ANNA GOGOLEWSKA WYMAGANIA EDUKACYJNE Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE KLASA 1A I 1 B SLO Wymagania podstawowe: oceny dopuszczająca i dostateczna Wymagania ponadpodstawowe: oceny dobra, bardzo dobra, celująca Aby uzyskać kolejną, wyższą ocenę, uczeń musi opanować zasób wiedzy i umiejętności z poprzedniego poziomu. Temat lekcji 1. Obywatelstwo polskie i unijne Zagadnienia - istota obywatelstwa - nabywanie i uzyskiwanie obywatelstwa - obywatelstwo polskie - obywatelstwo unijne - obywatelstwo a narodowość - społeczeństwo obywatelskie - obywatelskie nieposłuszeństwo Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca obywatelstwo, społeczeństwo obywatelskie, państwo, dwa podstawowe sposoby nabywania obywatelstwa (prawo krwi, prawo ziemi) podstawowe i obowiązki obywatela zapisane w Konstytucji RP Rozdział I: Obywatel terminu: nieposłuszeństwo obywatelskość, obywatelskie pluralizm polityczny, między decentralizacja obywatelstwem a władzy narodowością państwowej i opisuje inne niż sposób nabywania prawo krwi i obywatelstwa w prawo ziemi sposoby uzyskania obywatelstwa posiadania sposób nadawania obywatelstwa obywatelstwa polskiego i polskiego i unijnego, zrzekania się go i - opisuje cechy - zna postać H.D. Thoreau terminu: subsydiarność - wskazuje uprawnienia wynikające z posiadania obywatelstwa unijnego - wskazuje przykłady obywatelskiego nieposłuszeństwa - ocenia korzyści płynące z posiadania obywatelstwa, w tym obywatelstwa unijnego - ocenia, czy społeczeństwo polskie spełnia kryteria społeczeństwa obywatelskiego 1
2. Proces wyborczy 3. Życie publiczne - relacje władzaobywatel - formy sprawowania władzy przez obywateli - rola wyborów we współczesnej demokracji - prawo wyborcze - cenzus wyborczy - przymiotniki wyborcze - charakterystyka wyborów w - referendum ogólnokrajowe i lokalne - życie publiczne - inicjatywa obywatelska - petycja, skarga i demokracja pośrednia, demokracja bezpośrednia, czynne prawo wyborcze, bierne prawo wyborcze między demokracją pośrednią a bezpośrednią - określa cenzus wyborczy obowiązujący w opisuje warunki rozwoju społeczeństwa obywatelskiego suwerenność narodu, prawo wyborcze, kodeks wyborczy, referendum rolę wyborów w państwie demokratycznym przymiotniki wyborcze rodzaje referendum przyjęte w prawodawstwie polskim życie społeczeństwa obywatelskiego cele, przedstawia cechy obywatelskiego nieposłuszeństwa zasady przeprowadzania wyborów w zasady głosowania poza miejscem zamieszkania zasady przeprowadzania referendum lokalnego i ogólnokrajowego między petycja, skargą i listem terminu: uczestnictwo polityczne formy partycypacji obywateli w życiu politycznym państwa - opisuje przebieg procesu legislacyjnego - ocenia wyborów dla współczesnej demokracji - ocenia wpływ aktywności obywatelskiej na 2
4. Jak załatwić sprawę w urzędzie? list otwarty - manifestacje, demonstracje i pikiety - strajki - administracja publiczna i jej struktura - administracja rządowa - administracja samorządowa - kompetencje urzędów w - podstawowe dokumenty współczesnego obywatela ( dowód osobisty, paszport, prawo jazdy) - zasady rejestracji pojazdu inicjatywa obywatelska, petycja, list otwarty - pisze petycję według wzoru - wie, gdzie i w jaki sposób uzyskać dowód osobisty, paszport i prawo jazdy oraz zarejestrować pojazd - wypełnia wniosek o wydanie dowodu osobistego publiczne, skarga, zgromadzenie, strajk - opisuje zasady i sposób zalegalizowania zgromadzenia cele i rodzaje strajku (ostrzegawczy, zakładowy) - zna zasady prawidłowego wypełniania formularzy administracja publiczna, administracja rządowa, administracja samorządowa organy administracji publicznej w otwartym oraz wymienia elementy tych pism i charakteryzuje inne niż ostrzegawczy i zakładowy formy strajku terminu: służba cywilna, jaką funkcję pełni dowód osobisty obywatelskiego projektu ustawy strukturę i zadania administracji rządowej i samorządowej rodzaje paszportów i ich cechy kształtowanie się życia publicznego - ocenia stopień znajomości procedur podejmowania decyzji administracyjnych - ocenia działalność urzędów w 5. Informacja publiczna i e- urząd - informacja publiczna i jej charakterystyka terminu: terminu: sposób odwoływania się przykłady spraw i - ocenia dostępu do 3
1. Prawo i jego funkcje - sposoby udostępniania informacji publicznej - obywatela wobec urzędu - skuteczne załatwianie sprawy - odwołanie od decyzji - Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej (epuap). - pojęcie i funkcje - charakter i rodzaje norm społecznych - norma prawna a przepis prawny - prawo naturalne i pozytywne - praworządność - rodziny - cechy systemu prawnego - zasady informacja publiczna - wskazuje elementy składowe podania - pisze podanie prawo, praworządność rodzaje norm społecznych postawy obywateli wobec urząd elektroniczny - opisuje cechy informacji publicznej sposoby udostępniania informacji publicznej obywatela wobec rządu ułatwienia, jaki niesie obywatelom e-urząd Rozdział II: Prawo norma prawna, przepis prawny, kultura prawna - opisuje rodzaje norm społecznych funkcje i opisuje najczęściej stosowane zasady od decyzji urzędu - pisze odwołanie od decyzji urzędu prawo naturalne, prawo pozytywne, prawo stanowione - opisuje cechy norm społecznych rodziny i podaje ich przykłady opisuje sposób ich załatwiania za pośrednictwem epuap - wypełnia wniosek o udostępnienie informacji publicznej prawo zwyczajowe, prawo powszechne zwyczajowe - rozpoznaje części składowe normy prawnej między prawem naturalnym a informacji publicznej dla funkcjonowanie demokratycznego społeczeństwa - ocenia postawy obywateli wobec - ocenia kulturę prawną społeczeństwa w 4
- kultura prawna i postawy obywateli wobec wywodzące się z rzymskiego postawy obywateli wobec - opisuje cechy systemu prawnego pozytywnym 2. Źródła i obszary - źródła - źródła poznania - hierarchia aktów prawnych w - prawo wspólnotowe jako źródło w - podział - stosowanie źródła obowiązujące w podział źródła, prawo wewnętrzne, prawo międzynarodowe, prawo publiczne, prawo prywatne, prawo materialne, prawo formalne - opisuje podział - opisuje etapy działalności prawnej źródła obowiązujące w i zna ich hierarchię cechy wewnętrznego, międzynarodoweg o, publicznego, prywatnego, materialnego i formalnego terminu: prawo wspólnotowe - rozróżnia i opisuje źródła wspólnotowego między poszczególnymi rodzajami - ocenia problem zależności między prawem unijnym a prawem polskim 3. Gałęzie wewnętrznego - gałęzie polskiego wewnętrznego - prawo karne i jego zasady - prawo cywilne - prawo administracyjne kodeks, przestępstwo, grzywna rodzaje kar osoba fizyczna, osoba prawna, akt administracyjny źródła - opisuje zasady obowiązujące w prawie karnym różnicę między zdolnością prawną a zdolnością do relacje prawne przewidziane w prawie administracyjnym podział aktów - ocenia problem nadmiernej ilości regulacji prawnych w - ocenia problem zaostrzania kar za najcięższe 5
4. Władza sądownicza w - inne ważniejsze gałęzie w i ich cechy. - charakterystyka władzy sądowniczej - dwuinstancyjność sądownictwa - struktura władzy sądowniczej w - Krajowa Rada Sądownictwa - Sąd Najwyższy - sądy powszechne - sędziowie sądów powszechnych - ławnicy - sądy przewidzianych w polskim Kodeksie karnym sędzia, ławnik strukturę władzy sądowniczej w karnego, cywilnego i administracyjnego cechy karnego, cywilnego i administracyjnego inne niż prawo karne, cywilne i administracyjne gałęzie w kasacja, apelacja, skarga konstytucyjna - omawia zasady funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w, na czym polega immunitet sędziowski oraz konstytucyjne zasady niezawisłości i czynności prawnych - opisuje podział cywilnego inne niż prawo karne, cywilne i administracyjne gałęzie w - omawia zasady, jakimi powinni kierować się sędziowie i członkowie trybunałów warunki, jakie musi spełniać kandydat na ławnika i sposób jego wyboru - opisuje zadania Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, administracyjnych i wskazuje ich przykłady skład i zadania Krajowej Rady Sądownictwa - opisuje strukturę Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu procedurę wszczynania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym i Trybunałem Stanu przestępstwa - ocenia rolę ławników w systemie sądownictwa polskiego 6
5. Postępowanie sądowe 6. Organy ścigania administracyjne i wojskowe - Trybunał Konstytucyjny - Trybunał Stanu - postępowanie sądowe - sprawy cywilne - sprawy karne -sprawy administracyjne - proces cywilny - pozew w procesie cywilnym - proces karny - zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa - sądy polubowne - prokuratura i jej struktury postępowanie sądowe, strona powodowa (powód), strona pozwana (pozwany), - wymienia uczestników procesu cywilnego i procesu karnego - omawia cele i nieusuwalności sędziów - omawia zadania ławników przestępstwo, wykroczenie, mediacja, sąd polubowny - wskazuje przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy cywilne, karne i administracyjne ofiary, świadka i oskarżonego w procesie karnym - omawia cele i wojskowych i administracyjnych uprawnienia Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu przebieg procesu cywilnego i procesu karnego między procesem cywilnym i karnym sposób postępowania po złożeniu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa cechy dobrego mediatora - sporządza według wzoru pozew w procesie cywilnym i zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa - opisuje strukturę postępowanie procesowe, postępowanie nieprocesowe, postępowanie przygotowawcze między postępowaniem procesowym a nieprocesowym - omawia sposób postępowania przed sądem polubownym - omawia zadania - ocenia rolę mediacji w postępowaniu sądowym - ocenia świadomość prawną społeczeństwa polskiego - ocenia poziom i 7
- zadania prokuratury - Krajowa Rada Prokuratury - policja struktura i zadania - działalność i uprawnienia policji - zadania innych służb mundurowych - dzielnicowy - prokuratura i policja w postępowaniu karnym - formy postępowania przygotowawczeg o - Interpol strukturę policji - opisuje zadania policji i innych służb mundurowych uprawnienia policjantów strukturę prokuratury zadania prokuratorów formy działania i zadania dzielnicowych rolę policji i prokuratury w postępowaniu karnym prokuratury - opisuje sposób powoływania i uprawnienia prokuratora generalnego, jakie dla działalności prokuratury ma jej hierarchiczność różne sfery działalności policji Krajowej Rady Prokuratorów między śledztwem a dochodzeniem - omawia skutki postępowania przygotowawczeg o - opisuje strukturę i zadania Interpolu poczucie bezpieczeństwa współczesnych Polaków 7. Nieletni wobec - przestępczość nieletnich - odpowiedzialność prawna nieletnich - sądy rodzinne - środki stosowane przez sądy rodzinne wobec nieletnich - rozumie pojęcia: nieletniego w prawie cywilnym i karnym przejawy demoralizacji nieletnich i popełniane przez - rozumie pojęcie: procesu resocjalizacji - określa granice prawnej odpowiedzialności nieletnich - omawia zadania sądów rodzinnych sposób funkcjonowania sądów rodzinnych w sch przestępczości nieletnich - opisuje środki stosowane przez - omawia przestępczość nieletnich na przykładzie wybranych artykułów z Kodeksu wykroczeń - ocenia poziom przestępczości wśród nieletnich i problem zaostrzenia kar wobec nich 8
1. Czym są? - przepisy prawne dotyczące sprzedaży narkotyków i alkoholu nieletnim oraz palenia w miejscach publicznych - konsekwencje zażywania alkoholu i narkotyków oraz palenia papierosów - proces resocjalizacji - i ich charakter - historia praw - Powszechna deklaracja praw - generacje praw - - dokumenty - - instytucje. - Konwencja praw dziecka nich czyny karalne - omawia konsekwencje zażywania alkoholu i narkotyków oraz palenia papierosów terminu: - omawia charakter praw fundamentalne dla dokumenty stworzone przez Radę Europy i ONZ środki stosowane przez sądy rodzinne wobec nieletnich przepisy prawne dotyczące sprzedaży narkotyków i alkoholu nieletnim oraz palenia w miejscach publicznych Rozdział III: Prawa zapisane w Powszechnej deklaracji praw oraz dziecka zapisane w Konwencji praw dziecka - rozróżnia i charakteryzuje generacje praw sądy rodzinne wobec nieletnich - omawia zasady niezbędne w skutecznym procesie resocjalizacji przynależne do konkretnej generacji praw - omawia strukturę i zadania instytucji stojących na straży uwarunkowania rozstrzygania spraw nieletnich przez organy państwowe - opisuje historię historyczne akty prawne, które miały wpływ na kształtowanie się treść dokumentów dotyczących praw, uchwalonych przez Radę - ocenia problem tzw. czwartej generacji praw 9
2. Międzynarodow y system ochrony praw - system ochrony (Organizacja Narodów Zjednoczonych, Rada Europy, Unia Europejska) - Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu i jego zadania - Europejska Karta Społeczna - Urząd Komisarza Praw Człowieka Rady Europy - Unia Europejska a - Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie - Prawa a organizacje pozarządowe (Amnesty International, Międzynarodowy uregulowane w Europejskiej Karcie Społecznej oraz Karcie praw podstawowych ważniejsze organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony praw instytucje, które stoją na straży, jak funkcjonuje system ochrony - omawia zadania ONZ, Rady Europy i Unii Europejskiej w dziedzinie praw zadania OBWE wpływ organizacji pozarządowych na przestrzeganie zadania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka - omawia wpływ Unii Europejskiej na kształtowanie europejskiego systemu ochrony - omawia strukturę ONZ, Rady Europy i Unii Europejskiej i jej wpływ na przestrzeganie zasady funkcjonowania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka cele i zadania ważniejszych organizacji pozarządowych Europy i ONZ - opisuje zasady i sposób składania skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka - wypełnia formularz skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka według wzoru - omawia zadania Komisarza Praw Człowieka Rady Europy okoliczności powstania OBWE i jej strukturę - ocenia sposoby i skuteczność metod walki z łamaniem 10
Komitet Czerwonego Krzyża, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Human Rights Watch) działających na rzecz ochrony 3. Ochrona praw i wolności w 4. Łamanie praw - w Konstytucji RP - Urząd Rzecznika Praw Obywatelskich - Urząd Rzecznika Praw Dziecka - prawo do prywatności - jednostki w kontaktach z mediami - skarga konstytucyjna - przyczyny łamania praw oraz wolności i obywatela zapisane w Konstytucji RP, na czym polega prawo do prywatności i wskazuje jego zakres - określa jednostki w kontaktach z mediami, jakie są prawne uwarunkowania ograniczenia praw i wolności zapisanych w Konstytucji RP zadania rzecznika i rzecznika praw dziecka - opisuje sposób powoływania oraz funkcjonowania rzecznika praw i rzecznika praw dziecka zasady składania skargi konstytucyjnej, na czym polega zasady i procedury zwracania się z wnioskiem do rzecznika praw obywatelskich i rzecznika praw dziecka - pisze skargę do rzecznika praw obywatelskich według wzoru - wskazuje elementy skargi konstytucyjnej oraz skutki prawne jej uznania przez Trybunał Konstytucyjny w przestrzeganiu - ocenia problem ochrony praw i wolności w - uzasadnia, że nacjonalizm, 11
1. System edukacji w - międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych - łamanie praw kobiet - łamanie praw dziecka - wolność wyznania - problem uchodźców - łamanie praw w Europie (nacjonalizm, szowinizm, rasizm, antysemityzm, ksenofobia) - dopuszczalne ograniczenie praw - charakterystyka polskiego systemu edukacji - zadania MEN i samorządów - zadania szkoły nacjonalizm, rasizm, antysemityzm przyczyny łamania zadania szkoły i obowiązki ucznia, jakie są szowinizm, ksenofobia przyczyny łamania - wskazuje przykłady państw, w których nie przestrzega się lub są one zagrożone - omawia przykłady łamania praw kobiet i dzieci - podaje przykłady łamania wolności wyznania przyczyny uchodźstwa we współczesnym świecie Rozdział IV: Edukacja i praca system edukacji w, jaką rolę w szkole pełni międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych cele i zasady konwencji genewskich i uzupełniających je protokołów - omawia sytuację uchodźców we współczesnym świecie przejawy nacjonalizmu, szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii, w jakich okolicznościach można ograniczyć zadania MEN i samorządów lokalnych w dziedzinie między rozwiniętymi krajami demokratycznymi a państwami, które powstały w XX w. i nie mają tradycji demokratycznych - opisuje działalność Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców, na czym polegają zadania szkoły w zakresie nauczania i pracy szowinizm, rasizm, antysemityzm i ksenofobia stanowią przykłady łamania praw - ocenia przejawy nacjonalizmu, szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii - ocenia skuteczność polskiego systemu edukacji 12
2. Polskie szkoły wyższe - statut i inne szkolne dokumenty - i obowiązki uczniów - postępowanie w sytuacji złamania praw ucznia - konsekwencje niedopełniania obowiązków szkolnych - organizacja studiów system boloński - zalety i wady systemu bolońskiego - wybór kierunków studiów - zasady przyjmowania kandydatów na uczelnie wyższe - warunki przyjęć na uczelnie - charakterystyka wybranych kierunków studiów - kształcenie konsekwencje niedopełniania obowiązków szkolnych - określa kryteria wyboru kierunku studiów, na czym polega kształcenie ustawiczne statut, na czym polega system boloński w organizacji studiów wyższych zasady i warunki przyjęć na wyższe uczelnie edukacyjne programy unijne edukacji inne niż statut dokumenty obowiązujące w szkole - opisuje procedurę postępowania w przypadku złamania praw ucznia wybrane kierunki studiów, na czym polega istota programu Comenius opiekuńczowychowawczej przebieg postępowania kwalifikacyjnego na wybrany kierunek studiów i sposób obliczania ilości punktów ofertę edukacyjnych programów unijnych - ocenia system boloński wskazując jego zalety i wady - ocenia kształcenia ustawicznego dla gospodarki i społeczeństwa 13
3. Kształcenie za 4. Podróżowanie po Europie i świecie ustawiczne - edukacyjne programy unijne - program Comenius - możliwości kształcenia za - charakterystyka kształcenia wyższego w wybranych krajach UE - matura międzynarodowa - program matury międzynarodowej - obywatel w podróży - utrata dokumentów za - Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego - strefa Schengen i jej granice - charakterystyka zjawiska terroryzmu zasady podejmowania studiów wyższych za strefa Schengen, terroryzm, w jaki sposób Ministerstwo Spraw Zagranicznych dba o interesy Polaków przebywających za zasady podejmowania studiów wyższych i warunki kształcenia się za procedurę postępowania w przypadku utraty dokumentów lub problemów zdrowotnych podczas pobytu za, jak funkcjonuje strefa Schengen cechy zjawiska, na czym polega program matury międzynarodowej korzyści, jaki daje uczniom realizowanie programu matury międzynarodowej - opisuje dokumenty zdrowotne, niezbędne podczas pobytu za - opisuje zasady przekraczania granic zewnętrznych i wewnętrznych strefy Schengen miejsca szczególnie narażone na szkolnictwo wyższe w wybranych krajach UE okoliczności powstania strefy Schengen - omawia zasady przewozu żywności i leków w komunikacji samolotowej - opisuje sytuacje, które powinny wzbudzić obawy zagrożenia atakiem - ocenia problem tzw. drenażu mózgów z punktu widzenia interesów Polski - ocenia rolę strefy Schengen dla obywateli Unii Europejskiej 14
terroryzmu terroryzm terrorystycznym 5. Praca w i za - praca młodzieży w UE - dziecko i młodociany a problem podejmowania pracy - praca młodocianych w - praca w Wielkiej Brytanii - podatki i umowy - Europass - powrót do kraju umowazlecenie, umowa o dzieło, umowa o pracę obowiązki pracodawcy zatrudniającego młodocianych pracowników terminu: Europass uwarunkowania podejmowania pracy przez młodocianych zasady zatrudniania młodocianych w rolę Europass w podejmowaniu pracy za przez młodych ludzi formalności związane z rejestracją i podejmowaniem pracy za na przykładzie Wielkiej Brytanii różnice w umowach podpisywanych z młodymi pracownikami ułatwienia w powrocie do kraju Polaków pracujących za, jaką rolę dla młodych ludzi mają uregulowania prawne Europejskiego paktu na rzecz młodzieży dokumenty wchodzące w skład Europass - sporządza Europass-CV według wzoru - ocenia problem emigracji ludzi młodych w poszukiwaniu pracy 15