Walcz z automatem Czy świadomość typowych zachowań może pomóc w byciu skutecznym traderem? Jak radzić sobie ze stresem? Grzegorz Zalewski
Przypomnij sobie najgorszą transakcję Grzegorz Zalewski 2010 2
Mimo dywersyfikacji i zarządzania pozycjami Wszystkie pozycje poszły w złym kierunku Bezsenna noc tradera Dźwignia nieco większa niż standardowo. Dzienna zmienność portfela w ostatnich dniach -7%/+5% Noc pobudka z powodów osobistych, które zdominowane zostały przez myśli o tradingu Grzegorz Zalewski 2010 3
Objawy stresu Bezsenność Ból pod lewa łopatką/żołądka/głowy Nerwowość Trudności z koncentracją Niepokój Ogólne rozdrażnienie Obwinianie się o brak konsekwencji i nie przestrzeganie wcześniejszych założeń. Grzegorz Zalewski 2010 4
Czym jest stres Image: m_bartosch / FreeDigitalPhotos.net Grzegorz Zalewski 2010 5
Stres Krótkotrwały stres może być korzystny dla organizmu Przewlekły stres prowadzi do wydzielania hormonu kory nadnerczy (kortyzolu) powodującego podwyższenie poziomu cukru we krwi i zwiększenia metabolizmu. Dzięki tym zmianom organizm jest w stanie utrzymać długotrwałą aktywność. KOSZTEM zmniejszenia aktywności układu odpornościowego Grzegorz Zalewski 2010 6
Długotrwały stres Osłabienie pamięci Zmniejszenie odporności Wrzody żołądka Zaburzenia libido Grzegorz Zalewski 2010 7
Co nas inwestorów najczęściej stresuje Działanie pod presją czasu/otoczenia Ryzyko porażki/błędów Niespodziewane informacje Dynamika pracy Brak informacji/nadmiar informacji Grzegorz Zalewski 2010 8
Czas na zmiany Grzegorz Zalewski 2010 9
Przypomnij sobie swoją najboleśniejszą stratę na rynku. Wymień (możliwie krótko) 5 powodów, które Twoim zdaniem do niej doprowadziły. Emocje Chęć bardzo szybkiego i dużego zarobku/pazerność postawienie wszystkiego na jedna karte Nadmierna pewność siebie Nadmierne zaangażowanie Brak potwierdzenia formacją Próba przewidywania przyszłych zmian cen brak doświadczenia bezmyślność Zbyt wczesne wejście na rynek Brak stopa Grzegorz Zalewski 2010 10
Przypomnij sobie swoją najlepszą transakcję na rynku. Wymień (możliwie krótko) 5 przyczyn, które stały za Twoim sukcesem. Odpowiednie (systematyczne) zarządzanie wielkością pozycji Brak chęci szybkiej realizacji zysków wytrzymanie do końca Czystość umysłu (ignorowanie niepotrzebnych informacji - szumu ) Gra z trendem Głęboka analiza fundamentalna Wyczucie momentu wejścia Przewidzenie zwiększenia zmienności Powstrzymanie emocji konsekwencja w trzymaniu się założeń transakcji Cierpliwość Powierzenie pieniędzy komuś innemu kto nimi zarządzał Grzegorz Zalewski 2010 11
Autoanaliza Wiedza o naszych zachowaniach może być znacznie ważniejsza niż znajomość kolejnej metody analitycznej Grzegorz Zalewski 2010 12
Dlaczego bywamy automatami Systemy myślenia przy podejmowaniu decyzji System Intuicyjny/odruchowy 1. Automatyczny 2. Kierowany przez wpływ doświadczeń 3. Skojarzeniowy 4. Doświadczany pasywnie/przedświadomie System refleksyjny/racjonalny 1. Podlegający kontroli 2. Kierowany świadomą analizą sytuacji 3. Logiczny/dedukcyjny 4. Doświadczany aktywnie/świadomie Źródło: Joseph LeDoux/T.Zaleśkiewicz Grzegorz Zalewski 2010 13
Heurystyki, czyli jesteśmy wszyscy poddani tym samym mechanizmom Uproszczenia przy podejmowaniu decyzji pozwalają nam działać. Czasem jednak prowadzą do kłopotów Grzegorz Zalewski 2010 14
Eliminacja emocji, czyli niemożliwe Image: jscreationzs / FreeDigitalPhotos.net Grzegorz Zalewski 2010 15
Czy na pewno trzeba mieć uszkodzony mózg? Osoby, które nie są w stanie przewidzieć nieprzyjemności związanych z prawdopodobnym rezultatem swoich działań, mają tendencję do podejmowania złych decyzji. (szczególnie jeśli mają uszkodzenie kory przedczołowej) Grzegorz Zalewski 2010 16
Trzy podstawowe aspekty działania na rynku METODA ZLECENIA STOP RYZYKO PSYCHOLOGIA Grzegorz Zalewski 2010 17
Dlaczego zlecenia stop są tak istotne Eliminacja niepewności (związanej z wielkością straty) Przygotowanie się na najgorszy scenariusz Świadomość zagrożeń związanych ze spekulacją. Grzegorz Zalewski 2010 18
Pokonać strach Emocje pojawiające się pod wpływem stresu (np. straty) są możliwe do opanowania, pod warunkiem wcześniejszego ustalenia reguł postępowania (plan/stopy/wyjście z pozycji). Grzegorz Zalewski 2010 19
Nie myśl o najgorszym Czy zdarzyło Ci się w trakcie złej inwestycji liczyć ile mogę jeszcze stracić i w reakcji na wynik jeszcze bardziej zwiększyć poziom stresu? Opracuj własne techniki odsuwania złych myśli (sport/medytacja/przekopanie ogrodu) Grzegorz Zalewski 2010 20
Stwórz własny komitet inwestycyjny Prowadzenie SYSTEMATYCZNE dziennika (choćby w formie symbolicznej) porządkuje motywy zawieranych przez Ciebie transakcji; pomysły inwestycyjne i oddala działanie pod wpływem impulsu/chwili Niektórzy sugerują uwzględnianie własnego stanu emocjonalnego Grzegorz Zalewski 2010 21
Prowadź dziennik Prowadź dziennik (nie muszą to być wywody) nie odpuszczaj, zwłaszcza w sytuacji niepowodzeń Linda Raschke Od mojego pierwszego mistrza, nauczyłam się rutynowo każdego dnia robić podsumowania. Choć mam te same informacje na komputerze, robię to również ręcznie. Mam notatniki pełne liczb, do których nigdy nie zajrzałam. Ale jest to dla mnie dowód codziennej pracy, tego że każdego dnia podsumowuję co się zdarzyło Grzegorz Zalewski 2010 22
1. Aktualna ocena sytuacji. 2. Lista obserwacyjna powód Bieżące inwestycje Spółka XYZ Kupiona po... Aktualna cena... Zysk/Strata Oczekiwany zysk... Maksymalna dopuszczalna strata... Horyzont inwestycji... Nieprzewidziane wcześniej zagrożenia:... Aktualna ocena: warto/nie warto/do zastanowienia Grzegorz Zalewski 2010 23
Analizuj własne uczucia i emocje Wypunktuj najczęstsze problemy W którym momencie zdarza Ci się ekscytacja z transakcji (i jaki ostatecznie jest jej wynik) W którym momencie pojawia się lęk przed pozostawaniem na rynku Grzegorz Zalewski 2010 24
Jak często poddajesz się presji Nawet niewielkie zaskoczenie związane z funkcjonowaniem rynków finansowych może skłonić nas do podjęcia radykalnej decyzji bez rozstrzygania, czy nagła modyfikacja strategii faktycznie jest uzasadniona Jason Zweig Grzegorz Zalewski 2010 25
Czy liczysz zyski przed zakończeniem transakcji? Duże oczekiwania w momencie zaskoczenia prowadzą do wielkich frustracji Oczekiwanie na zyski utrudnia rzetelne wypełnienie strategii (zrealizowanie stopa itp.) Żal za utratą potencjalnych zysków może być niesłychanie silny Grzegorz Zalewski 2010 26
Grasz swoimi pieniędzmi czy zarobionymi Nie traktuj zarobionych pieniędzy jako pieniędzy do stracenia Grzegorz Zalewski 2010 27
Czy szukasz wyłącznie informacji potwierdzających Twoją transakcję? Najważniejsza lekcja, jakiej się nauczyłem to - jak pozbyć się własnych opinii, zanim pozbędę się pieniędzy David Nassar Grzegorz Zalewski 2010 28
zarządzanie ryzykiem = zarządzenie emocjami Zarządzanie ryzykiem Zarządzanie kapitałem Zarządzanie emocjami Grzegorz Zalewski 2010 29
Co robisz jak zaczynasz dłużej tracić Wymień swoje typowe zachowania Grzegorz Zalewski 2010 30
Stres psychologiczny jak go obniżać Grzegorz Zalewski 2010 31
Radź sobie ze stresem Możliwość rozładowania napięcia Ćwiczenia fizyczne Medytacja Poczucie kontroli Wsparcie społeczne Grzegorz Zalewski 2010 32
Możliwość rozładowania frustracji i napięcia Image: Ambro / FreeDigitalPhotos.net Grzegorz Zalewski 2010 33
Ćwiczenia fizyczne obniżają napięcie i osłabiają reakcję stresową ale Działają kilka godzin do jednego dnia po ćwiczeniu Powinny być dobrowolne i regularne Image: Ambro / FreeDigitalPhotos.net Grzegorz Zalewski 2010 34
Obniżenie poziomu glikokorytkoidów, ciśnienia krwi i napięcia ale Fizjologiczne korzyści podczas medytacji są udowodnione. Nie jest jasne, czy utrzymują się dłużej Image: Ambro / FreeDigitalPhotos.net Grzegorz Zalewski 2010 35
Poczucie kontroli Image: Suat Eman / FreeDigitalPhotos.net Grzegorz Zalewski 2010 36
Wsparcie społeczne (od właściwych osób) Grzegorz Zalewski 2010 37
Po prostu zacznij Image: Ambro / FreeDigitalPhotos.net Grzegorz Zalewski 2010 38
Twoja świadomość musi okazać się dość silna, by zapanować nad instynktem. Grzegorz Zalewski 2010 39
Dziękuję za uwagę Kontakt: poczta@gzalewski.pl Zdjęcia: BladeRunner, Dune blogi.bossa.pl Grzegorz Zalewski 2010 40