KONSULTACJE SPOŁECZNE NA TLE PRZYGOTOWAŃ DO UEFA EURO 2012 WE WROCŁAWIU RAPORT Z MONITORINGU

KONSULTACJE SPOŁECZNE NA TLE PRZYGOTOWAŃ DO UEFA EURO 2012 WE WROCŁAWIU RAPORT Z MONITORINGU Wrocław, 2010

1. WPROWADZENIE... 3 1.1. Informacje o projekcie... 3 1.2 Informacja o organizacji... 6 2. KONSULTACJE SPOŁECZNE I INNE METODY SPOSÓB DEFINIOWANIA... 7 3. RAMY PRAWNE DLA BADANIA.... 14 3.1 Konsultacje społeczne... 14 3.2 Prawo do wiedzy o działalności władz publicznych... 17 3.3 Przepisy prawa dotyczące EURO 2012... 19 3.4 Rola UEFA... 20 3.5 Prawo lokalne... 21 4. METODOLOGIA BADANIA... 21 5. WYNIKI BADAŃ... 25 5.1 Sposób informowania mieszkańców... 25 5.2 Informowanie o EURO 2012... 27 5.3 Informowanie w pracy urzędników... 28 5.4 Informowanie w praktyce... 28 5.5 Konsultowanie we Wrocławiu... 30 5.6 Inne działania związane z informowaniem i konsultowaniem we Wrocławiu... 33 5.7 Obawy mieszkańców związane z organizacją EURO 2012... 40 6. PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE... 41 7. ZAŁĄCZNIKI:... 42 Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 2

1. Wprowadzenie 1.1. Informacje o projekcie Uspołecznianie sposobu podejmowania decyzji przez lokalne władze stanowi nieuchronny trend w rządzeniu. Dopuszczanie do współrządzenia tych, którzy ponoszą konsekwencje podejmowanych decyzji, ma znaczenie praktyczne ograniczane są sytuacje konfliktowe, a wszelkie zmiany są łatwiej i szybciej wdrażane. Dopasowane do potrzeb inwestycje czy rozwiązania instytucjonalne są szanowane przez mieszkańców. Podejmują oni odpowiedzialność za to, co dzieje się w ich społeczności. Dzięki temu, że mieszkańcy otrzymują możliwość współkształtowania rzeczywistości, w każde realizowane działanie wkładany jest dodatkowy społeczny wysiłek i pomysły. Demokratyczne rządzenie staje się też narzędziem uświadamiania mieszkańcom warunków podejmowania decyzji przez władze oraz przybliża zalety i koszty różnych rozwiązań. W dojrzałych demokracjach działania związane z badaniem potrzeb, słuchaniem głosów mieszkańców i informowaniem o prowadzonej polityce stanowią już dość powszechny element rządzenia. W Polsce wydają się być nowością słabo zakorzenioną i dosyć przypadkową. Czasem wymuszaną przez regulacje ustawowe, ale nie zawsze dobrze wykonywaną, a tym samym nie osiągającą celów, jakie miałaby spełniać. Wydaje się, że nie da się jej wprowadzić inaczej niż przez systematyczne kontakty oparte na przewidywalnych i znanych regułach. Odpowiedzialność za rozpoczęcie procesu uczenia się aktywnego zaangażowania mieszkańców w życie społeczności spoczywa na władzach lokalnych. Ustawowe wymagania są w tej kwestii dosyć ograniczone. To prawo lokalne i lokalna praktyka mają największy wpływ na zmianę relacji z mieszkańcami. Dlatego, korzystając z wyjątkowej okazji jaką stworzyło otrzymanie przez Polskę organizacji mistrzostw EURO 2012, w kilku miastach rozpoczął się systematyczny monitoring przygotowań do imprezy oraz systemu informowania i konsultacji społecznych. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 3

W społecznościach, które przygotowują się do mistrzostw następują bowiem wielkie zmiany. Z jednej strony oznaczają one istotne inwestycje i możliwości rozwojowe. Z drugiej, mieszkańcy mogą obawiać się, że na wiele lat zatrzymane zostaną sprawy istotne dla ich najbliższego otoczenia. EURO 2012 to także wielka mobilizacja ludzi, którzy mają gościć kibiców, być wolontariuszami, reprezentować Polaków i pokazywać jakim narodem jesteśmy. Tak więc w rzeczywistości jest to nie tylko impreza sportowa, ale też społeczna i obywatelska. Czy jednak możliwe jest takie podejście do organizacji mistrzostw, jeśli władze nie spróbują włączyć mieszkańców w przygotowania? Z jakiego punktu wyjściowego startują poszczególne miasta? Czy EURO 2012 to pierwsze doświadczenie współpracy i dialogu, czy też były jakieś wcześniejsze działania? Czy organizacja mistrzostw w ogóle pobudziła wzajemne kontakty władz i mieszkańców? A może EURO 2012 nie tylko ich nie ułatwiło, ale wręcz stanowi krok wstecz w stosunku do dziejących się procesów w wybranych miastach? Z tymi pytaniami organizacje pozarządowe w Katowicach i Chorzowie, Gdańsku, Krakowie, Ostródzie, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu przystąpiły do monitoringu sposobu informowania i konsultowania, a także miejsca EURO 2012 w realizowanej polityce władz. Monitorowane miasta mają różny status w przygotowaniach do EURO 2012, wszystkich jednak przynajmniej okresowo temat mistrzostw dotyczył. Chorzów i Kraków były kandydatami na miasta gospodarzy. Katowice miały specjalny status w związku z faktem, że sukces w staraniu się o status miasta-gospodarza w dużej mierze zależał od współpracy miast aglomeracji śląskiej. Ostróda przygotowuje się do bycia centrum pobytowym, a pozostałe miasta zostały wybrane przez UEFA do bycia gospodarzami. Już po wstępnym rozpoznaniu widać było, że tempo przygotowań do EURO 2012 bardzo się różni w poszczególnych miastach, nawet tych o podobnym statusie. Co więcej różniła się też otwartość władz na dialog z mieszkańcami i ich aktywne informowanie. Monitoring, zrealizowany za pomocą zestandaryzowanego narzędzia, pozwolił na opisanie sytuacji w każdym z miast. Jednocześnie, dzięki temu, że był realizowany w różnych miejscach stwarzał możliwość porównania otwartości władz oraz wiedzę o dobrych i sprawdzających się rozwiązaniach systemowych, i praktycznych. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 4

Naszym zamierzeniem nie było jedynie poznanie sytuacji, ale także doprowadzenie do identyfikacji potencjalnych niedociągnięć i rekomendowanie ich naprawy. Jako mieszkańcy chcemy mieć bowiem zaufanie do władz, że wyczerpująco informują nas o prowadzonych działaniach oraz że starają się dotrzeć do nas z informacją. Chcemy także, aby systemowo myślano o konsultacjach społecznych, jako stałym sposobie komunikacji. Chcemy, aby konsultacje były zaprojektowane w sposób umożliwiający uczestnictwo różnych grup i dawały nam poczucie, że jesteśmy słuchani, i mamy wpływ komunikowania się i aby były one zaprojektowane w sposób umożliwiający uczestnictwo różnych grup i dawały nam poczucie, że jesteśmy słuchani i mamy wpływ. Tam gdzie jest to możliwe. Prowadzony przez nas monitoring był jednym z działań realizowanych w ramach Projektu Społecznego 2012 prowadzonego przez Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Projekt Społeczny 2012 (www.ps2012.pl) został stworzony przez pracowników i studentów Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Jest realizowany od 2009 do 2012 roku dzięki grantowi przyznanemu przez Trust for Civil Society in Central & Eastern Europe. Celem Projektu jest zmiana myślenia o EURO 2012 i spojrzenie na Mistrzostwa Europy, jak na proces umożliwiający rozwój i wprowadzanie innowacji społecznych. Przedsięwzięcie to składa się z szeregu działań, w tym badań społecznych, związanych ze sprawami bliskimi EURO 2012 oraz testowania nowatorskich technik angażowania mieszkańców w proces podejmowania decyzji, takich jak sondaż deliberatywny 1. Sam monitoring, choć dotyczył podobnych obszarów, jak pozostałe działania Projektu Społecznego 2012, opierał się jednak na badaniu już istniejących regulacji i rozwiązań oraz ich funkcjonowania. Za stworzenie narzędzia odpowiadało Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich. Najistotniejszą cechą tego działania było samodzielne realizowanie monitoringu przez nas lokalne 1 Technika łącząca badanie opinii, informowanie przez ekspertów i prowadzenie dyskusji. http://www.ps2012.pl/index.php/konsultacje/metoda. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 5

organizacje. Tym samym monitoring stał się nie tylko narzędziem diagnozy, ale także uczenia się wzajemnych relacji władze-mieszkańcy. Organizacjami odpowiedzialnymi za monitoring lokalny były: Gdańsk Stowarzyszenie Kultura Miejska, Chorzów i aglomeracja śląska Stowarzyszenie Bona Fides i Stowarzyszenie U Siemachy, Kraków Obywatelskie Forum Demokratyczne i Fundacja Instytut Myśli Obywatelskiej im. Stańczyka, Poznań Centrum Innowacji Społecznej SIC! i Wielkopolska Rada Koordynacyjna Związek Organizacji Pozarządowych, Warszawa Warszawska Grupa Obywatelska, Wrocław Stowarzyszenie Semper Avanti, Ostróda Stowarzyszenie Razem dla Innych. 1.2 Informacja o organizacji Niniejszy raport dotyczy Wrocławia i przygotowany został przez Stowarzyszenie Semper Avanti. Jesteśmy regionalną organizacją, która skupia się na międzynarodowej pracy z młodzieżą, w tym wymianie wolontariuszy i inicjatywach młodzieżowych. Głównymi celami stowarzyszenia są: promowanie międzynarodowej współpracy i zrozumienia między młodymi ludźmi z różnych krajów i kultur zapewnienie młodym ludziom możliwość zdobycia międzynarodowych doświadczeń dla rozwoju osobistego i zawodowego zachęcanie do zaangażowania się młodych ludzi w wydarzenia kulturalne promowanie Polski i Dolnego Śląska w Europie Stowarzyszenie posiada 25 członków, 70 wolontariuszy oraz 6 pracowników. Głównym zadaniem jest wymiana wolontariuszy zarówno na szczeblu lokalnym, jak i międzynarodowym. Dodatkowo koordynowana jest wymiana młodzieży, organizowane są seminaria i szkolenia na różnych szczeblach współpracy. Podjęta Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 6

została również współpraca z krajami Europy Południowo-Wschodniej oraz krajami obszaru Europy Wschodniej i Azji Środkowej. Obecnie realizowane jest kilka projektów. Jeden z najważniejszych stanowi Gmina przyjazna młodzieży projekt o charakterze regionalnym, polegający na tworzeniu i koordynowaniu prac Młodzieżowych Rad Gminnych w mniejszych miejscowościach regionu Dolnego Śląska. Projekt ten realizowany jest z wiarą, że uda się przekonać młodych ludzi do aktywnej partycypacji w swoim najbliższym otoczeniu. Stowarzyszenie Semper Avanti zaangażowało się w Projekt Społeczny 2012 przede wszystkim dlatego, że chce angażować się w ciekawe wydarzenia. Podstawą jego działania jest praca dla idei, a taka została dostrzeżona w tym przedsięwzięciu. Organizacji zależy na aktywizacji społeczeństwa, chce mobilizować także młodzież do działania na rzecz swojej najbliższej okolicy. Niezwykle ważne jest dla mieszkańców danego miasta, czy gminy poczucie, że władze liczą się z ich opinią, nie tylko w trakcie kolejnych elekcji, ale także w pomiędzy nimi. 2. Konsultacje społeczne i inne metody sposób definiowania Podstawowym celem prowadzonego monitoringu było sprawdzenie, czy proces przygotowań do UEFA EURO 2012 jest uspołeczniony tzn. czy podejmowane decyzje, realizowane inwestycje są uzgadniane i konsultowane z mieszkańcami. Wiele z tych inwestycji na wiele (dziesiątek) lat naznaczy sytuację pewnych rejonów miast (jak to będzie w przypadku stadionów czy dróg), a przede wszystkim wpłynie na stan budżetów miejskich. W związku z EURO-inwestycjami pewne projekty zostały zawieszone, odłożone na później, ale jest też tak, że np. stadiony będą (w najlepszym przypadku) współfinansowane z budżetów miejskich. Pytanie jednak: czy mieszkańcy mają tego świadomość, czy zostali o tym poinformowani, czy zapytano ich o zdanie i czy zdanie to uwzględniono oraz w jakim stopniu. Wszystko to sprowadza się do pytania o to, czy mieszkańcy partycypują w procesach podejmowania decyzji, które mają wpływ na ich życie. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 7

Partycypować to znaczy uczestniczyć. Partycypacja to proces, który polega na aktywnym angażowaniu różnych stron w procesy decyzyjne, które pośrednio lub bezpośrednio ich dotyczą. Cechą charakterystyczną partycypacji obywatelskiej jest wymiana zachodząca pionowo pomiędzy przedstawicielami władzy a stroną społeczną (mieszkańcami, przedstawicielami organizacji pozarządowych itd.). W procesie partycypacyjnym powinni brać udział wszyscy ci, których dotyczą decyzje podejmowane w jego wyniku. Mogą to być również lokalni przedsiębiorcy, przedstawiciele instytucji publicznych. Partycypacja zakłada kilka elementów. Żeby móc odpowiedzialnie wypowiadać się na jakiś temat, formułować postulaty, zgłaszać wnioski do rozważenia trzeba posiadać wiedzę na temat konkretnego problemu. Władza, która jest w posiadaniu tej wiedzy powinna ją dostarczyć mieszkańcom. Z kolei mieszkańcy powinni móc wyrazić swoją opinię w danej kwestii zgłosić swoje preferencje, uwagi, obawy i nadzieje. Ponieważ celem jest wysłuchanie różnych głosów, inicjatywa w tym zakresie należy do władzy która organizuje badania opinii oraz przeprowadza diagnozy lokalne. Włączenie obywateli w to, co robi władza można stopniować. Od minimalnego włączenia polegającego na poinformowaniu o tym się dzieje, przez zbadanie opinii mieszkańców, po otworzenie się na ich współdecydowanie o tym co jest zmieniane. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 8

Informowanie Informowanie jest relacją jednokierunkową urząd przekazuje wiedzę (decyzje, procedury), zadaniem odbiorcy jest jedynie przyswojenie informacji. Informowanie może przybierać formę pasywną, polegającą na zagwarantowaniu obywatelom dostępu do informacji lub aktywną (działania informacyjne i promocyjne). Najpopularniejsze techniki informowania to: wydawanie raportów, broszur informacyjnych, prowadzenie stron internetowych, publikowanie ogłoszeń w prasie, czy prowadzenie punktów informacyjnych w urzędach. Są to również prezentacje dokumentów, projektów i strategii, przedstawianie koncepcji opracowanych przez ekspertów i władze. Celem informowania jest podanie do wiadomości. Nie zakłada się tu wpływu informowanych na ostateczną decyzję, ponieważ wszystko zostało już przesądzone. Badanie opinii Badania społeczne służą zebraniu informacji na temat postaw, opinii i preferencji badanych osób. Przy zachowaniu zasad poprawności metodologicznej (np. reprezentatywności badanej próby, losowego doboru respondentów) mogą być generalizowane na większą społeczność. Badania kwestionariuszowe nie dostarczają wiedzy na temat przyczyn opinii respondentów, nie pokażą ich motywacji. Nie można dzięki nim uchwycić procesu zmiany poglądów. Nie pozwalają na nawiązanie dialogu pomiędzy osobą badaną a ankieterem. To twórcy kwestionariusza określają tematy, na które będzie się wypowiadał respondent. Co więcej, używają do tego swojego języka, co może wpłynąć na udzielane odpowiedzi, na przykład je sugerując. Osoba badana pozostaje przez to bierna, nie ma poczucia własnego wkładu do omawianego zagadnienia. W efekcie można przeoczyć bardzo dużo istotnych wątków, dotrzeć do części informacji, co może być bardzo mylące. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 9

Konsultacje Stanowią połączenie procesu badania opinii, informowania oraz debaty. Ich głównym celem jest dostarczenie zainteresowanym konkretnych informacji, wskazanie na ograniczenia i możliwości działania oraz zidentyfikowanie preferencji różnych grup, a następnie wypracowanie rozwiązania, które w danych okolicznościach jest optymalne. Konsultacje przyjmują formę bezpośredniego spotkania, często warsztatu, w ramach którego dyskutowane są wybrane wcześniej tematy. Bardziej zaawansowane techniki partycypacji (konsultacji) pozwalają uczestnikom na konfrontację swoich oczekiwań i potrzeb z potrzebami i oczekiwaniami innych osób i grup. Dzięki temu i w wyniku debaty wychodzą oni poza partykularne interesy, mają szansę poszerzyć perspektywę i zobaczyć omawianą kwestię jako bardziej złożoną. Ani informowanie, ani badanie opinii nie wyczerpuje jednak pojęcia konsultowania. Konsultowanie zakłada bowiem zarówno informowanie, jak i wysłuchiwanie jest to więc komunikacja dwustronna. Jej celem jest nie tylko przekazanie informacji od władzy do mieszkańców i odwrotnie, ale i zapoznanie się z różnymi perspektywami i rozszerzenie horyzontu myślenia o danej kwestii. Konsultacje społeczne czy szerzej partycypacja pełnią wiele pożytecznych funkcji. Należą do nich: Edukacja o uczestnicy procesów partycypacyjnych lepiej rozumieją trudności związane z zarządzaniem społecznością lokalną, ze zrozumieniem odnoszą się do innych perspektyw, złożoności spraw publicznych i różnorodności możliwych rozwiązań, o uczestnicy czują się współodpowiedzialni za życie społeczności, o wzrost wiedzy na temat społeczności, dzięki wymianie opinii i doświadczenia, o uczestnicy uczą się wychodzenie poza swoje partykularne interesy. Wzmocnienie społeczności o wzrost zaufania między poszczególnymi grupami uczestników (a także w ich ramach), Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 10

o wzmocnienie angażowania się obywateli w życie społeczności, o wzmocnienie współpracy. Racjonalizacja działań władzy o precyzyjniejsze określenie priorytetów i lepsze rozdysponowanie zasobów, o skrojenie działań władz i administracji publicznej na miarę potrzeb społeczności, o poznanie różnorodnych głosów społeczności, co skutkuje lepszym zrozumieniem potrzeb mieszkańców i innych stron, o dotarcie do wiedzy i doświadczenia niedostępnego w inny sposób (różnorodni uczestnicy oraz efekt synergii), o wypracowane w partycypacyjny sposób rozwiązania są trwalsze niż decyzje podjęte w sposób arbitralny, cieszą się szerszym poparciem społecznym. Wzrost zadowolenia z działań władzy o obywatele są lepiej poinformowani, czują, że ich głos ma znaczenie, o dobre warunki do powstawania koalicji i sojuszy dla dobra społeczności, o wzrost zaufania do podejmowanych decyzji. Rozwiązywanie konfliktów społecznych na wczesnym etapie o szybka informacja o pojawiających się problemach, zanim urosną do znacznych rozmiarów, o bardziej wiarygodne uzasadnienie i poparcie dla działań władz publicznych, o budowanie wzajemnego zaufania. Efektywna informacja i promocja o bardziej skuteczne poinformowanie otoczenia społecznego o planach władz. Krytycy konsultacji i partycypacji wskazują często na ich czasochłonność W istocie podstawą partycypacji jest proces, nie zaś szybkie osiągnięcie rezultatu. Pogłębiony proces jednak gwarantuje trwałość wypracowanych rozwiązań Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 11

i procentuje na przyszłość uczestnicy partycypacji uczą się ze sobą negocjować i debatować, co w efekcie może doprowadzić do usprawnienia kolejnych konsultacji. W praktyce rzadko mamy do czynienia z tak rozumianym konsultowaniem. Często bywa ono (niesłusznie) utożsamiane z informowaniem i badaniem opinii. Musimy mieć więc świadomość, że w wielu przypadkach mimo nazwy konsultacje nie mamy do czynienia z prawdziwymi konsultacjami społecznymi. Przyznają to (w nieformalnych rozmowach) sami urzędnicy odpowiedzialni za organizowanie konsultacji. Prawdziwe konsultacje społeczne można rozpoznać, a także ewaluować w oparciu o następujące kryteria: 1. Sprofilowanie konsultacji Kluczowe znaczenie ma samo określenie celu konsultacji, ich zakresu oraz punktu dojścia - czyli efektu, jaki ma zostać osiągnięty w wyniku konsultacji. W zależności od sytuacji cele konsultacji mogą być różne, Czasem celem może być wygenerowanie pomysłów na rozwiązania jakiegoś problemu, innym razem chodzi o wybranie jednej z kilku możliwych opcji działania. Konsultacje mogą być też pomocne w dojściu do porozumienia między skonfliktowanymi grupami. 2. Moment w procesie Żeby konsultacje społeczne mogły spełnić rolę głosu doradczego powinny się odbyć na tym etapie procesu decyzyjnego, kiedy jest jeszcze pole na prowadzenie ewentualnych zmian, uwzględnienie różnych punktów widzenia. O wysokiej jakości konsultacji świadczy wczesny moment ich zorganizowania oraz informowanie z wyprzedzeniem o planowanych działaniach oraz o samych konsultacjach. 3. Sposób informowania Ważne w procesie konsultacji jest uwzględnienie różnych punktów widzenia, także grup zwykle nie biorących udział w dyskusji, osób wykluczonych społecznie, ale również tych, którzy nie mają czasu na to, by uczestniczyć Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 12

w spotkaniach. Należy uwzględnić preferencje dla poszczególnych kanałów informacyjnych różnych grup społecznych. O wysokiej jakości konsultacji świadczy wykorzystanie różnorodnych kanałów komunikacji oraz takie przygotowanie materiałów informacyjnych, żeby łatwe było znalezienie wszystkich istotnych informacji. Liczy się zarówno treść (kompletność informacji), jak i sposób jej przekazania (przystępność). 4. Wyłonienie zainteresowanych grup i rekrutacja na debatę Często konsultacje społeczne są organizowane z osobami chętnymi. Ważne jest jednak włączanie także grup, które z jakichś powodów (brak czasu, brak motywacji, brak kompetencji) nie są skłonne do uczestnictwa w procesach konsultacyjnych. O wysokiej jakości konsultacji świadczy wyłonienie różnorodnych grup interesariuszy zarówno po stronie władzy, jak i partnerów społecznych (organizacji pozarządowych, grup nieformalnych) i osób indywidualnych (mieszkańców). 5. Organizacja samej debaty Kluczowym momentem procesu konsultacyjnego jest debata, w czasie której różne strony siadają do stołu i dyskutują. Taka sytuacja musi być odpowiednio zorganizowana żeby można było odpowiadać na pytania, zasięgać opinii ekspertów, mediować między różnymi potrzebami i punktami widzenia. Ważny jest też aspekt techniczny miejsce, w którym odbywa się debata (łatwo dostępne dla różnych grup) oraz pora jej zorganizowania (w czasie po pracy ) tak, by żadna grupa społeczna nie została wykluczona z dyskusji. O wysokiej jakości konsultacji świadczą aspekty techniczne: odpowiedni wybór miejsca i pory, zatrudnienie profesjonalnego moderatora (lub moderatorów), a także przygotowanie merytorycznej strony debaty przygotowanie materiałów informacyjnych, planu dyskusji, protokołowania, ekspertów 6. Zakończenie procesu Zwykle uważa się, że proces konsultacji kończy się na samej debacie. Tak jednak nie jest. To, co zostanie wypracowane w ramach debaty powinno Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 13

zostać określone na początku procesu konsultacyjnego. Zamknięciem procesu jest sporządzenie protokołu, w którym zawarte są podstawowe wnioski z debaty, a władza ustosunkowuje się do tych wniosków, mówiąc m.in. co zamierza zrobić. Ważne jest też utworzenie mechanizmu informowania mieszkańców o tym, co się dzieje w zakresie, którego dotyczyły konsultacje. O wysokiej jakości konsultacji świadczy: sporządzenie protokołu, ogłoszenie stanowiska władzy wobec wyników konsultacji, stworzenie mechanizmu informowania o postępach prac w danym zakresie. Należy zaznaczyć, że konsultowanie jakiejś decyzji przez organa administracji nie oznacza negocjowania tej decyzji poprzez konsultacje władze zbierają opinie od grup, które są ważne dla udanego wdrożenia danej decyzji. Od woli władz zależy jednak to, czy, i w jakim stopniu, uwzględnią postulaty zgłoszone przez grupy zaproszone do konsultacji. Stopień uczestnictwa obywateli w tym, co zostanie zrealizowane, zawsze określa władza. Bardzo ważne jest więc to, by jej przedstawiciele widzieli konsultacje nie jako zamach na ich prerogatywy (uprawnienia), ale jako najskuteczniejszy sposób prowadzenia mądrej polityki zgodnej z wolą obywateli i możliwościami istniejącymi w danej sytuacji. Wybrane metody konsultowania: wysłuchania opinii publicznej, spotkania publiczne, grupy fokusowe, panele obywatelskie, prośby o propozycje, konsultacje pisemne. Wybrane metody partycypacji, uwzględniające możliwość wspólnego wypracowania decyzji: sądy obywatelskie, warsztaty obywatelskie, spotkania miejskie XXI wieku, rady opiniodawczo-doradcze. 3. Ramy prawne dla badania. 3.1 Konsultacje społeczne Konsultacje są najbardziej rozpowszechnionym narzędziem partycypacji społecznej, czyli współuczestniczenia mieszkańców w procesie rządzenia. Przeprowadzone w sposób właściwy, stanowią istotny czynnik włączający mieszkańców w system podejmowania decyzji. Należy jednak pamiętać, że wyniki konsultacji nie są dla Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 14

władz wiążące choć władza, chcąc odpowiadać na potrzeby mieszkańców powinna kierować się poglądami przez nich wyrażonymi. Konsultacje społeczne przeprowadzane są z mieszkańcami danych jednostek samorządu terytorialnego, przede wszystkim, na podstawie ustawy o samorządzie gminnym 2. Zgodnie z nią, konsultacje są obowiązkowe w przypadku zmian granic terytorialnych gminy, sołectwa lub dzielnicy (art. 4a ustawy). Konsultacje muszą być również przeprowadzone, w specyficznej formie, w toku opracowywania planu zagospodarowania przestrzennego 3, a także w przypadku inwestycji o znacznym stopniu oddziaływania na środowisko (ustawa z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko) 4. Ten tryb jest istotny przy wszelkich działaniach inwestycyjnych, gdzie niezbędne jest dokonanie oceny oddziaływania na środowisko (art. 33 ustawy). W innych sprawach konsultacje są przeprowadzane, jak stanowi art. 5a ustawy o samorządzie gminnym, w wypadkach przewidzianych ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla gminy. W samej ustawie nie jest sprecyzowane o jakie ważne sprawy chodzi i w ust. 2 następuje odesłanie do uchwał konkretnych rad gmin (Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami gminy określa uchwała rady gminy). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach stwierdził, że z treści art. 5a ust. 2 ustawy nie wynika, aby uchwała rady miasta regulująca zasady i tryb prowadzenia konsultacji z mieszkańcami gminy miała przybrać szczególną formę (np. odrębnej uchwały) i być podejmowana za każdym razem, gdy zaistnieje konieczność skonsultowania projektowanych rozwiązań ze społecznością lokalną, stąd też spełnienie wymogu, o którym mowa we wskazanym przepisie może nastąpić poprzez zamieszczenie w statucie gminy zapisów dotyczących sposobu i trybu konsultacji. Czyni się to jednak stosunkowo rzadko, a sposób i tryb przeprowadzania konsultacji nie uwzględniają specyfiki różnej materii i podmiotów konsultacji; np. stwierdza się, że konsultacje przeprowadzane są w formie odpowiedzi na ankietę, innej formie pisemnej bądź elektronicznej (Gdańsk). Można też znaleźć rozwiązania 2 Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591. 3 Dz.U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717. 4 Dz.U. z 2008r. Nr 199,poz. 122. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 15

uwzględniające wiele form konsultacji społecznych ankiety, zebrania czy opinie (Dzierżoniów). Ciekawym przykładem jest Platforma Konsultacji Społecznych w Poznaniu 5. Istnieje jednak obawa, że próby określenia trybu i sposobu przeprowadzania konsultacji w statutach gmin, nie będą odpowiadały oczekiwaniom społecznym. Statuty gmin, w związku ze swoją naturą, rzadko podlegają zmianom, a konsultacje społeczne powinny przybierać różny charakter, tak, aby w konkretnych przypadkach były najbardziej efektywne. W przypadku konsultacji obowiązkowych zakres tematyczny i łatwi do zidentyfikowania adresaci konsultowanych decyzji pozwalają samorządom na precyzyjne określenie stałych form konsultowania (np. Gdańsk). Natomiast, ze względu na cele monitoringu bardziej interesujące wydają się konsultacje w innych sprawach ważnych dla gminy a one mogą dotyczyć rozmaitych kwestii, które powinny zostać konsultowane z dokładnie identyfikowanymi grupami mieszkańców. Na podstawie wyników raportu należy zatem określić, czy wskazane jest, aby sposób i tryb przeprowadzania konsultacji określany był za każdym razem osobno. Organ gminy zobowiązany jest umożliwić weryfikację prawidłowości ich przeprowadzenia, a to wymaga uprzedniego szczegółowego określenia zasad i trybu konkretnej procedury konsultacyjnej. Z drugiej strony być może, nie wpływa to na efektywność konsultacji i może konstruować je wokół ogólnych ustaleń. Efektywność konsultacji zależy w dużej mierze od czynników pozaprawnych dość szeroko już w Polsce opisanych 6. Bez stosowania tych wytycznych, często mimo dobrego prawa, konsultacje nie są przeprowadzane w sposób prawidłowy mieszkańcy nie są o nich odpowiednio informowani, pytania są często pisane niezrozumiałym urzędniczym językiem, a spotkania konsultacyjne odbywają się w ciągu dnia, kiedy większość mieszkańców pracuje. Wyniki konsultacji społecznych, nierzadko niejednoznaczne, nie są dla władzy wiążące. Stanowią jedynie wyraz 5 http://forum.city.poznan.pl/mvnforum/mvnforum/index 6 D. Długosz, J. J. Wygnański, Obywatele współdecydują. Przewodnik po partycypacji społecznej. Warszawa 2005. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 16

opinii publicznej w danej sprawie. Tym niemniej, opinia mieszkańców powinna być istotnym czynnikiem przy podejmowaniu przez władze publiczne decyzji. Specyficznym rodzajem konsultacji, którego celem jest dość szeroki wpływ mieszkańców na swoje otoczenie, jest możliwość wglądu do dokumentów zmiany planów zagospodarowania przestrzennego i możliwość formułowania wniosków (art. 17 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Nie jest to wciąż narzędzie o powszechnym zasięgu według różnych szacunków zaledwie 20%-30% powierzchni kraju jest objęte planami miejscowymi, choć w wielu miastach intensywność prac planistycznych znacznie wzrosła 7. W toku tego monitoringu skupiliśmy się jednak tylko na konsultacjach przeprowadzanych w odpowiednim trybie ustawy o samorządzie gminnym. Należy zwrócić uwagę, że tzw. specustawa EURO 2012 wyłącza stosowanie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w przypadku inwestycji określonych w rozporządzeniu do tej ustawy jako przedsięwzięcia EURO 2012. W pierwszej kolejności, do prawidłowej realizacji monitoringu trzeba było uzyskać treść przepisów prawa miejscowego określających procedurę konsultacji społecznych czyli statut lub odrębne uchwały. 3.2 Prawo do wiedzy o działalności władz publicznych Każdy ma prawo dostępu do informacji o sprawach publicznych. Kategoria spraw publicznych jest bardzo pojemna, gdyż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądów administracyjnych, jest nią każda informacja wytworzona przez władze publiczne lub mająca związek z prowadzonymi przez nie zadaniami publicznymi. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. wprowadziła szeroką definicję, określając, że informacją publiczną jest wiedza o działalności władz publicznych i osób pełniących funkcje publiczne. Wynika z tego, że każda forma działania władz powinna zostać podana do publicznej wiadomości czy to w sposób aktywny (np. poprzez Biuletyn Informacji 7 Niewiadomski Zygmunt (red.), Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz. C.H. Beck Warszawa 2008. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 17

Publicznej) lub reaktywny (np. na podstawie złożonego wniosku o udostępnienie informacji). Aktem powszechnie obowiązującego prawa, który określa szczegółowo tryb dostępu do informacji publicznej jest ustawa z 6 września 2001 o dostępie do informacji publicznej. Zgodnie z jej treścią każdy (niezależnie od obywatelstwa, wieku, pełnionych funkcji) ma prawo dostępu do informacji publicznej. Od osoby żądającej dostępu do informacji nie wolno żądać uzasadnienia posiadania interesu prawnego lub faktycznego. W praktyce oznacza to, że nie trzeba podawać motywów żądania konkretnej informacji. Zarówno Konstytucja, jak i ustawa określają przypadki, w których dostęp do informacji może zostać ograniczony. Wynikać to może m.in. z potrzeby ochrony danych osobowych, tajemnicy przedsiębiorstwa, tajemnicy państwowej, czy służbowej. Ograniczenie dostępu do informacji musi mieć swoją podstawę w przepisach konkretnych ustaw. Ustawa wprowadziła obowiązek prowadzenia przez instytucje publiczne (wykonujące zadania publiczne lub korzystające ze środków publicznych) Biuletynów Informacji Publicznej. Biuletyn Informacji Publicznej (BIP) jest internetowym publikatorem informacji publicznej. Jego rolą jest zapewnienie powszechnego dostępu do wiedzy o działalności konkretnej instytucji, stanowi źródło wiedzy o działaniach urzędu i może być istotnym punktem kontaktów między władzą, a mieszkańcami. Ustawa, określiła w art. 6 jakie informacje muszą być obowiązkowe zamieszczane w BIP, ale nie ma żadnych przeszkód prawnych, żeby podmiot prowadzący BIP zamieszczał inne informacje istotne z punktu widzenia efektywności prowadzenia przez niego działań publicznych. Warto również zauważyć, że Biuletyn Informacji Publicznej jest obowiązkowym mechanizmem aktywnego informowania. Instytucje posiadające informacje publiczne mogą używać też innych narzędzi komunikowania o swojej działalności poprzez wywieszenie lub wyłożenie informacji w urzędzie oraz Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 18

w innych miejscach zwyczajowo przyjętych, w formie ogłoszeń w mediach, organizowanie spotkań, czy w toku informowania o przedmiocie konkretnych konsultacji. Na potrzeby Projektu, uczestnicy korzystali z procedury dostępu do informacji pozyskując informacje z właściwych BIP-ów, a w przypadku braku w nich poszukiwanych informacji, składając wnioski o ich udostępnienie. Choć podczas realizacji monitoringu korzystano z podstawowych narzędzi pozwalających na uzyskanie wyników monitoringu, to sprawdzenie, w jaki sposób władza wywiązuje się ze swoich obowiązków informacyjnych stanowi cenną wiedzę dotyczącą jej otwartości i gotowości do budowania mechanizmów współpracy z mieszkańcami. 3.3 Przepisy prawa dotyczące EURO 2012 Podstawowym dokumentem prawnym w tej materii jest ustawa z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 8. W celu przygotowania i wykonania przedsięwzięć EURO 2012 Skarb Państwa tworzy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółką powstałą w oparciu o te przepisy jest m.in. PL2012. Ustawa dała możliwość powoływania taki spółek przez organy samorządy terytorialnego, tj. województwo śląskie, Gdańsk, Kraków, Poznań, m.st. Warszawa i Wrocław. Ustawa nie wyklucza jednak, aby jednostki samorządu terytorialnego wspierały niezależnie od spółek inwestycje związane z Euro 2012. Mogą one również zlecić spółkom wykonanie zadań związanych z Euro 2012. W każdym wariancie, konsultacje społeczne powinny się odbywać. Decyzja o zakwalifikowaniu danego projektu jako przedsięwzięcia Euro 2012 należała do kompetencji rządu. Rada Ministrów w formie rozporządzenia przedstawiła wykaz przedsięwzięć realizowanych na zasadach określonych w ustawie o Euro 2012 9. 8 Dz. U nr 173 poz. 1219. 9 Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu przedsięwzięć Euro 2012. Dz.U. z 2007 r. Nr 192 poz. 1385. Wykaz: http://msport.gov.pl/fs/paragraph_download/download_file/579/wykaz_przedsiewziec_euro.pdf. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 19

Obecnie trwają prace nad projektem rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie wykazu inwestycji EURO 2012 10. Minister sportu ma obowiązek cyklicznie przedstawiać rządowi i posłom sprawozdania z realizacji przedsięwzięć EURO 2012. Sprawozdania można znaleźć pod adresem http://msport.gov.pl/sprawozdanie-z-realizacji-przedsiewziec-euro-2012 Ustawa określa przede wszystkim warunki realizacji przedsięwzięć EURO 2012, które polegają na projektowaniu, budowie, przebudowie lub remoncie zarówno stadionów, jak i innych obiektów budowlanych. Ustawy nie można stosować do inwestycji dotyczących dróg krajowych i linii kolejowych o państwowym znaczeniu. Za realizację zadań związanych z wypełnieniem zadania polegającego na lokalizacji przedsięwzięć EURO 2012 odpowiedzialna jest administracja rządowa reprezentowana w terenie przez wojewodę. Wojewoda podejmuje jednak decyzję lokalizacyjną wyłącznie na wniosek spółki celowej lub innego uprawnionego podmiotu. W kontekście monitoringu warto zwrócić uwagę na fakt, iż w toku postępowania o wydanie decyzji na lokalizacje przedsięwzięcia właściwy wojewoda dokonuje zawiadomienia o wszczęciu postępowania w drodze obwieszczenia w urzędach gmin i w prasie lokalnej oraz na stronach internetowych urzędu wojewódzkiego oraz urzędu gminy właściwego dla lokalizacji przedsięwzięcia, a niezwłocznie po jej wydaniu, wojewoda dokonuje zawiadomienia o wydaniu decyzji i jej treści pozostałych stron w drodze obwieszczeń w urzędach gmin i w prasie lokalnej oraz na stronach internetowych urzędu wojewódzkiego oraz właściwego urzędu gminy. 3.4 Rola UEFA Według dostępnych danych nie istnieją żadne przepisy powszechnie obowiązującego prawa, które określałyby uprawnienia Związku Europejskich Stowarzyszeń Sportowych (UEFA) w przygotowaniach do EURO 2012. Mowa jest tylko o standardach UEFA (nieokreślonych bliżej), a na podstawie pilotażowych 10 http://bip.msit.gov.pl/portal/bip/95/421/projekt_rozporzadzenia_rady_ministrow_zmieniajacego_rozpo rzadzenie_w_sprawie_wyk.html. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 20

wywiadów można uznać, że UEFA odpowiada za wszelkie działania, które mają bezpośredni związek z przyjazdem zagranicznych kibiców (Ambasady Kibica, Wolontariusze oprócz tych organizowanych przez miasta) oraz z częścią komercyjną (logo, prawa transmisyjne itp.) 3.5 Prawo lokalne Od 2005 roku Wrocław również posiada swoje regulacje dotyczące konsultacji społecznych. Ten sposób partycypacji mieszkańców Wrocławia został zapisany w Uchwale nr XXXVII/2437/05 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 21 kwietnia 2005 roku. Dokument w sporym zakresie stanowi powielenie powyższych Ustaw. Określone w nim zostały m.in. podmioty mogące wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie konsultacji społecznych, podmiot je zarządzający, sposób informowania o konsultacjach, długość trwania. Wyniki konsultacji publikowane są w Biuletynie Urzędowym Rady Miejskiej. Należy jednak zwrócić uwagę, że we Urzędzie Miejskim Wrocławia nie istnieje opisany sposób, czy procedura informowania mieszkańców o działaniach Urzędu, podejmowanym decyzjach lub wydatkowanych środkach. Jak wskazuje Urząd Miejski wszystkie informacje znaleźć można w Biuletynie Informacji Publicznej. Nadmienić również należy, że Rada Miejska Wrocławia nie zobowiązała Prezydenta Miasta do informowania o roli jaką miasto odegra w mistrzostwach EURO 2012 i o tym jak wpłynie to na życie mieszkańców, jak również nie zobowiązała Prezydenta Miasta do konsultowania z mieszkańcami decyzji i inwestycji związanych z udziałem Miasta w mistrzostwach EURO 2012. 4. Metodologia badania Badanie realizowane było poprzez monitoring systemu informowania, konsultowania i dawania możliwości swobodnej inicjatywie mieszkańców. Przedmiotem monitoringu były nie tylko działania związane z EURO 2012, ale szerzej rozumiany system uspołeczniania rządzenia i komunikacji pomiędzy władzą Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 21

i mieszkańcami. Ze względu na rozmiary obecnego badania, nie będziemy zajmować się językiem komunikacji. Nie jest jednak wykluczone, że ten temat okaże się ważny w naszych przyszłych działania. Monitoring trwał od września 2009 roku do marca 2010. Od marca przygotowywany był raport z monitoringu, który badał okres od 1 stycznia 2007 do 30 września 2009. Dane do badania zbierane były zbierane za pomocą następujących technik: wnioskowanie o informację publiczną i zbieranie dokumentów dostępnych w Biuletynie Informacji Publicznej analizowanie zebranych dokumentów wywiady z przedstawicielami urzędów wywiady z mieszkańcami monitoring prasy W początkowej fazie badania wysłano dwa wnioski o udostępnienie informacji publicznej do: Rady Miejskiej Wrocławia pytając o to czy Rada zobowiązała Prezydenta Miasta do informowania o roli, jaką miasto odegra w mistrzostwach EURO 2012 i jak to wpłynie na życie mieszkańców, a także czy Rada zobowiązała Prezydenta Miasta do konsultowania decyzji związanych z EURO 2012 z mieszkańcami. Prezydenta Wrocławia pytając o to, czy istnieje opisany sposób informowania mieszkańców o działaniach Urzędu Miejskiego; specjalnie wyznaczona do tego komórka Urzędu; oraz procedura przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami. Poprosiliśmy również o listę przeprowadzonych społecznych w okresie od 1.01.2007 do 30.09.2009. w mieście konsultacji W ustawowym terminie otrzymaliśmy odpowiedź od obu urzędów, w tym, że pismo z Urzędu Miasta informowało nas o tym, że Urząd nie dysponuje informacją o tematyce i datach wszystkich konsultacji, które były przeprowadzane przez Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 22

poszczególne Wydziały i odpowie nam na nasze pytania do 1.02.2010, a odpowiedź ta będzie stanowić informację przetworzoną. W oczekiwaniu na tę odpowiedź poszukiwaliśmy informacji w prasie lokalnej oraz analizie poddaliśmy informacje zawarte na stronach Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego, ale także innych instytucji, jak np. Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego. Przeprowadzony został również wywiad z pracownikami Biura ds. EURO 2012 Urzędu Miejskiego we Wrocławiu. Po otrzymaniu w ostatnich dniach stycznia odpowiedzi z Urzędu Miasta zawierającej listę 16 konsultacji, rozpoczęliśmy kolejny etap monitoringu polegający na wysłaniu kolejnych wniosków do poszczególnych Wydziałów Urzędu Miasta o dostęp do informacji publicznej zawierających pytania o konkretne przeprowadzone konsultacje społeczne. Pisma zostały wysłane do Wydziału Inżynierii Miejskiej, Wydziału Edukacji (2 pisma), Biura ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi. Wydział Edukacji na dwa różne pisma odpowiedział jednym, łącząc poszczególne kwestie. Uniemożliwiło nam to pełne rozwinięcie badanego obszaru, a interwencja telefoniczna nie odniosła niestety pożądanego skutku. Należy jednak nadmienić, że dostarczone zostały wartościowe dla badania dokumenty opisujące przeprowadzone konsultacje. W wymienionych powyżej wnioskach pytaliśmy m.in. o sposób informowania o konsultacjach, przeznaczony budżet, dostosowanie konsultacji do potrzeb osób niepełnosprawnych. W kolejnej fazie badań, przeprowadzone zostały kolejne wywiady z urzędnikami pracującymi w poszczególnych Wydziałach Urzędu Miasta, m.in. z Wydziału Inżynierii Miejskiej, czy Wydziału Transportu. Ostatnim przeprowadzonym wywiadem była rozmowa z Radnym Rady Osiedla Muchobór Wielki, a jednocześnie prezesem stowarzyszenia Kochamy Sport. Dotyczył on dwóch aspektów: zaangażowania Rady Osiedla Muchobór Wielki w problemy jego mieszkańców i sposób komunikowania się z nimi, ale także z Urzędem Miasta Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 23

działalności prosportowej prowadzonej przez Stowarzyszenie Kochamy Sport i organizowanych przez nie wydarzeń sportowych W okresie prowadzonych prac nad zbieraniem danych do monitoringu napotkaliśmy pewne przeszkody. Zdecydowanym problemem okazał się brak możliwości przeprowadzenia obserwacji uczestniczącej, z tego względu, że samo badanie rozpoczęło się w listopadzie 2009, a badany okres zawierał się między 1.01.2007, a 30.09.2009. Dodatkowo powodowało to brak możliwości skonfrontowania, niektórych wysuniętych wniosków z mieszkańcami zainteresowanymi daną sprawą. Należy również zwrócić uwagę na pewną wybiórczość procesów konsultacyjnych do badania. Z listy 16 przeprowadzonych konsultacji otrzymanej z Urzędu Miasta wybrane zostało tylko kilka, które wydały się najciekawsze i te właśnie zbadano, wysyłając dodatkowe pisma lub przeprowadzając wywiady. Pominięto być może te z konsultacji, które mogłyby wnieść więcej informacji do niniejszego raportu. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na ograniczone możliwości badania jest brak we Wrocławiu jednej jednostki w strukturach Urzędu Miejskiego zajmującej się tematyką informowania i przeprowadzania konsultacji społecznych w mieście. Spowodowało to, że każdy Wydział, z którym mieliśmy okazję współpracować mógł w inny sposób interpretować definicję konsultacji społecznych, co mogło mieć wpływ na wynik monitoringu. Często za konsultacje społeczne uważane były konsultacje przeprowadzone wyłącznie z Radą Osiedli, jako organem reprezentującym mieszkańców danego osiedla. Należy tu mieć jednak na uwadze, że radni z rad osiedlowych często nie są wybierani w wyborach, ze względu na małą liczbę osób chętnych do piastowania tej funkcji. Na niektórych osiedlach, w ogóle takich rad nie ma. Problemem w trakcie prac badawczych również okazało się być znalezienie potrzebnych informacji na stronach Urzędu lub w Biuletynie Informacji Publicznej. Ten drugi, przy pierwszym kontakcie wyglądał na uporządkowany i dobrze prowadzony. Jednakże w menu przedmiotowym brakuje ułożenia alfabetycznego, które ułatwiłoby znalezienie potrzebnej informacji, a posługując się zamieszczoną Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 24

tam wyszukiwarką ciężko było bezpośrednio trafić do potrzebnej treści. Jest ona narzędziem nieefektywnym. 5. Wyniki badań 5.1 Sposób informowania mieszkańców We Wrocławiu, 26 marca 2004 roku wydane zostało przez Prezydenta Miasta Zarządzenie Nr 11/04 w sprawie instrukcji udostępniania informacji publicznych nie umieszczonych w Biuletynie Informacji Publicznej oraz ustalenia wysokości opłat pobieranych za udostępnianie informacji publicznej (http://bip.um.wroc.pl/m130463/). Znaleźć w nim można informację dotyczącą opłat za udostępnienie informacji publicznej nie umieszczonych w Biuletynie Informacji Publicznej. Jednakże część przepisów zostało wstrzymane z mocy prawa z dniem 15 czerwca 2004 roku. W Urzędzie Miejskim Wrocławia nie istnieje opisany sposób, czy procedura, która regulowałaby sposób informowania mieszkańców o podejmowanych działaniach urzędu, czy wydatkowanych środkach. Podobne zapisy nie znalazły się również w Statucie Miasta. Od 2005 roku Wrocław posiada swoje regulacje dotyczące konsultacji społecznych. Ten sposób partycypacji mieszkańców Wrocławia został zapisany w Uchwale nr XXXVII/2437/05 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 21 kwietnia 2005 roku, co zostało już wskazane wcześniej. Dokument ten w sporym zakresie stanowi powielenie powszechnie obowiązującego prawa. Określone w nim zostały m.in. podmioty mogące wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie konsultacji społecznych, podmiot je zarządzający, sposób informowania o konsultacjach, długość trwania. Wyniki konsultacji publikowane są w Biuletynie Urzędowym Rady Miejskiej. Jednym z podstawowych narzędzi informowania o ważniejszych wydarzeniach i kwestiach istotnych dla mieszkańców jest strona internetowa www.wroclaw.pl. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 25

Źródło: www.wroclaw.pl Jest to narzędzie funkcjonalne, na którym Wrocławianie mogą znaleźć informacje o działalności i pracy Urzędu, komunikacji miejskiej i planowanych w niej zmianach, czy też wydarzeniach kulturalnych. Kolejnym narzędziem, z którego mogą skorzystać mieszkańcy jest Biuletyn Informacji Publicznej http://bip.um.wroc.pl/. Znajdują się w nim m.in. informacje dotyczące wykonania budżetów w poszczególnych latach. Nie jest ono jednak tak funkcjonalne, jak strona www.wroclaw.pl. Jak zaprezentowano we wcześniejszej części raportu BIP wydaje się narzędziem nieuporządkowanym. Dodatkowym problemem jest niepraktyczna wyszukiwarka. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 26

5.2 Informowanie o EURO 2012 Rada Miejska Wrocławia nie zobowiązała Prezydenta Wrocławia do informowania o roli, jaką miasto odegra w mistrzostwach EURO 2012 i o tym, w jaki sposób wpłynie to na życie mieszkańców. Rolę dotyczącą informowania o takich kwestiach przejęło Biuro ds. EURO 2012 Urzędu Miejskiego. Jego zadaniem jest koordynowanie działań związanych z organizacją mistrzostw oraz promocją tego wydarzenia. Biuro, w celu informowania mieszkańców wykorzystuje stronę internetową www.e2012.eu. Źródło: www.e2012.eu Głównymi narzędziami w ramach strony wykorzystywanymi przez Biuro do informowania i komunikowania się z mieszkańcami są: newsletter oraz Wasze pytania, czyli zakładka umożliwiająca zadanie pytania, które później wraz z odpowiedzią znajdzie się na stronie. Źródło: www.e2012.eu Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 27

5.3 Informowanie w pracy urzędników W Urzędzie Miejskim nie istnieje komórka zajmująca się lub mająca w swoim zakresie kompetencji informowanie obywateli. Nie ma komórki, która miałaby kompetencje podobne do tych, jakie ma Centrum Komunikacji Społecznej w Warszawie 11. Pracownicy zatrudnieni w poszczególnych Wydziałach Urzędu Miejskiego nie przechodzą dodatkowych szkoleń dotyczących efektywnego informowania mieszkańców. Z przeprowadzonych wywiadów oraz analizy opublikowanych ofert pracy Urzędu Miejskiego i jednostek mu podległych wynika, że nie takie umiejętności nie są kryterium podjęcia pracy. W zakresie obowiązków pracowników Urzędu Miejskiego nie ma wpisanej konieczności przeprowadzenia konsultacji społecznych. Wynika to faktu, że obowiązek przeprowadzenia konsultacji zapisany jest w poszczególnych ustawach, a zatem pracownicy zajmujący się określonymi zadaniami automatycznie są odpowiedzialni za przeprowadzenie konsultacji. 5.4 Informowanie w praktyce W badanym okresie we Wrocławiu odbyła się duża kampania informacyjna zorganizowana przez Urząd Miejski, a przede wszystkim przez Biuro ds. EURO 2012, która miała na celu przybliżenie mieszkańcom miasta znaczenia mistrzostw i zmian, jakie zajdą w mieście. Polegała ona m.in. na wystawieniu na wrocławskim rynku wielkich tablic informacyjnych, które miały mieszkańcom zaprezentować ideę EURO 2012 oraz zmianę, jakie się wiążą z jego organizacją. 11 Należy jednak zauważyć, że Centrum Komunikacji Społecznej w Warszawie w swoich kompetencjach ma m.in. współpracę z organizacjami pozarządowymi. We Wrocławiu, przy Urzędzie Miasta działa Biuro ds. organizacji pozarządowych, które ma podobne kompetencje. Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 28

Źródło: www.e2012.eu W ramach kampanii informacyjnej organizowano również m.in. rocznice obchodów przyznania EURO 2012 Polsce, a w czasie trwania mistrzostw EURO 2008 strefę kibica na Placu Solnym. Próbując przekonać mieszkańców miasta do idei mistrzostw oraz oswoić ich z nadchodzącymi zmianami i inwestycjami zorganizowano konkurs na nazwę ulicy, przy której stanie stadion oraz sondę dotyczącą wyglądu przyszłego tramwaju Plus (o czym w dalszej części raportu). Poza taką kampanią mieszkańcy Wrocławia wszystkie ważne dla miasta informacje mogą znaleźć na stronie www.wroclaw.pl. Dodatkowym przykładem informowania i angażowania mieszkańców może być informacja o uruchomieniu we Wrocławiu fontanny multimedialnej. Informacje o niej pojawiły się również w lokalnych mediach. Dla zmultiplikowania zainteresowania, Konsultacje społeczne na tle przygotowań do UEFA EURO 2012 we Wrocławiu 29