PROGRAMU Przekonanie posiadaczy zwierząt gospodarskich, Ŝe zapewnienie dobrostanu zwierząt jest nie tylko kwestią humanitaryzmu, który powinien cechować kaŝdego człowieka, ale jest to takŝe problem efektywności ekonomicznej produkcji zwierzęcej. Bowiem dobrze traktowane zwierzęta są zdrowsze na skutek większej naturalnej odporności, co sprawia, Ŝe zwierzęta takie efektywniej produkują i jednocześnie ponosi się mniejsze nakłady na ich leczenie; Uświadomienie, Ŝe ochrona zwierząt to nie zakaz uśmiercania zwierząt, ale zakaz uśmiercania nieuzasadnionego i niehumanitarnego;
Przeszkolenie rolników z terenu województwa zachodniopomorskiego w zakresie obowiązujących regulacji prawnych w zapewnieniu dobrostanu zwierząt i konsekwencje ich nieprzestrzegania; Rozpowszechnianie wśród rolników informacji o obowiązkach wynikających z przepisów ustawy o ochronie zwierząt poprzez, konkursy, broszury i poradniki uwzględniające problematykę ochrony zwierząt gospodarskich w gospodarstwach rolnych wraz z doradztwem odnośnie utrzymania dobrostanu zwierząt w tych gospodarstwach; Uświadomienie hodowcom zwierząt zaleŝności między dobrostanem zwierząt, a płatnościami podstawowymi i jakością produktów rolnych; Zmotywowanie rolników do konkretnych rozwiązań w budynkach inwentarskich w celu zapewnienia zwierzętom właściwych warunków bytowania; VIII. POSTANOWIENIA KOŃCOWE 1. Program moŝe być aktualizowany przez Wydział Rolnictwa i Rybactwa oraz Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach zgodnie z pozyskiwanymi środkami finansowymi na podstawie corocznej uchwały budŝetowej Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego. Na tej podstawie Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach jako główny realizator programu opracuje szczegółowy program upowszechniania ustawy w kaŝdym roku jego realizacji wraz z harmonogramem finansowo rzeczowym, obejmującym koszty szkoleń grupowych, wydawnictw i innych działań zawartych w programie oraz szczegółowy harmonogram szkoleń. 2. Program został uzgodniony i zaakceptowany przez Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach. 3. Program upowszechniania znajomości przepisów ustawy o ochronie zwierząt wśród rolników w województwie zachodniopomorskim na lata 2012-2015 wchodzi w Ŝycie z dniem 01 stycznia 2013 roku po przyjęciu uchwały przez Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego. 4. Z dniem 31 grudnia 2012 roku traci moc uchwała Nr 399/07 z dnia 16 maja 2007 roku Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego dotycząca upowszechniania znajomości przepisów ustawy o ochronie zwierząt wśród rolników w województwie zachodniopomorskim na lata 2007-2012.