Mosty ceramiczne na podbudowie z dwutlenku cyrkonu jako estetyczna alternatywa dla mostów metalowo-ceramicznych

Transkrypt

1 PROTET. STOMATOL., 2010, LX, 2, Mosty ceramiczne na podbudowie z dwutlenku cyrkonu jako estetyczna alternatywa dla mostów metalowo-ceramicznych Zircon dioxide-based ceramic fixed partial dentures as an aesthetic alternative for the metal-based ceramic fixed bridges Marcin Gołębiowski 1, Maciej Stępczyński 2, Magdalena Wojciechowska 2 1 Z Zakładu Protetyki Stomatologicznej Kierownik: dr hab. n. med. B. Dejak 2 Z Katedry Stomatologii Odtwórczej UM w Łodzi Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. B. Dejak HASŁA INDEKSOWE: dwutlenek cyrkonu, ceramika cyrkonowa, mosty pełnoceramiczne, mosty metalowo-ceramiczne KEY WORDS: zircon dioxide, zircon-based ceramics, all-ceramic bridges, metal-based ceramic bridges Streszczenie W artykule przedstawiono charakterystykę mostów ceramicznych wykonanych na podbudowie z dwutlenku cyrkonu. Uzupełnienia te stwarzają możliwość estetycznej odbudowy braków międzyzębowych zarówno w odcinku przednim jak i bocznym łuków zębowych. Omówiono właściwości dwutlenku cyrkonu, możliwości zastosowania a także opisano przypadek kliniczny, u którego wykonano tego rodzaju uzupełnienie. Summary This article presents the characteristics of zircon dioxide-based ceramic fixed partial dentures. These types of prostheses allow for an aesthetic restoration of interdental tooth loss of the anterior and posterior dental arch section. Zircon dioxide properties and indications as to the denture application are discussed. A clinical report concerning the patient supplied with FPD is presented. Wstęp W dzisiejszych czasach wymagania pacjentów nie sprowadzają się tylko do odbudowy braków zębowych, równie ważny jest efekt estetyczny wykonanych przez nas uzupełnień. Dlatego też cały czas poszukiwane są nowe rozwiązania i materiały które można by zastosować w protetyce stomatologicznej. Pomijając leczenie implantologiczne, które nie jest przedmiotem niniejszego artykułu, najczęściej stosowanym uzupełnieniem braków międzyzębowych są mosty złożone. Składają się one z podbudowy metalowej i materiału licującego w postaci ceramiki bądź kompozytu. Niestety ze względu na obecność metalu walory estetyczne jak i wpływ na tkanki jamy ustnej wyżej wymienionych konstrukcji nie są w pełni zadowalające. Dlatego też od dawna był poszukiwany materiał, który wytrzymałością będzie dorównywał stopom metali, będzie miał korzystniejsze właściwości biologiczne jak i poprawi estetykę uzupełnień protetycznych (1). Ceramiki tlenkowo cyrkonowej po raz pierwszy użyto eksperymentalnie w 1969 roku jako alternatywę dla tytanu w protezie głowy kości udowej u małpy, gdy okazało się, że materiał spełnił swoje 133

2 M. Gołębiowski i inni zadanie a jego zastosowanie nie było związane z wystąpieniem jakichkolwiek powikłań rozpoczęto dalsze badania. Jak się okazało dwutlenek cyrkonu posiadał właściwości zbliżone do tych, które wykazywała nierdzewna stal, stąd też w 1975 roku dr Garvie nadał mu nazwę ceramicznej stali (2).Dwutlenek cyrkonu w protetyce stomatologicznej zaczęto stosować na początku lat 90-tych do wykonywania wkładów koronowo-korzeniowych, natomiast obecnie stosowane uzupełnienia indywidualne zaczęto stosować pod koniec lat 90- -tych (3, 4). Ceramika cyrkonowa pod względem chemicznym składa się z 97% mol ZrO 2 i 3% mol Y 2 O 3. Występuje w trzech postaciach krystalicznych, nawet jeśli skład chemiczny jest identyczny, co świadczy o strukturze polimorficznej i polikrystalicznej (3, 5). Tlenek cyrkonu występuje jako sześcienna struktura sieci krystalicznej w temperaturze powyżej 2300º C, podczas chłodzenia przechodzi w postać tetragonalną, natomiast poniżej 1200º C przechodzi w fazę jednoskośną (4). Przy przejściu w tę ostatnią fazę występuje wzrost objętości o 3-5%, co w czystym cyrkonie prowadzi do dużych naprężeń i pęknięć, natomiast w przypadku struktury stabilizowanej tlenkiem itru wzrost objętości ziaren prowadzi do zamknięcia szczeliny pęknięcia w ceramice. To zjawisko zostało nazwane transformacją wzmacniającą. Tlenek itru jest najczęściej wykorzystywany do stabilizowania struktury cyrkonowej ze względu na najmniejsze i najgęściej upakowane ziarno, co bardzo korzystnie wpływa na dobre właściwości mechaniczne. Jednak mogą być stosowane inne związki jak tlenek ceru, magnezu lub wapnia. Wytrzymałość ceramiki cyrkonowej na zginanie waha się w granicach od 840 do 1200 MPa, moduł Younga wynosi GPa natomiast twardość wg Vickersa 12,17-13,7 GPa (4, 5, 6). Poza doskonałymi właściwościami mechanicznymi ceramika cyrkonowa wykazuje się pełną biozgodnością w stosunku do tkanek jamy ustnej. Wykazano mniejszą ilość odkładającej się płytki nazębnej w stosunku do zębów naturalnych pacjentów, jak i w stosunku do tytanu-skądinąd równie biokompatybilnego materiału (2, 7). Uzupełnienia wykonane na podbudowie z tlenku cyrkonu eliminują ryzyko wystąpienia korozji, a co za tym idzie stanów zapalnych i nienaturalnego koloru tkanek przyzębia. Zastosowanie tlenku cyrkonu pozwoliło na rozszerzenie wskazań do zastosowania uzupełnień na bazie ceramiki nie wspartej właściwościami mechanicznymi metalu. Dotychczasowe badania nad tym materiałem pokazują że może on być bez problemowo stosowany nawet w 5-cio punktowych mostach również przy odtwarzaniu braków zębów trzonowych (5,7). Wiele typów tlenku cyrkonu oferowanego przez producentów pozwala nam zastosować go w różnych przypadkach klinicznych. Można wybrać jego twardość, stopień przenikania światła a niezliczone opcje doboru barw pozwolą otrzymać odpowiedni kolor uzupełnień protetycznych (9). Ceramika cyrkonowa pozwala na wykonanie trwałych a zarazem wysoko estetycznych uzupełnień protetycznych dotychczas nieosiągalnych dla tradycyjnych mostów metalowo-ceramicznych a dorównujących im wytrzymałością (10). Opis przypadku Do gabinetu zgłosiła się pacjentka M. Sz.-P. lat 60 celem wymiany dotychczas użytkowanych mostów metalowo-ceramicznych w zakresie i oraz poprawy estetyki zębów przednich zarówno w szczęce jak i w żuchwie. (ryc. 1) Badaniem klinicznym stwierdzono most metalowo-ceramiczny (zęby filarowe: 16, 13, 12, przęsło 15, 14), zęby 11, 21, 22, 23, most jednobrzeżny na filarze 25 z dowieszonym przęsłem Ryc. 1. Stan przed wykonaniem uzupełnienia. 134 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 2

3 Mosty ceramiczne Ryc. 2. Zdjęcie pantomograficzne. Ryc. 3. Kontrola struktury z dwutlenku cyrkonu. 24, ząb 27. W żuchwie brak zębów 35, 36, 37, 46. (ryc. 2) W ramach przygotowania przedprotetycznego usunięto standardowy wkład koronowo-korzeniowy z korzenia zęba 12. Przeprowadzono powtórne leczenie endodontyczne zębów 11, 12, 17. Zacementowano adhezyjnie na cement Variolink II wkłady koronowo-korzeniowe standardowe Glassix nr 3 i 4 w zęby 17 i 11. Na zniszczony poddziąsłowo korzeń zęba 12 wykonano indywidualny wkład koronowo-korzeniowy ze stopu złota, który zacementowano na cement glassjonomerowy modyfikowany żywicą Fuji Plus. Ze względu na liczne wypełnienia klasy III i IV w zębach 11, 21 i 22 zdecydowano się na wykonanie pojedyńczych koron ceramicznych na podbudowie z tlenku cyrkonu, w odcinkach bocznych wykonano mosty z tego samego materiału w zakresie zębów oraz Podbudowę wykonano w technologii CAD/CAM w systemie firmy Wieland w kolorze białym, gdyż planowano uzupełnienie w barwie A1 lub A2. (ryc. 3). Należy w tym miejscu wspomnieć, iż struktura cyrkonowa po wyfrezowaniu jest o około % większa od podbudowy docelowej, gdyż po procesie synteryzacji następuje jej zmniejszenie do ostatecznych wymiarów, jednakże znany jest nam rodzaj cyrkonu nie zmieniający swoich wymiarów po procesie synteryzacji, jest to tzw. cyrkonia silikatowa (8). Gotowe uzupełnienie zacementowano na cement kompomerowy Rely X Unicem. Następnie wybielono zęby dolne pacjentki za pomocą szyny nakładkowej z użyciem preparatu Opalescence 35% i 20%. (ryc. 5 i 6) W dłuższej perspektywie zaplanowano uzupełnienie rozległego braku międzyzębowego PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 2 135

4 M. Gołębiowski i inni strony lewej w żuchwie za pomocą wszczepów śródkostnych. Podsumowanie Ryc. 4. Model roboczy. Opracowując plan leczenia protetycznego lekarz- -dentysta musi wziąć pod uwagę wiele różnych czynników. Skuteczność zastosowanej terapii, rozumianej jako odtworzenie przede wszystkim funkcji układu stomatognatycznego nie zawsze będzie w stanie sprostać wymaganiom pacjenta, który najczęściej oczekuje uzyskania optimum estetyki i trwałości uzupełnienia protetycznego za niewygórowaną cenę. Najlepszym znanym obecnie sposobem odbudowywania braków zębowych jest zastosowanie implantów stomatologicznych, lecz ich całkowity koszt nadal pozostaje poza zasięgiem znacznej większości leczonych. Korony i mosty metalowo-ceramiczne spełniają większość oczekiwań zarówno dentystów jak i pacjentów, jednak ich walory estetyczne bardzo często rozczarowują, prawie zawsze odbiegając od planowanych i obiecanych efektów leczenia. Zastosowanie materiałów pełnoceramicznych wydaje się być optymalnym rozwiązaniem dla tych, którzy oczekują znakomitej jakości uzupełnienia a ze względów ekonomicznych leczenie implantologiczne nie jest możliwe. Piśmiennictwo Ryc. 5. Stan przed wybieleniem zębów dolnych. Ryc. 6. Efekt końcowy. 1. Raigrodski A. J.: Contemporary materials and technologies for all-ceramic fixed partial dentures: a review of the literature. J. Prosthet. Dent., 2004, 92, 6, Manicone P. F., Iommetti P. R., Raffaelli L.: An overview of zirconia ceramics: basic properties and clinical applications. J. Dent., 2007, 35, Dejak B., Kacprzak M., Suliborski B., Śmielak B.: Struktura i niektóre właściwości ceramik dentystycznych w świetle literatury. Protetyka Stomatologiczna 2006, 56, 6, Luthardt R. G., Holzhhuter M., Sandkuhl O., Herold V., Schnapp J. D., Kuhlisch E., Walter M.: Reliability and properities of ground Y-TZP Zircon ceramics. J. Dent. Res., 2002, 81, Sailer I., Feher A., Fliser F., Lüthy H., Gauckler L. J., Schärer P., Hämmerle H. F.: Prospektywne badania kliniczne mostów cyrkonowych w odcinku 136 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 2

5 Mosty ceramiczne bocznym. Quintessence dla lekarzy stomatologów 2007, 15, Marx R., Jungwirth F., Walter P. O.: Treshold intensity factors as lower boundareies for crack propagation in ceramics. Biomed. Eng., 2004, 3, Denry I., Kelly J. R.: State of the art of zirconia for dental applications. Dent. Materials 2008, 24, Majewski S. W.: Rekonstrukcja zębów uzupełnieniami stałymi. Wydawnicto Fundacji Rozwoju Protetyki, Kraków Sadowsky S. J.: An overview of treatment considerations for esthetic restorations: a review of the literature. J. Prosthet. Dent., 2006, 96, Derand T., Molin M., Kvam K.: Bond strength of composite luting cement to zirconia ceramic surfaces. Dent. Materials 2005, 21, Zaakceptowano do druku: 4.III.2010 r. Adres autorów: Zgierz, ul. Parzęczewska 52 m. 42. Zarząd Główny PTS PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 2 137