KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI Z BIOLOGII POZIOM PODSTAWOWY CZERWIEC 0 Zasady oceniania Model odpowiedzi uwzgl dnia jej zakres merytoryczny, ale nie jest cis ym wzorcem sformu owania (poza odpowiedziami jednowyrazowymi i do zada zamkni tych). Za odpowiedzi do poszczególnych zada przyznaje si wy cznie pe ne punkty. Za zadania zamkni te, w których udzielono odpowiedzi wi cej ni wynika to z polecenia nale y przyzna zero punktów. Za zadania otwarte, za które mo na przyzna tylko jeden punkt, przyznaje si punkt wy cznie za odpowied w pe ni poprawn. Za zadania otwarte, za które mo na przyzna wi cej ni jeden punkt, przyznaje si tyle punktów, ile prawid owych elementów odpowiedzi, zgodnie z wyszczególnieniem w modelu, przedstawi zdaj cy. Je eli podano wi cej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) ni wynika to z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile jest w poleceniu. Je eli podane w odpowiedzi informacje wiadcz o braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczaj udzielonej prawid owej odpowiedzi lub zawieraj b d merytoryczny, odpowied tak nale y oceni na zero punktów. Uwagi do zapisu modelu: Odpowiedzi alternatywne (tylko jedna z nich podlega ocenie) oddzielone s od siebie uko nikami (/), np.: ruch ko czyn / ruch i w ocenie s równowa ne. Sformu owanie zapisane w nawiasach nie jest wymagane w odpowiedzi. Jego umieszczenie w odpowiedzi nie ma wp ywu na ocen. Numer zadania. a) Za zaznaczenie makrocz steczki pkt C / glikogen Oczekiwana odpowied b) Za podanie nazwy zwi zku chemicznego b d cego monomerem pkt glukoza Maksymalna punktacja za zadanie Uwagi
. Za poprawn ocen wszystkich stwierdze pkt P, F, P. Za zaznaczenie zdania, które nie dotyczy tkanek nab onkowych pkt C. / Nab onki zapewniaj rusztowanie i sztywno ca ego organizmu, nadaj spoisto jego tkankom. 4. Za poprawne zaznaczenie skutków niedoboru wit. D pkt B / Krzywica u dzieci, odwapnienie ko ci u doros ych. 5. Za wskazanie kolumny ilustruj cej zawarto w ókien mi niowych typu I i uzasadnienie wyboru pkt Przyk ad odpowiedzi: Kolumna A poniewa du a ilo tych w ókien wyst puje w mi niu d ugodystansowca, którego mi nie (podczas biegu) wykonuj d ugotrwa prac i nie powinny si szybko m czy. Kolumna A poniewa w ókien tych musi by wi cej u osób, które uprawiaj sporty wytrzyma o ciowe. 6. Za wszystkie poprawnie uporz dkowane etapy pkt kolejno etapy:, 5, 4,, 7. Za poprawne zaznaczenie badania opisuj cego badanie przesiewowe pkt D./ Badanie mammograficzne obejmuj ce wszystkie kobiety w okre lonym przedziale wiekowym.
8. a) Za podanie litery oznaczaj cej stref repolaryzacji b ony komórkowej pkt strefa oznaczona liter A b) Za poprawne wyja nienie znaczenia procesu repolaryzacji pkt Dzi ki repolaryzacji b ona aksonu mo e ponownie przewodzi impuls. c) Za zaznaczenie w a ciwego doko czenia zdania pkt A. / wolniej i w sposób ci g y. 9. a) Za poprawne okre lenie miejsca wyst powania komórek receptorowych i podanie rodzaju komórek przewa aj cych (g ównie wyst puj cych) pkt A / punkt ostrego widzenia zawiera tylko komórki czopkono ne/ czopki/ przewa aj tu czopki/ wyst puje tu najwi ksze zag szczenie czopków b) Za poprawne wyja nienie powiedzenia pkt Przyk ad wyja nienia W ciemno ciach widzenie zawdzi czamy komórkom pr cikono nym, dzi ki którym widzimy obraz niekolorowy/ bia o-czarny i nieostry/ nie mo emy odró ni kolorów. c) Za znaczenie czynno ci dot. choroby wieku starczego pkt A. / Odczytywanie wiadomo ci SMS na ekranie telefonu komórkowego. 0. Za podanie przyk adu dzia ania kalcytoniny: pkt przyk ad B. / Zmniejszenie wch aniania wapnia w jelicie.
. Za ka dy z podanych sposobów po pkt. odporno czynna naturalna: A / Przebyte zaka enia lub choroby. odporno czynna sztuczna: D / Szczepienia ochronne.. Za wszystkie poprawnie ocenione stwierdzenia pkt P, F, P. a) Za podkre lenie w a ciwego uk adu pkt uk ad wydalniczy b) Za poprawn ocen wszystkich sytuacji pkt Poprawne odpowiedzi nie, tak, nie 4. a) Za podanie w a ciwej liczby z bów w uz bieniu mlecznym i w uz bieniu sta ym pkt Poprawne odpowiedzi Uz bienie mleczne: 0, Uz bienie sta e: b) Za podanie rodzaju brakuj cych z bów w uz bieniu mlecznym pkt W uz bieniu mlecznym brak jest z bów przedtrzonowych. 5. b) Za ka d poprawnie podan funkcj wskazanych z bów po pkt Przyk ady poprawnych odpowiedzi: Z by przednie s u do odgryzania / odcinania k sów po ywienia. Z by tylne s u do rozdrabniania i mia d enia pokarmu. 4
6. Za wybór schematu przedstawiaj cego w a ciwy sk ad diety i poprawne uzasadnienie jej wyboru pkt Przyk ady poprawnych odpowiedzi Dieta na schemacie II, poniewa zawiera ma o t uszczów/ mi sa. Dieta na schemacie II, poniewa zawiera du o warzyw i owoców. 7. a) Za podanie czterech nazw rodzajów sk adników pokarmowych pkt Zapodanie dwóch nazw sk adników pkt Poprawne odpowiedzi W glowodany, bia ka, t uszcze, witaminy / sole mineralne b) Za podanie miejsc/ a trawienia wybranego sk adnika pkt Przyk ady odpowiedzi: W glowodany s trawione w jamie ustnej i dwunastnicy/ w jamie ustnej/ w dwunastnicy. Bia ka trawione s w o dku i w dwunastnicy/ w o dku/ w dwunastnicy. T uszcze trawione s w dwunastnicy. 8. Za podanie ka dego z dwóch poprawnych przyk adów dzia a przyczyniaj cych si do utrzymania deficytu energetycznego i schudni cia po pkt Przyk ady poprawnych odpowiedzi Nale y wydatkowa wi cej energii ni pobiera si z pokarmem. Mo na zmniejszy warto energetyczn pobieranego pokarmu. Nale y zwi kszy aktywno fizyczn poprzez trening (gimnastyka, si ownia, jogging, spacery itp.). Mo na dobra odpowiedni diet (zawieraj c mniej t uszczów (nasyconych)/ w glowodanów; zawieraj c wi cej bia ek/ wi cej warzyw i owoców). Unika mieciowego jedzenia. Do uznania odpowiedzi: trawienie sk adników w jelicie cienkim. zapocz tkowanie trawienia t uszczów w o dku. sole mineralne i witaminy nie podlegaj trawieniu. Do uznania odpowied ogólna: Je mniej/ mniejsze porcje. 5
9. Za wybór w a ciwego rodzaju ruchów jelita i wyja nienie ich znaczenia dla dalszych procesów trawienia pkt rodzaj ruchów jelita: schemat I Miazga pokarmowa zostaje wymieszana z sokami trawiennymi, co u atwia trawienie (chemiczne) i wch anianie produktów trawienia. 0. a) Za wykazanie na podstawie tekstu, e celiaklia mo e by chorob autoimmunizacyjn pkt U osób ze sk onno ci do celiakii gluten obecny w diecie inicjuje aktywacj wielu komórek uk adu odporno ciowego, czego przejawem jest stan zapalny i niszczenie nab onka jelita. U osób ze sk onno ci do celiakii gluten obecny w diecie inicjuje aktywacj wielu komórek uk adu odporno ciowego przeciwko w asnym tkankom. b) Za poprawnie sformu owane zalecenia dietetycznego pkt Przyk ad odpowiedzi Nale y unika potraw z m ki pszennej i ytniej (chleba, ciast), produktów z ziarna j czmiennego (kaszy, p atków). Nale y spo ywa produkty bezglutenowe, np. z m ki kukurydzianej.. a) Za zaznaczenie nazwy cz steczki kwasu nukleinowego oznaczonego liter X pkt C / mrna b) Za wyja nienie roli, jak pe ni ten kwas w przedstawionym procesie pkt Pe ni funkcj matrycy, wed ug której na rybosomach syntetyzowane jest bia ko. 6
. a) Za zaznaczenie w a ciwego zako czenia zdania pkt odpowied A. / recesywny b) Za poprawne zapisanie genotypów pkt Poprawne odpowiedzi Genotyp dziewczynki: aa; Genotyp matki: Aa, Genotyp ojca: Aa c) Za poprawne zaznaczenie prawdopodobie stwa) pkt prawdopodobie stwo: A. / 5%. a) Za poprawne wyja nienie sprz enia hemofilii z p ci pkt Allel tej choroby wyst puje na chromosomie X / chromosomie p ci X. b) Za podanie, e jest to allel recesywny i poprawne uzasadnienie pkt Przyk ady poprawnych odpowiedzi Jest to allel recesywny, poniewa objawy choroby wyst puj (przede wszystkim) u m czyzn, a posiadaj oni tylko jeden chromosom X. Gdyby choroba warunkowana by a allelem dominuj cym, to jej objawy wyst powa yby zarówno m czyzn jak i u kobiet. 4. a) Za zaznaczenie w a ciwego typu opisanej mutacji pkt mutacja C / chromosomowa dotycz ca struktury chromosomów b) Za podanie nazwy tej mutacji pkt translokacja (wzajemna) 5. Za poprawne zaznaczenie zwi zku o dzia aniu mutagennym dla cz owieka pkt A / kwas azotowy (III) 7
6. Za poprawne podanie znaczenia bada w transplantacji narz dów cz owieka pkt Przyk ad odpowiedzi: Badania te mog umo liwi transplantacj narz dów wi transgenicznych w miejsce niedzia aj cych narz dów cz owieka, poniewa antygeny na powierzchni komórek narz dów zmodyfikowanych wi b d bardziej podobne do antygenów ludzkich, co mo e u atwi przyjmowanie/ nie odrzucanie przez organizm cz owieka narz dów po transplantacji (ksenotransplantacji). 7. Za zaznaczenie informacji odnosz cej si do ekosystemu naturalnego pkt A. / Ekosystem ten jest eksploatowany przez cz owieka, jest wi c zmieniony w stosunku do ekosystemu pierwotnego, ale wci przypomina go wygl dem i sk adem gatunkowym. 8. Za zaznaczenie w a ciwego okre lenia allelopatii pkt D. / antagonistyczn bezpo redni. 9. a) Za zaznaczenie dzia alno ci cz owieka, która spowodowa a wygini cie warzuchy polskiej pkt B./ Niszczenie naturalnych rodowisk b) Za podanie warunków, jakie powinny spe nia siedliska, na które powinna by przeniesiona warzucha polska pkt Aby zachowa warzuch polsk jako gatunek nale y przenie jej okazy na piaszczyste obszary w pobli u róde z zimn wod. 8
0. Za ka dy z dwóch poprawnie podany sposobów zmniejszania zanieczyszcze po pkt Przyk ady poprawnych odpowiedzi. Budowa przydomowych oczyszczalni cieków dla gospodarstw indywidualnych. Dbanie o szczelno przydomowych szamb.. Wykorzystywanie przez ma e kot ownie filtrów dla usuwanych dymów. Zmiana instalacji grzewczych i kuchennych (w domach) z w glowych na gazowe i elektryczne. Instalowanie baterii solarnych do ogrzewania wody i pomieszcze. 9