Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce 2017

Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce 2017 Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Departament Polityki Regionalnej

Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce 2017 Kraków 2018

Autorzy opracowania: Redakcja opracowania: Maksymilian Skóra pracownicy Małopolskiego Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Wydawca: Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Departament Polityki Regionalnej Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego ul. Wielicka 72B, 30-552 Kraków tel. (+48) 12 29 90 900, fax (+48) 12 29 926 Opracowanie w wersji elektronicznej dostępne na stronie www.obserwatorium.malopolska.pl W raporcie wykorzystano grafikę ze strony: https://www.canva.com Egzemplarz bezpłatny Przy publikowaniu danych z publikacji prosimy o podawanie źródła. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014 2020. 2

Spis treści LISTA SKRÓTÓW... 4 SŁOWO WSTĘPNE... 5 STRESZCZENIE... 6 1. HANDEL ZAGRANICZNY W POLSCE I MAŁOPOLSCE... 8 2. EKSPORT ANALIZA REGIONALNA... 10 2.1. Wartość eksportu w polskich województwach... 10 2.2. Wskaźnik kontrybucji województw...11 2.3. Dynamika eksportu w województwach...12 2.4. Wartość eksportu per capita w województwach...13 2.5. Liczba eksporterów w województwach...14 2.6. Udział eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu...15 3. IMPORT ANALIZA REGIONALNA... 16 3.1. Wartość importu w polskich województwach...16 3.2. Wskaźnik kontrybucji województw...17 3.3. Dynamika importu w województwach...18 3.4. Wartość importu per capita w województwach...19 3.5. Liczba importerów w województwach...20 4. STRUKTURA TOWAROWA EKSPORTU... 22 4.1. Podział według PKD...22 4.2. Podział według nomenklatury scalonej...23 4.3. Poziom zaawansowania technologicznego eksportu...25 5. STRUKTURA TOWAROWA IMPORTU... 26 6. KIERUNKI EKSPORTU... 28 6.1. Wartość eksportu wysyłanego do najważniejszych partnerów handlowych...28 6.2. Rozkład terytorialny eksportu...32 7. INTENSYWNOŚĆ POWIAZAŃ HANDLOWYCH POLSKICH REGIONÓW... 34 7.1. Unia Europejska UE28...34 7.2. Stare Kraje Unii Europejskiej UE15...35 7.3. Południowi sąsiedzi Czechy, Słowacja i Węgry...36 7.4. Wschodni sąsiedzi Rosja, Białoruś, Ukraina...37 7.5. Azja...38 7.6. Afryka...39 8. KIERUNKI IMPORTU... 40 8.1. Wartość importu z najważniejszych krajów-partnerów handlowych...40 8.2. Rozkład terytorialny importu...43 9. SALDO HANDLU ZAGRANICZNEGO... 45 10. PRODUKTY TOWAROWE MAŁOPOLSKI... 48 11. TERYTORIALNA ANALIZA DLA MAŁOPOLSKI... 50 13. NOTKA METODOLOGICZNA... 52 ANEKS 1.... 53 3

ANEKS 2.... 55 ANEKS 3.... 56 SPIS TABEL... 57 SPIS RYSUNKÓW... 57 LISTA SKRÓTÓW CN GUS MŚP NBP PKB PKD 2007 OECD UE WNP p. p. Combined Nomenclature nomenklatura scalona Główny Urząd Statystyczny Małe i średnie przedsiębiorstwa Narodowy Bank Polski Produkt Krajowy Brutto Polska Klasyfikacja Działalności z 2007 roku według GUS Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Co-operation and Development) Unia Europejska Wspólnota Niepodległych Państw Punkt procentowy 4

SŁOWO WSTĘPNE Raport obrazuje sytuację związaną z rozwojem handlu zagranicznego w Polsce i Małopolsce w 2017 roku. Wiele informacji zawartych w publikacji dotyczy także pozostałych polskich województw. Raporty na temat handlu zagranicznego są przygotowywane w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego od 2007 roku (data wydania raportu). W latach 2011 2016 (2014/2015) systematyczne analizy dotyczące wymiany międzynarodowej prowadziło Małopolskie Obserwatorium Gospodarki. Od 2015 roku publikacja wydawana jest w ramach Małopolskiego Obserwatorium Rozwoju Regionalnego, które działa w strukturach Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego w Departamencie Polityki Regionalnej. Jest to zespół prowadzący systematyczne analizy dotyczące polityki rozwoju, gospodarki i społeczeństwa w województwie. Prezentowane dane statystyczne dotyczące handlu zagranicznego w Polsce i Małopolsce 1 zostały pozyskane od Izby Administracji Skarbowej w Warszawie. Szczególnej wartości raportowi dodaje fakt, iż zawiera on zestawienia na podziale regionalnym, podczas gdy statystyka publiczna dostępna jest tylko na poziomie krajowym. Należy również zaznaczyć, że statystyka publiczna przeszacowuje dane z Izby, tak, więc porównywanie wskaźników zawartych w niniejszej publikacji z wyliczeniami urzędu statystycznego jest niepoprawne. 1 W raporcie zamiennie używane są określenia: województwo małopolskie i Małopolska oraz województwo i region. 5

STRESZCZENIE Eksport i import w 2017 roku Zwiększyła się wartość eksportu i importu w stosunku do 2016 roku. Wartość dóbr i usług, które trafiły na eksport w 2017 roku wyniosła: 9,56 mld euro z Małopolski, tj. o 8,2% więcej niż rok wcześniej, 202,64 mld euro z Polski, tj. wzrost o 12,2%. Wartość dóbr i usług, które zostały sprowadzone z zagranicy wyniosła: do Małopolski 9,89 mld euro, tj. wzrost o 11,4% w stosunku do 2016 roku, do Polski 199,08 mld euro tj. wzrost o 14,5%. Małopolska na tle Polski Dynamika wzrostu w Małopolsce (zarówno eksportu jak i importu) była nieco niższa niż dla kraju. Spadł udział Małopolski w krajowej wymianie handlowej: w eksporcie do poziomu 4,7% (tj. o 0,2 p. p. mniej niż przed rokiem), w imporcie do poziomu 5,0% (tj. o 0,1 p. p. mniej niż przed rokiem). Małopolska utrzymała 6. pozycję w kraju pod względem wielkości eksportu i importu. Liderem w eksportowaniu towarów jest województwo śląskie, a w imporcie mazowieckie. W Małopolsce zwiększył się deficyt w wymianie handlowej. Import przewyższał eksport o ponad 300 mln euro (40 mln rok wcześniej). Zmniejszyło się saldo wymiany międzynarodowej w skali kraju do poziomu 3,56 mld euro na plusie (w 2016 roku: 6,85 mld euro). Zaangażowanie firm w handel zagraniczny W 2017 roku wzrosła liczba firm zajmujących się eksportem: w Polsce z 42 633 w 2016 roku do 44 494 w 2017 roku (wzrost o 4,4%), w Małopolsce z 3 569 w 2016 roku do 3 811 w 2017 roku (wzrost o 6,8%). Analogicznie w przypadku importu, zarówno w Polsce jak i Małopolsce, przybyło przedsiębiorstw sprawdzających towary i usługi z zagranicy: w Polsce z 48 374 w roku 2016 do 51 139 w 2017 roku (wzrost o 5,7%), w Małopolsce z 4 169 w 2016 roku do 4 401 w 2017 roku (wzrost o 5,6%). W Małopolsce utrzymuje się znaczne rozdrobnienie firm zajmujących się eksportem i importem. 6

Branże kluczowe dla wymiany zagranicznej w kraju i regionie Handel zagraniczny, podobnie jak w latach poprzednich, był zdominowany przez dwie sekcje (wg klasyfikacji PKD): Przetwórstwo przemysłowe (sekcja C), Handel hurtowy i detaliczny (sekcja G). W 2017 roku udział przetwórstwa przemysłowego wyniósł: w eksporcie 64,0% w skali kraju, 45,7% w skali regionu, Poziom zaawansowania technologicznego przemysłu, który trafił na rynki zagraniczne, przedstawiał się następująco: z Małopolski były eksportowane przede wszystkim produkty wysokich i średniowysokich technologii (stanowiące 53,6% przetwórstwa przemysłowego eksportowanego z regionu), w skali Polski wywożono przede wszystkim przetwórstwo przemysłowe niskich i średnioniskich technologii (udział 51,9%). Kierunki wymiany handlowej Wymiana zagraniczna odbywała się przede wszystkim z krajami europejskimi: eksport do krajów starego kontynentu stanowił: 89,9% ogółu eksportu z Polski i 90,8% eksportu z regionu, import z krajów europejskich stanowił: 82,1% ogółu importu do Polski i 85,3% importu do Małopolski. Na pozycji najważniejszego partnera handlowego umocnili się Niemcy. W porównaniu do 2016 roku: wzrosła wartość eksportu: o 12,7% z Polski, o 8,8% z Małopolski, wzrosła wartość importu: o 14,1% do Polski, o 10,0% do Małopolski, rynkowy udział Niemiec w eksporcie do Polski to 27,3%, a do Małopolski 23,5%, rynkowy udział Niemiec w imporcie do Polski to 27,7%, a do Małopolski 28,2%. Zaangażowanie powiatów w handel zagraniczny W Małopolsce, w działalność związaną z handlem zagranicznym angażowały się przede wszystkim firmy z Krakowa, generując: 25,6% regionalnego eksportu i 44,6% importu. Znaczącą rolę odegrały ponadto dwa powiaty: krakowski i wielicki (eksport powyżej 1 mld euro). Wartość 400 mln euro w eksporcie przekroczyły powiaty: oświęcimski, myślenicki i olkuski, a 300 mln euro powiat bocheński oraz miasta Tarnów i Nowy Sącz. 7

1. HANDEL ZAGRANICZNY W POLSCE I M A Ł O P O L S C E Wzrost wartości handlu zagranicznego przyczynia się do rozwoju gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy. Wymiana towarów i usług z partnerami zagranicznymi pozostaje kluczową składową polskiej gospodarki. Od kilu lat jest trwały trend wzrostu zarówno eksportu jak i importu. W 2017 roku w skali Polski wartość wysłanych towarów usług wyniosła już przeszło 202 mld euro. Jest to pierwszy w historii rok, gdy przebita została bariera 200 mld euro, a sam wzrost w skali roku (o ponad 20 mld) jest również najwyższym w historii współczesnej Polski (od 21989 roku). Podobnie jak w przypadku Polski tak i w województw małopolskim nastąpił istotny wzrost w 2017 roku eksport wyniósł 9,56 mld euro względem 8,83 mld euro w roku wcześniejszym (wzrost o 8,2%). Jeżeli utrzyma się ta tendencja to już w następnym roku Małopolska powinna przekroczyć barierę 10 mld euro, a także uplasować się w rankingu wyżej niż województwo pomorskie (obecnie 5. miejsce), będące jedynym regionem, który odnotował spadek wartości eksportu (do poziomu 10,29 mld euro). W przypadku importu sytuacja jest analogiczna jak przy eksporcie. W skali kraju odnotowano bardzo wysoki wzrost o ponad 25 mld euro do poziomu 199,08 mld euro. Także Małopolska zwiększyła wartość sprowadzanych towarów i usług, w 2017 roku wyniosły one 9,89 mld euro. Rys. 1. Wartość eksportu i importu w Polsce i Małopolsce w latach 2013 2017 (w mld euro) Wzrost eksportu w Polsce w skali rok do roku osiągnął bardzo wysokie 12,2%, co stanowi wyraźne odbicie po przeciętym 2016 roku, gdy było to jedynie 2,5% względem roku 2015. W Małopolsce wzrost był niemal dwukrotny - 8,2% względem 4,3% rok wcześniej. Skala 8

wzrostu importu była jeszcze bardziej imponująca. W Polsce wyniosła 14,5% przy zaledwie 0,5% wzroście rok wcześniej. W Małopolsce wzrost wywozu rok do roku wyniósł 11,4% i był ponad dwukrotnie wyższy niż w roku 2016 (5,2%). Rys. 2. Dynamika wartości eksportu w Polsce i Małopolsce w latach 2013 2017 (w %) źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Administracji Skarbowej. Ciekawą miarą obrazującą wkład województw do ogólnokrajowej wymiany handlowej jest wskaźnik kontrybucji, czyli udziału w ogóle importu i eksportu kraju. Dla Małopolski wskaźniki kontrybucji uległy nieznacznym spadkom. W przypadku eksportu Małopolska opowiada za 4,7% wartości wysyłanych towarów, natomiast w przypadku importu za 5,0%. Za spadek udziału Małopolski odpowiada z jednej strony fakt, że dynamiki wzrostu eksportu i importu w Małopolsce były nieco niższe niż ogólnie dla kraju, a z drugiej wzrost wartości eksportu i importu kategorii z niekreślonym województwem. Związane jest to z coraz większym rozwojem przedsiębiorstw eksportujących i importujących towary i usług oraz ich działalnością w różnych województwach, co nie pozwala na dokładne przypisane skąd i w jakim stopniu prowadzony jest eksport. 9

Rys. 3. Udział Małopolski w eksporcie i imporcie krajowym w latach 2013 2017 (w %) 2. EKSPORT ANALIZA REGIONALNA 2.1. Wartość eksportu w polskich województwach Pod względem wartości eksportu województwo małopolskie plasuje się w górnej części rankingu województw. Wartość na poziomie 9,56 mld w roku 2017 oraz stały, zwyżkowy trend wskazują, że już w 2018 roku powinna zostać przekroczona wartość 10 mld w eksporcie z Małopolski. Zdecydowanie najważniejszą rolę w krajowym eksporcie odgrywają dwa województwa śląskie i mazowieckie. Wspólnie odpowiadają one za ponad 1/4 wartości eksportu. Najniższą wartość po raz kolejny miało województwo podlaskie (2,04 mld euro), niemniej jednak dzięki wzrostowi po raz pierwszy przekroczyło ono wartość 2 mld euro. Uwagę zwraca rokrocznie wzrastająca wartość eksportu nieprzypisanego do żadnego z województw (kategoria niesklasyfikowane ), która w 2017 roku osiągnęła poziom 46,38 mld euro. Związane jest to z coraz większym rozwojem przedsiębiorstw eksportujących towary i usług oraz ich działalnością w różnych województwach, co nie pozwala na dokładne przypisane skąd i w jakim stopniu prowadzony jest eksport. 10

Rys. 4. Wartość eksportu w polskich województwach w latach 2016 2017 (w mld euro) 2.2. Wskaźnik kontrybucji województw Mazowsze, Śląsk oraz Wielkopolska, czyli trójka największych eksporterów wygenerowała ponad 1/3 całego polskiego eksportu. Województwa te pozostają jedynymi, których udział przekracza 10% wartości krajowego eksportu. Kolejny region z istotnym udziałem to Dolny Śląsk, którego kontrybucja w 2017 roku wyniosła 8,4% (spadek z 9,0% w 2016). Województwo małopolskie zajmuje w zestawieniu 6. miejsce z udziałem na poziomie 4,7%. W Polsce jest 5 województw z udziałem poniżej 2%, są to podlaskie, świętokrzyskie, opolskie, lubelskie i warmińsko-mazurskie. Tak jak w wartości bezwzględnej tak i w udziale w eksporcie wzrasta kategoria niesklasyfikowane w 2017 roku przekraczając 20%. 11

Rys. 5. Udział województw w generowaniu krajowego eksportu w latach 2016 2017 (w %) 2.3. Dynamika eksportu w województwach W roku 2017 średnia wzrostu eksportu wyniosła dla Polski 12,2%, co jest najwyższym wynikiem od 5 lat. Powyżej średniej wzrost eksportu osiągnęło 5 regionów, z których największy zachodniopomorskie (19,5%). Województwo pomorskie było jedynym z ujemnym wynikiem (- 6,3%). Wzrost eksportu w Małopolsce wyniósł 8,2% r/r. 12

Rys. 6. Dynamika wartości eksportu polskich województw w latach 2016 2017 (w %) 2.4. Wartość eksportu per capita w województwach W wartości eksportu na mieszkańca (per capita) dominują województwa z zachodniej części Polski wielkopolskie (6,3 tys. euro na jednego mieszkańca województwa), lubuskie (6,0 tys. euro) oraz dolnośląskie (5,8 tys. euro). Identyczny wynik jak Dolny Śląsk uzyskało także województwo śląskie. Tylko te 4 regiony wypracowały wartość eksportu per capita powyżej średniej wartości dla Polski, czyli 5,3 tys. euro. Małopolska z wynikiem 2,8 tys. euro plasuje się na jednym z niższych miejsc (11. lokata), jest to wynikiem wysokiej liczby ludności w województwie. W zestawieniu eksportu per capita najsłabiej wypadają województwa lubelskie i podlaskie, choć odnotowały dodatni wzrost. Jedynym województwem, gdzie spadła wartość per capita jest Pomorze, gdzie odnotowano spadek z 4,7 tys. euro do 4,4 tys. euro. 13

Rys. 7. Wartość eksportu per capita w województwach w latach 2016 2017 (w tys. euro) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Administracji Skarbowe 2.5. Liczba eksporterów w województwach W roku 2017 na terenie Polski działało 44 494 przedsiębiorstw zajmujących się eksportem towarów i usług na rynki zagraniczne. Oznacza to, że w skali roku przybyło 1 861 eksporterów, czyli ponad 4%. Jednocześnie nadal zdecydowanie najważniejszym regionem, w którym są ulokowane przedsiębiorstwa zajmujące się wysyłką towarów i usług jest Mazowsze. W 2017 roku w województwie mazowieckim było już 9 234 eksporterów, co oznacza, że w porównaniu do analogicznego okresu rok wcześniej przybyło ich o ponad 200. Kolejne miejsca - również niezmiennie - zajmują Wielkopolska i Górny Śląsk. Łącznie, oba województwa mają nieznacznie więcej przedsiębiorstw eksportowych niż mazowieckie (9 373). Małopolska w zestawieniu eksporterów zajmuje 4. miejsce i systematycznie zwiększa liczbę firm biorących aktywny udział w handlu zagranicznym. W roku 2017 było to 3 811 przedsiębiorstw. Przy utrzymaniu obecnej tendencji wzrostowej Małopolska powinna w roku 2018 przebić granicę 4 000 eksporterów w regionie. 14

Rys. 8. Liczba firm eksportujących w województwach w latach 2016 2017 Na Dolnym Śląsku wystąpiła największa koncentracja eksportu. W 2017 roku na jedną firmę wysyłającą swoje towary przypadał eksport na poziomie 5,8 mln euro. Zbliżone wyniki osiągnęły województwa śląskie (5,7 mln euro) oraz lubuskie (5,5 mln euro). W przypadku województwa małopolskiego koncentracja była na takim samym poziomie jak rok wcześniej i wyniosła ona 2,5 mln euro (13. Miejsce wśród województw) na jedno przedsiębiorstwo eksportowe. Wynika z tego, iż wartość eksportu w województwie rośnie równomiernie z przybywaniem nowych przedsiębiorstw zajmujących się eksportem. 2.6. Udział eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu Relacja wartości eksportu do wartości sprzedanej przemysłu obrazuje stopień otwartości regionalnych gospodarek na współpracę z zagranicą. Zdecydowanie najwyższa wartość wskaźnika 15

występuje w województwie lubuskim, bliskość niemieckiej granicy wydaje się być w tym przypadku głównym czynnikiem. Wysoką wartością (około 60%) udziału eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu cechują się także województwa: podkarpackie, dolnośląskie oraz zachodniopomorskie. Najniższy udział występuje na Podlasiu (33,4%), a największa zmiana in minus w skali rok do roku nastąpiła na Pomorzu z 60,6% do 51,2%. W przypadku Małopolski wskaźnik osiągnął poziom 43,6%, co pokazuje, że popyt zewnętrzny nie odgrywa tak kluczowej roli. Rys. 9. Udział eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu w latach 2016 2017 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Administracji Skarbowe 3. IMPORT ANALIZA REGIONALNA 3.1. Wartość importu w polskich województwach W 2017 roku do Polski sprowadzono towary i usługi o wartości niemal 200 mld euro. Stanowi to ogromny - ponad 25 mld - wzrost w porównaniu roku poprzedniego. Import do Małopolski wyniósł 9,89 mld euro po wzroście z 8,88 mld euro w roku 2016. Daje to województwu 6. miejsce wśród polskich regionów. Zdecydowanym liderem w wartości sprowadzanych z zagranicy towarów i usług jest Mazowsze, które w roku 2017 przebiło barierę 50 mld euro. Kolejne w zestawieniu są województwa: wielkopolskie (20,98 mld euro) i śląskie (19,74 16

mld euro), które w 2017 roku zamieniły się lokatami w rankingu regionów. Import o wartości ponad 10 mld euro odnotowały także dolnośląskie i pomorskie. Dołączyć do tego grona powinna także w przyszłym roku Małopolska. Pomorskie osiągając import o wartości 11,74 mld euro odwróciło spadkową tendencję z 2 ostatnich lat. Jedynie 3 regiony miały import o wartości poniżej 2 mld euro (opolskie, podlaskie, świętokrzyskie). Rys. 10. Wartość importu polskich województw w latach 2016 2017 (w mld euro) 3.2. Wskaźnik kontrybucji województw Mazowsze odpowiada za ponad ćwierć wartości krajowego importu, a w 2017 roku zanotowało nieznaczny spadek (o 0,1%). Wzrósł udział Wielkopolski (do 10,5%), spadł natomiast Śląska (do 9,9%). Warto przy tym zauważyć istotny wzrost wartości importu w kategorii niesklasyfikowanej (z 15,6% w 2017 roku do 16,9% w 2017). Małopolska odpowiada za 5,0% krajowego importu i jest to stabilny, utrzymujący się na podobnym poziomie od lat udział. Lubelskie, podlaskie oraz świętokrzyskie to regiony, których udział w krajowym imporcie jest marginalny w każdym z nich poniżej 1%. W województwie pomorskim pomimo wzrostu w wartościach bezwzględnych kontrybucja wyniosła 5,9%, podczas gdy jeszcze w 2014 roku udział tego regionu z północy kraju wynosił 8,8%. 17

Rys. 11. Udział importu poszczególnych województw w imporcie kraju ogółem w latach 2016 2017 (w %) 3.3. Dynamika importu w województwach Rok 2017 jest pierwszym od lat, kiedy wszystkie regiony odnotowały wzrost wartości importu. Największy wzrost odnotowało województwo zachodniopomorskie (24,3%). Stanowi to istotne odbicie po ujemnym wyniku z roku 2016 (- 17,8%) i jednocześnie nawiązuje do roku 2015, gdy to znów w zachodniopomorskim miał miejsce największy wzrost importu i wyniósł 24,1%. Należy obserwować czy wartość importu ustabilizuje się na obecnym poziomie czy jednak w roku przyszłym znów dojdzie do znaczącego spadku. Niemal równie istotnie wzrósł import towarów bez jednoznacznie przyporządkowanej destynacji kategoria niesklasyfikowane (23,6%). Wzrost w Małopolsce wyniósł 11,4% i był ponad dwa razy większy niż rok wcześniej. Wysokie tempo wzrostu importu w całym kraju pokazuje fakt, że jedynie 4 województwa miały wzrost wartości sprowadzanych towarów i usług poniżej 10%, przy czym najniższa wartość to i tak wysokie 7,2% w województwie pomorskim. Wysokie tempo wzrostu importu pokazuje siłę polskiej gospodarki będącej w szczycie rozwojowym. Polski Produkt Krajowy Brutto napędzany jest w głównej mierze konsumpcją gospodarstw domowych, co bezpośrednio przekłada się na wzrost importowanych towarów i usług. 18

Rys. 12. Dynamika importu w województwach w latach 2016 2017 (w %) 3.4. Wartość importu per capita w województwach Wartość importu w przeliczeniu na liczbę mieszkańców wzrosła w skali kraju do poziomu 5,2 tys. euro na osobę, wpływ na to miał istotny wzrost wartości towarów i usług sprowadzanych do Polski. Zdecydowanie wyróżnia się województwo mazowieckie z wynikiem na poziomie 10 tys. euro. Wysoka wartość importu na osobę przypada też w województwach: wielkopolskim (6,0 tys. euro) oraz dolnośląskim i pomorskim (po 5,1 tys. euro). W Małopolsce import per capita wynosi 2,9 tys. euro i plasuje on województwo w środku zestawienia (9. miejsce). Lubelskie jest województwem z najniższym wynikiem 0,9 tys., euro i jednocześnie jedynym, w którym wartość jest poniżej 1 tys. euro. Wszystkie z polskich województw odnotowały wzrosty wartości per capita w 2017 roku. 19

Rys. 13. Wartość importu per capita w województwach w latach 2016 2017 (w tys. euro) 3.5. Liczba importerów w województwach W 2017 roku w Polsce działalność importową prowadziło 51 139 przedsiębiorstw. W skali roku przybyło, więc 2 765 nowych importerów to stanowi wzrost o niemal 6%. Województwem z największą liczbą firm zajmujących się importem jest Mazowsze, w którym działa 13 376 takich przedsiębiorstw, stanowi to 26% wszystkich polskich importerów. Ponad 5 tys. importerów działa w województwach śląskim i wielkopolskim. Małopolska z 4 401 firmami zajmującymi się importem zajmuje 4. miejsce w zestawieniu (wzrost o 5,6% w skali roku). W 2017 roku w każdym z województw przybyło firm zajmujących się importem. Wartość przywozu w przeliczeniu na jedno przedsiębiorstwo w Małopolsce wynosi 2,2 mln euro i była nieznacznie wyższa niż rok wcześniej (o 0,1 mln). Największa wartość importu na jedno przedsiębiorstwo przypada w Wielkopolsce (4,1 mln euro) oraz na Mazowszu (4,0 mln euro). 20

Rys. 14. Liczba przedmiotów importujących w polskich województwach w latach 2016 2017. 21

4. STRUKTURA TOWAROWA EKSPORTU 4.1. Podział według PKD Eksport w Polsce pod względem struktury PKD pokazuje zdecydowaną dominację w wartościach bezwzględnych sekcji C Przetwórstwo przemysłowe. Duże znaczenie ma także sekcja G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle. W Małopolsce sekcja C Przetwórstwo przemysłowe, stanowi najważniejszy towar eksportowy, przetwórstwo przemysłowe odpowiada za ponad 80,3% całego eksportu z województwa. W skali kraju jest to 59,8% i wartość ta spada (62,5% w 2016 roku). Spada również nieznacznie udział sekcji G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, w 2017 roku odpowiadała za 12,0% krajowego eksportu przy 12,6% w 2016. W Małopolsce jest to 15,2%. W skali kraju w pewnym stopniu wyróżnia się także sekcja B Górnictwo i wydobycie (3,9 mld euro), a w województwie Małopolskim sekcja J Informacja i komunikacja (131,5 mln euro), która jednakowoż zaliczyła regres i w 2017 roku już tylko nieznacznie wyprzeda w skali regionu sekcję E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją (122, 8 mln euro). Tab. 1. Wartość eksportu wg PKD w 2016 i 2017 roku (w mln euro) Sekcje PKD 2017 A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Polska Małopolska Wskaźnik intensywności 2016 2017 2016 2017 662,0 752,6 11,9 9,2 0,37 0,26 B. Górnictwo i wydobywanie 3 283,0 3 892,4 5,1 5,0 0,03 0,03 C. Przetwórstwo przemysłowe E. Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 112 892,7 121 821,8 6 962,4 7 676,4 1,26 1,34 679,1 832,4 99,2 122,8 2,99 3,14 F. Budownictwo 370,2 440,8 21,8 15,9 1,21 0,77 G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle H. Transport i gospodarka magazynowa 22 262,6 24 377,9 1 436,6 1 455,1 1,32 1,27 837,4 657,4 23,0 19,7 0,56 0,64 J. Informacja i komunikacja 482,9 388,2 170,1 131,5 7,20 7,22 L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 176,7 85,3 2,9 1,4 0,34 0,35 727,5 626,9 34,4 37,5 0,97 1,27 471,9 576,8 26,9 49,7 1,16 1,84 22

R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Inne (D,I,P,Q,S,K,O,U, Niesklasyfikowane)** 8,5 8,3 1,0 1,1 2,53 2,93 37 827,6 49 370,7 43,5 35,5 brak brak Analizując wskaźnik intensywności, który pokazuje znaczenia danej kategorii dla regionu nadal największą rolę w Małopolsce odgrywa sekcja J Informacja i komunikacja (intensywność 7,22) oraz sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją (3,14). Duża rolę odgrywa także sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, potwierdzając, że Małopolska nie bez przyczyny uchodzi za kulturalną stolicę Polski. 4.2. Podział według nomenklatury scalonej Według klasyfikacji nomenklatury scalonej najważniejszą kategorią eksportową tak dla Polski jak i województwa małopolskiego jest sekcja Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny. Dla Polski stanowi ona 24,0%, a dla Małopolski ponad 1/4 całkowitej wartości eksportu (26,4%). Dynamika wzrostu wartości tej kategorii jest na podobnym poziomie 8,9% w Polsce oraz 9,4% w Małopolsce. Tab. 2. Wartość eksportu towarów w 2016 roku i 2017 roku (wg klasyfikacji CN, w mln euro) Nazwa sekcji produktu Polska Małopolska 2016 2017 % udziału dla 2017 2016 2017 % udziału dla 2017 Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego 7 344,4 8 880,6 4,4% 310,0 400,6 4,2% Produkty pochodzenia roślinnego 4 178,2 4 210,8 2,1% 139,1 133,1 1,4% Tłuszcze i oleje 599,4 421,0 0,2% 15,8 15,4 0,2% Przetwory spożywcze 11 533,0 13 683,6 6,8% 654,7 695,5 7,3% Produkty mineralne 4 910,6 5 381,3 2,7% 184,6 171,4 1,8% Produkty przemysłu chemicznego 12 628,7 14 890,2 7,3% 355,0 412,8 4,3% Tworzywa sztuczne i wyroby 12 638,4 14 143,6 0,7% 976,4 1 086,6 11,4% Skóry i wyroby 997,4 981,3 0,5% 50,1 48,8 0,5% Drewno i wyroby z drewna 3 548,9 3 916,9 1,9% 176,5 185,3 1,9% Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby 5 054,3 5 722,8 2,8% 270,7 265,7 2,8% Materiały i wyroby włókiennicze 6 756,9 7 378,3 3,6% 105,1 107,5 1,1% Obuwie, nakrycia głowy, 1 233,5 1 541,6 0,8% 43,5 62,1 0,6% Wyroby z kamienia, ceramika, szkło Perły, kamienie szlachetne, metale szlachetne i wyroby Metale nieszlachetne i wyroby 3 465,5 3 873,6 1,9% 193,0 236,6 2,5% 1 170,4 1 057,4 0,5% 45,5 39,1 0,4% 16 813,4 19 930,9 9,8% 1 260,1 1 438,3 15,0% 23

Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny 44 625,3 48 619,0 24,0% 2 306,4 2 524,2 26,4% Sprzęt transportowy 26 826,4 28 510,6 14,1% 1 370,4 1 353,6 14,2% Przyrządy i aparaty optyczne, fotograficzne, pomiarowo-kontrolne 2 867,1 3 837,7 1,9% 111,4 117,3 1,2% Broń i amunicja 132,1 71,7 0,0% 8,8 6,0 0,1% Różne wyroby gotowe - meble, pref. budynków, 13 163,6 15 324,4 7,6% 258,0 257,6 2,7% zabawki Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, antyki 37,2 18,7 0,0% 1,9 2,5 0,0% nieokreślona 157,4 247,3 0,1% 2,0 3,0 0,0% W Polsce duży udział w eksporcie ma także kategoria Sprzęt transportowy 14,1%. Ta kategoria stanowi istotny element eksportu również w Małopolsce (14,2%). Oprócz niej, ważne towary eksportowe należą do kategorii - Metale nieszlachetne i wyroby (15,0%) oraz Tworzywa sztuczne i wyroby (11,4%). W 9 grupach towarowych wartości eksportu w Małopolsce zmalały, były to: Broń i amunicja (-31,4%), Perły, kamienie szlachetne, metale szlachetne i wyroby (-14,0%), Produkty mineralne (-7,2%), Produkty pochodzenia roślinnego (-4,4%), Skóry i wyroby (-2,6%), Tłuszcze i oleje (-2,5%), Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby (-1,8%), Sprzęt transportowy (-1,2%), Różne wyroby gotowe - meble, pref. budynków, zabawki (-0,1). Największy procentowy wzrost (poza kategorią nieokreślone) wystąpił w kategorii Obuwie, nakrycia głowy, było to 42,7%. Znaczenie tej kategorii nadal jednak pozostaje marginalne, wynosi zaledwie 0,6%. 24

4.3. Poziom zaawansowania technologicznego eksportu W skali całego kraju największą grupę produktów eksportowych stanowią branże średniowysokich technologii wzrost w 2017 do poziomu 39,3%. Na podobnym poziomie jak w poprzednim roku prezentuje się struktura niskich i średnioniskich technologii nadal łącznie odpowiadają one za ponad 50% całkowitego eksportu przemysłu przetwórczego Polski. Rys. 15. Struktura eksportu przemysłu przetwórczego ze względu na stopień zaawansowania technicznego branży dla Polski w latach 2014 2017 8,6% 9,0% 9,4% 8,9% 37,1% 38,6% 38,8% 39,3% 30,4% 28,2% 27,5% 27,2% 24,0% 24,2% 24,3% 24,7% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Administracji Skarbowej Rys.16. Struktura eksportu przemysłu przetwórczego ze względu na stopień zaawansowania technicznego dla Małopolski w latach 2014 2017 16,9% 19,2% 17,7% 11,5% 35,2% 34,7% 36,4% 42,1% 27,0% 27,5% 27,1% 27,8% 20,8% 18,6% 18,8% 18,6% 25

W skali Małopolski widać, iż w roku 2017 nastąpił dosyć znaczny regres w eksporcie w branżach wysokich technologii udział w eksporcie spadł do 11,5%, względem 17,7% rok wcześniej. Wzrósł natomiast udział kategorii średniowysokich technologii przekraczając poziom 42%, gdzie w 2016 roku udział stanowił 36,4%. 5. STRUKTURA TOWAROWA IMPORTU Analogicznie jak w przypadku towarów i usług wysyłanych tak i przy imporcie najważniejsze sekcje PKD dla Polski oraz województwa małopolskiego to C Przetwórstwo przemysłowe oraz G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle. W Polsce sekcja C odpowiada za 45,3% importu, a sekcja G za 34,3%. Jeszcze bardziej wymowna jest procentowa analiza dla Małopolski w województwie import sekcji C to aż 54,3% ogółu, a sekcji G - 42,2%. Poza wymienionymi na wstępie jedynie sekcja J - Informacja i komunikacja przekroczyła 1% (1,4,% w 2017 roku) udziału w imporcie, co i tak jest znacznym spadkiem (z poziomu 2,9% w roku 2016). Tab. 3. Wartość importu wg PKD w 2016 roku i 2017 roku (w mln euro) Sekcja PKD 2007 A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Polska Małopolska 2016 2017 2016 2017 269,1 321,5 5,4 4,5 B. Górnictwo i wydobywanie 531,7 558,6 1,7 1,1 C. Przetwórstwo przemysłowe 81 179,2 90 254,7 4 605,4 5 372,1 E. Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 314,1 426,1 36,9 38,4 F. Budownictwo 570,6 583,1 17,7 26,2 G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle H. Transport i gospodarka magazynowa I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 59 447,0 68 377,4 3 821,6 4 171,4 969,8 1 289,2 26,3 36,1 21,8 25,5 0,1 2,0 J. Informacja i komunikacja 1 148,3 873,5 254,8 140,5 K. Działalność finansowa i ubezpieczeniowa L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 505,7 531,4 0,1 0,2 72,7 68,1 3,7 4,6 599,2 666,9 29,4 27,9 26

N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Inne (D,I,P,Q,S,K,O,U, Niesklasyfikowane)** 531,7 654,8 27,9 28,5 27,5 45,7 6,6 12,0 28 171,8 36 268,1 43,0 30,0 W Polsce w 2017 roku według zestawienia nomenklatury scalonej CN jedynie sekcja Broń i amunicja odnotowała spadek wartości importu (o -17,1%), natomiast udział tej gałęzi przemysłu w ogóle importu i tak nie odgrywa praktycznie żadnego znaczenia (0,1%). Najważniejsza gałąź importu w Polsce to Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny, stanowi ona 24,3% udziału w 2017 roku. Istotne (10% udziału lub więcej) są także branże Sprzęt transportowy, Metale nieszlachetne i wyroby, Produkty przemysłu chemicznego. W skali województwa małopolskiego także sektor Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny należy do bardzo istotnych. Następny w kolejności sektor to Metale nieszlachetne i wyroby, który po 19% wzroście osiągnął udział w małopolskim imporcie poziom 17,2% - znacznie więcej niż w skali kraju. Ponad 10% udziału w sprowadzanych produktach ma także Sprzęt transportowy (10,1%). Tab. 4. Wartość importu towarów w 2016 roku i 2017 roku (wg klasyfikacji CN w mln euro) Sekcja Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego Produkty pochodzenia roślinnego Polska 2016 2017 % udziału dla 2017 Małopolska 2016 2017 % udziału dla 2017 4 867,1 5 349,6 2,7% 261,7 312,9 3,2% 4 094,4 4 653,7 2,3% 438,5 493,4 5,0% Tłuszcze i oleje 797,3 936,3 0,5% 65,2 78,3 0,8% Przetwory spożywcze Produkty mineralne Produkty przemysłu chemicznego Tworzywa sztuczne i wyroby 6 678,8 7 453,0 3,7% 279,7 304,3 3,1% 11 959,0 16 001,6 8,0% 759,4 851,3 8,6% 17 608,7 19 928,2 10,0% 697,4 854,8 8,6% 13 462,7 15 222,9 7,6% 569,6 661,1 6,7% Skóry i wyroby 1 282,1 1 338,1 0,7% 62,9 59,9 0,6% Drewno i wyroby z drewna Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby Materiały i wyroby włókiennicze Obuwie, nakrycia głowy, 1 267,2 1 456,4 0,7% 55,4 58,0 0,6% 4 785,1 5 283,2 2,7% 342,2 299,8 3,0% 9 206,3 10 145,7 5,1% 322,0 345,3 3,5% 1 622,0 2 036,0 1,0% 91,8 109,8 1,1% 27

Wyroby z kamienia, ceramika, szkło Perły, kamienie szlachetne, metale szlachetne i wyroby Metale nieszlachetne i wyroby Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Sprzęt transportowy Przyrządy i aparaty optyczne, fotograficzne, pomiarowokontrolne 2 016,4 2 252,4 1,1% 128,2 140,5 1,4% 486,2 646,3 0,3% 37,7 30,7 0,3% 17 927,9 21 169,1 10,6% 1 425,3 1 700,3 17,2% 44 047,0 48 327,7 24,3% 2 001,8 2 196,1 22,2% 20 534,9 22 861,6 11,5% 908,7 996,0 10,1% 4 117,5 4 620,9 2,3% 227,8 174,9 1,8% Broń i amunicja 196,3 162,7 0,1% 8,3 10,7 0,1% Różne wyroby gotowe - meble, pref. budynków, zabawki Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, antyki 4 826,6 6 408,5 3,2% 195,0 214,1 2,2% 15,3 17,0 0,0% 1,6 1,1 0,0% nieokreślona 2 033,7 2 811,7 1,4% 0,0 0,0 0,0% 6. KIERUNKI EKSPORTU 6.1. Wartość eksportu wysyłanego do najważniejszych partnerów handlowych Niemcy niezmiennie pozostają najważniejszym partnerem handlowym tak Polski jak i Małopolski. W 2017 roku wartość towarów wysłanych do naszych zachodnich sąsiadów przekroczyła 55 mld euro, co stanowi 27,3% ogółu polskiego eksportu (wzrost o 0,1 p.p.). Pozostałe państwa będące kluczowymi partnerami eksportowymi Polski to Wielka Brytania, Czechy, Francja, Włochy i Holandia. Każdy z 25 najważniejszych partnerów handlowych zaliczył w 2017 roku wzrost wartości eksportu z Polski, najwyższy (26,3%) Standy Zjednoczone. 28

Tab. 5. Wartość eksportu z Polski do 25 najważniejszych partnerów handlowych w 2016 roku i 2017 roku (w mln euro) L.p. Nazwa kraju 2016 2017 % udziału dla 2017 Wzrost/Spadek w 2017 1 Niemcy 49 128,7 55 377,2 27,3% 12,7% 2 Wielka Brytania 12 053,1 13 031,9 6,4% 8,1% 3 Republika Czeska 11 746,2 12 942,2 6,4% 10,2% 4 Francja 9 939,3 11 358,7 5,6% 14,3% 5 Włochy 8 626,4 9 949,5 4,9% 15,3% 6 Holandia 8 048,4 8 869,1 4,4% 10,2% 7 Rosja 5 216,4 6 176,9 3,0% 18,4% 8 Szwecja 5 218,5 5 699,2 2,8% 9,2% 9 Hiszpania 4 972,1 5 568,7 2,7% 12,0% 10 Węgry 4 790,3 5 324,3 2,6% 11,1% 11 Słowacja 4 363,6 5 018,2 2,5% 15,0% 12 Stany Zjednoczone Ameryki 4 333,4 5 473,6 2,7% 26,3% 13 Belgia 3 876,5 4 428,7 2,2% 14,2% 14 Ukraina 3 461,7 4 260,3 2,1% 23,1% 15 Austria 3 199,8 3 878,3 1,9% 21,2% 16 Rumunia 3 197,9 3 741,2 1,8% 17,0% 17 Dania 3 109,7 3 664,4 1,8% 17,8% 18 Turcja 2 816,3 2 914,7 1,4% 3,5% 19 Litwa 2 448,6 2 817,5 1,4% 15,1% 20 Norwegia 2 222,5 2 362,8 1,2% 6,3% 21 Chiny 1 727,6 2 053,4 1,0% 18,9% 22 Szwajcaria 1 724,9 1 930,0 1,0% 11,9% 23 Finlandia 1 468,4 1 617,0 0,8% 10,1% 24 Białoruś 1 220,4 1 320,4 0,7% 8,2% 25 Łotwa 1 266,1 1 279,6 0,6% 1,1% Analogiczna jak w roku 2016 jest kolejność najważniejszych państw, do których wysyłają swoje towary i usługi przedsiębiorcy z Małopolski. Liderem są Niemcy (23,5% udziału w eksporcie z województwa, wzrost o 0,1 p.p.) przed Czechami, Francją, Wielką Brytanią i Słowacją. Wśród najważniejszych partnerów handlowych dominują kraje Unii Europejskiej, dopiero 12. jest Ukraina, a 13. Stany Zjednoczone Ameryki, będące jednocześnie podobnie jak w przypadku Polski - krajem z największym wzrostem procentowym w skali roku (27,8%). Do 3 krajów, z listy najważniejszych partnerów handlowych Małopolski, odnotowano spadek wartości eksportu w 2017 toku, najwyższy do Wielkiej Brytanii (-9,1%), co jest sporą zmianą w porównaniu do roku - 2016 gdy eksport do Wielkiej Brytanii wzrósł o 16,1% r/r. Nie jest jasne czy jest to jednorazowy spadek, jednoroczny wynik czy początek zmian i przygotowywania się eksporterów na utrudnienia w handlu z Wielką Brytanią w obliczu Brexitu i szukanie oraz intensyfikowanie wywozu na inne rynki zbytu. 29

Tab. 6. Wartość eksportu z Małopolski do 25 najważniejszych partnerów handlowych w 2016 roku i 2017 roku (w mln euro) L.p. Nazwa kraju 2016 2017 % udziału dla 2017 Wzrost/Spadek w 2017 1 Niemcy 2 069,6 2 251,9 23,5% 8,8% 2 Republika Czeska 727,4 753,2 7,9% 3,5% 3 Francja 645,8 748,3 7,8% 15,9% 4 Wielka Brytania 612,9 556,6 5,8% -9,2% 5 Słowacja 453,6 464,5 4,9% 2,4% 6 Włochy 423,6 448,9 4,7% 6,0% 7 Holandia 366,5 363,2 3,8% -0,9% 8 Węgry 325,2 339,9 3,6% 4,5% 9 Rumunia 273,8 306,6 3,2% 12,0% 10 Austria 247,9 282,8 3,0% 14,1% 11 Belgia 237,2 259,5 2,7% 9,4% 12 Ukraina 210,6 252,9 2,6% 20,1% 13 Stany Zjednoczone Ameryki 184,9 236,3 2,5% 27,8% 14 Szwecja 205,5 209,5 2,2% 1,9% 15 Hiszpania 167,2 178,8 1,9% 7,0% 16 Litwa 145,8 175,0 1,8% 20,0% 17 Rosja 150,9 168,4 1,8% 11,6% 18 Chiny 100,4 123,2 1,3% 22,6% 19 Dania 119,0 119,4 1,2% 0,4% 20 Finlandia 106,0 106,6 1,1% 0,6% 21 Szwajcaria 72,3 76,5 0,8% 5,8% 22 Indie 78,5 75,1 0,8% -4,3% 23 Turcja 61,8 70,6 0,7% 14,3% 24 Norwegia 63,2 70,4 0,7% 11,3% 25 Słowenia 57,9 69,5 0,7% 20,0% W wartościach bezwzględnych największy wzrost odnotowano w eksporcie do najważniejszego handlowego partnera Polski Niemiec (6 248,5 mln). Ponad miliardowy wzrost wystąpił w wywozie towarów i usług do 4 kolejnych państw Francji, Włoch, Czech i Słowacji. W zestawieniu 10. państw, do których polski eksport zaliczył największy wzrost brak państw pozaeuropejskich. W przypadku województwa małopolskiego sytuacja przedstawia się nieco inaczej. Tożsame ze wzrostami w skali kraju są państwa, do których w wartościach bezwzględnych najbardziej wzrósł eksport, czyli Niemcy i Francja (odpowiednio 182 i 102 mln euro), natomiast na 3. miejscu są Stany Zjednoczone (51 mln euro). W zestawieniu pojawia się również inne pozaeuropejskie państwo - Chiny ze wzrostem rzędu 22 mln euro (10. miejsce). 30

Rys. 17. Największe wzrosty wartości eksportu w Polsce i Małopolsce w 2017 roku (w mln euro) Państwa pozaeuropejskie dominują w zestawieniu największych eksportowych spadków w roku 2017. W rankingu jest 5 państw azjatyckich, 2 afrykańskie i 2 z Ameryki Północnej. Największy spadek - o ponad 350 mln euro - wystąpił w eksporcie do Singapuru. Europejskim wyjątkiem na liście jest Cypr (7 miejsce ze spadkiem na poziomie 29,56 mln). W kontekście województwa małopolskiego zdecydowanie największy spadek wartości eksportu wystąpił w handlu z Wielką Brytanią - 56,3 mln euro. Spadek w eksporcie do żadnego z kolejnych krajów nie przekroczył 8 mln euro, a tylko w jednym, do Maroka, przekroczył 5 mln euro. Podobnie jak w przypadku eksportu z Polski tak i w Małopolsce dominują spadki w wysyłce towarów do krajów azjatyckich, niemniej jednak dotyczą one innych państw. W województwie małopolskim były to Indie, Jordania, Kazachstan i Tajlandia. Oprócz Wielkiej Brytanii w 10. największych spadków wartości eksportu znalazły się jeszcze dwa inne europejskie państwa Lichtenstein i Holandia (po 3,3 mln euro). 31

Rys. 18. Największe spadki wartości eksportu w Polsce i Małopolsce w 2017 roku (w mln euro) 14,9 18,4 24,2 29,6 50,4 81,0 87,0 92,2 102,7 352,0 6.2. Rozkład terytorialny eksportu Na grafice zaprezentowano kierunki eksportu do Polski i Małopolski, jakie miały miejsce w 2017 roku. Oddzielnie zaznaczono wartości dla różnych lokalizacji geograficznych w skali całego kraju i regionu. Polska jak i Małopolska w największym stopniu wywożą swoje towary do krajów europejskich, w tym głównie do członków Unii Europejskiej. Dla kraju eksport do UE to 79,6% ogółu wartości, natomiast dla województwa małopolskiego jest on nieznacznie wyższy i wynosi 82,6%. Tożsama jest również wymiana handlowa z Azją - około 4,3% tak dla Polski jak i Małopolski. Znaczenia Ameryki Północnej w eksporcie także jest na względnie zbliżonym poziomie. Dla Polski ten kierunek stanowi 3,9%, natomiast dla województwa małopolskiego 3,2%. Odmiennie prezentuje się intensywność w eksporcie do Afryki i Ameryki Południowej. Ten pierwszy jest bardziej istotny dla kraju (1,1% do 0,5% w Małopolsce), natomiast drugi dla Małopolski (1,0% w regionie do 0,4% w Polsce). 32

Rys. 19. Wartość eksportu z Polski i Małopolski (w mln euro) do wybranych kierunków w 2017 roku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Administracji Skarbowej 33

7. INTENSYWNOŚĆ POWIAZAŃ HANDLOWYCH POLSKICH REGIONÓW Wymiana handlowa prowadzona przez poszczególne województwa z zagranicą ma zróżnicowany charakter. Wpływa na nią między innymi położenia województwa oraz partnera handlowego, a także specjalizacja danego regionu. Do badania tego zjawiska stosuje się wskaźnik intensywności, który jest liczony, jako stosunek udziału województwa w eksporcie Polski do konkretnego kraju oraz do udziału województwa w eksporcie Polski ogółem. 7.1. Unia Europejska UE28 Zdecydowanie dominującą rolę w wymianie zagranicznej w Polsce odgrywa handel z krajami Unii Europejskiej w ramach wspólnego rynku wymiany towarów i usług. Powiązania handlowe z krajami w ramach UE28 stanowią niemal 80% wartości całej krajowej wymiany handlowej. Handel z państwami unijnymi stanowi podstawową formę wymiany dla każdego z polskich województw stąd wskaźnik intensywności jest mało zróżnicowany. Najniższą wartość przyjmuje on dla województwa podkarpackiego, a najwyższą dla województw zachodnich (lubelskie, opolskie, śląskie). Niewiele poniżej średniej są województwa łódzkie, podlaskie, pomorskie i zachodniopomorskie. Małopolska z wynikiem poziomie 1.0 nie odbiega znacznie od reszty regionów. Rys. 20. Intensywność powiązań handlowych w eksporcie do UE28 w 2017 roku 34

7.2. Stare Kraje Unii Europejskiej UE15 W wymianie z krajami tzw. Starej Unii intensywność powiazań jest stosunkowo podobna jak przy handlu w ramach UE28. Największą rolę wymiana towarów i usług z UE15 stanowi dla województw środkowo-zachodniej Polski lubuskiego i wielkopolskiego (wskaźnik na poziomie 1.2) oraz kujawsko-pomorskiego (1.1). Poniżej średniej intensywności są województwa - analogicznie jak w przypadku wymiany z Unią Europejską podkarpackie, podlaskie, pomorskie, łódzkie oraz mazowieckie. Wskaźnik dla Małopolski jest identyczny jak przy UE28 i wynosi 1. Zatem te kraje są dla Małopolski istotnym partnerem biznesowym.. Rys. 21. Intensywność powiązań handlowych w eksporcie do UE15 w 2017 roku 35

7.3. Południowi sąsiedzi Czechy, Słowacja i Węgry W wymianie z południowymi sąsiadami tj. Słowacją, Czechami i niegraniczącymi z Polską Węgrami liderami są, podobnie jak w poprzednich latach, województwa bezpośrednio graniczące ze wspomnianymi krajami. Najwyższy wskaźnik osiągnęło województwo dolnośląskie (1.6). Wysoką intensywnością w kontaktach handlowych cechują się także województwa; śląskie (1.5), opolskie (1.4) oraz Małopolska (1.3) Regiony Polski środkowej i środkowo-wschodniej prowadzą wymianę na umiarkowanym poziomie. W pozostałych regionach ten kierunek wymiany handlowej nie odgrywa znaczącej roli, w tym ma zupełnie marginalne znaczenie dla województwa zachodniopomorskiego (0.3). Rys. 22. Intensywność powiązań handlowych w eksporcie do Czech, Słowacji i Węgier w 2017 roku 36

7.4. Wschodni sąsiedzi Rosja, Białoruś, Ukraina W przypadku wymiany ze wschodnimi sąsiadami podobnie jak w przypadku handlu z południem widać tendencję regionalną tj. wyróżniają się regiony przygraniczne. Kierunek ten jest także istotny dla województw środkowej Polski mazowieckiego i łódzkiego (wskaźnik odpowiednio na poziomie 1.5 i 1.6) oraz stosunkowo ważny dla kujawsko- pomorskiego (1.2). Małopolska wraz z 4 innymi województwami prowadzi wymianę handlową ze wschodem na umiarkowanym poziomie. Zachodnie regiony ze względów odległościowych - osiągnęły wskaźnik na niskim poziomie, jedyny wyjątek stanowi województwo lubuskie (0.9). Rys. 23. Intensywność powiązań handlowych w eksporcie do Rosji, Białorusi i Ukrainy w 2017 roku 37

7.5. Azja Intensywność eksportowa w handlu do Azji jest dosyć zróżnicowana. Na tle Polski zdecydowanie wyróżnia się jeden region, mianowicie województwo łódzkie (1.7). Azję, jako ważny kierunek eksportu, można uznać także w 5 innych województwach; podlaskim (1.3), mazowieckim, warmińsko-mazurskim, pomorskim i dolnośląskim (wszystkie regiony 1.2). Małopolska i województwa południowo-wschodnie w eksporcie do państw Azji cechują się umiarkowaną intensywnością. Rys. 24. Intensywność powiązań handlowych w eksporcie do Azji w 2017 roku 38

7.6. Afryka Wskaźnik intensywności w eksporcie do Afryki jest najbardziej niejednolity. Jego zakres waha się od 0.3 do aż 2.2. W 2017 były 3 województwa, które osiągnęły wskaźnik intensywności na poziomie powyżej 2.0 podlaskie, pomorskie i świętokrzyskie. Oprócz nich w 3 kolejnych (mazowieckie, łódzkie, opolskie), eksport do Afryki był na wysokim poziomie, a w 2 kolejnych (wielkopolskie i lubelskie) na średnim. Dla Małopolski wymiana handlowa z Afryką nie odgrywa istotnej roli (0.4). Przy dużym zróżnicowaniu wyników należy brać poprawkę na fakt, iż eksport do Afryki nie odgrywa istotnej roli w całkowitym eksporcie Polski (1,1% ogółu). Rys. 25. Intensywność powiązań handlowych w eksporcie do Afryki w 2017 roku 39

W analizie rok do roku w większości regionów nie widać znaczących zmian (zmiana wskaźnika +/- 0,2). Jest jednak kilka wyjątków: 1. Wzrosty w eksporcie do wschodnich sąsiadów podkarpackie, opolskie i warmińsko-mazurskie (po +0.3) oraz lubelskie (+0.4). 2. Wzrosty w eksporcie do Azji: opolskie i świętokrzyskie (+0.3), podlaskie (+0.4). Spadek: opolskie (-0.3). 3. Zmiany w eksporcie do Afryki: wzrosty podlaskie (+1.4) oraz łódzkie (+0,4). Spadki: kujawskopomorskie (-0.6), opolskie (-0.6), zachodniopomorskie (-0.5), świętokrzyskie (-0.5), lubelskie (-0.3), pomorskie (-0.3). Warto przypomnieć, iż eksport do Afryki jest niski, więc wszelkie różnice wartości wysłanych towarów i usług w skali rok do roku powodują istotną zmianę wskaźnika intensywności. Nadal dominującą rolę odgrywa eksport do krajów unijnych, nadal również widać preferencje regionalne przy eksporcie do sąsiednich krajów. Obie te tendencje nie powinny się zmieniać w najbliższych latach. Eksport poza Europę jest bardziej zróżnicowany, nie jest definiowany położeniem danego województwa, zależy od regionalnej specjalizacji. 8. KIERUNKI IMPORTU 8.1. Wartość importu z najważniejszych krajów-partnerów handlowych Importu do Polski w największym stopniu pochodzi z Niemiec (ponad 1/4 całkowitej wartości w 2017 roku). Ważną rolę odgrywają także Chiny, Rosja, Holandia i Włochy z każdego z tych państw są importowane towary i usługi o wartości ponad 10 mld euro. Wszystkie spośród 25 państw, będących najważniejszymi partnerami importowymi Polski zaliczyły wzrosty wartości towarów wysyłanych do naszego kraju. Największe procentowo wzrosty dotyczyły Norwegii (43,2%), Litwy (32,0%) oraz Rosji (24,5%). W przeciwieństwie do eksportu przy imporcie występuje większe zróżnicowanie kontynentalne. Tab. 7. Wartość importu do Polski od 25 najważniejszych partnerów handlowych w 2016 roku i 2017 roku (w mln euro) L.p. Nazwa kraju 2016 2017 % udziału dla 2017 Wzrost/Spadek w 2017 1 Niemcy 48 276,2 55 090,3 27,7% 14,1% 2 Chiny 12 976,8 14 578,3 7,3% 12,3% 3 Rosja 10 643,1 13 251,7 6,7% 24,5% 4 Holandia 10 301,6 11 743,2 5,9% 14,0% 40

5 Włochy 9 205,9 10 341,6 5,2% 12,3% 6 Francja 7 356,6 8 182,9 4,1% 11,2% 7 Republika Czeska 6 919,5 7 894,2 4,0% 14,1% 8 Belgia 6 353,7 7 340,4 3,7% 15,5% 9 Wielka Brytania 4 904,4 5 396,5 2,7% 10,0% 10 Słowacja 4 740,8 4 818,2 2,4% 1,6% 11 Hiszpania 4 006,9 4 771,8 2,4% 19,1% 12 Szwecja 4 254,6 4 654,3 2,3% 9,4% 13 Austria 3 618,7 4 030,0 2,0% 11,4% 14 Stany Zjednoczone Ameryki 3 184,0 3 860,2 1,9% 21,2% 15 Węgry 3 307,1 3 800,8 1,9% 14,9% 16 Republika Korei 2 366,2 2 585,3 1,3% 9,3% 17 Dania 2 230,0 2 532,4 1,3% 13,6% 18 Turcja 2 293,1 2 423,3 1,2% 5,7% 19 Ukraina 1 985,6 2 224,8 1,1% 12,0% 20 Rumunia 1 403,4 1 663,1 0,8% 18,5% 21 Norwegia 1 132,1 1 621,0 0,8% 43,2% 22 Litwa 1 203,6 1 589,1 0,8% 32,0% 23 Indie 1 314,0 1 553,9 0,8% 18,3% 24 Finlandia 1 334,8 1 489,4 0,7% 11,6% 25 Irlandia 1 265,2 1 463,7 0,7% 15,7% Nie stanowi zaskoczenia, iż również w przypadku województwa małopolskiego dominuje sprowadzanie towarów i usług z Niemiec. W 2017 roku nastąpił wzrost importu z tego kierunku o 10,0%. W Małopolsce w przeciwieństwie do krajowego importu kraje spoza Unii Europejskiej, czyli Chiny i Rosja, odgrywają mniejszą rolę niż w skali Polski. Pomimo spadku (- 2,6%), nadal ważnym partnerem, z którego importowane są towary do Małopolski jest południowy sąsiad Słowacja. W skali roku największe procentowe wzrosty wartości importu dotyczyły Litwy (68,0%), Kolumbii (63,1%) oraz Indii (59,2%). Oprócz wymienionej wyżej Słowacji w zestawieniu 25 państw najważniejszych importerów - 4 inne zanotowały spadek względem roku 2016, są to Austria (-2,8%), Rumunia (-20,9%), Finlandia (-12,4%) oraz Hongkong (-33,5%). Tab. 8. Wartość importu do Małopolski od 25 najważniejszych partnerów handlowych w 2016 roku i 2017 roku (w mln euro) L.p. Nazwa Kraju 2016 2017 % udziału dla 2017 Wzrost/Spadek w 2017 1 Niemcy 2 532,5 2 784,9 28,2% 10,0% 2 Włochy 598,8 731,5 7,4% 22,2% 3 Holandia 661,8 728,5 7,4% 10,1% 4 Chiny 633,4 653,6 6,6% 3,2% 5 Słowacja 629,6 613,5 6,2% -2,6% 6 Rosja 342,2 427,1 4,3% 24,8% 7 Francja 404,4 423,5 4,3% 4,7% 8 Belgia 302,4 355,5 3,6% 17,6% 9 Hiszpania 276,3 333,3 3,4% 20,6% 41