System świadczeń społecznych 2015-12-20 21:13:37

System świadczeń społecznych 2015-12-20 21:13:37

2 We Włoszech funkcjonuje dość skomplikowany system świadczeń społecznych. Dwie podstawowe instytucje zajmujące się problematyką ubezpieczeń społecznych i ubezpieczeń w przypadku inwalidztwa i wypadków przy pracy we Włoszech to INPS (Istituto Nazionale della Previdenza Sociale) i INAIL (Istituto Nazionale per l'assicurazione contro gli Infortunni sul Lavoro). We Włoszech funkcjonuje dość skomplikowany system świadczeń społecznych. Dwie podstawowe instytucje zajmujące się problematyką ubezpieczeń społecznych i ubezpieczeń w przypadku inwalidztwa i wypadków przy pracy we Włoszech to INPS (Istituto Nazionale della Previdenza Sociale) i INAIL (Istituto Nazionale per l'assicurazione contro gli Infortunni sul Lavoro). Instytucją obejmująca największa część ubezpieczonych pracowników stanowi INPS- www.inps.it- odpowiednik polskiego ZUS-u. Istnieje jednak szereg instytucji prowadzących ubezpieczenia pracowników poszczególnych branż lub zawodów. Prześledźmy zatem funkcjonowanie systemu ubezpieczeń społecznych na przykładzie INPS-u. Pracodawca odprowadza do INPS-u składki na ubezpieczenia (contributi). Sposób ich naliczania zależy od rodzaju wykonywanej pracy, jej charakteru, stanowiska, zaszeregowania. W tym zakresie będą miały również zastosowanie układy zbiorowe dla poszczególnych branż (zawierane na okres od 3 do 4 lat i negocjowane po upływie tego okresu), które określają minimalne wynagrodzenie poszczególnych kategorii pracowników. Naturalnie przepisy układów zbiorowych, z uwagi na charakter szczególny unormowania, należy interpretować łącznie z przepisami prawa pracy. INPS jest we Włoszech instytucją upoważnioną do stwierdzenia istnienia i ustalenia uprawnienia do świadczeń oraz naliczania ich wysokości. Dwa rodzaje świadczenia będących przedmiotem działalności INPS-u to świadczenia z tytułu ubezpieczeń społecznych oraz świadczenia z tytułu opieki zdrowotnej. Do pierwszej grupy zaliczyć należy emerytury wypłacane w wyniku osiągnięcia wieku emerytalnego oraz z tytułu wysługi lat, emerytury dla członków rodziny osoby zmarłej, renty, zasiłki inwalidzkie oraz emerytury naliczane w wyniku łączenia systemów emerytalnych osoby pracującej we Włoszech i za granicą. Do grupy drugiej należy natomiast zaliczyć zasiłki socjalne, dodatki rodzinne oraz inwalidztwo. Oprócz powyższych świadczeń, INPS nalicza i wypłaca zasiłki z tytułu okresu niezdolności do pracy związanej z chorobą, macierzyństwem, dla bezrobotnych. Instytucjami typowo włoskimi są: -wypłata zasiłku za okres tzw. przejściowy, oznaczający wcześniejsze przejście na emeryturę w sytuacji, gdy decyduje się na to osoba uprawniona lub jej pracodawca. Wypłacany jest wówczas surogat niepełnego uposażenia do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego (zasady i sposób naliczania zależą od wielu czynników, każdy podmiot traktowany jest indywidualnie) -TFR- trattamento fine rapporto- odprawa przysługująca po zakończeniu stosunku pracy, równa co do zasady iloczynowi lat przepracowanych w danym zakładzie pracy pomnożonych przez wartość miesięcznego uposażenia. Świadczenie to przysługuje każdorazowo w sytuacji, gdy dana osoba kończy zatrudnienie w określonym zakładzie pracy (nawet jeśli była zatrudniona 5 miesięcy, przysługuje jej TFR naliczony w odniesieniu do okresu 5 miesięcy przepracowanych w danym zakładzie pracy). INAIL- www.inail.it, Krajowy Zakład Ubezpieczeń z tytułu Wypadków przy Pracy. Ubezpieczenie w INAIL jest również obowiązkowe. Wypłaty dokonywane przez INAIL dot. wypadków przy pracy, wypłaty świadczeń z tytułu

3 choroby zawodowej, utraty zdrowia, inwalidztwa, rehabilitacji. Pracodawca (w przypadku osoby prowadzącej działalność na własny rachunek, dokonuje tego ta sama osoba) jest zobowiązany do wpłacania składek do INPS-u (świadczenia ubezpieczeniowe) i do INAIL-u (świadczenia z tytułu wypadków i chorób zawodowych). Emerytury we Włoszech Prawo do emerytury nabywa się po osiągnięciu wieku 65 lat w przypadku mężczyzn i 60 lat kobiet (mówimy wówczas o pensione di vecchiaia). Osoby o stwierdzonym 80% inwalidztwie oraz pracownicy niewidomi mogą przejść na emeryturę w wieku 60 lat (mężczyźni) i 55 (kobiety). Kobiety mogą przedłużyć okres pracy do 65 roku życia, uzyskując stosownie wyższe wynagrodzenie. Podwyżka wynagrodzenia (o pół punktu rocznie) realizowana jest wyłącznie do czasu uzyskania przez kobietę 40 lat pracy (może nadal pracować do 65 roku życia, mając np. 42 lata pracy, po okresie 40 lat pracy jej wynagrodzenie nie rośnie). Uzyskać prawo do emerytury można po udokumentowaniu 20 lat pracy (opłacanych przez pracodawcę składek). Przewidziane są wyjątki od tej zasady. Wystarczy udokumentowanie 15 lat pracy w przypadku osób, które w dniu31 grudnia 1992 r.: -mogły udokumentować 15 lat pracy -już osiągnęły wiek emerytalny zgodnie z przepisami obowiązującymi w danym czasie (55 lat w przypadku kobiet i 60 mężczyzn) -zostały uprawnione do wpłacania składek na ubezpieczenie (tzw. ubezpieczenie dobrowolne- versamenti volontari) Kalkulacji wysokości emerytury INPS dokonuje indywidualnie dla każdego zainteresowanego. Podstawą naliczenia emerytury jest całość wpłaconych składek, przeliczonych stosownie do wzrostu PKB. Wniosek o wypłacanie emerytury należy złożyć do INPS (stosowne formularze znajdują się w biurach terytorialnych INPS, można je również znaleźć na stronie internetowej www.inps.it w dziale moduli"). Wniosek może być złożony do INPS osobiście lub wysłany pocztą (listem poleconym z potwierdzeniem odbioru, aby móc w razie konieczności udokumentować dzień wysłania formularza); można również skorzystać z instytucji zajmujących się (nieodpłatnie) przygotowaniem pow. dokumentacji, tzw. Patronati. Przejść na emeryturę wskutek wysługi lat (la pensione di vecchiaia) można natomiast, gdy:

4 -pracownicy najemni przepracowali 35 lat pracy (okres ten muszą potwierdzać wpłacane składki) i mają ukończone 58 lat -pracownicy na własny rachunek"(autonomi) - rzemieślnicy, zajmujący się handlem i rolnicy, mogą przejść na emeryturę posiadając 35 lat pracy (wpłacanych składek) w wieku 59 lat. Niezależnie od powyższej zasady pracownik może przejść na emeryturę zgodnie z zasadą wysługi lat, jeżeli może udokumentować 40-letni okres płacenia składek ubezpieczeniowych, czyli 40 lat pracy. Wniosek o wypłacanie emerytury należy złożyć do INPS (patrz. j.w.). Emeryturę odbierać można w gotówce w urzędzie pocztowym lub banku jakiejkolwiek prowincji, niekoniecznie prowincji miejsca zamieszkania; może być wysyłana na wskazane konto pocztowe lub bankowe (stosowne formularze do wydania takiej dyspozycji znajdują się w INPS-ie lub na stronie www.inps.it, moduli"). Emerytura może być również przesyłana na książeczkę oszczędnościową imienną. Można także wystąpić o jej przesyłanie czekiem na adres domowy. Emerytury międzynarodowe Pracownik ubezpieczony, który wykonywał pracę we Włoszech i innym kraju UE lub kraju, z którym Włochy łączą stosowne umowy przedmiotowe, nabywa prawo do emerytury na podstawie zsumowania okresów pracy we Włoszech i w innych krajach (np. we Włoszech i w Polsce). Wysokość emerytury wylicza każdy z krajów z osobna, proporcjonalnie do udokumentowanych okresów ubezpieczenia w każdym z krajów. Sumowanie okresów ubezpieczenia jest możliwe pod warunkiem, że ubezpieczony pracownik może wykazać się minimalnym (wymaganym do wystąpienia z wnioskiem o wypłacanie emerytury) okresem ubezpieczenia, potwierdzonym wpłacanymi składkami, w kraju, w którym emerytura będzie wypłacana. Jeżeli brak minimalnego okresu zatrudnienia, składki wpłacane w danym kraju zostaną wykorzystane przez instytucje ubezpieczeniową w drugim kraju. (Przykładowo: Jeżeli Polak wystąpił o wypłacanie emerytury do INPS-u na podstawie kumulacji składek w Polsce i we Włoszech, nie może zaś potwierdzić minimalnego okresu zatrudnienia we Włoszech uprawniającego go do wystąpienia o naliczenie i wypłacenie emerytury przez INPS, składki, które płacił przez okres przykładowo 6 lat we Włoszech, zostaną zaliczone do okresu zatrudnienia przez ZUS, jeżeli tenże będzie ostatecznie płatnikiem emerytury). Minimalny okres zatrudnienia, dający prawo do wystąpienia o kumulację składek, wyliczenie emerytury i jej wypłacanie w danym kraju wynosi we Włoszech i w innych krajach europejskich 52 tygodnie. Ten okres może być uzupełniony jedynie składkami wpłacanymi na poczet odbytej służby wojskowej. Przykładowo: pracownik, który wpłacał składki we Włoszech przez 14 lat i w Polsce przez 12 lat. Bez zsumowania okresów składkowych nie nabyłby prawa do emerytury, ponieważ nie posiadałby wymaganego minimum przepracowanych lat. INPS, w chwili, gdy pracownik ten osiągnął wiek emerytalny, wypłaca emeryturę, ponieważ ogółem przepracował on 26 lat. Jej wysokość będzie wyliczona na podstawie 14 lat pracy we Włoszech. Polska wyliczy natomiast emeryturę za 12 lat pracy w tym kraju. W krajach UE wniosek o emeryturę składa się w miejscu zamieszkania we właściwej instytucji. Do dokumentacji wymienionej we wniosku, wymaganej co do zasady przy składaniu wniosków o emeryturę należy dołączyć: -sporządzone własnoręcznie zaświadczenie o miejscu zamieszkania i obywatelstwie, w braku stosownego zaświadczenia urzędowego, -wymagany kwestionariusz i wniosek dot. realizacji świadczenia (wypłacania emerytury) przez właściwy podmiot zagraniczny,

5 -pełną dokumentacją, którą dysponuje ubezpieczony, dot. okresów przepracowanych przez niego w poszczególnych krajach, -formularz dot. prawa (tytułu) do odliczenia podatku. Począwszy od 2007 r. wypłata emerytur zagranicznych we Włoszech dokonywana jest przez Istituto Centrale delle Banche Popolari Italiane. Wszystkim osobom uprawnionym do emerytury wysyłana jest stosowna informacja z wnioskiem, w którym należy podać informacje o sposobie otrzymywania emerytury (jw.). Emerytury wypłacane są w Euro pierwszego dnia roboczego danego miesiąca. Osoba uprawniona nie ponosi żadnych kosztów z tym związanych.

6