Kliniczna ocena uzupełnień ceramicznych na podbudowie z tlenku cyrkonu

PROTET. STOMATOL., 2013, LXIII, 6, 431-440 www.prot.stomat.net Kliniczna ocena uzupełnień ceramicznych na podbudowie z tlenku cyrkonu Clinical evaluation of zirconium-based ceramic restorations Krzysztof Majchrzak, Elżbieta Mierzwińska-Nastalska, Bohdan Bączkowski, Przemysław Szczyrek Katedra Protetyki Stomatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: prof. dr hab. E. Mierzwińska-Nastalska HASŁA INDEKSOWE: tlenek cyrkonu, uzupełnienia stałe, kryteria oceny klinicznej KEY WORDS: zirconium-oxide, solid restorations, clinical evaluation criteria Streszczenie Wstęp. Uzupełnienia ceramiczne na podbudowie z tlenku cyrkonu stanowią obiecującą alternatywę dla klasycznych koron i mostów metalowo porcelanowych. Pomimo wysokiej estetyki i zadowalających wyników testów wytrzymałościowych in vitro, w praktyce klinicznej obserwuje się w obrębie uzupełnień na bazie cyrkonu częste incydenty odpryskiwania porcelany powierzchni licowej a niejednokrotnie także pęknięcia lub złamania w strukturze ceramicznej podbudowy. Wymienione zjawiska wymagają dokładnego poznania mechanizmów ich powstawania, co niesie konieczność przeprowadzania badań klinicznych z udziałem pacjentów. Cel pracy. Ocena kliniczna ceramicznych uzupełnień protetycznych na podbudowie z tlenku cyrkonu po 24-miesięcznym okresie użytkowania. Materiał i metody. Przeprowadzono badanie subiektywne i obiektywne z użyciem podstawowych instrumentów diagnostycznych na etapie cementowania uzupełnień i po 24-miesięcznym okresie ich użytkowania. Wykorzystując system oceny jakości uzupełnień stałych California Dental Association oraz przygotowaną ankietę oceniono aspekty funkcjonalne i estetyczne koron i mostów protetycznych. Obliczono wskaźnik płytki dla zębów badanych i kontrolnych, oceniono hi- Summary Introduction. Zirconium-based ceramic restorations are a promising alternative to conventional porcelain fused to metal crowns and bridges. Despite their high aesthetic properties and satisfactory durability in in vitro tests, incidents of porcelain chipping and less frequent but still cracks or fractures within zirconium copings are often observed in clinical practice. These incidents require accurate understanding of mechanisms by which they are formed, therefore, clinical trials in patients are necessary to acquire such knowledge. Aim of the study. Clinical evaluation of zirconium-oxide-based ceramic restorations after a 24-month usage was the primary objective of the project. Materials and methods. Subjective and objective examinations with the use of basic diagnostic instruments were performed after cementation and a 24-month observation. Functional and aesthetic aspects of crowns and bridges were evaluated using questionnaire and the California Dental Association (CDA) quality assessment system for fixed restorations. Plaque index for abutment and control teeth, as well as oral dental hygiene for each patient were also evaluated. Statistical analysis was performed. 431

K. Majchrzak i inni gienę jamy ustnej pacjenta, przeprowadzono analizę statystyczną. Wyniki. Po 24 miesięcznym okresie obserwacji nie stwierdzono przypadków pęknięcia lub złamania cyrkonowej podbudowy. W 18% prac protetycznych odnotowano odpryski porcelany. W 98% badanych uzupełnień, szczelność brzeżna, kształt oraz barwa i struktura powierzchni ceramiki licującej były wg. kryteriów CDA akceptowalne. Nie stwierdzono różnic w stopniu zalegania płytki bakteryjnej na zębach zaopatrzonych w uzupełnienia ceramiczne i zębach kontrolnych. W subiektywnej ocenie pacjentów uzupełnienia ceramiczne najczęściej otrzymywały najwyższe noty zarówno na etapie zacementowania, jak i po 24 miesięcznym okresie obserwacji. Wnioski. Uzupełnienia ceramiczne na podbudowie z tlenku cyrkonu spełniły stawiane im wymogi, co potwierdza, że stanowią dobrą alternatywą dla koron i mostów metalowo ceramicznych. Stwierdzane w trakcie badania odpryski porcelany w większości przypadków nie wpływały na pogorszenie wyglądu czy funkcji uzupełnień. Nie zaobserwowano również większego odkładania płytki bakteryjnej wokół filarów protetycznych w porównaniu z sąsiednimi zębami własnymi. Korony i mosty na podbudowie cyrkonowej są chętnie akceptowane przez pacjentów ze względu na ich naturalny wygląd, który dobrze naśladuje zęby własne. Results. During a 24-month observation no cases of cracks or fractures within restorations occurred. In 18% of cases, porcelain chipping was recorded. In 98% of restorations marginal integrity, anatomical shape and colour/ surface structure of ceramic veneering were acceptable, according to CDA criteria. There was no statistically significant difference in the retention of dental plaque between abutment and control teeth. In the majority of cases the patients subjective assessment of ceramic restorations revealed the highest scores in both periods, at the onset and after a 24-month follow-up. Conclusions. Zirconium-oxide-based ceramic restorations are a good alternative to classic porcelain fused to metal crowns and bridges. In most cases porcelain chipping, observed in 18% of restorations did not affect their appearance or function. Dental plaque accumulation was generally at the same level around abutment teeth and adjacent natural teeth. Zirconiumbased crowns and bridges are willingly accepted by patients due to their aesthetic appearance that perfectly mimics natural teeth. Wstęp Współczesna rehabilitacja protetyczna pozwala odtworzyć utracone lub upośledzone funkcje fizjologiczne żucia, artykulacji dźwięków, oddychania a także umożliwia kreowanie naturalnego, zdrowego wyglądu uzębienia, który jest tak bardzo istotny w codziennym życiu każdego człowieka. Wykorzystanie stałych uzupełnień protetycznych w postaci koron i mostów jest niejednokrotnie niezbędnym elementem leczenia, warunkującym trwałość, przewidywalność i wysoką estetykę uzyskanych wyników. Wzrastające wymagania dotyczące wyglądu protetycznej odbudowy oraz znaczny postęp w dziedzinie materiałoznastwa przyczyniły się do wdrożenia do leczenia stomatologicznego uzupełnień stałych z podbudową w kolorze niemetalicznym. Materiałem, który spełnia wymagania dotyczące zarówno koloru, jak i parametrów wytrzymałościowych jest tlenek cyrkonu. Występuje on w przyrodzie pod postacią minerałów: cyrkonu Zr[SiO 4 ] oraz baddeleitu ZrO 2. Z tlenem tworzy odporny chemicznie i wytrzymały dwutlenek cyrkonu, będący w czystej formie materiałem polimorficznym o 3 odmianach alotropowych zależnych od temperatury: monoklonalnej (do temp. 1170 o C), tetragonalnej (do 432 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6

Uzupełnienia ceramiczne 2470 o C) oraz kubicznej (do punktu topnienia) (1). Odmiana tetragonalna, która może występować w stabilnej formie w temperaturze pokojowej dzięki dodatkom tlenków ceru, itru, wapnia, magnezu znalazła zastosowanie w stomatologii w wykonawstwie uzupełnień protetycznych. Badania dowodzą, iż forma tetragonalna tlenku cyrkonu posiada unikalną właściwość kompensacji rys i pęknięć w strukturze materiału dzięki lokalnym przemianom fazowym powstałym pod wpływem naprężeń (2). Zjawisko to nosi nazwę transformacji wzmacniającej i jest jednym z głównych czynników warunkujących trwałość i wytrzymałość tlenku cyrkonu. W protetyce stomatologicznej podbudowy mostów i koron protetycznych z cyrkonu są wytwarzane w procesie frezowania z wykorzystaniem systemu CAD-CAM (3). Opracowane zostały dwie metody obróbki tlenku cyrkonu: tzw. frezowanie twarde i miękkie. Frezowanie twarde polega na wycinaniu zaprojektowanych komputerowo kształtów z fabrycznie zsynteryzowanych bloczków cyrkonowych. Metoda ta zapewnia doskonałą szczelność brzeżną podbudowy (4), jednak sam proces obróbki, który z uwagi na znaczną twardość materiału jest dość agresywny, może prowadzić do powstania mikrorys i pęknięć w strukturze, zmniejszając wytrzymałość przyszłego uzupełnienia protetycznego (4). Frezowanie miękkie jest procesem mniej agresywnym, gdyż obejmuje obróbkę bloczków cyrkonowych presynteryzowanych, które z założenia mają niższą twardość. Proces powstawania gotowej podbudowy jest jednak bardziej złożony. Pierwotna podbudowa cyrkonowa po obróbce frezowaniem ma większe wymiary, gdyż wymaga zastosowania synteryzacji. Dzięki temu procesowi podbudowa uzyskuje swoją ostateczną twardość, wytrzymałość i wielkość, odpowiadającą komputerowemu projektowi. Synteryzacja przeprowadzona po mechanicznej obróbce materiału posiada jeszcze jedną ważną zaletę polegającą na skutecznym zamykaniu mikropęknięć, co nie ma miejsca w przypadku metody frezowania twardego. Szczelność brzeżna uzyskana frezowaniem miękkim wynosi średnio ok. 80 µm (5) i choć jest wyższa niż w przypadku bardziej precyzyjnej metody obróbki twardej, stanowi nadal bardzo dobry wynik i mieści się poniżej normy ustalonej dla uzupełnień stałych wynoszącej 100-120µm. Uzupełnienia ceramiczne na podbudowie cyrkonowej cechują się bardzo dobrą wytrzymałością mechaniczną, doskonałymi walorami estetycznymi, stabilnością koloru i biokompatybilnością. Z tych względów są coraz chętniej stosowane zarówno jako jedno, oraz wieloczłonowe prace stałe w przednim i bocznym obszarze uzębienia (6-10). Nie są one jednak pozbawione wad. Tlenek cyrkonu w odmianie tetragonalnej, stanowiący podstawowy element konstrukcyjny uzupełnień, w środowisku jamy ustnej może podlegać samoistnym przemianom fazowym, co w konsekwencji prowadzi do złamań podbudowy (4). Słabe połącznie między cyrkonem i ceramiką licującą może warunkować obserwowane z większą częstością niż w przypadku uzupełnień metalowo- -porcelanowych odpryski porcelany (8, 11-13). Wymienione wady wskazują na konieczność ulepszania technologii wytwarzania uzupełnień opartych na tlenku cyrkonu oraz prowadzenia długoczasowych obserwacji klinicznych. Cel pracy Celem pracy była ocena aspektów funkcjonalnych i estetycznych ceramicznych uzupełnień protetycznych koron i mostów po 24 miesięcznym okresie użytkowania. Materiał i metody Ocenie poddano uzupełnienia protetyczne u pacjentów (29 osób), u których wykonano leczenie protetyczne z zastosowaniem koron i mostów na podbudowie z tlenku cyrkonu. PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6 433

K. Majchrzak i inni Kliniczna ocena aspektów funkcjonalnych i estetycznych wykonanych prac stałych, będąca zasadniczym celem badania miała miejsce po 24 miesiącach od ich zacementowania. Pacjenci którzy wzięli udział w badaniu kontrolnym zostali uprzednio zaopatrzeni w 51 protetycznych uzupełnień ceramicznych (w tym 28 koron, 23 mosty) o łącznej sumie 124 punktów porcelany (tab. I), 43 w odcinku przednim uzębienia, 81 w odcinku bocznym. Filarami uzupełnień były w większości przypadków (93%) zęby leczone endodontycznie zaopatrzone w standardowe wkłady koronowo-korzeniowe z materiału złożonego wzmocnionego włóknem szklanym lub indywidualne wkłady odlewane w zależności od sytuacji klinicznej. Preparacja filarów odbywała się z wytworzeniem stopnia typu chamfer o szerokości minimum 0,8mm. Zastosowano podbudowę z tlenku cyrkonu powstałą w technice frezowania miękkiego i synteryzacji (37 koron system Robocam, 87 T-CAM). Uzupełnienia licowano porcelaną Vita VM 9 oraz Wieland Zirox (tab. I). Korony i mosty osadzano w jamie ustnej przy użyciu cementu glassjonomerowego (Ketac Cem 3M, USA) lub adhezyjnego Multilink Automix (Ivoclar Vivadent, Liechtenstein). Uzupełnienia ceramiczne poddano szczegółowej analizie wykorzystując system oceny jakości uzupełnień stałych według California Dental Association (CDA) (14), na który składają się następujące parametry: szczelność brzeżna, kształt anatomiczny, barwa i struktura powierzchni ceramiki. Poszczególne parametry badanych uzupełnień zgodnie ze szczegółowymi kryteriami CDA (tab. II) otrzymywały różne oceny, które zaliczono do dwóch głównych grup jako: akceptowalne, nieakceptowalne. W ocenie klinicznej zwrócono uwagę na obecność pęknięć lub złamań ceramicznej podbudowy oraz odpryśnięć porcelany licującej z uwzględnieniem obszaru wystąpienia incydentu oraz rodzaju kontaktu przeciwstawnego. Dla zębów badanych i kontrolnych (zęby sąsiadujące lub przeciwstawne do badanych) obliczono wskaźnik płytki, a dodatkowo u każdego pacjenta przeprowadzono ocenę higieny jamy ustnej wykorzystując uproszczony wskaźnik higieny (OHI-S). Wartości wskaźnika płytki i kamienia dla badanych zębów były T a b e l a I. Charakterystyka uzupełnień ceramicznych na podbudowie z tlenku cyrkonu Charakterystyka Ilość punktów porcelany Ilość zębów filarowych Rodzaj uzupełnienia korona (28) most (23) Lokalizacja odcinek przedni odcinek boczny Status miazgi ząb z żywą miazgą ząb z martwą miazgą Zastosowana podbudowa Robocam T-CAM Rodzaj porcelany licującej Wieland Zirox Vita VM 9 28 96 43 81 37 87 37 87 28 55 32 53 6 76 434 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6

Uzupełnienia ceramiczne T a b e l a I I. Kryteria oceny jakości uzupełnień stałych według California Dental Association (14) Parametr Szczelność brzeżna Wygląd i kształt uzupełnienia Barwa i powierzchnia Kryteria oceny klinicznej Brak szczeliny wzdłuż brzegu uzupełnienia, w której mógłby klinować się zgłębnik. Brak znamion przesiąkania szczelinowego wzdłuż brzegu uzupełnienia. Widoczna nieznaczna brzeżna nieszczelność bez śladów próchnicy. Naprawa jest możliwa, ale zwykle niekonieczna. Zgłębnik klinuje się w jednym kierunku. *Wadliwy brzeg przydziąsłowy bez możliwości stosownej naprawy *Przebarwienie wzdłuż brzegu przydziąsłowego penetrujące w stronę domiazgową. *Pozostawiony nadmiar cementu. *Utracona retencja uzupełnienia. *Złamanie uzupełniania. *Próchnica wzdłuż brzegu uzupełnienia. *Złamanie w strukturze zęba własnego. Zarys uzupełnienia w funkcjonalnej harmonii z sąsiednimi zębami i przyległymi tkankami miękkimi w indywidualnym anatomicznym kształcie Nieznaczne przekonturowanie uzupełnienia. Nieznaczne niedokonturowanie uzupełnienia Niecałkowicie funkcjonalna okluzja Nieznacznie niedokonturowany brzeg uzupełnienia Niepełny kontakt międzyzębowy. Spłaszczenie strony licowej *Znaczne niedokonturowanie uzupełnienia *Znaczne przekonturowanie uzupełnienia *Stwierdzona uszkodzona relacja okluzyjna *Nieprawidłowy kontakt *Obecny nawis brzeżny *Zgryz urazowy *Zaniżenie wysokości zwarcia *Uzupełnienie powoduje nieustanny ból zęba lub przyległych tkanek *Uszkodzenie zęba, tkanek miękkich, kości wyrostka zębodołowego Brak niezgodności między odcieniem i/lub przeziernością między uzupełnieniem a sąsiednimi zębami. Powierzchnia uzupełnienia gładka. Brak drażnienia przyległych tkanek miękkich. Nieznaczne niedopasowanie odcienia uzupełnienia do sąsiedniego zęba/ zębów. Powierzchnia uzupełnienia jest nieznacznie szorstka, ale daje się wypolerować *Znacznie nieregularne, nieanatomiczne ukształtowanie zęba, bez możliwości korekty *Niedopasowanie pomiędzy uzupełnieniem i sąsiednim zębem/ zębami bez akceptowalnego koloru, odcienia i/lub przezierności. *Pęknięcie na powierzchni *Znaczna porowatość struktury uzupełnienia *Odcień uzupełnienia w znacznej dysharmonii w stosunku do sąsiednich zębów. * Kryteria oceny uzupełnień stałych dla poszczególnych parametrów klinicznych uznane przez California Dental Association za Nieakceptowalne. PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6 435

K. Majchrzak i inni T a b e l a I I I. Odpryśnięcia porcelany licującej Rodzaj uzupełnienia Most 12 25 Most 24 27 Most 16 26 Most 35 37 Lokalizacja odprysku pow. policzkowa przęsła na zębie 21 pow. policzkowa przęsła na zębie 26 brzeg sieczny filaru zęba 22 pow. językowa filaru na zębie 35 Odprysk z odsłonięciem podbudowy Odprysk bez odsłonięcia podbudowy Rodzaj kontaktu przeciwstawnego + uzębienie własne + uzębienie własne + proteza całkowita overdenture + uzębienie własne Korona 16 guzek policzkowy + uzębienie własne Most 13 16 guzek policzkowy przęsła 15, brzeg + uzębienie własne sieczny filaru 13 Most 13 16 pow. policzkowa filaru zęba 16 + uzębienie własne Korona 16 guzek policzkowy + uzębienie własne sumowane i dzielone przez 6 (ilość badanych zębów) uzyskując wynik w przedziale 0-6 (0 higiena bardzo dobra, 6 higiena zła). W części ankietowej badania pacjenci byli proszeni o wyrażenie subiektywnej oceny wykonanych uzupełnień ceramicznych zarówno na etapie cementowania prac oraz po 24 miesiącach użytkowania. Ocena była dokonywana na podstawie skali 0-5, w której wartość 0 oznaczała sztuczny, odróżniający się od własnego uzębienia wygląd korony lub mostu, natomiast wartość 5 przypisywana była uzupełnieniom protetycznym, które w subiektywnym odczuciu były nie do odróżnienia od zębów własnych. Jako niepowodzenie leczenia uznano utratę filaru lub utratę uzupełnienia ceramicznego oraz jego uszkodzenie bez możliwości trwałej i estetycznej naprawy. Wyniki Podczas 24-miesięcznego okresu obserwacji doszło do utraty jednego ceramicznego mostu w skutek złamania korzenia zęba filarowego. Zgodnie z kryteriami California Dental Association (tab. II) dotyczącymi parametru szczelności brzeżnej uzupełnień stałych, 49 (96%) uznano za akceptowalne. Pozostałe dwie prace protetyczne z powodu przebarwienia wzdłuż granicy preparacji przy 2 filarach (most 5-punktowy w odcinku przednim szczęki (T-CAM) zacementowany na Ketac Cem 3M) oraz penetracji zgłębnika przy jednym z filarów mostu 3-punktowego w bocznym odcinku żuchwy (T-CAM, cement Ketac Cem 3M) sklasyfikowano jako nieakceptowalne, wymagające korekty lub wymiany. Kształt wszystkich badanych koron i mostów był zgodny z anatomią odbudowywanych zębów. Pod względem barwy i struktury powierzchni, uzupełnienia ceramiczne w 22% przypadków różniły się w nieznacznym stopniu odcieniem od zębów sąsiednich, co jednak mieściło się w granicach norm estetycznych i zostało uznane za akceptowalne. Po 18 miesiącach użytkowania w obrębie jednego mostu w odcinku przednim w obrębie 436 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6

Uzupełnienia ceramiczne Ryc. 1. Wykres przedziałów wartości uproszczonego wskaźnika higieny dla badanych pacjentów. filaru doszło do odprysku znacznej części porcelany z odsłonięciem podbudowy. Odpryśnięty fragment przyklejono adhezyjnie i wypolerowano, uzyskując zadowalającą estetykę. W badaniu kontrolnym przeprowadzonym w wyznaczonym terminie w obrębie uzupełnień ceramicznych stwierdzono kolejne 8 odprysków porcelany (18%) z lub bez odsłonięcia podbudowy. Miejsce wystąpienia odprysku, rodzaj uzupełnienia oraz kontaktu przeciwstawnego zestawiono w tabeli III. Średnie wartości arytmetyczne wskaźników płytki bakteryjnej dla zębów filarowych oraz kontrolnych nie wykazały istotnych statystycznie różnic (test T-Studenta p = 0,4848, nieparametryczny test kolejności par Wilcoxona p = 0,5625). Wartości uproszczonego wskaźnika higieny OHI-S dla badanej grupy pacjentów mieściły się w przedziale 0,5-3,66 (średnio: 1,94) (ryc. 1). Analiza statystyczna wykazała, iż nie występuje zależność między wartością wskaźnika płytki bakteryjnej zębów filarowych i kontrolnych a OHI-S (test korelacji Pearsona dla par Filar/OHIS = 0,16; Kontrola/ OHIS= 0,18). W subiektywnej ocenie uzupełnień stałych na podbudowie z tlenku cyrkonu większość pacjentów przyznała koronom i mostom na Ryc. 2. Subiektywna ocena mostów przez pacjentów po zacementowaniu oraz po 24 miesiącach użytkowania. Ryc. 3. Subiektywna ocena koron przez pacjentów po zacementowaniu oraz po 24 miesiącach użytkowania. etapie ich zacementowania najwyższą notę (ryc. 2, 3). Po 24 miesięcznym okresie obserwacji, tylko w przypadku 4 osób wystąpiły niewielkie różnice w ocenie prac protetycznych (ryc. 2, 3). Dyskusja W ocenie jakości uzupełnień stałych wg. California Dental Association badana PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6 437

K. Majchrzak i inni szczelność brzeżna, kształt oraz barwa i powierzchnia koron i mostów ceramicznych na podbudowie z tlenku cyrkonu były akceptowalne w 98% przypadków. Szczególnie korzystnie oceniono dopasowanie brzeżne prac ceramicznych, co potwierdza iż opisywane w literaturze niskie wartości szczeliny brzeżnej podbudowy cyrkonowej w badaniach laboratoryjnych (15-17) przekładają się na bardzo dobre właściwości funkcjonalne koron i mostów w badaniu klinicznym. Nieznaczne niedoskonałości w odcieniu (21%) badanych uzupełnień mieściły się w granicach norm estetycznych i były możliwe do zaakceptowania przez pacjenta i osobę badającą. W trakcie 24 miesięcznego okresu obserwacji badanych uzupełnień protetycznych nie stwierdzono przypadków złamania cyrkonowej podbudowy. Wynik ten można uznać za niezwykle korzystny w zestawieniu z doniesieniami literatury zagranicznej opisującej podobne badania, w których w takim samym okresie użytkowania uzupełnień opartych na tlenku cyrkonu, w obrębie podbudowy wykonanej również w technice frezowania miękkiego dochodziło do złamań z częstością od 0 do 8% (11, 18, 19). Kolejny istotny problem jakim są odpryski porcelany licującej stwierdzane w licznych badaniach stałych uzupełnień ceramicznych (8, 13, 20) dotyczy także przeprowadzonego badania. W obrębie 18% prac protetycznych wykryto miejsca z częściową utratą porcelany, z czego w 4% z utratą całkowitą, warunkującą odsłonięcie cyrkonowej podbudowy. Wskazane incydenty odpryśnięć dotyczyły głównie odcinka bocznego i powierzchni policzkowej (tab. III). Częstość występowania odprysków jest porównywalna z innymi opisanymi badaniami, w których mieściła się w granicach 3-25% (8, 13, 20). Na uwagę zasługuje fakt, iż tylko w przypadku jednego odprysku dotyczącego powierzchni przedsionkowej mostu 12-25 na przęśle 21 wymagana była stosowna naprawa. W pozostałych przypadkach odpryski były wykryte jedynie przez osobę badającą i poza wygładzeniem nie wymagały większej interwencji. W przeprowadzonym badaniu, nie stwierdzono statystycznych różnić w stopniu zalegania płytki bakteryjnej na zębach zaopatrzonych w uzupełnienia ceramiczne na podbudowie z tlenku cyrkonu w porównaniu z zębami własnymi pacjenta. Wynik ten sugeruje, że przy niewłaściwej higienie ryzyko próchnicy czy chorób przyzębia związane z czynnikiem bakteryjnym jest jednakowe dla wszystkich zębów niezależnie od obecności uzupełnień ceramicznych. Nie stwierdzono również zależności między wartością wskaźnika płytki dla zębów filarowych i kontrolnych z uproszczonym wskaźnikiem higieny OHI-S. Na tej podstawie nie należy jednak wnioskować, że higiena jamy ustnej pacjenta nie ma wpływu na odkładanie miękkich złogów nazębnych na filarach zaopatrzonych w uzupełnienia ceramiczne czy zębach własnych. Wskaźnik OHI-S umożliwia określenie higieny danego pacjenta tylko w przybliżonym stopniu. Uwarunkowane jest to modelem badania, które obejmuje zawsze 6 ściśle określonych miejsc uzębienia, nie dając pełnej informacji na temat twardych lub miękkich złogów na pozostałych zębach. Bardzo dobra estetyka uzupełnień ceramicznych na podbudowie z tlenku cyrkonu niejednokrotnie przesądza o wyborze tego rodzaju prac protetycznych przez pacjentów i klinicystów. W badaniu ankietowym pacjenci oceniali wykonane uzupełnienia w skali od 0 do 5 w dwóch okresach: po zacementowania i po 24 miesiącach użytkowania. Wartość 5 oznacza, iż dana korona lub most w subiektywnej ocenie jest nie do odróżnienia od zębów własnych przez samego pacjenta. Taka nota była przyznawana najczęściej zarówno na etapie cementowania prac protetycznych, jak i po ustalonym okresie obserwacji. Wyniki te wskazują, iż pacjenci bardzo wysoko oceniają aspekty 438 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6

Uzupełnienia ceramiczne estetyczne uzupełnień ceramicznych i ich opinia w większości przypadków nie ulega zmianie z upływem czasu. Podsumowanie Uzupełnienia ceramiczne na podbudowie z tlenku cyrkonu w trakcie 24 miesięcznego okresu użytkowania w większości przypadków spełniły stawiane im wymogi funkcjonalne i estetyczne. Stwierdzane w 18% odpryski porcelany stanowią problem, mogący negatywnie wpłynąć na walory estetyczne badanych prac protetycznych. Wiąże się z tym konieczność doskonalenia technologii wykonywania licowania cyrkonowej podbudowy aby uniknąć podobnych incydentów w przyszłości. W przeprowadzonym badaniu nie stwierdzono negatywnego oddziaływania koron i mostów opartych na tlenku cyrkonu na tkanki struktur zębowych i przyzębia. Ich obecność wymaga stosowania podstawowych zabiegów higienicznych i dbania o czystość jamy ustnej w takim samym stopniu jak w przypadku obecności zębów własnych. Uzupełnienia ceramiczne na podbudowie z tlenku cyrkonu są chętnie akceptowane przez pacjentów, którzy wysoko oceniają ich estetykę. Piśmiennictwo 1. Denry I., Kelly J.: State of the art zirconia for dental applications. Dent. Mater., 2008, 24, 299-307. 2. Piconi C., Maccauro G.: Zirconia as a ceramic material. Biomaterials, 1999, 20, 1-25. 3. Raigrodski A. J.: Contemporary all-ceramic fixed partial dentures: a review. Dent. Clin. North Am., 2004, 48. 531-544. 4. Kohorst B., Brinkmann H., Li J., Borchers L., Stiesch M: Marginal accuracy of four unit zirconia fixed dental prostheses fabricated using different computer aided manufacturing systems. Eur. J. Oral Sci., 2009, 116, 319-325. 5. Reich S., Kappe K., Teschner H., Schmitt J.: Clinical fit of four unit zirconia posterior fixed dental prostheses. Eur. J. Oral Sci., 2008, 116, 579-584. 6. Meyenberg K., Luthy H., Scharer P.: Zirconia posts: a new allceramic concept for nonvital abutment teeth. J. Esthet. Dent., 1995, 7, 73-80. 7. Molin M. K., Karlsson S. L.: Five-year clinical prospective evaluation of zirconia-based Denzir 3-unit FPDs. Int. J. Prosthodont., 2008, 21, 223-227. 8. Sailer I., Feher A., Filser F., Gauckler L. J., Luthy H., Hammerle C. H.: Five-year clinical results of zirconia frameworks for posterior fixed partial dentures. Int. J. Prosthodont., 2007, 20, 383-388. 9. Sailer I., Feher A., Filser F., Luthy H., Gauckler L. J., Scharer P.: Prospective clinical study of zirconia posterior fixed partial dentures: 3-year follow-up. Quintessence Int., 2006, 37, 685-693. 10. Edelhoff D., Florian B., Florian W., Johnen C.: HIP zirconia fixed partial dentures clinical results after 3 years of clinical service. Quintessence Int., 2008, 39, 459-471. 11. Schmitter M., Mussotter K., Rammelsberg P., Stober T., Ohlmann B., Gabbert O.: Clinical performance of extended zirconia frameworks for fixed dental prostheses: two-year results. J. Oral Rehabil., 2009, 36, 610-615. 12. Ortorp A., Kihl M., Carlsson G.: A 3-year retrospective and clinical follow-up study of zirconia single crowns performed in a private practice. J. Dent., 2009, 37, 731-736. 13. Raigrodski A. J., Chiche G. J., Potiket N., Hochstedler J. L., Mohamed S. E., Billiot S.: The efficacy of posterior three-unit zirconium-oxide-based ceramic fixed partial dental prostheses: a prospective clinical pilot study. J. Prosthet. Dent., 2006, 96, 237-244. 14. California Dental Association. Quality evaluation for dental care. Guidelines for the assessment of clinical quality and professional PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6 439

K. Majchrzak i inni performance. Los Angeles: California Dental Association. 1977. 15. Bauer F., Naumeier P., Naumann M.: Marginal fit of 14-unit zirconia fixed dental prostheses retainers. J. Oral Rehabil., 2009, 36, 142-149. 16. Coli P., Karlsson S.: Fit of a new pressure sintered zirconium dioxide coping. Int. J. Prosthodont., 2004, 17, 59-64. 17. Grenade C., Mainjot A., Vanheusden A.: Fit of single tooth zirconia copings comparison between various manufacturing processes. J. Prosthet. Dent., 2011, 105, 249-255. 18. Cehreli M., Ko kat A., Akc a K.: CAD CAM Zirconia vs. slip-cast glass-infiltrated Alumina Zirconia all-ceramic crowns: 2-year results of a randomized controlled clinical trial. J. Appl. Oral Sci., 2009, 17, 49-55. 19. Pospiech P., Rountree P., Nothdurft F.: Clinical evaluation of zirconia-based all-ceramic posterior bridges: two-year results. J. Dent. Res., 2003, 82, 114. 20. Bornemann G.: Prospective Clinical Trial with Conventionally Luted Zirconia-based Fixed Partial Dentures 18-month Results. J. Dent. Res., 2003, 82, 117. Zaakceptowano do druku: 8.XII.2012 r. Adres autorów: 02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 59. Zarząd Główny PTS 2013, 440 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2013, LXIII, 6