Opracowanie redakcyjne: Anna Popławska, Joanna Tchorek Redakcja techniczna: Agnieszka Dymkowska Projekt okładki i stron tytułowych: Agnieszka Tchórznicka Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2014 Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody Autorek i wydawcy. ISBN 978-83-278-0503-4 LexisNexis Polska Sp. z o.o. Adgar Park West, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68 Infolinia: 22 572 99 99 Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92 www.lexisnexis.pl, e-mail: biuro@lexisnexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl
Spis treści Wykaz skrótów................................. 9 Wstęp....................................... 11 Część I UWAGI OGÓLNE A. Konstrukcja skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego... 13 Komentarz do wzoru skargi......................... 15 1. Właściwość rzeczowa i miejscowa sądów administracyjnych w świet le art. 13 1 i 2 p.p.s.a...................... 16 2. Tryb pośredniego wnoszenia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego (art. 54 1 p.p.s.a.)................ 17 3. Wyczerpanie środków zaskarżenia jako przesłanka prawidłowego wniesienia skargi. Termin do wniesienia skargi........... 17 4. Strony postępowania toczącego się przed wojewódzkim sądem administracyjnym oraz legitymacja do wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Analiza treści art. 32 i 50 p.p.s.a............................. 19 5. Reprezentacja strony przez pełnomocnika, przedstawiciela ustawowego, kuratora, opiekuna, doradcę tymczasowego. Katalog podmiotów, które mogą być pełnomocnikami....... 21 6. Oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników.......... 22 7. Oznaczenie rodzaju składanego przez stronę pisma......... 23 8. Osnowa wnios ku lub oświadczenia.................. 24 9. Podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika............................. 24 10. Załączniki................................. 25 11. Oznaczenie przedmiotu sprawy.................... 25 12. Wartość przedmiotu zaskarżenia oraz ustalenie wysokości opłaty tytułem wnoszonej skargi........................ 26 5
Spis treści 13. Sygnatura akt............................... 27 14. Dokument pełnomocnictwa w świet le regulacji zawartej w art. 37 p.p.s.a.............................. 27 15. Odpisy................................... 29 16. Wskazanie zaskarżonego aktu administracyjnego (substrat zaskarżenia)................................ 30 17. Dokładne oznaczenie organu...................... 34 18. Okreś lenie naruszenia prawa lub interesu prawnego........ 34 18.1. Zakres zaskarżenia......................... 34 18.2. Zarzuty skargi........................... 35 19. Wnioski skargi............................... 46 19.1. Żądanie skargi........................... 46 19.2. Żądanie zwrotu kosztów postępowania............. 50 20. Inne żądania i wnios ki skarżącego................... 51 20.1. Wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności............................ 51 20.2. Wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie uproszczonym... 52 20.3. Wniosek o przeprowadzenie uzupełniającego postępowania dowodowego............................ 53 21. Przytoczenie motywów skargi..................... 54 B. Konstrukcja skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego............................. 55 Komentarz do wzoru skargi kasacyjnej.................. 57 1. Przedmiot zaskarżenia......................... 58 2. Podmioty uprawnione do wniesienia skargi kasacyjnej...... 58 3. Tryb wnoszenia skargi kasacyjnej................... 60 4. Katalog podmiotów uprawnionych do sporządzenia skargi kasacyjnej................................. 62 5. Wymogi formalne skargi kasacyjnej.................. 63 6. Podstawy kasacyjne........................... 65 7. Cofnięcie skargi kasacyjnej....................... 71 8. Wnioski skarżącego........................... 71 9. Koszty postępowania kasacyjnego................... 72 Część II KAZUSY AUTORSKIE Kazus 1. Renta planistyczna......................... 75 1. Stan faktyczny............................... 75 2. Proponowane rozwiązanie........................ 77 3. Komentarz.................................. 87 6 www.lexisnexis.pl
Spis treści Kazus 2. Odszkodowanie za zajęcie nieruchomości pod drogę publiczną............................... 94 1. Stan faktyczny............................... 94 2. Proponowane rozwiązanie........................ 96 3. Komentarz.................................. 104 Kazus 3. Samowola budowlana....................... 109 1. Stan faktyczny............................... 109 2. Proponowane rozwiązanie........................ 111 3. Komentarz.................................. 120 Kazus 4. Zwrot wywłaszczonej nieruchomości.............. 123 1. Stan faktyczny............................... 123 2. Proponowane rozwiązanie........................ 127 3. Komentarz.................................. 134 Kazus 5. Podatki lokalne: podatek od nieruchomości i podatek leśny.................................. 143 1. Stan faktyczny............................... 143 2. Proponowane rozwiązanie........................ 146 3. Komentarz.................................. 159 Kazus 6. Podatek akcyzowy wewnątrzwspólnotowe nabycie samochodu.............................. 167 1. Stan faktyczny............................... 167 2. Proponowane rozwiązanie........................ 170 3. Komentarz.................................. 184 Kazus 7. Wyczerpanie środków zaskarżenia. Zaskarżanie uchwał (zarządzeń) organów jednostek samorządu terytorialnego. 193 1. Stan faktyczny............................... 193 2. Proponowane rozwiązanie........................ 195 3. Komentarz.................................. 200 Kazus 8. Telekomunikacja. Wymagania poprawnie sporządzonego uzasadnienia wyroku sądu administracyjnego........ 210 1. Stan faktyczny............................... 210 2. Proponowane rozwiązanie........................ 215 3. Komentarz.................................. 222 Kazus 9. Prawo telekomunikacyjne: skarga na postanowienie Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej......... 224 1. Stan faktyczny............................... 224 2. Proponowane rozwiązanie........................ 227 3. Komentarz.................................. 233 Kazus 10. Transkrypcja zagranicznego aktu urodzenia........ 238 1. Stan faktyczny............................... 238 2. Proponowane rozwiązanie........................ 240 3. Komentarz.................................. 246 7
Spis treści Część III KAZUSY MINISTERIALNE A. Egzaminy adwokackie 2009 2013.................... 251 1. Egzamin adwokacki 2009......................... 251 2. Egzamin adwokacki 2010......................... 264 3. Egzamin adwokacki 2011......................... 276 4. Egzamin adwokacki 2012......................... 298 5. Egzamin adwokacki 2013......................... 323 B. Egzaminy radcowskie 2009 2013.................... 343 1. Egzamin radcowski 2009......................... 343 2. Egzamin radcowski 2010......................... 355 3. Egzamin radcowski 2011......................... 368 4. Egzamin radcowski 2012......................... 382 5. Egzamin radcowski 2013......................... 406 Bibliografia.................................... 427 www.lexisnexis.pl
Wykaz skrótów Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego CBOSA Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych j.s.t. jednostki samorządu terytorialnego k.c. ustawa z 23 kwiet nia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwiet nia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) k.p.a. ustawa z 14 czerw ca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 267) MPZP miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ONSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego ONSAiWSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych OSNAPiUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1995 r.) OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna oraz Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1963 r. do 1994 r.) OSP Orzecznictwo Sądów Polskich ord.pod. ustawa z 29 sierp nia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego OTK-A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy, seria A PiP Państwo i Prawo PPP Przegląd Prawa Prywatnego p.a.s.c. ustawa z 29 wrześ nia 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264 ze zm.) p.p.s.a. ustawa z 30 sierp nia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) pr.bud. ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1409 ze zm.) pr.tel. ustawa z 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 171, poz. 1800 ze zm.) 9
Wykaz skrótów Prz.Sejm. Przegląd Sejmowy u.g.g. ustawa z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jedn. Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.; uchylona) u.p.z.p. ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 647 ze zm.) u.s.g. ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 594 ze zm.) u.s.p. ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 595 ze zm.) u.s.w. ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 596 ze zm.) WPZ wartość przedmiotu zaskarżenia uzasadnienie zarzutów występujących w skardze www.lexisnexis.pl
Wstęp Niniejsza publikacja zawiera zbiór opracowań zadań egzaminacyjnych pochodzących z państwowych egzaminów zawodowych wieńczących aplikację adwokacką oraz radcowską w latach 2009 2013. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom osób przygotowujących się do egzaminów końcowych, autorzy opracowali ponadto dziesięć kazusów autorskich. Książka podzielona została na trzy części, z których pierwszą stanowią Uwagi ogólne prezentujące wzory skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego wraz z omówieniem formalnych wymogów przedmiotowych pism procesowych i zasad ich wnoszenia. Część druga zawiera kazusy autorskie obejmujące ciekawe i istotne w kontekście egzaminów prawniczych zagadnienia prawne zaczerpnięte również z praktyki autorów publikacji. Część trzecia z kolei poświęcona została opracowaniu poszczególnych zadań egzaminacyjnych z lat ubiegłych, tj. 2009 2013. Książka zawiera propozycje rozwiązań wraz ze szczegółowym omówieniem zarzutów, poruszanych w treści pisma procesowego problemów, instytucji prawnych. Zagadnienia teoretyczne ujęto zwięźle, pod kątem ich przydatności dla wykładni obowiązującego prawa. Od kandydatów na adwokatów i radców prawnych wymaga się znajomości przepisów, umiejętności ich interpretacji, a także znajomości literatury przedmiotu i stanowisk prezentowanych w judykaturze, dlatego też w niezbędnym zakresie autorzy publikacji przytoczyli rozważania prawne przedstawicieli doktryny, a ponadto najważniejsze orzeczenia dotyczące poruszanych zagadnień, co w połączeniu z praktycznymi wskazówkami pozwala lepiej wyjaś nić omawiany 11
Wstęp problem prawny. Prezentując poglądy, na których oparto zarzuty skargi, autorzy przytoczyli także odmienne stanowiska wyrażone w orzeczeniach, komentarzach lub innych ważniejszych publikacjach. Pozwoli to korzystającemu z niniejszego opracowania na krytyczną refleksję i ukształtowanie włas nego przekonania o trafności jednego z prezentowanych stanowisk. W pracy przedstawiono również wątpliwości pojawiające się przy wykładni komentowanych przepisów oraz zastrzeżenia co do części nowo przyjętych rozwiązań, które wywołują dyskusję, ewentualnie stanowią przyczynę sporów interpretacyjnych. Zbiór został przygotowany z wykorzystaniem najnowszego orzecznictwa i literatury. Adresowany jest nie tylko do osób przygotowujących się do egzaminu końcowego na aplikacjach prawniczych, ale i do aplikantów w trakcie aplikacji, może być również przydatny studentom pragnącym pogłębić wiedzę w dziedzienie prawa administarcyjnego. Na zakończenie należy wyrazić nadzieję, że niniejsza pozycja okaże się pomocna, a jej systematyka i treść znacznie ułatwią przygotowania do egzaminu. Autorki www.lexisnexis.pl
Część I UWAGI OGÓLNE A. Konstrukcja skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego [Miejscowość], dn. [data] Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w................. za pośrednictwem: Organ [adres organu administracji publicznej, którego działanie, zaniechanie lub przewlekłe prowadzenie postępowania skarżymy] Skarżący: [imię i nazwisko/nazwa, miejsce zamieszkania/siedziba, ewentualnie adres do doręczeń] reprezentowany przez pełnomocnika/przedstawiciela ustawowego [imię i nazwisko, adres] Organ: [wskazanie organu wraz z danymi adresowymi] Uczestnik/uczestnicy postępowania: [wskazanie uczestników wraz z danymi adresowymi] Wartość przedmiotu zaskarżenia: [okreś lenie wartości] Opłata [ PLN (słownie:..)] (wyliczona zgodnie z treścią rozporządzenia Rady Ministrów z 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi) 13
Część I. Uwagi ogólne S K A R G A do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w na Działając w imieniu włas nym/jako przedstawiciel ustawowy/ /jako pełnomocnik [imię i nazwisko Mocodawcy], stosowne pełnomocnictwo wraz z opłatą skarbową w załączeniu, na podstawie art. 3 2 pkt 1/2 p.p.s.a. oraz art. 50 1 p.p.s.a., art. 52 1 i 2, art. 53 1 oraz art. 54 1 p.p.s.a., niniejszym zaskarżam w całości/w części [akt administracyjny, którego legalność kwestionujemy], znak: [sygnatura sprawy, w której skarżony akt wydano/czynność podjęto], doręczona(-e)/podjęta(-e) w dniu [ ] Wydanemu przez [ ] rozstrzyg nięciu zarzucam:.................................................................. Mając na uwadze powyższe, wnoszę o:.................... U Z A S A D N I E N I E [wyjaś nienie uchybień organu administracji publicznej wraz z przytoczeniem stanu faktycznego i obowiązujących norm prawnych]......................................................................................................................................................................................................................................................................... Skarżący/Za skarżącego pełnomocnik/przedstawiciel ustawowy [podpis] 14 www.lexisnexis.pl
A. Konstrukcja skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego Załączniki: 1) odpisy skargi wraz z załącznikami, 2) pełnomocnictwo wraz z opłatą skarbową, 3) dowód uiszczenia opłaty od skargi, 4) (inne dokumenty). Komentarz do wzoru skargi Uwagi komentarza, podobnie jak przedstawiony powyżej wzór środka zaskarżenia, koncentrują się przede wszystkim na sposobie formułowania skargi w przypadku, gdy przedmiotem zaskarżenia są indywidualne akty administracyjne (decyzja administracyjna, postanowienie) jako akty dominujące w praktyce zawodowej oraz w treściach zadań egzaminacyjnych. Mając na uwadze ramy niniejszego opracowania, nie jest możliwe omówienie różnic występujących pomiędzy skargami na po szczególne działania (bezczynność) organów administracji. Odpowiednie punkty komentarza pozostają oczywiście co do zasady aktualne także w odniesieniu do wymogów formalnych skargi w przypadku przedmiotów zaskarżenia innych aniżeli indywidualne akty administracyjne. Specyfika konkretnego działania (bezczynności) organu administracji publicznej wymaga jednak dokonania okreś lonych modyfikacji w treści skargi, w szczególności w zakresie wskazywania podstawy zaskarżenia (odpowiedni punkt art. 3 2 p.p.s.a.), formułowania zarzutów czy wnios ków skargi (w tym zakresie skarżący powinien skorelować treść zarzutów i wynikającego z nich żądania skargi z regulacją art. 146 150 p.p.s.a.). Na szczególną uwagę zasługuje przy tym konstrukcja skargi na uchwały lub zarządzenia organów jednostek samorządu terytorialnego w sprawach z zakresu administracji publicznej (w tym na akty prawa miejscowego), wykazująca odrębności istotne dla samej możliwości poddania danego aktu kontroli sądowoadministracyjnej. By nie zaciemniać jednak uwag poczynionych w poniższym komentarzu, niezbędne modyfikacje skargi na uchwały (zarządzenia) organów j.s.t. omówione zostały w czę- 15
Część I. Uwagi ogólne ści III opracowania: Część III. Kazusy autorskie. Kazus 7. Komentarz, pkt [10]. Krótkiego omówienia wymaga także konstrukcja komentarza do skargi. Wskazać bowiem należy, iż w pkt 1 15 przedstawione zostały ogólne wymogi wszystkich pism procesowych składanych przed sądem administracyjnym, wynikające z art. 46 i 47 p.p.s.a., które zgodnie z art. 57 1 p.p.s.a. skarżący powinien uwzględnić, natomiast w kolejnych punktach (16 21) omówiono wymogi charakterystyczne dla skargi. Zaprezentowany schemat wynika zatem z konstrukcji przyjętej przez ustawodawcę, skutkując jednak koniecznością niejako powielania komentarzy do po szczególnych elementów skargi ze względu na ich tożsamość przedmiotową, np. ujętego w pkt 11 oznaczenia przedmiotu sprawy i wskazania zaskarżonej decyzji/postanowienia (pkt 16) czy wyodrębnienia z pkt 10 (Załączniki) osobnego pkt 15 (Odpisy), w sytuacji gdy każdy odpis skargi jest równocześnie jej załącznikiem. 1. Właściwość rzeczowa i miejscowa sądów administracyjnych w świet le art. 13 1 i 2 p.p.s.a. Jeden z wymogów formalnych stanowi oznaczenie sądu, do którego pismo jest kierowane. Polega ono na wskazaniu jego nazwy i siedziby. Nie jest wymagane wskazywanie wydziału sądu ani jego danych adresowych (ich zamieszczenie w treści skargi ma wymiar jedynie pragmatyczny). W sądownictwie administracyjnym obowiązuje zasada domniemania kompetencji w sprawach sądowoadministracyjnych na rzecz wojewódzkich sądów administracyjnych. Domniemanie to wynika z treści art. 13 1 p.p.s.a. Do właś ciwości wojewódzkich sądów administracyjnych należą wszystkie sprawy sądowoadministracyjne niezastrzeżone dla właś ciwości Naczelnego Sądu Administracyjnego, którego właś ciwość rzeczowa uregulowana została w art. 15 p.p.s.a. Właściwość miejscowa regulowana jest w 2 art. 13 p.p.s.a., zgodnie z którym do rozpoznania sprawy właś ciwy jest ten wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właś ciwości mieści się siedziba 16 www.lexisnexis.pl
A. Konstrukcja skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego organu administracji publicznej, którego działanie zostało zaskarżone (bezczynność, przewlekłe prowadzenie postępowania). 2. Tryb pośredniego wnoszenia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego (art. 54 1 p.p.s.a.) Przepis art. 54 1 p.p.s.a. statuuje pośredni tryb wnoszenia skargi do sądu administracyjnego środek zaskarżenia wnoszony jest za pośrednictwem organu, który wydał skarżony akt prawny lub którego bezczynność, względnie przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawie, stanowi podstawę wniesienia skargi. Przepisy ustaw szczególnych mogą jednak przewidywać wyjątki od przyjętego modelu. Wniesienie skargi bezpośrednio do sądu jest bezskuteczne i nie powoduje zachowania terminu wynikającego z art. 53 1 p.p.s.a. W takim wypadku sąd powinien przesłać skargę właś ciwemu organowi administracji publicznej w celu nadania jej biegu, a o zachowaniu terminu do wniesienia skargi decydować będzie data jej nadania przez sąd na adres właś ciwego organu administracji publicznej. Wszczęcie postępowania sądowoadministracyjnego następuje bowiem dopiero po złożeniu skargi do właś ciwego organu. Należy jednak podkreś lić, iż wojewódzki sąd administracyjny nie jest obciążony obowiązkiem nadania skargi przed upływem ustawowego terminu do jej wniesienia. 3. Wyczerpanie środków zaskarżenia jako przesłanka prawidłowego wniesienia skargi. Termin do wniesienia skargi Skargę do sądu administracyjnego wnosi się po wyczerpaniu środków zaskarżenia. Zatem jeżeli skarżącemu w toku postępowania administracyjnego przysługiwały jakiekolwiek środki ochrony prawnej służące wzruszeniu wadliwego aktu administracji publicznej, przed wniesieniem skargi jest on zobowiązany z nich skorzystać. Przez środek zaskarżenia należy rozumieć w przypadku indywidualnych aktów administracyjnych zażalenie, odwołanie (środki dewolutywne), ewentualnie wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (środek niede- 17
Część I. Uwagi ogólne wolutywny). Co jednak istotne samo wniesienie środka zaskarżenia nie realizuje jeszcze wymogu przewidzianego treścią art. 52 p.p.s.a. O jego spełnieniu mówić można dopiero po rozpoznaniu środka zaskarżenia przez właś ciwy organ. Wyczerpanie środków zaskarżenia w przypadku innych działań organów administracji aniżeli indywidualne akty administracyjne reguluje natomiast 3 art. 52 p.p.s.a. Zgodnie z jego treścią, jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia, przed wniesieniem skargi należy wezwać na piśmie organ do usunięcia naruszenia prawa. Przedmiotowe wezwanie należy wnieść w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o wydaniu aktu lub podjęciu czynności. W odniesieniu do pisemnych interpretacji przepisów prawa podatkowego, które podlegają doręczeniu, bieg czternastodniowego terminu rozpoczyna się od dnia ich doręczenia skarżącemu. Mając na względzie treść 4 art. 52 p.p.s.a., należy jednak wspomnieć, że w stosunku do innych aktów niż wymienione powyżej, np. uchwał jednostek samorządu terytorialnego, wniesienie wezwania nie jest ograniczone żadnym terminem, wobec czego można je wnieść w każdym czasie obowiązywania danego aktu, jeśli tylko przepis szczególny nie stanowi inaczej. Należy jednak pamiętać, że przepisy szczególne przewidują wyjątki od obowiązku wyczerpania środków zaskarżenia czy wezwania do usunięcia naruszenia prawa. Przepisy art. 52 3 i 4 p.p.s.a. nie znajdują zastosowania w przypadku wnoszenia skargi na akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej, jeżeli skarga została złożona przez organ nadzoru, oraz na akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego (art. 102a u.s.g., art. 90a u.s.p., art. 88a u.s.w.). Por. także: Część III. Kazusy autorskie. Kazus 7. Komentarz, pkt [10]. Skargę należy wnieść w terminie 30 dni od dnia doręczenia aktu administracji publicznej wydanego w sprawie, tj. rozstrzyg nięcia w wy- 18 www.lexisnexis.pl
A. Konstrukcja skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego niku wniesienia środka zaskarżenia lub wezwania do usunięcia naruszenia prawa. Jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, skargę wnosi się w terminie 60 dni od dnia doręczenia wezwania organowi do usunięcia naruszenia prawa. Z tych względów, w przypadku przesłania organowi wezwania drogą pocztową, dalece praktyczne jest skorzystanie z przesyłki ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru skarżący będzie miał bowiem pewność, od którego dnia należy liczyć 60-dniowy termin do wniesienia skargi. Terminy przewidziane w art. 53 p.p.s.a. nie dotyczą skargi na bezczynność, albowiem ową skargę można wnieść aż do czasu załatwienia sprawy przez właś ciwy organ, oraz skargi organu nadzoru na akty, co do których nie obowiązuje wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. Na podstawie ustaw szczególnych termin wniesienia skargi do sądu administracyjnego może zostać skrócony lub wydłużony. 4. Strony postępowania toczącego się przed wojewódzkim sądem administracyjnym oraz legitymacja do wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Analiza treści art. 32 i 50 p.p.s.a. Kolejnym wymogiem formalnym jest oznaczenie stron postępowania sądowoadministracyjnego (art. 46 1 p.p.s.a. w zw. z art. 57 1 p.p.s.a.). Przez strony rozumie się przy tym skarżącego oraz uczestników postępowania. W przypadku strony będącej osobą fizyczną konieczne jest podanie jej imienia i nazwiska, natomiast odnośnie do osób prawnych, jednostek organizacyjnych ich firmy. Jeżeli zaś stroną postępowania przed sądami administracyjnymi jest osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, wówczas wskazuje się jej imię i nazwisko, a ponadto firmę zarejestrowanej działalności. Oznaczenie strony reprezentowanej przez pełnomocnika, ewentualnie przedstawiciela ustawowego, sprowadza się do zawarcia w piśmie ww. danych samej strony wraz ze wskazaniem, że jest ona reprezentowana przez inny podmiot, którego dane osobowe i adresowe również należy po- 19
Część I. Uwagi ogólne dać, jest to bowiem informacja niezależna od oznaczenia z imienia i nazwiska strony postępowania. W powyższym kontekście należy zwrócić uwagę na prawidłowe ustalenie kręgu uczestników postępowania. Ich właś ciwe oznaczenie rzutuje bowiem nie tylko na zachowanie formalnych wymogów skargi, lecz także determinuje liczbę jej odpisów. W orzecznictwie przyjmuje się, iż uczestnikami postępowania sądowoadministracyjnego są co najmniej wszystkie podmioty, które brały udział w postępowaniu drugoinstancyjnym (tożsamość katalogu uczestników postępowania sądowoadministracyjnego z katalogiem stron postępowania drugoinstancyjnego). Skarżący powinien zatem wskazać w charakterze uczestników wszystkie strony postępowania odwoławczego, nawet jeśli jego zdaniem wynik postępowania sądowoadministracyjnego nie dotyczy ich interesów. Jeśli jednak skarżący uzna, iż dany podmiot został niesłusznie pominięty w postępowaniu administracyjnym, to powinien podmiot ten oznaczyć jako uczestnika postępowania sądowoadministracyjnego, wskazując w uzasadnienia skargi, w jaki sposób rozstrzyg nięcie sądu administracyjnego rzutować będzie na interesy tak okreś lonego uczestnika (art. 33 2 p.p.s.a.). Postępowanie sądowoadministracyjne wszczy nane jest na skutek skargi wniesionej przez legitymowany podmiot, a w pewnych przypadkach na wniosek. W tym kontekście mówi się o legitymacji skargowej, tj. uprawnieniu do uruchomienia postępowania sądowoadministracyjnego, którego brak skutkuje odrzuceniem. Istotą legitymacji skargowej jest możliwość żądania przeprowadzenia kontroli okreś lonego aktu lub czynności organu administracji publicznej przez sąd administracyjny w celach doprowadzenia ich do stanu zgodnego z prawem lub zobowiązania organu do podjęcia zaniechanego działania (B. Dauter, w: B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu, 2011, s. 161, 162). Rozważając podstawy wniesienia skargi do sądu administracyjnego, należy mieć na uwadze, że nawet błędne uznanie okreś lonego podmiotu przez organ administracji publicznej za stronę postępowania 20 www.lexisnexis.pl
A. Konstrukcja skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego nie pozbawia tego podmiotu prawa do wniesienia skargi, albowiem zgodnie ze stanowiskiem doktryny i orzecznictwa uprawniony do wniesienia skargi jest zarówno ten, kto posiada obiektywny interes prawny do udziału w postępowaniu, jak i adresat decyzji, który nie korzysta z dobrodziejstwa interesu prawnego. W rezultacie osoba, którą w decyzji administracyjnej wskazano jako stronę, ale nią de facto nie jest, ma prawo wnieść w ramach interesu prawnego, o którym mowa w art. 50 1 p.p.s.a. skargę do sądu administracyjnego (tak wyrok WSA w Warszawie z 27 stycznia 2004 r., III SA 1617/02, OSP 2005, nr 11, poz. 128 z aprobującą glosą W. Chróścielewskiego). Istotą interesu prawnego jest jego powiązanie z konkretną normą prawną, zarówno prawa materialnego, jak i procesowego czy ustrojowego, z której skarżący wywodzi żądanie ochrony prawnej, żądanie okreś lonej aktywności organu administracji publicznej. Wynikiem zastosowania przedmiotowej normy prawnej powinien być akt decyzyjny organu administracji publicznej, kształtujący indywidualną sytuację prawną. W sytuacji kiedy brak normy prawnej, na podstawie której można domagać się konkretyzacji włas nych uprawnień, mówimy o interesie faktycznym, który nie tworzy legitymacji skargowej. W zakresie legitymacji skargowej por. także pkt 18 niniejszego komentarza (Okreś lenie naruszenia prawa lub interesu prawnego), a w zakresie uprawnienia do wniesienia skargi na uchwałę (zarządzenie) organu j.s.t. patrz: Część III. Kazusy autorskie. Kazus 7. Komentarz, pkt [10]. 5. Reprezentacja strony przez pełnomocnika, przedstawiciela ustawowego, kuratora, opiekuna, doradcę tymczasowego. Katalog podmiotów, które mogą być pełnomocnikami Zgodnie z treścią art. 34 p.p.s.a. strony mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników. Pojęcie działania przed sądem obejmuje wszystkie czynności procesowe, a więc niekoniecznie podejmowane przed obliczem sądu, ale także inne działania prawne związane z pro- 21
Część I. Uwagi ogólne wadzeniem danej sprawy (postanowienie WSA w Lublinie z 16 marca 2005 r., I SA/Lu 600/04, niepubl.). Ustanowiony pełnomocnik nabywa uprawnienie do działania w imieniu i ze skutkiem dla mocodawcy; oznacza to, iż osoba reprezentowana przez pełnomocnika działa w taki sposób, jakby sama dokonywała czynności procesowych, tyle że z wykorzystaniem pomocy pełnomocnika. Wobec powyższego należy mieć na względzie, że mocodawca ponosi odpowiedzialność za wybór swego przedstawiciela, tj. konsekwencje podejmowanych przez pełnomocnika czynności, ewentualnie skutki zaniechania ich podjęcia. Od chwili ustanowienia pełnomocnika wszystkie pisma doręcza się pełnomocnikowi, a nie stronie. Za stronę, która nie posiada zdolności do czynności prawnych, działa przedstawiciel ustawowy, opiekun, doradca tymczasowy, a za stronę częściowo ubezwłas nowolnioną kurator. Strona wprawdzie zawsze będzie adresatem decyzji administracyjnej, ale cała korespondencja dotycząca sprawy powinna być przesyłana na adres przedstawiciela, albowiem tylko on może wówczas odebrać pismo z pełnym skutkiem prawnym. Przesłanie w analizowanym przypadku korespondencji bezpośrednio do strony postępowania, nie zaś do pełnomocnika, będzie miało zatem charakter wyłącznie informacyjny. Artykuł 35 1 p.p.s.a. konstytuuje zamknięty katalog podmiotów, które mogą zostać ustanowione pełnomocnikami strony w postępowaniu przed sądem administracyjnym. Poza podmiotami objętymi treścią omawianego przepisu nikt inny nie może podejmować działań w charakterze pełnomocnika przed sądem administracyjnym. 6. Oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników W przypadku gdy pismo strony jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ono zawierać także oznaczenie miejsca zamieszkania lub 22 www.lexisnexis.pl