FUNDUSZE POD LUPĄ 1/2011 1/2012 Analizy Departamentu Funduszy Europejskich PKPP Lewiatan Zwrotne instrumenty finansowe w ramach programów Autor: Tomasz Kierzkowski Dyrektor Biura Funduszy Unii Europejskiej i Programów Publicznych Bank Pekao SA, Departament Klienta Biznesowego Tel. (22) 524 53 48 e-mail: Tomasz.Kierzkowski@pekao.com.pl I. ZAKRES TEMATYCZNY Niniejszy materiał zawiera opis założeń systemu wdrażania dwóch zwrotnych instrumentów finansowych skierowanych do przedsiębiorców, które mogłyby otrzymać dofinansowanie z funduszy strukturalnych w ramach programów operacyjnych realizowanych w latach 2014-2020: 1. Poręczeń portfelowych kredytów 2. Preferencyjnych kredytów. II. CEL OPRACOWANIA Zwrotne instrumenty finansowe, takie jak poręczenia kredytów czy preferencyjne kredyty mają być na dużo większą skalę niż obecnie stosowane w ramach programów operacyjnych realizowanych w ramach unijnego budżetu na lata 2014-2020. W ostatnim, piątym raporcie Komisji Europejskiej nt. spójności, który zawiera m.in. propozycje zmian w finansowaniu polityki strukturalnej w ramach budżetu na lata 2014-2020, jako jeden z pięciu instrumentów służących lepszemu wydatkowaniu środków z funduszy strukturalnych podaje się znacznie większe zastosowanie instrumentów inżynierii finansowej (zwrotnych instrumentów finansowych). W przypadku środków dla firm wprost mówi się, że dla prostych projektów inwestycyjnych będą stosowane zwrotne instrumenty finansowe, granty bezzwrotne mają być zarezerwowane wyłącznie dla projektów wysoko innowacyjnych, gdyż tego rodzaje inwestycje mogą mieć problem z uzyskaniem finansowania zwrotnego. Również w opublikowanym w październiku 2011 roku pakiecie Rozporządzeń dotyczących funduszy unijnych na lata 2014-2020 Komisja Europejska zwróciła uwagę na znaczenie instrumentów finansowych w nowej perspektywie finansowej. W projekcie ogólnego rozporządzenia dotyczącego funduszy strukturalnych aż 9 artykułów dotyczy instrumentów finansowych. Jednocześnie w pakiecie tym wskazuje się na istotne cechy nowego systemu zarządzania środkami strukturalnymi, które będą musiały znaleźć odzwierciedlenie także w proponowanym sposobie wdrożenia zwrotnych instrumentów finansowych: 1
Efektywne wykorzystanie ograniczonych środków publicznych przeznaczonych na politykę spójności (maksymalizacja efektów społeczno-gospodarczych); Koncentracja na rezultatach; Uproszczenie systemu wdrażania programów przy zachowaniu jego jakości; Ograniczenie obciążeń administracyjnych dla beneficjentów (ale również dla Komisji oraz państw członkowskich). W ciągu najbliższych kilkudziesięciu miesięcy polskie instytucje publiczne na szczeblu krajowym i regionalnym będą przygotowywać programy operacyjne na lata 2014-2020. W programach tych muszą zostać opisane m.in. zasady funkcjonowania zwrotnych instrumentów finansowych. Ponieważ do tej pory nie rozpoczęła się jeszcze debata na temat kształtu tych instrumentów, niniejszy materiał, poprzez zarysowanie zasad i preferencyjnych kredytów, może stanowić punkt wyjścia do merytorycznej dyskusji nad kształtem instrumentów inżynierii finansowej w nowej perspektywie finansowej. W Polsce funkcjonują już zwrotne instrumenty finansowe dofinansowywane ze środków unijnych (dokapitalizowanie funduszy pożyczkowych i poręczeniowych w ramach regionalnych programów operacyjnych, zwrotne instrumenty finansowe w ramach inicjatywy Jeremie) i krajowych (kredyty preferencyjne Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa). Ze względu na szereg barier i utrudnień dla instytucji finansowych oraz przedsiębiorców związanych z korzystaniem z tych instrumentów, jak również nie w pełni efektywne wykorzystanie środków publicznych, przyszłe wsparcie zwrotne musi w dużo większym stopniu niż obecnie zapewnić ułatwiony dostęp firm do kapitału przy maksymalnym uproszczeniu całego systemu wdrażania. Najważniejsze bariery i utrudnienia związane z obecnie funkcjonującymi instrumentami zwrotnymi można w skrócie scharakteryzować w następujący sposób: Kredyty preferencyjne ARiMR bardzo skomplikowany system wdrażania (kalkulacja dopłat do oprocentowania) oraz niewielka dochodowość tych kredytów dla instytucji finansowych (w systemie uczestniczy jedynie 8 banków); Dokapitalizowanie funduszy pożyczkowych do tej pory głównym odbiorcą środków publicznych przeznaczonych na kredytowanie były fundusze pożyczkowe, które ze względu na grupę docelową (przedsiębiorcy o ograniczonej możliwości skorzystania z usług bankowych) odgrywają niewielką rolę w systemie finansowania MŚP. Mimo znacznego wyposażenia tych funduszy w środki (kapitał pożyczkowy na koniec roku 2010 wynosił 1,6 mld zł), w pożyczki zaangażowanych było jedynie 46% tego kapitału 1 ; Dokapitalizowanie funduszy poręczeniowych problemem jest brak spójnego systemu funkcjonowania funduszy poręczeniowych, który znacząco utrudnia bankom współpracę z funduszami (90% liczby wszystkich poręczeń dotyczy kredytów bankowych). Dominują poręczenia indywidualne (nie portfelowe), które wydłużają drogę MŚP do kredytu oraz wiążą się z kosztami dla firmy. Na koniec 2010 r. kapitały poręczeniowe wyniosły 992 mln zł, a zaangażowanie poręczeniowe było nieznacznie większe (1,04 mld zł) 2 ; 1 Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce według stanu na 31.12.2010 r., Polski Związek Funduszy Pożyczkowych 2 Raport o stanie funduszy poręczeniowych w Polsce stan na dzień 31.12.2010 r., Krajowe Stowarzyszenie Funduszy Poręczeniowych 2
Poręczenia portfelowe i pożyczki w ramach programu Jeremie nastąpiło otwarcie systemu wdrażania instrumentów zwrotnych na inne podmioty finansowe niż fundusze pożyczkowe i poręczeniowe, ale nadal szereg zasad funkcjonujących w tych programach ogranicza instytucjom finansowym i przedsiębiorcom dostęp do finansowania. W niniejszym opracowaniu punktem odniesienia dla proponowanych zwrotnych instrumentów finansowych poręczeń portfelowych i preferencyjnych kredytów, są zasady stosowane przez Europejski Fundusz Inwestycyjny przy udzielaniu poręczeń portfelowych w ramach programu Konkurencyjność i Innowacja oraz zasad stosowanych przez Europejski Bank Inwestycyjny przy udzielaniu instytucjom finansowym linii kredytowych przeznaczonych na finansowanie projektów małych i średnich przedsiębiorstw. Wspólną cechą instrumentów zarządzanych przez EBI i EFI jest przyjazność procedur dla instytucji finansowych oraz przedsiębiorców, koncentracja na ułatwieniu dostępu MŚP do finansowania, jak również efektywność wykorzystania środków publicznych. Przedstawione poniżej założenia są oparte na rozwiązaniach sprawdzonych w praktyce, gdyż instrumenty EBI i EFI skierowane do MŚP były/są wdrażane przez kilkanaście polskich instytucji finansowych. Zasady te są jednocześnie zgodne z obowiązującymi i przyszłymi przepisami w zakresie zwrotnych instrumentów finansowych, które określone są w następujących aktach prawnych: Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającym przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności; Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiającym szczegółowe zasady wykonania Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006; Revised Guidance Note on Financial Engineering Instruments under Article 44 of Council Regulation (EC) No 1083/2006; Projekcie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego. III. ZAŁOŻENIA SYSTEMU WDRAŻANIA ZWROTNYCH INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH Jako punkt wyjścia do konstruowania założeń zwrotnych instrumentów finansowych podjęto próbę określenia najważniejszych czynników, jakie przyświecać powinny trzem najważniejszym interesariuszom systemu wdrażania: Instytucji Pośredniczącej (Zarządzającej) odpowiedzialnej za prawidłowe przygotowanie i wdrożenie zwrotnych instrumentów finansowych; Instytucji finansowej (Pośrednikowi Finansowemu) wdrażającej zwrotne instrumenty finansowe na rzecz przedsiębiorców; Przedsiębiorcom beneficjentom zwrotnych instrumentów finansowych. 23
a. Instytucja Pośrednicząca (Zarządzająca): Współpraca z instytucjami finansowymi gwarantującymi osiągnięcie zakładanych celów danego instrumentu; Współpraca z instytucjami finansowymi gwarantującymi bezpieczeństwo środków publicznych; Efektywność wykorzystania środków publicznych maksymalizacja efektów społecznogospodarczych przy wykorzystaniu dostępnych środków publicznych; Trwałość inwestycji; Zaoferowanie zwrotnych instrumentów finansowych cieszących się dużym zainteresowaniem wśród przedsiębiorców; Ograniczenie do minimum czynności związanych z zarządzaniem zwrotnymi instrumentami; Niskie koszty funkcjonowania systemu wdrażania. b. Instytucje finansowe: Instrumenty finansowe cieszące się dużym zainteresowaniem przedsiębiorców; Prosty system wdrażania z ograniczonymi do minimum czynnościami związanymi z zarządzaniem instrumentami zwrotnymi innymi niż te, które są standardowo stosowane w danej instytucji finansowej; Dochodowość wdrażania zwrotnych instrumentów finansowych. c. Przedsiębiorcy: Lepszy dostęp do finansowania zewnętrznego; Korzyść ekonomiczna związana z instrumentem finansowym; Wsparcie dostosowane do rzeczywistych potrzeb; Możliwość złożenia wniosku aplikacyjnego blisko miejsca prowadzenia działalności gospodarczej; Szybki proces decyzyjny od momentu złożenia wniosku aplikacyjnego; Stała dostępność instrumentów wsparcia (brak terminów naborów); Ograniczenie do minimum obowiązków administracyjnych związanych z aplikowaniem i monitorowaniem wsparcia. IV. PORĘCZENIA PORTFELOWE PO ROKU 2013 W przypadku zwrotnych instrumentów finansowych o charakterze poręczeniowym, proponuje się wdrożenie po roku 2013 poręczeń portfelowych kredytów inwestycyjnych i obrotowych. Poręczenie portfelowe oznacza poręczenie wszystkich kredytów udzielonych przez instytucję kredytującą, które spełniają wcześniej określone przez Instytucję Pośredniczącą kryteria włączenia do portfela kredytowego zabezpieczonego poręczeniem. Kredyty objęte poręczeniem portfelowym są wykazywane przez instytucję kredytującą w rejestrze przekazywanym regularnie do Instytucji Pośredniczącej. 4
O poręczenia portfelowe mogłyby ubiegać się instytucje kredytujące. Fundusze poręczeniowe mogłyby korzystać z instrumentu reporęczenia do portfela objętego reporęczeniem trafiałyby poręczenia kredytów danego funduszu poręczeniowego, udzielane w ramach kapitału poręczeniowego danego funduszu. Mechanizm poręczeń portfelowych może być także zastosowany w odniesieniu do firm leasingowych. Przedstawiony poniżej mechanizm dotyczy instytucji kredytujących. 1. Podmioty uczestniczące w systemie wdrażania Instytucja Pośrednicząca unijna lub krajowa instytucja odpowiedzialna za zarządzanie środkami unijnymi i krajowymi przeznaczonymi na poręczenia kredytów i pożyczek (projekt rozporządzenia ogólnego w sprawie funduszy strukturalnych przewiduje możliwość powierzenia zarządzania środkami instytucji unijnej); Pośrednik Finansowy instytucja finansowa posiadająca doświadczenie w zakresie udzielania kredytów i pożyczek dla Przedsiębiorców, która na podstawie umowy z Instytucją Pośredniczącą udziela Przedsiębiorcom kredytów i pożyczek z poręczeniem; Przedsiębiorcy małe i średnie przedsiębiorstwa lub inne, szczegółowo zdefiniowane przez Instytucję Pośredniczącą grupy przedsiębiorstw, które mogą ubiegać się u Pośredników Finansowych o kredyty i pożyczki z poręczeniem. 2. Podstawowe pojęcia związane z poręczeniami portfelowymi Limit Wypłat maksymalna kwota wypłat, jaką Pośrednik Finansowy może otrzymać od Instytucji Pośredniczącej z tytułu poręczeń portfela kredytowego, obliczona według następującego wzoru: PRZYKŁAD Limit Wypłat = Maksymalna Wartość Portfela Kredytowego x Zakładana Szkodowość Portfela x Wysokość Poręczenia Jeśli na zakończenie Okresu Budowy Portfela, rzeczywista wartość portfela kredytowego jest niższa od Maksymalnej Wartości Portfela Kredytowego, limit wypłat wylicza się w oparciu o rzeczywistą wartość portfela kredytowego; Maksymalna Wartość Portfela Kredytowego 100 milionów PLN Zakładana Szkodowość Portfela 6% Wysokość Poręczenia 70% Limit Wypłat = 100 000 000 x 6% x 70% = 4 200 000 PLN Kwota 4,2 miliona złotych jest maksymalną kwotą, jaką Instytucja Pośrednicząca może wypłacić na rzecz Pośrednika Finansowego z tytułu poręczeń zabezpieczających portfel kredytowy o wartości 100 milionów złotych. Dźwignia finansowa w tym przykładzie wynosi 23,8 (100 mln PLN / 4,2 mln PLN): 1 PLN środków publicznych przeznaczonych na poręczenia generuje 23,8 PLN kredytu. 5
Ponieważ standardowo kredyt finansuje część inwestycji, przyjmując wkład własny Przedsiębiorców na poziomie 20%, całkowita wartość inwestycji zrealizowanych przy wykorzystaniu kredytów wyniesie 125 mln PLN. Oznacza to, że 1 PLN środków publicznych przeznaczonych na poręczenia generuje 29,8 PLN inwestycji. Należy podkreślić, że w przypadku niewykorzystania Limitu Wypłat przez Pośrednika Finansowego oraz przy wpłatach do Instytucji Pośredniczącej z tytułu opłat za poręczenia (o ile będą występować) oraz z tytułu zasady pari passu, wysokość dźwigni będzie jeszcze wyższa Maksymalna War tość Por tfela Kredy towego określona w umowie pomiędzy Instytucją Pośredniczącą a Pośrednikiem Finansowym maksymalna suma kwot kredytów, które mogą wejść w skład Portfela Kredytowego; Okres Budowy Portfela okres, w których kredyty mogą być włączane do Portfela kredytowego; Okres Wykorzystania Limitu Wypłat okres, w którym Pośrednik Finansowy może otrzymać od Instytucji Pośredniczącej wypłaty z tytułu poręczeń; Portfel Kredytowy kredyty udzielone przez Pośrednika Finansowego, objęte poręczeniem; Wysokość pomocy de minimis wartość poręczenia pomnożona przez 13,33%; Wysokość Poręczenia część kapitału i odsetek kredytu objętego poręczeniem. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji nr 1998/2006 (pomoc de minimis), maksymalna Wysokość Poręczenia wynosi 80% i nie więcej niż 1,5 mln EUR (750 tys. EUR w przypadku firm z branży transportu drogowego). Należy zakładać, że pomoc de minimis dotyczyć będzie kredytów obrotowych, natomiast w przypadku kredytów inwestycyjnych będzie stosowana regionalna pomoc inwestycyjna. W ramach danego Portfela Kredytowego stosowana jest jednolita Wysokość Poręczenia; Zakładana Szkodowość Portfela procent niepracujących kredytów w ramach Portfela Kredytowego, ustalony ex-ante na podstawie danych historycznych dla danego typu kredytu. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji nr 1998/2006, maksymalna szkodowość portfela może wynieść 13%. 3. Model funkcjonowania systemu 3.1. Instytucja Pośrednicząca dokonuje wyboru Pośredników Finansowych, którzy udzielać będą kredytów i pożyczek z poręczeniem Wybór Pośredników Finansowych dokonywany jest w drodze konkursowej. Pierwszy konkurs jest organizowany na początku okresu programowania. Całkowita liczba konkursów jest uzależniona od przyjętego dla programu Okresu Budowy Portfela. Drugi i kolejny konkurs powinien zostać rozstrzygnięty przed zakończeniem Okresu Budowy Portfela w ramach pierwszego konkursu, co umożliwi stały dostęp Przedsiębiorców do poręczeń portfelowych. 6
W dokumentacji konkursowej określone zostają szczegółowe założenia związane z poręczeniami kredytów, w tym: Charakterystyka kredytu, który będzie oferowany Przedsiębiorcom (np. typ kredytu, okres kredytowania) powinno być stosowanych jak najmniej ograniczeń, które pozwolą skorzystać z tej formy wsparcia możliwie największej liczbie MŚP. Poręczeniem może być objęty kredyt inwestycyjny i obrotowy. W przypadku kredytu inwestycyjnego dopuszczalny okres kredytowania powinien wynosić co najmniej 10 lat (projekt rozporządzenia dot. funduszy strukturalnych przewiduje możliwość wypłaty poręczeń w okresie 10 lat po zamknięciu programów); Rodzaj Przedsiębiorców, którzy będą mogli starać się o kredyt (każda firma posiadająca kredyt inwestycyjny lub obrotowy, za wyjątkiem firm, które nie mogą korzystać z pomocy publicznej przekroczenie progu pomocy de minimis (wyłącznie w przypadku kredytów obrotowych), firma znajdująca się w trudnej sytuacji lub wykluczona z innych przyczyn z możliwości skorzystania z pomocy publicznej); Wysokość Poręczenia, koszt Poręczenia, Okres Budowy Portfela, Okres Wykorzystania Limitu Wypłat; Kryteria stawiane Pośrednikom Finansowym; Projekt umowy z Pośrednikiem Finansowym; Zasady wypłaty Pośrednikom Finansowym kwot poręczenia. Możliwe są dwa scenariusze: Stosowanie zasady pari passu Pośrednik Finansowy, który prowadzi własne działania windykacyjne po wypłacie kwoty poręczenia, jest zobowiązany przekazać Instytucji Pośredniczącej odzyskane od kredytobiorcy kwoty proporcjonalnie do procentowego udziału poręczenia w kwocie kredytu; PRZYKŁAD przeterminowany kapitał i odsetki kredytu: 100 000 PLN wysokość poręczenia: 50% kwota wypłacona Pośrednikowi Finansowemu: 50 000 PLN kwota odzyskana przez Pośrednika Finansowego: 30 000 PLN kwoty odzyskana, przekazana Instytucji Pośredniczącej: 15 000 PLN Stosowanie zasady Zakładanego Poziomu Odzyskanych Kwot na podstawie danych historycznych Pośrednika Finansowego, określa się jaka część kapitału i odsetek kredytów przeterminowanych może zostać odzyskana przez Pośrednika Finansowego w wyniku prowadzonych przez niego działań windykacyjnych. Przyjęty w umowie z Pośrednikiem Finansowym Zakładany Poziom Odzyskanych Kwot, pomniejsza wypłaconą kwotę z tytułu poręczenia. Wszelkie kwoty odzyskane od kredytobiorcy przez Pośrednika Finansowego w wyniku prowadzonych działań windykacyjnych nie muszą być przy stosowaniu tej zasady przekazywane do Instytucji Pośredniczącej; 7
PRZYKŁAD przeterminowany kapitał i odsetki kredytu: 100 000 PLN wysokość poręczenia: 50% Zakładany Poziom Odzyskanych Kwot: 25% wyliczenie kwoty do wypłaty: 100 000 PLN x 50% = 50 000 PLN 50 000 PLN x 25% = 12 500 PLN Do wypłaty 37 250 PLN Przy wyborze Pośredników Finansowych winny być brane pod uwagę następujące kryteria: Doświadczenie Pośrednika Finansowego w udzielaniu Przedsiębiorcom kredytów i pożyczek, w tym z wykorzystaniem poręczeń kredytowych; Liczba i wysokość kredytów i pożyczek udzielanych Przedsiębiorcom oraz liczba i wysokość kredytów i pożyczek, które Pośrednik zamierza udzielić w ramach Portfela Kredytowego (w biznes planie należałoby założyć, że liczba i wolumen kredytów z poręczeniem udzielanych przez Pośrednika Finansowego w danym okresie w przyszłości będzie wyższa od liczby i wolumenu kredytów udzielanych w przeszłości w identycznym okresie); Efekt dźwigni finansowej wolumen kredytów w stosunku do środków publicznych przeznaczonych na wypłatę kwot poręczeń. Artykuły 4.1.1-4.1.4 Revised Guidance Note on Financial Engineering Instruments wskazują, że w przypadku poręczeń ten czynnik jest jednym z najważniejszych z punktu widzenia efektywnego zarządzania środkami unijnymi; Liczba placówek Pośrednika Finansowego (ułatwiony dostęp Przedsiębiorców do finansowania); Procedury Pośrednika Finansowego, gwarantujące prawidłowe zarządzanie Portfelem Kredytowym Dobra sytuacja finansowa Pośrednika Finansowego; Zmiany w ofercie kredytowej, wynikające ze stworzenia Portfela Kredytowego, które zapewnią łatwiejszy dostęp Przedsiębiorców do finansowania (np. mniejszy wkład własny przedsiębiorców, niższy koszt kredytu czy ograniczone zabezpieczenia kredytu). 3.2. Instytucja Pośrednicząca podpisuje z Pośrednikiem Finansowym umowę poręczenia portfelowego Instytucja Pośrednicząca w oparciu o oferty złożone przez instytucje finansowe, dokonuje wyboru Pośredników Finansowych; Od momentu podpisania umowy z Instytucją Pośredniczącą, Pośrednik Finansowy może udzielać kredytów w ramach Portfela Kredytowego (rozpoczęcie Okresu Budowy Portfela); 8
Pośrednik Finansowy nie płaci Instytucji Pośredniczącej żadnej opłaty z tytułu podpisania umowy poręczenia portfelowego; Pośrednik Finansowy kwartalnie przekazuje Instytucji Pośredniczącej informacje o kredytach wchodzących w skład Portfela Kredytowego; W przypadku spełnienia przesłanek wystąpienia o płatność z tytułu poręczenia, Pośrednik Finansowy występuje do Instytucji Pośredniczącej z wnioskiem o płatność kwoty poręczenia; Instytucja Pośrednicząca dokonuje wypłaty kwoty poręczenia do wysokości Limitu Wypłat w oparciu o: Zasadę pari passu lub Zasadę Zakładanego Poziomu Odzyskanych Kwot. Po zakończeniu Okresu Wykorzystania Limitu Dopłat w ramach poszczególnych umów z Pośrednikami Finansowymi, na koncie Instytucji Pośredniczącej znajdą się środki w wysokości równej kwocie pierwotnego budżetu (Limitu Dopłat) pomniejszonej o kwoty wypłat z tytułu poręczeń. Jedynie w sytuacji, gdy w ramach wszystkich umów z Pośrednikami Finansowymi rzeczywista szkodowość była co najmniej równa Zakładanej Szkodowości i nie były dokonane przez Pośredników Finansowych żadne zwroty środków z tytułu prowadzonych działań windykacyjnych (dotyczy jedynie scenariusza, w którym jest stosowana zasada pari passu) lub z tytułu opłat za poręczenia (jeśli poręczenia będą płatne), budżet przeznaczony na poręczenia portfelowe zostanie w całości wykorzystany. 3.3. Pośrednik Finansowy udziela Przedsiębiorcom kredytów i pożyczek zabezpieczonych poręczeniem portfelowym Przy udzielaniu, monitorowaniu oraz windykacji kredytów, mają zastosowanie procedury wewnętrzne Pośredników Finansowych, uwzględniające specyficzne przepisy związane z udzielaniem kredytów z poręczeniem portfelowym, określone wcześniej przez Instytucję Pośredniczącą na etapie procedury aplikacyjnej (np. typ kredytu, okres kredytowania, kredytobiorcy, pomoc publiczna) oraz w umowie zawartej pomiędzy Pośrednikiem Finansowym i Instytucją Pośredniczącą (np. w zakresie zmian w ofercie kredytowej, wynikającej ze stworzenia Portfela Kredytowego); Przedsiębiorca składa wniosek o kredyt zgodnie ze standardową procedurą Pośrednika Finansowego we wniosku kredytowym zaznacza się, iż zabezpieczeniem kredytu ma być poręczenie. Przedsiębiorca nie przygotowuje żadnego osobnego wniosku o objęcie kredytu poręczeniem; Jeśli dany wniosek kredytowy spełnia warunki włączenia do Portfela Kredytowego, w momencie podjęcia pozytywnej decyzji kredytowej i podpisania umowy kredytowej, dany kredyt automatycznie zostaje włączony do Portfela Kredytowego; Wszystkie kredyty spełniające warunki poręczenia, są włączane do Portfela Kredytowego. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy Przedsiębiorca nie wyrazi zgody na objęcie kredytu poręczeniem portfelowym; Kredyty stanowią pomoc publiczną udzielaną zgodnie z zasadą de minimis (kredyty obrotowe) lub regionalnej pomocy inwestycyjnej (kredyty inwestycyjne). Do wyjaśnienia, czy w przypadku zarządzania linią na poziomie unijnym, kredyty stanowiłyby pomoc publiczną w takiej sytuacji warto rozważyć zarządzanie linią na poziomie unijnym, co umożliwia projekt rozporządzenia w sprawie funduszy strukturalnych na lata 2014-2020; 9
Przedsiębiorca nie płaci prowizji z tytułu udzielenia poręczenia; Informacja o objęciu kredytu poręczeniem, źródle pochodzenia poręczenia oraz uprawnieniach kontrolnych Komisji Europejskiej i innych podmiotów publicznych jest zawarta w umowie kredytowej nie jest podpisywana osobna umowa poręczeniowa, nie jest też ustanawiane przez przedsiębiorcę osobne zabezpieczenie umowy poręczeniowej; Informacja o kredycie włączonym do Portfela Kredytowego jest przekazywana w raporcie kwartalnym obejmującym kwartał, w którym podpisana została umowa kredytowa; Wszelkie przychody z tytułu udzielanych kredytów stanowią przychody Pośrednika Finansowego; Koszty operacyjne ponoszone przez Pośrednika Finansowego są pokrywane z przychodów generowanych przez Pośrednika Finansowego z tytułu udzielanych kredytów; W systemie, poza wypłatami kwot z tytułu poręczenia na rzecz Pośrednika Finansowego i kwot odzyskanych od kredytobiorców (przy stosowaniu zasady pari passu) na rzecz Instytucji Pośredniczącej, brak jakichkolwiek innych przepływów finansowych pomiędzy Instytucją Pośredniczącą a Pośrednikiem Finansowym; W ramach środków pomocy technicznej przewidziane są środki na działania promocyjno-informacyjnego Pośrednika Finansowego. 4. Korzyści z tytułu uruchomienia instrumentu a. Instytucja Pośrednicząca (Zarządzająca) Współpraca z instytucjami finansowymi gwarantującymi osiągnięcie zakładanych celów danego instrumentu jednym z kryteriów oceny jest liczba i wolumen kredytów, jakie zamierza udzielić Pośrednik Finansowy zestawione z danymi na temat liczby i wolumenu identycznych kredytów udzielonych w przeszłości w analogicznym okresie; Współpraca z instytucjami finansowymi gwarantującymi bezpieczeństwo środków publicznych przy ocenie instytucji finansowych uwzględnia się ich doświadczenie (w tym z wykorzystaniem poręczeń kredytowych), procedury wewnętrzne oraz sytuację finansową; Efektywność wykorzystania środków publicznych maksymalizacja efektów społeczno-gospodarczych przy wykorzystaniu dostępnych środków publicznych w zaproponowanym modelu poręczeń portfelowych z wykorzystaniem Limitu Wypłat, występuje znaczący efekt dźwigni finansowej. Przy założeniu maksymalnej dopuszczalnej Wysokości Poręczenia na poziomie 80%, maksymalnej dopuszczalnej Zakładanej Szkodowości Portfela na poziomie 13%, przy założeniu pełnego wykorzystania przez Pośrednika Limitu Wypłat oraz braku wpłat na rzecz Instytucji Pośredniczącej z tytułu opłat za udzielenie poręczenia oraz stosowania zasady pari passu, każdy 1 PLN środków publicznych zaangażowanych w poręczenia wygeneruje 9,6 PLN kredytu. Im niższa Wysokość Poręczenia i Zakładana Szkodowość Portfela oraz im wyższe wpłaty na rzecz Instytucji Pośredniczącej, tym dźwignia finansowa będzie większa; Trwałość inwestycji ocena wniosków aplikacyjnych (kredytowych) dokonywana przez profesjonalistów, dla których ekonomiczna trwałość projektu jest jednym z podstawowych kryteriów oceny; 10
Zaoferowanie zwrotnych instrumentów finansowych cieszących się dużym zainteresowaniem wśród przedsiębiorców ze względu na zerowe koszty poręczenia, lepszą ofertę kredytową danej instytucji finansowej, ograniczony dostęp do bezzwrotnych form finansowania, możliwość aplikowania o wsparcie przez cały okres programowania oraz ograniczenie obciążeń biurokratycznych, należy oczekiwać dużego popytu na poręczenia portfelowe; Ograniczenie do minimum czynności związanych z zarządzaniem zwrotnymi instrumentami Instytucja Pośrednicząca dokonuje wyboru Pośredników Finansowych, monitoruje Portfel Kredytowy, dokonuje płatności z tytułu poręczeń; Niskie koszty funkcjonowania systemu wdrażania ze środków publicznych nie są opłacane koszty operacyjne ponoszone przez Pośredników Finansowych. Ocena wniosków dokonywana przez Pośrednika Finansowego. b. Instytucje finansowe Instrumenty finansowe cieszące się dużym zainteresowaniem przedsiębiorców uatrakcyjnione zostaną instrumenty standardowo oferowane przez instytucje finansowe; Prosty system wdrażania z ograniczonymi do minimum czynnościami związanymi z zarządzaniem instrumentami zwrotnymi innymi niż te, które są standardowo stosowane w danej instytucji finansowej zaproponowany system wdrażania oparty jest na wewnętrznych procedurach instytucji finansowych, dzięki czemu ustanawianie poręczenia wymagać będzie niewielkich dostosowań po stronie Pośrednika (głównie w zakresie raportowania); Dochodowość wdrażania zwrotnych instrumentów finansowych wdrażając linię poręczeń portfelowych udostępnioną przez Instytucję Pośredniczącą, Pośrednicy Finansowi są w stanie zapewnić dochodowość wdrażania linii. c. Przedsiębiorcy Lepszy dostęp do finansowania dzięki zastosowaniu poręczeń, firmy legitymujące się zdolnością kredytową, lecz mające problem z przedstawieniem zabezpieczeń kredytu, będą mogły korzystać z finansowania zewnętrznego; Korzyść ekonomiczna związana z instrumentem finansowym możliwość zaciągnięcia kredytu z bezpłatnym i prostym do ustanowienia zabezpieczeniem. Firmom, które mają zdolność kredytową, ale nie są w stanie przedstawić instytucjom finansowym pozwoli to na zaciągnięcie kredytu. Dla firm, które mają zdolność kredytową i zabezpieczenia kredytu, ustanowienie zabezpieczenia w formie poręczenia może być prostsze i tańsze w stosunku do innych zabezpieczeń kredytu; Wsparcie dostosowane do rzeczywistych potrzeb przedsiębiorstw jeśli kryteria udzielania kredytów z poręczeniem będą zawierać niewiele kryteriów wykluczających, a zakres finansowania zostanie zdefiniowany szeroko, instrument będzie dostępny dla większości firm działających na rynku, pozwalając zaspokoić specyficzne potrzeby przedsiębiorstw; Możliwość złożenia wniosku aplikacyjnego blisko miejsca prowadzenia działalności gospodarczej jednym z kryteriów oceny liczba placówek instytucji finansowej; 11
Szybki proces decyzyjny od momentu złożenia wniosku aplikacyjnego wniosek o kredyt rozpatrywany zgodnie z wewnętrznymi procedurami Pośrednika Finansowego, co oznacza proces trwający kilka dni. Objęcie kredytu poręczeniem odbywa się automatycznie w momencie podjęcia pozytywnej decyzji kredytowej; Stała dostępność instrumentów wsparcia (brak terminów naborów) kredyt z poręczeniem dostępny od dnia uruchomienia przez Pośrednika Finansowego do osiągnięcia Maksymalnej Wartości Portfela Kredytowego. Zaproponowane terminy ogłaszania konkursów dla Pośredników Finansowych powinny gwarantować dostęp do finansowania przez cały okres programowania; Ograniczenie do minimum obowiązków administracyjnych związanych z aplikowaniem i monitorowaniem wsparcia brak osobnego wniosku o poręczenie (tylko standardowe dokumenty Pośrednika Finansowego), brak obowiązków w zakresie monitoringu. V. KREDYTY PREFERENCYJNE PO ROKU 2013 W przypadku zwrotnych instrumentów finansowych o charakterze kredytowym, proponuje się wdrożenie po roku 2013 kredytów inwestycyjnych i obrotowych o obniżonym oprocentowaniu, oferowanych przedsiębiorcom przez instytucje finansowe (banki, fundusze poręczeniowe). Obniżenie oprocentowania kredytów będzie możliwe dzięki zaoferowaniu przez sektor publiczny (Instytucję Pośredniczącą) instytucjom finansowym (Pośrednikom Finansowym) tanich kredytów. Kapitał kredytów oferowanych instytucjom finansowym pochodziłby ze środków publicznych (unijnych i krajowych) uruchamianych w ramach działania programu operacyjnego, stąd jego koszt powinien być dużo niższy od standardowego kosztu kapitału na rynku finansowym, który w przypadku polskiego rynku jest w syntetyczny sposób wyrażony indeksem WIBOR. Pozyskane przez instytucje finansowe środki byłyby następnie oferowane Przedsiębiorcom w formie preferencyjnych kredytów o oprocentowaniu obniżonym od standardowego. Mechanizm preferencyjnych kredytów opisany poniżej może być także zastosowany do leasingu. 1. Podmioty uczestniczące w systemie wdrażania Instytucja Pośrednicząca unijna lub krajowa instytucja odpowiedzialna za zarządzanie środkami unijnymi i krajowymi przeznaczonymi na finansowanie zwrotnych instrumentów finansowych (kapitał kredytów preferencyjnych); Pośrednik Finansowy instytucja finansowa (Bank, fundusz pożyczkowy), posiadająca doświadczenie w zakresie udzielania kredytów i pożyczek dla Przedsiębiorców (w tym ze środków zewnętrznych), która na podstawie umowy z Instytucją Pośredniczącą, udziela preferencyjnych kredytów i pożyczek na rzecz Przedsiębiorców; Przedsiębiorcy małe i średnie przedsiębiorstwa lub inne, szczegółowe zdefiniowane przez Instytucję Pośredniczącą grupy przedsiębiorstw, które mogą ubiegać się u Pośredników Finansowych o preferencyjne kredyty i pożyczki; 12
2. Model funkcjonowania systemu 2.1. Instytucja Pośrednicząca dokonuje wyboru Pośredników Finansowych, którzy udzielać będą kredytów i pożyczek Przedsiębiorców Wybór Pośredników Finansowych dokonywany jest w drodze konkursowej. Pierwszy konkurs jest organizowany na początku okresu programowania i do dyspozycji zainteresowanych Pośredników Finansowych udostępniony jest cały budżet przeznaczony na działanie. Drugi konkurs mógłby odbyć się w trakcie okresu programowania z budżetem pochodzącym ze spłat linii kredytowych dokonywanych przez Pośredników Finansowych; W dokumentacji konkursowej określone zostają szczegółowe założenia związane z preferencyjnymi kredytami, w tym: Charakterystyka kredytu, który będzie oferowany Przedsiębiorcom (np. typ kredytu, okres kredytowania) powinno być stosowanych jak najmniej ograniczeń, które pozwolą skorzystać z kredytu inwestycyjnego lub obrotowego możliwie największej liczbie MŚP; Rodzaj Przedsiębiorców, którzy będą mogli starać się o kredyt (każda firma, za wyjątkiem firm, które nie mogą korzystać z pomocy publicznej przekroczenie progu pomocy de minimis (wyłącznie kredyty obrotowe), firma znajdująca się w trudnej sytuacji lub wykluczona z innych przyczyn z możliwości skorzystania z pomocy publicznej); Kryteria stawiane Pośrednikom Finansowym; Projekt umowy z Pośrednikiem Finansowym. Przy wyborze Pośredników Finansowych winny być brane pod uwagę następujące kryteria: Doświadczenie Pośrednika Finansowego w udzielaniu Przedsiębiorcom kredytów i pożyczek, w tym z linii kredytowych pochodzących ze środków zewnętrznych; Liczba i wysokość kredytów i pożyczek udzielanych Przedsiębiorcom oraz liczba i wysokość kredytów i pożyczek, które Pośrednik zamierza udzielić w ramach programu operacyjnego (w biznes planie należałoby założyć, że liczba i wolumen preferencyjnych kredytów udzielanych przez pośrednika finansowego w danym okresie w przyszłości będzie wyższa od liczby i wolumenu identycznych kredytów udzielanych w przeszłości w identycznym okresie); Liczba placówek Pośrednika Finansowego (ułatwiony dostęp Przedsiębiorców do finansowania); Procedury Pośrednika Finansowego, gwarantujące prawidłowe wykorzystanie środków publicznych; Dobra sytuacja finansowa Pośrednika Finansowego; Koszt kredytów, które byłyby udzielane przez Pośredników Finansowych (kalkulowany przez Pośredników Finansowych w oparciu o znane warunki finansowe kredytu udostępnianego przez Instytucję Pośredniczącą). 13
2.2. Instytucja Pośrednicząca udziela Pośrednikowi Finansowemu niskooprocentowanego kredytu z przeznaczeniem na udzielanie przez Pośrednika Finansowego kredytów i pożyczek na rzecz Przedsiębiorców Instytucja Pośrednicząca w oparciu o oferty złożone przez instytucje finansowe, dokonuje wyboru Pośredników Finansowych; Kredyt na rzecz Pośrednika Finansowego wypłacony jednorazowo lub w transzach, których termin i wysokość byłyby uzależnione od postępów w udzielaniu kredytów na rzecz Przedsiębiorców; Oprocentowanie kredytu udzielonego Pośrednikowi Finansowemu jest niższe od standardowego kosztu pozyskania finansowania na rynku. Im niższy koszt kredytu, tym Pośrednicy Finansowi są w stanie zapewnić lepsze warunki kredytowania Przedsiębiorców największe korzyści dla Przedsiębiorców przy nieoprocentowanych kredytach na rzecz Pośredników Finansowych: Standardowe oprocentowanie kredytu = rynkowy koszt pozyskania kapitału + marża banku; Szacowane oprocentowanie kredytu preferencyjnego = koszt kredytu udzielonego przez Instytucję Pośredniczącą + marża banku. Pośrednik Finansowy jest zobowiązany do spłaty kredytu wraz z odsetkami (o ile będzie to kredyt oprocentowany) zgodnie z warunkami określonymi w umowie pomiędzy Instytucją Pośredniczącą a Pośrednikiem Finansowym; Termin spłaty kredytu na rzecz Instytucji Pośredniczącej zgodny z maksymalnym okresem kredytowania Przedsiębiorców; Po zakończeniu poszczególnych umów z Pośrednikami Finansowymi, na koncie Instytucji Pośredniczącej znajdą się środki w wysokości równej kwocie kredytów udzielonych poszczególnym Pośrednikom Finansowym wraz z odsetkami (o ile kredyt będzie oprocentowany). W całości środki te mogą być wykorzystane w celu udzielania preferencyjnych kredytów i pożyczek, już poza reżimem związanym z zarządzaniem funduszami strukturalnymi Instytucja Pośrednicząca ogłasza kolejny konkurs dla Pośredników Finansowych. 2.3. Pośrednik Finansowy udziela Przedsiębiorcom kredytów i pożyczek o obniżonym oprocentowaniu Przy udzielaniu, monitorowaniu oraz windykacji kredytów, mają zastosowanie procedury wewnętrzne Pośredników Finansowych, uwzględniające specyficzne przepisy związane z udzielaniem kredytów ze środków publicznych, określone wcześniej przez Instytucję Pośredniczącą na etapie procedury aplikacyjnej (np. typ kredytu, okres kredytowania, kredytobiorcy, pomoc publiczna); Przedsiębiorca składa wniosek o kredyt zgodnie ze standardową procedurą Pośrednika Finansowego, Kredyty udzielane przedsiębiorcom mają obniżone oprocentowanie. Warunki cenowe kredytów są uregulowane w umowie pomiędzy Pośrednikiem Finansowym i Instytucją Pośredniczącą i są oparte na propozycji cenowej określonej przez Pośrednika Finansowego we wniosku aplikacyjnym; Kredyty stanowią pomoc publiczną udzielaną zgodnie z zasadą de minimis (kredyty obrotowe) lub regionalną pomocą inwestycyjną (kredyty inwestycyjne). Do wyjaśnienia, czy w przypadku zarządzania linią na poziomie unijnym, kredyty stanowiłyby pomoc publiczną jeśli nie, do rozważenia zarządzanie linią na poziomie unijnym; 14
Do rozważenia wysokość wkładu własnego Pośrednika Finansowego przedsiębiorcy największą korzyść finansową osiągną wówczas, gdy 100% udzielonego kredytu lub pożyczki będzie finansowana z kredytu udzielonego Pośrednikowi Finansowemu przez Instytucję Pośredniczącą; W przypadku wkładu własnego Pośrednika Finansowego, obniżka oprocentowania będzie wynikać ze średniej ważonej kosztu kapitału własnego oraz kosztu kapitału pozyskanego przez Pośrednika Finansowego od Instytucji Pośredniczącej: Koszt kredytu w 100% udzielonego ze środków kredytu udostępnionego przez Instytucję Pośredniczącą = koszt kredytu Instytucji Pośredniczącej + marża Pośrednika Finansowego; Koszt kredytu w 50% udzielonego ze środków kredytu udostępnionego przez Instytucję Pośredniczącą = (50% * rynkowy koszt pozyskania kapitału + 50% * koszt kredytu Instytucji Pośredniczącej) + marża Pośrednika Finansowego; Przy koszcie kredytu IP na poziomie 1% i rynkowym koszcie pozyskania kapitału na poziomie 5%, w pierwszym przypadku szacowane oprocentowanie kredytu wyniesie 1% + marża Pośrednika Finansowego, w drugim przypadku 3% + marża Pośrednika Finansowego. W umowie kredytowej zawieranej pomiędzy Pośrednikiem Finansowym a Przedsiębiorcą zawarte zostaną klauzule dotyczące źródła pochodzenia kredytu oraz uprawnień kontrolnych Komisji Europejskiej i innych podmiotów publicznych; Pośrednik Finansowy przekazuje Instytucji Pośredniczącej raporty monitoringowe zawierające informacje na temat indywidualnych umów kredytowych zawartych z Przedsiębiorcami; Wszelkie przychody z tytułu udzielanych kredytów stanowią przychody Pośrednika Finansowego; Koszty operacyjne ponoszone przez Pośrednika Finansowego są pokrywane z przychodów generowanych przez Pośrednika Finansowego z tytułu udzielanych kredytów; W systemie, poza wypłatami transz kredytu na rzecz Pośrednika Finansowego oraz spłat rat kapitałowych (i odsetkowych) kapitału na rzecz Instytucji Pośredniczącej, brak jakichkolwiek innych przepływów finansowych pomiędzy Instytucją Pośredniczącą a Pośrednikiem Finansowym; W ramach środków pomocy technicznej przewidziane są środki na działania promocyjno-informacyjnego Pośrednika Finansowego. 3. Korzyści z tytułu uruchomienia instrumentu a. Instytucja Pośrednicząca (Zarządzająca) Współpraca z instytucjami finansowymi gwarantującymi osiągnięcie zakładanych celów danego instrumentu jednym z kryteriów oceny jest liczba i wolumen kredytów, jakie zamierza udzielić Pośrednik Finansowy zestawione z danymi na temat liczby i wolumenu identycznych kredytów udzielonych w przeszłości w analogicznym okresie; Współpraca z instytucjami finansowymi gwarantującymi bezpieczeństwo środków publicznych przy ocenie instytucji finansowych uwzględnia się ich doświadczenie (w tym w zarządzaniu liniami kredytowymi pochodzącymi ze środków zewnętrznych), procedury wewnętrzne oraz sytuację finansową; 15
Efektywność wykorzystania środków publicznych maksymalizacja efektów społeczno-gospodarczych przy wykorzystaniu dostępnych środków publicznych zaangażowane w ten instrument finansowy środki publiczne zostaną wydatkowane w formie preferencyjnych kredytów inwestycyjnych i/lub obrotowych. Im wyższy będzie założony poziom wkładu własnego Pośredników Finansowych, tym większy będzie wolumen wygenerowanych kredytów. Po zakończeniu umów z Pośrednikami Finansowymi, zaangażowane środki publiczne w całości wrócą do Instytucji Pośredniczącej (wraz z odsetkami, jeśli kredyty na rzecz Pośredników Finansowych będą oprocentowane) i będą mogły być ponownie wykorzystane na identyczne cele; Trwałość inwestycji ocena wniosków aplikacyjnych (kredytowych) dokonywana przez profesjonalistów, dla których ekonomiczna trwałość projektu jest jednym z podstawowych kryteriów oceny; Zaoferowanie zwrotnych instrumentów finansowych cieszących się dużym zainteresowaniem wśród przedsiębiorców ze względu na obniżenie kosztu kredytu, ograniczony dostęp do bezzwrotnych form finansowania, możliwość aplikowania o wsparcie przez cały okres programowania oraz ograniczenie obciążeń biurokratycznych, należy oczekiwać dużego popytu na kredyty preferencyjne; Ograniczenie do minimum czynności związanych z zarządzaniem zwrotnymi instrumentami Instytucja Pośrednicząca dokonuje wyboru Pośredników Finansowych, wypłaca transze kredytów, monitoruje realizację umów z Pośrednikami Finansowymi; Niskie koszty funkcjonowania systemu wdrażania ze środków publicznych nie są opłacane koszty operacyjne ponoszone przez Pośredników Finansowych. Ocena wniosków dokonywana przez Pośrednika Finansowego. b. Instytucje finansowe Instrumenty finansowe cieszące się dużym zainteresowaniem przedsiębiorców uatrakcyjnione cenowo zostaną instrumenty standardowo oferowane przez instytucje finansowe; Prosty system wdrażania z ograniczonymi do minimum czynnościami związanymi z zarządzaniem instrumentami zwrotnymi innymi niż te, które są standardowo stosowane w danej instytucji finansowej zaproponowany system wdrażania oparty jest na wewnętrznych procedurach instytucji finansowych, dzięki czemu wdrażanie linii kredytowej udostępnionej przez Instytucję Pośredniczącą wymagać będzie niewielkich dostosowań po stronie Pośrednika; Dochodowość wdrażania zwrotnych instrumentów finansowych wdrażając linie kredytową udostępnioną przez Instytucję Pośredniczącą, Pośrednicy Finansową są w stanie zapewnić dochodowość wdrażania linii. c. Przedsiębiorcy Lepszy dostęp do finansowania dzięki obniżeniu kosztu kredytu, więcej firm będzie mogło się wykazać zdolność kredytową i więcej firm będzie zainteresowanych finansowaniem zewnętrznym; Korzyść ekonomiczna związana z instrumentem finansowym możliwość zaciągnięcia kredytu o warunkach korzystniejszych od rynkowych; 16
Wsparcie dostosowane do rzeczywistych potrzeb przedsiębiorstw jeśli kryteria udzielania kredytów Przedsiębiorcom będą zawierać niewiele kryteriów wykluczających, a zakres finansowania zostanie zdefiniowany szeroko, instrument będzie dostępny dla większości firm działających na rynku, pozwalając zaspokoić specyficzne potrzeby przedsiębiorstw; Możliwość złożenia wniosku aplikacyjnego blisko miejsca prowadzenia działalności gospodarczej jednym z kryteriów oceny liczba placówek instytucji finansowej; Szybki proces decyzyjny od momentu złożenia wniosku aplikacyjnego wniosek o kredyt rozpatrywany zgodnie z wewnętrznymi procedurami Pośrednika Finansowego, co oznacza proces trwający kilka dni; Stała dostępność instrumentów wsparcia (brak terminów naborów) kredyt dostępny od dnia uruchomienia przez Pośrednika Finansowego do dnia wyczerpania limitu kredytowego. Zaproponowane terminy ogłaszania konkursów dla Pośredników Finansowych powinny gwarantować dostęp do finansowania przez cały okres programowania; Ograniczenie do minimum obowiązków administracyjnych związanych z aplikowaniem i monitorowaniem wsparcia wniosek aplikacyjny w formie wniosku o kredyt, brak obowiązków związanych z raportowaniem. VI. INSTRUMENTY HYBRYDOWE ŁĄCZENIE KREDYTÓW PREFERENCYJNYCH Z PORĘCZENIAMI Połączenie modeli przedstawiony w punktach IV i V. Pośrednik Finansowy udziela preferencyjnych kredytów, które są objęte poręczeniem portfelowym. W ramach jednej umowy kredytowej Przedsiębiorcy uzyskują korzyści wynikające z obu zwrotnych instrumentów finansowych. 17