Gospodarka morska w Portugalii 2015-10-23 14:10:07

Gospodarka morska w Portugalii 2015-10-23 14:10:07

2 Gospodarka morska wytwarza obecnie ok. 2,5% PKB Portugalii, przynosząc 8 mld euro rocznego zysku. Sektory związane z morzem zapewniają pracę około 100 tys. osób w tym kraju. Przy uwzględnieniu pośredniego ich wpływu na portugalską ekonomię udział w PKB wzrasta do 5-6%. Gospodarka morska wytwarza obecnie ok. 2,5% PKB Portugalii, przynosząc 8 mld euro rocznego zysku. Sektory związane z morzem zapewniają pracę około 100 tys. osób w tym kraju. Przy uwzględnieniu pośredniego ich wpływu na portugalską ekonomię udział w PKB wzrasta do 5-6%. Portugalia wciąż jednak nie wykorzystuje wszystkich możliwości, jakie daje jej dostęp do oceanu. W 2009 roku zostało opublikowane badanie przeprowadzone przez profesora Ernani Lopes pt. Hypercluster da Economia do Mar (Hiperklaster Gospodarki Morskiej), w którym podkreślono ogromny potencjał morskich zasobów naturalnych Portugalii. Analiza została opublikowana trzy lata po wejściu w życie Narodowej Strategii Morskiej 2006-2010 (Estratégia Nacional para o Mar), która została obecnie zaktualizowana na kolejny okres 2013-2020. Strategia przewiduje, że do 2020 r. sektor ten będzie miał 50-procentowy udział we wzroście gospodarczym i będzie reprezentował 3-4% PKB. Specjaliści z branży wyrażają swoje zadowolenie z istnienia strategii, uważając ją za bardzo pozytywny sygnał na rzecz rozwoju sektora. Mimo to podkreślają, iż rząd powinien wzmóc działania ukierunkowane na zmniejszenie biurokracji i uproszczenie procedur administracyjnych w celu przyciągania krajowych i zagranicznych inwestycji. Rząd twierdzi, że po raz pierwszy od wielu lat gospodarka morska zaczęła być tak szeroko promowana, stając się jednym z priorytetów rozwoju gospodarki krajowej. Wyznaczona na dalsze lata Strategia ma być realizowana przez rząd za pomocą tzw. Plano Mar-Portugal, będącego planem działań z wyznaczonymi celami do osiągnięcia, harmonogramem ich realizacji oraz określeniem źródeł finansowania. Europejska strategia rozwoju gospodarki morskiej tzw. Niebieski Wzrost określa pięć strategicznych dziedzin. Są nimi energia wodna, akwakultura, turystyka morska, nadmorska i rejsowa, morskie zasoby mineralne i biotechnologia wodna. W gospodarce europejskiej obszary te pozwalają utrzymać ok. 6 mln miejsc pracy i przynoszą 500 mld euro wartości dodanej brutto. ONZ obecnie analizuje wniosek rządu Portugalii o powiększenie do 350 mil obszaru morskiej strefy ekonomicznej, co oznacza, że powierzchnia kraju będzie 40 razy większa od lądowego terytorium. Zmiany te wiązałyby się z szeregiem nowych możliwości (np. wydobywanie zasobów z dna morskiego, ożywienie sektora stoczniowego, budowa platform offshore, a także rozwój biotechnologii), mających znaczny wpływ na ekonomię kraju. Podstawowe fakty dot. obszaru morskiego Portugalii platforma kontynentalna Portugalii zostanie powiększona o ponad 2 mln km2; obszar Portugalii będzie 11. największym na świecie i 3. największym w Europie; terytorium wodne będzie prawie 42 razy większe od lądowego; największe korzyści mogą być uzyskane z zapasów kobaltu, energii, bioróżnorodności Oceanu Atlantyckiego i możliwości postępu naukowego; obecnie portugalski obszar gospodarczy ma powierzchnię 1,85 mln km2, czyli 20-krotność terytorium lądowego kraju. Osiągnięcia i możliwości w poszczególnych obszarach gospodarki morskiej Portugalii.

3 1. Porty Portugalskie porty są podawane jako przykład sukcesu, w tym przede wszystkim port w Sines będący jedynym głębokowodnym portem w Portugalii. W 2012 r. przeładowano w nim 28,6 mln ton towarów (wzrost o 11% i najlepszy wynik w historii). Eksport osiągnął wartość 6,8 mln ton, tj. o 27% więcej niż w roku poprzednim. Zaplanowane w 2013 roku inwestycje w wysokości 90 mln euro mają na celu zwiększyć dwukrotnie zainstalowaną zdolność Terminalu XXI i przyczynić się do utworzenia 250 nowych miejsc pracy. Innym przykładem sukcesu jest port w Leixões, który rok temu podwoił liczbę cumujących w nim statków wycieczkowych. Oprócz portów również stocznie w Portugalii posiadają duży potencjał do wykorzystania, jak np. znajdująca się obecnie w trakcie prywatyzacji Stocznia w Viana de Castelo lub stocznia Lisnave. 2. Surfing Portugalski segment surfingowy osiąga obroty 300 mln euro rocznie, a kraj, dzięki swojemu zachodniemu wybrzeżu (Nazaré, Ericeira, Peniche) został uznany za jeden z niewielu na świecie rezerwatów surfingowych. Surfing jest w stanie sprowadzać do Portugalii 3 mln nowych turystów rocznie. Szansą dla kraju są również inne sporty wodne. Stowarzyszenie Oceano XXI przygotowuje projekt na kwotę 9,9 mln euro, obejmujący m.in. centrum wioślarskie, zakup sprzętu żeglarskiego i kajakarskiego oraz przystań dla łodzi rekreacyjnych. 3. Rybołówstwo Portugalia należy do krajów o największej konsumpcji ryb per capita. Ponad połowa ryb jest importowanych, mimo to sektor rybny i przetwórstwa rybnego jest wart ok. 2,5 mld euro. Eksport konserw rybnych, skorupiaków i mięczaków wzrósł w 2012 r. o 14,6%. Gelpeixe, firma rejestrująca najlepsze wyniki wzrostu w branży, otworzyła w 2013 r. nową fabrykę i zatwierdziła plany budowy dwóch nowych fabryk. Według specjalistów z branży dużym wyzwaniem dla tego sektora będzie dalszy rozwój zasobów surowca (ryby i owoce morza), głównie poprzez ich ochronę, przetwórstwo i dywersyfikację, a także zmniejszenie importu i wzrost produkcji krajowej, wzmocnienie marek przetworzonych produktów i odpowiednie wykorzystanie potencjału akwakultury, tak by sprostać wysokiemu popytowi wewnętrznemu. 4. Biotechnologia W Instytucie Politechniki w Peniche międzynarodowy zespół naukowców bada właściwości lecznicze lokalnych alg. Ekipą, która składa się z przedstawicieli 9 krajów, kieruje Irlandia. Algi są zbierane na plaży i analizowane w laboratorium. Algi te wykazują właściwości przeciwnowotworowe, przeciwutleniające i przeciwbakteryjne chorób. Oprócz tego algi mogą być również wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym. 5. Energia Produkcja energii elektrycznej z fal morskich stanie się w przyszłości jedną z alternatyw dla paliw kopalnych. REN (Krajowa Sieć Elektryczna) dostał w 2010 r. zgodę na produkcję energii falowej w strefie pilotażowej obejmującej obszar 320 km2 w okolicy São Pedro de Moel, między Figueira da Foz i Nazaré. Koncesja została przyznana firmie Enondas, której 100% udziałów należy do REN, na okres 45 lat i zawiera pozwolenie na wdrożenie infrastruktury oraz włączenie do publicznej sieci elektrycznej. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie otwartego obszaru na wybrzeżu atlantyckim, przeznaczonego na rozwój energii morskiej, ze szczególnym naciskiem na energię falową.

4 Możliwości finansowania projektów związanych z morzem Rząd ogłosił ostatnio linię kredytową wysokości 1,5 mln euro przeznaczoną na finansowanie przedsięwzięć związanych z morzem. W sytuacji, kiedy dostęp do kredytu w aktualnej sytuacji gospodarczej jest utrudniony, finansowanie gospodarki morskiej wydaje się być działaniem, które idzie w całkowicie odwrotnym kierunku. Dowodem na to może być porozumienie zawarte z ośmioma bankami na wsparcie projektów realizowanych w ramach klastra morskiego. Wsparcie dotyczy beneficjentów projektów rozwoju obszarów wiejskich i rybołówstwa w ramach programów Proder i Promar. Strategia narodowa Portugalii w tej kwestii jest w pełni zbieżna z polityką Brukseli, która ostatnimi czasy zatwierdziła Plan Działania ws. Atlantyku, przewidujący mobilizację około 4 mld euro na inwestycje i dzięki temu zapewnienie pracy 7 mln osób w Europie do 2020 roku. Dzięki rozmiarom swojego wybrzeża Portugalia stanie się znaczącym beneficjentem tego planu. Inwestorzy, którzy są zainteresowani podejmowaniem przedsięwzięć w tej sferze, mają do swojej dyspozycji zestaw różnych instrumentów wsparcia, m.in. Europejski Fundusz Morski i Rybacki w latach 2014 2020, który dysponuje budżetem w wysokości ok. 6,5 mld euro. Obciążenie biurokracją ma być w tym przypadku zredukowane do minimum, tak aby beneficjenci mogli mieć ułatwiony dostęp do finansowania. Będzie to jak na razie jedyny fundusz mogący liczyć na wspólnotowe środki finansowe, mimo to ma on również stanowić platformę umożliwiającą dostęp do innych funduszy jak Europejski Fundusz Społeczny czy FEDER. W przypadku wsparcia w ramach Narodowych Ram Odniesienia, rząd portugalski zastosował w styczniu br. wzmocnienie linii kredytowej PME Wzrost 2013 (PME Crescimento 2013), obejmującej szczególne dotacje dla firm eksportujących. Oprócz tego rząd portugalski przewiduje wsparcie lokalne, jak np. projekt Startup Lisboa Loans, przeznaczony dla nowych firm działających w różnych sektorach, w tym morskim. Realizowany w ramach partnerstwa zawartego pomiędzy Urzędem Miasta Lizbona i bankiem Montepio projekt ma na celu ułatwić dostęp do instrumentów finansowych i pomocy technicznej w procesie powstania firm lub w początkowej fazie ich działalności, które w normalnych warunkach, z uwagi na występujące ryzyko, mogłyby mieć trudności w uzyskaniu wsparcia finansowego. Projekt opiera się na funduszu wsparcia dla MSP Miasta Lizbona i może w niektórych przypadkach oferować nawet 100%-owe wsparcie. Oprac.: Elżbieta Siuta Correia, Ekspert POiG 12.07.2013 r.

5