STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY I MIASTA JANIKOWO NA LATA 2013 2020

Załącznik nr 1 do uchwały Nr XXV/182/2013 Rady Miejskiej w Janikowie z dnia 27 marca 2013r. STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY I MIASTA JANIKOWO NA LATA 2013 2020 JANIKOWO 2013 1

SPIS TREŚCI I. Podstawy opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych 4 1. Wprowadzenie 4 2. Krajowe regulacje prawne.. 6 3. Podstawy prawne w zakresie planowania polityki społecznej w Unii Europejskiej. 9 4. Struktura dokumentu.. 12 II. Charakterystyka Gminy Janikowo. 13 1. PołoŜenie. 13 2. Ludność... 15 3. Mieszkalnictwo... 15 4. Oświata... 16 5. Kultura 18 6. Sport 19 7. Gospodarka gminy i działalność gospodarcza 20 8. Organizacje społeczne działające na terenie Gminy Janikowo 21 9. Ochrona zdrowia. 24 III. 10. Pomoc społeczna 24 Diagnoza sytuacji społecznej na terenie Gminy Janikowo 27 1. Bezrobocie.. 27 2. Ubóstwo.. 30 3. Niepełnosprawność i długotrwała choroba. 31 4. UzaleŜnienia... 34 4.1. Alkoholizm.. 35 4.2. Narkomania.. 36 5. Przemoc w rodzinie 38 2

6. Niewydolność opiekuńczo wychowawcza.. 39 7. Bezdomność 41 8. Integracja społeczna w gminie 43 9. Hierarchia problemów i potrzeb. 43 IV. Kierunki rozwoju Gminy 44 1. Kapitał społeczny Gminy Janikowo... 44 2. Misja... 45 3. Wizja... 45 4. Cele. 46 5. Realizacja Strategii w latach 2013 2020.. 50 V. Zarządzanie realizacją Strategii.. 55 1. Ocena stopnia realizacji Strategii... 55 1.1. Koordynacja realizacji Strategii.. 1.2. Monitoring Strategii. 1.3. System aktualizacji Strategii 2. Źródła finansowania... 56 3. Uwagi końcowe.. 57 55 55 56 3

I. PODSTAWY OPRACOWANIA STRATEGII ROZWIAZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH 1. Wprowadzenie Wraz z zaliczeniem Polski w poczet państw Unii Europejskiej samorządy gminne stanęły przed obowiązkiem przejęcia na siebie wielu zadań w obszarze polityki społecznej. Podstawę prawną stanowi tu art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 o pomocy społecznej (Dz.U. z 2013r, poz. 182.). Znajdujemy w niej zapis mówiący iŝ: Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym naleŝy: opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Zwiększająca się ilość problemów społecznych, a takŝe ich specyfika, uzaleŝniona od typu społeczeństwa, jak i warunków prawno ekonomicznych, stawiają jednostkę samorządu terytorialnego, jaką jest gmina przed niezwykle waŝnym, jak i trudnym zadaniem. Zgodnie z art. 16b ustawy o pomocy społecznej strategia, o której mowa powinna zawierać w szczególności: 1) diagnozę sytuacji społecznej, 2) prognozę zmian w zakresie objętym strategią, 3) określenie: a) celów strategicznych projektowanych zmian, b) sposobu realizacji strategii oraz jej ram finansowych, c) wskaźników realizacji działań. Od efektywności rozwiązywania problemów społecznych zaleŝy bowiem funkcjonowanie społeczności lokalnej. Pełnię osiąga ona wtedy, gdy jest w stanie skutecznie realizować swoje cele oraz zaspokajać potrzeby swych członków na róŝnych płaszczyznach. Specyfika problemów społecznych leŝy w jej złoŝonej strukturze. Bardzo często wiele trudności przysparza identyfikacja problemu. Powodem tego jest fakt, iŝ problemy społeczne nie występują w pojedynkę. Zazwyczaj pojawienie się jednego problemu implikuje powstanie innego, np. bezrobocie powoduje ubóstwo, ubóstwo zaś przygotowuje dobry grunt pod rozwój patologii, które z kolei przyczyniają się do dysfunkcji rodziny, problemów wychowawczych itp. Zatem, aby w jak największym stopniu zminimalizować skutki problemów społecznych, naleŝy dobrze zdiagnozować ich źródło, by podjęte działania były efektywne od samego początku. 4

Ukierunkowanie działań wyłącznie na sferę Ŝycia materialnego nie wyeliminuje nabrzmiałych problemów społecznych. Cele działań strategicznych muszą być wielopłaszczyznowe. Muszą w swej istocie uwzględniać nadrzędność człowieka jako jednostki, dla której najbardziej naturalnym miejscem rozwoju jest rodzina. Umocnienie rodziny to stworzenie warunków do samodzielnego pełnienia funkcji jej przynaleŝnych. Działaniom na rzecz materialnej sfery Ŝycia muszą towarzyszyć takŝe inne, wpływające na polepszenie warunków mieszkaniowych, rozwój oświaty, dostępność do ochrony zdrowia i dóbr kultury oraz wypoczynku. Lokalna polityka społeczna zgodnie z celami ogólnopaństwowymi oraz europejskimi winna odnosić się do trzech obszarów: - polepszenia warunków Ŝycia - prawa do zatrudnienia i prawa do wykształcenia, - stworzenia systemu zabezpieczenie społecznego, którego jednym z ogniw jest pomoc społeczna. Zasady, którymi winna kierować się polityka społeczna, takŝe lokalna, sprowadzają się do: - subsydialności - poszanowania wolności osobistej, - solidarności. Ogólnie akceptowanymi wartościami polityki społecznej są: - bezpieczeństwo socjalne tj. gwarancja dochodów i usług na wypadek pojawienia się tzw. ryzyka socjalnego (choroba, bezrobocie, inwalidztwo itp.) - wiara w zasoby ludzkie, a więc inwestycje w człowieka, tzw. tworzenie równych szans rozwoju ludzi, - pokój społeczny, traktowany jako wartość podstawowa dla utrzymania harmonijnej współpracy i współŝycia między ludźmi (redystrybucja dochodu narodowego na rzecz grup upośledzonych jak i dialogu społecznego). - Ŝycie rodzinne uznanie rodziny za podstawową instytucję społeczną, polityka społeczna jest polityką prorodzinną. 2. Krajowe regulacje prawne Obowiązek opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wynika z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. RóŜnorodność problemów społecznych występujących w gminie powoduje konieczność wzięcia pod uwagę takŝe innych aktów prawnych, które mają istotny wpływ na konstrukcję dokumentu i rozwiązywania zadań społecznych w przyszłości. Są to: 5

1) Wspomniana ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz.U. z 2013, poz. 182), która poza koniecznością opracowania strategii określa pozostałe zadania gminy (własne i zlecone) tj. - zadania w zakresie pomocy społecznej, - rodzaje świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb ich udzielania, - organizacje pomocy społecznej, - zasady i tryb postępowania kontrolnego w zakresie pomocy społecznej. 2) Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz.U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) regulująca zakres i charakter zadań spoczywający na gminie, w tym: - ochronę zdrowia, - pomoc społeczną, - gminne budownictwo mieszkaniowe, - edukację publiczną, - kulturę, w tym biblioteki gminne i inne instytucje kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, - kulturę fizyczną i turystykę, w tym tereny rekreacyjne i urządzenia sportowe, - porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli oraz ochronę przeciwpoŝarową, w tym wyposaŝenie i utrzymanie gminnego magazynu przeciwpoŝarowego, - współpracę z organizacjami pozarządowymi, - współpracę ze społeczeństwem lokalnymi i regionalnymi innych państw. 3) Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 z późn. zm.), regulująca system poza ubezpieczeniowych świadczeń społecznych finansowanych w całości ze środków budŝetu państwa, całkowicie odrębny od systemu pomocy społecznej. 4) Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (tekst jednolity Dz. U. z 2011 Nr 43, poz. 225 z późn. zm.). Ustawa ta stwarza szansę na powrót do społeczeństwa osobom, które z róŝnych powodów znalazły się na marginesie Ŝycia społecznego. Ustawa ma zastosowanie przede wszystkim do osób, które nie posiadają własnych dochodów, a w szczególności osób bezdomnych w procesie wychodzenia z bezdomności, osób uzaleŝnionych od alkoholu lub narkotyków w procesie leczenia, osób chorych psychicznie, długotrwale bezrobotnych, byłych więźniów oraz uchodźców. Drugą formą pomocy przewidzianą w ustawie jest wsparcie zatrudnienia osób, które uległy wykluczeniu społecznemu. 6

5) Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2011r. nr 149 poz. 887 z późn. zm.), która określa: - zasady i formy wspierania rodziny przeŝywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo wychowawczych, - zasady i formy sprawowania pieczy zastępczej oraz pomocy w usamodzielnianiu jej pełnoletnich wychowanków, - zadania administracji publicznej w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, - zasady finansowania wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, - zadania w zakresie postępowania adopcyjnego. 6) Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, z późn. zm.). Według ustawy ochronę zdrowia psychicznego zapewniają organy administracji rządowej i samorządowej oraz instytucje do tego powołane. Ustawa przewiduje, Ŝe w działaniach z zakresu ochrony zdrowia psychicznego mogą uczestniczyć stowarzyszenia i inne organizacje społeczne, fundacje, samorządy zawodowe. Kościoły i inne związki wyznaniowe oraz grupy samopomocy pacjentów i ich rodzin, a takŝe inne osoby fizyczne i prawne. 7) Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności poŝytku publicznego i o wolontariacie (tekst jednolity Dz.U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.). Ustawa jest aktem prawnym wprowadzającym kompleksowe rozwiązania dotyczące podstawowych dziedzin działalności organizacji pozarządowych w Polsce. Obszary, które reguluje ustawa to: - prowadzenie działalności poŝytku publicznego (działalność odpłatna i nieodpłatna poŝytku publicznego), uzyskiwanie przez organizacje pozarządowe statusu organizacji poŝytku publicznego oraz konsekwencje z tym związane (warunki uzyskania statusu), nadzór nad prowadzeniem działalności poŝytku publicznego, wolontariat. 8) Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jednolity Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.). Ustawa określa zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej. Zadania te są realizowane przez instytucje rynku pracy działające w celu: pełnego i produktywnego zatrudnienia, rozwoju zasobów ludzkich, osiągnięcia wysokiej jakości pracy, wzmacniania integracji oraz solidarności społecznej. 9) Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. Nr 210, poz. 2135 z późn. zm.). ustawa określa; warunki udzielania i zakres świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. 7

10) Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jednolity Dz.U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z późn. zm.). Przepisy tej ustawy nakładają na organy administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego obowiązek podejmowania działań zmierzających do ograniczania spoŝycia napojów alkoholowych oraz zmiany struktury ich spoŝywania, inicjowania i wspierania przedsięwzięć mających na celu zmianę obyczajów w zakresie sposobu spoŝywania tych napojów, działania na rzecz trzeźwości w miejscu pracy, przeciwdziałania powstawaniu i usuwaniu następstw naduŝywania alkoholu, a takŝe wspierania działalności w tym zakresie organizacji społecznych i zakładów pracy. Ponadto, na mocy tej ustawy, jednostki samorządu terytorialnego popierają takŝe tworzenie i rozwój organizacji społecznych, których celem jest krzewienie trzeźwości i abstynencji, oddziaływanie na osoby naduŝywające alkoholu oraz udzielanie pomocy ich rodzinom, jak równieŝ zapewniają warunki sprzyjające działaniom tych organizacji. 11) Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. nr 180, poz. 1493 z późn. zm.) określa zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, zasady postępowania wobec osób dotkniętych przemocą w rodzinie i tę przemoc stosujących. 12) Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 r. nr 179, poz. 1485 z późn. zm.). Ustawa określa zasady i tryb postępowania w zakresie przeciwdziałania narkomanii, zadania i uprawnienia organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów w zakresie przeciwdziałania naruszeniom prawa dotyczącego obrotu, wytwarzania, przetwarzania, przerobu i posiadania substancji, których uŝywanie moŝe prowadzić do narkomanii. 13) Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 z późn. zm.). Określa zasady pomocy państwa osobom uprawnionym do alimentów, warunki nabywania prawa do świadczeń pienięŝnych wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji, zasady i tryb postępowania, finansowanie świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego oraz działania podejmowane wobec dłuŝników alimentacyjnych. 3. Podstawy prawne w zakresie planowania polityki społecznej w Unii Europejskiej Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2013-2020 wpisuje się i odnosi do kanonu dokumentów polityki społecznej w wymiarze europejskim i krajowym. W 2000 roku kraje Unii Europejskiej przyjęły do realizacji Strategię Lizbońską, której celem jest uczynienie z Unii Europejskiej obszaru o dynamicznie rozwijającej się gospodarce, przy 8

jednoczesnym wzroście zatrudnienia i spójności społecznej oraz poszanowania środowiska naturalnego. Europejska polityka społeczna zakłada, Ŝe zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego będzie centralnym punktem w procesie modernizacji europejskiego modelu społecznego. Dynamicznie rozwijająca się gospodarka ma zatem wspierać spójność społeczną, rozumianą jako zdolność społeczeństwa do zapewnienia dobrobytu wszystkim swoim członkom oraz minimalizowania dysproporcji występujących między nimi. Europejską politykę społeczną charakteryzują między innymi: wzrost znaczenia samorządów lokalnych i sektora obywatelskiego, kierującego się zasadą pomocniczości, podnoszenia roli wolontariatu, edukacji i więzi społecznych w budowaniu kapitału społecznego, wzrost sektora ekonomii społecznej i zatrudnienia socjalnego, zakłada przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, poprzez udział w programach integracyjnych i reintegracyjnych, działania aktywizujące społeczności lokalne. Polityka ta przyjmuje ponadto następujące załoŝenia: - odpowiedzialność państwa za jakość i poziom Ŝycia wszystkich obywateli wyraŝającą się m.in. w aktywnym przeciwdziałaniu rosnącemu ubóstwu i nadmiernemu rozwarstwianiu społecznemu, - oparcie polityki społecznej na prawach społecznych i socjalnych, - wielosektorowość i wielopoziomowość polityki społecznej, w której waŝną rolę do odegrania mają sektor obywatelski i rynkowy oraz władze regionalne i lokalne przy aktywnej postawie państwa realizującego interes wspólny i chroniącego najbardziej podatnych na wykluczenie społeczne, - uznanie znaczenia mocnych i trwałych więzi rodzinnych i społecznych za jeden z istotnych czynników zapobiegających powstawaniu problemów społecznych i gospodarczych, - uwzględnienie trendów demograficznych w planowaniu polityki społecznej, a szczególnie takich zjawisk jak zmieniająca się struktura wiekowa społeczeństwa czy zmiany wzorców Ŝycia rodzinnego. Głównym narzędziem finansowym Unii Europejskiej wspierającym zatrudnienie w państwach członkowskich oraz promującym spójność gospodarczą i społeczną jest Europejski Fundusz Społeczny. Wydatki EFS wynoszą około 10% całkowitego budŝetu UE. EFS jest jednym z funduszy strukturalnych UE, których celem jest zwiększenie spójności społecznej oraz dobrobytu we wszystkich regionach Unii. 28 września 2007 r. Komisja Europejska wydała decyzje w sprawie przyjęcia do realizacji Programu Kapitał Ludzki, który jest jednym z programów słuŝących realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007 2013 i obejmuje całość interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) w Polsce. Przyjęcie programu stanowi potwierdzenie głównych kierunków rozwoju i prowadzenia polityki prozatrudnieniowej rządu oraz umoŝliwia 9

wykorzystanie środków EFS w Polsce w latach 2007 2013. Podstawowym programem polityki społecznej finansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego realizowanym w Polsce jest Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Jego celem jest umoŝliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych państwa. W ramach Programu wsparciem objęte są następujące obszary: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsiębiorstw, a takŝe zagadnienia związane z rozwojem zasobów ludzkich na terenach wiejskich, budową sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli oraz promocją zasobów pracy. Perspektywa finansowa 2014 2020 ogniskować się ma w istotnej części na walce z ubóstwem. Blisko 20% alokacji Europejskiego Funduszu Społecznego ma być przeznaczone na politykę związaną z promocją integracji społecznej. Polska polityka rozwoju regionalnego ma na celu zmniejszenie dystansu rozwojowego do bogatszych państw Unii Europejskiej. Polityka ta musi wykorzystywać te cechy polskiej gospodarki i polskiego społeczeństwa, które stanowią źródło szans naszego kraju, a więc przede wszystkim rzeszę młodych i coraz lepiej wykształconych Polaków, wysoką przedsiębiorczość polskiego społeczeństwa, a takŝe duŝy rynek wewnętrzny. Polityka rozwojowa musi opierać się na konsekwentnym budowaniu społeczeństwa i gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, bez których niemoŝliwe jest osiągnięcie celów rozwoju naszego kraju. Polityka ta musi takŝe przeciwdziałać pogłębianiu się dysproporcji w poziomie rozwoju poszczególnych regionów Polski tak, aby uniknąć marginalizacji najsłabiej rozwijających się. Jednym z dokumentów opartych na załoŝeniach Strategii Lizbońskiej jest opracowana przez Ministerstwo Polityki Społecznej w 2004 r. Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski, która zakłada przeciwdziałanie: - grupowej dyskryminacji, ograniczającej swobodę i moŝliwość działania jednostek, - zerwaniu więzi społecznych prowadzącemu do pozbawienia jednostki zdolności do działania, niedostatecznemu poziomowi zabezpieczenia podstawowych potrzeb społecznych tych obywateli, którzy nie są zdolni zapewnić ich sobie sami. Niniejsza Strategia uwzględnia kluczowe elementy dokumentów strategicznych programujących rozwój Polski, a więc: 1) Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, poprzez uwzględnienie w systemie planowania społeczno gospodarczego kwestii związanych z planowaniem przestrzennym dla realizacji celów rozwojowych, a takŝe poprzez dąŝenie 10

do realizacji celu, jakim jest Polska w roku 2030 to kraj o ugruntowanych warunkach trwałego i zrównowaŝonego rozwoju, dobrze zagospodarowany, sprawnie zarządzany i bezpieczny. 2) Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju, w zakresie celów obszaru II, a więc rozwoju kapitału społecznego oraz wszystkich celów obszaru III, a więc integracji społecznej, zapewnienia dostępu i standardu określonych usług publicznych oraz wzmocnienia mechanizmów dyfuzji oraz integracji przestrzennej dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjału regionalnego. 3) Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego w części dotyczącej wizji rozwoju regionalnego. W 2020 roku polskie regiony mają stanowić lepsze miejsce do Ŝycia dzięki zwiększeniu poziomu i jakości Ŝycia oraz przez tworzenie takich ram gospodarczo społecznych i instytucjonalnych, które zwiększają szanse rozwojowe we wszystkich regionach oraz realizacji aspiracji i moŝliwości zamieszkujących je jednostek i wspólnot lokalnych. 4) Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego, której działania mają wspierać zaangaŝowanie obywatelskie, zachęcać do współpracy oraz wzmacniać kreatywność Polaków, zwłaszcza poprzez realizacje celu 1, jakim jest kształtowanie postaw sprzyjających kooperacji, kreatywności oraz komunikacji. 4. Struktura dokumentu Strategia rozwiązywania problemów społecznych powinna wskazywać względnie trwałe wzory działań ukierunkowanych na poprawę warunków zaspokajania potrzeb osób, rodzin mieszczących się w grupach podwyŝszonego ryzyka społecznego. Niezbędne jest zatem określenie stanu rzeczywistego, ustalenie istniejącego potencjału zarówno instytucjonalnego jak i społecznego, wskazanie moŝliwości wykorzystania go dla poprawy warunków egzystencji i rozwoju zagroŝonych i dotkniętych szeroko rozumianą dysfunkcją. 11

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY JANIKOWO 1. PołoŜenie Gmina Janikowo, w której granicach leŝy miasto Janikowo, obejmuje wschodni kraniec Niziny Wielkopolsko Kujawskiej i zamyka się na terenach Wysoczyzny Kujawskiej, w części nazywanej Kujawami Czarnymi. Na obszarze Gminy Janikowo spotykają się dwie krainy historyczne Kujawy i Wielkopolska, a właściwie jej wschodni kraniec Pałuki. Umowną granicą rozdziału krain historycznych jest linia Noteci. Podział ten rozdziela równieŝ regiony etnograficzne, które zawierają się na obszarze Pałuk i Kujaw. Zachodnia granica Kujaw do dzisiaj w części oparta jest na linii biegnącej wzdłuŝ Jeziora Pakoskiego. Janikowo określa się jako przynaleŝne do Kujaw. 12

Gmina Janikowo na tle województwa Kujawsko - Pomorskiego Gmina Janikowo graniczy z 5 innymi gminami: - Inowrocław i Pakość w powiecie inowrocławskim - Dąbrowa, Mogilno i Strzelno w powiecie mogileńskim. Administracyjnie Gmina i Miasto Janikowo przynaleŝą do Powiatu Inowrocławskiego i stanowią jego południowo zachodni kraniec. Gmina Janikowo na tle powiatu inowrocławskiego Janikowo połoŝone jest w północnej części Gminy Janikowo, na południowy zachód od Inowrocławia i oddalone od stolicy powiatu o 12 km. Od chwili uzyskania praw miejskich, w 1962 roku, w obrębie miasta pozostaje wcześniejsza wieś Ostrowo oraz osiedle Ustronie powstałe po dawnym Folwarku Sieczkowice. Janikowo połoŝone jest nad brzegiem duŝego zbiornika wodnego liczącego blisko 16 km długości: Jezioro Pakoskie Północne oraz Południowe. Powierzchnia gminy wynosi 93 km², z tego niemal 10 km² (950,42 ha) przypada na miasto Janikowo. W skład gminy wchodzi 21 miejscowości i 12 sołectw. 13

2. Ludność Według danych statystycznych Gminę Janikowo na dzień 31 grudnia 2012 r. zamieszkiwało 13 594 osób. Stan ludności w latach 2010 2012 przedstawia poniŝsza tabela: L.p. Wyszczególnienie 2010 2011 2012 1. Gmina Janikowo ogółem 13 661 13 637 13 594 w tym kobiety 6 967 6 964 6 956 męŝczyźni 6 694 6 673 6 638 Źródło: dane własne Ewidencja Ludności Janikowo Jak wynika z analizy powyŝszej tabeli w Gminie Janikowo utrzymuje się w miarę stała liczba ludności. Odnotowane wahania są stosunkowo niewielkie. Z powyŝszych danych wynika równieŝ, Ŝe populacja kobiet w stosunku do męŝczyzn na przestrzeni ostatnich trzech lat utrzymuje się na zbliŝonym poziomie tj. liczba kobiet jest wyŝsza o ok. 3% od liczby męŝczyzn. Gmina Janikowo jednak, tak jak inne gminy polskie, staje się populacją starzejącą się. Jest to warunkowane zarówno przedłuŝającym się wiekiem Ŝycia, jak i obniŝającą się liczbą urodzin. 3. Mieszkalnictwo W Janikowie większość wszystkich mieszkań to te powstałe w latach 1954 1970. Pod względem własności lokali największy udział w mieście mają mieszkania osób fizycznych, następnie mieszkania komunalne oraz mieszkania spółdzielcze. Zaledwie znikomy udział mieszkań pozostaje w posiadaniu zakładów pracy i pozostałych podmiotów. Na terenie gminy działa jedna spółdzielnia Kujawska Spółdzielnia Mieszkaniowa, w administrowaniu której pozostają mieszkania z obszaru miasta Janikowa. Dane dotyczące gminnego zasobu mieszkaniowego przedstawia poniŝsza tabela. L.p. Wyszczególnienie 2010 2011 2012 1. Liczba mieszkań w zasobach 945 935 933 14

gminy 2. Liczba oczekujących na mieszkania z gminy 3. Liczba mieszkań (lokali) socjalnych 4. Liczba osób oczekujących na mieszkanie (lokal) socjalne Źródło: Dane własne 3 17 10 19 19 19 19 18 19 Sytuacja mieszkań komunalnych jest dość trudna. Cechują się one często złym i średnim stanem technicznym, co oznacza konieczność zwiększonych wydatków na częste remonty. 4. Oświata Podstawowym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie systemu oświatowego w Polsce jest ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ( Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz.2572 ze zmianami). Stosownie do zapisów tej ustawy Gmina Janikowo jest organem prowadzącym dla 1 przedszkola, 4 szkół podstawowych i 1 gimnazjum. Sprawuje nadzór nad ich działalnością w zakresie spraw finansowych i administracyjnych. Przedszkole Miejskie ma 7 działów, przyjmuje dzieci w wieku od 3 6 lat. Posiada filię oddziału w Kołodziejewie dla dzieci w wieku od 3-5lat. Szkoła Podstawowa w Janikowie rozpoczęła swoją działalność w 2000 roku. Mieści się w dwóch, oddalonych od siebie, budynkach. Jeden z nich jest na ul. Biskupa Michała Kozala 3. W niej kształcą się dzieci z klas I, II, III, tzn. realizują I etap edukacyjny. Drugi budynek szkoły znajduje się na ul. Szkolnej 1. Tutaj II etap edukacji realizują uczniowie na poziomie klas IV, V, VI. W kaŝdym budynku jest świetlica, jadalnia, biblioteka, sala komputerowa. Wszyscy uczniowie mogą korzystać z pomocy pedagoga i logopedy. Dla uczniów o specjalnych potrzebach tworzone są klasy integracyjne. Od II klasy wszyscy uczniowie mają zajęcia na basenie, a uczniowie kl. IV-VI na zajęciach wychowania fizycznego korzystają z pełnowymiarowej sali gimnastycznej. Szkoła organizuje zajęcia pozalekcyjne zgodnie z zainteresowaniami uczniów. Na terenie gminy podobną ofertę edukacyjną oferują Szkoła Podstawowa w Broniewicach, Szkoła Podstawowa w Kołodziejewie, Szkoła Podstawowa w Ludzisku. Gimnazjum ma swoją siedzibę na terenie miasta Janikowa 15

Liczbę dzieci w poszczególnych placówkach oświatowych przedstawiają poniŝsze tabele: L.p. Wyszczególnienie 2009/2010 2010/2011 2011/2012 1. 2. 3. 4. Szkoła Podstawowa w Janikowie Szkoła Podstawowa w Ludzisku Szkoła Podstawowa w Broniewicach Szkoła Podstawowa w Kołodziejewie 550 506 487 114 100 89 98 84 74 117 98 102 5. Gimnazjum w Janikowie 535 531 501 Przedszkole Miejskie w 6. Janikowie Źródło: MGZO w Janikowie 190 186 196 Z analizy powyŝszej tabeli wynika, Ŝe z kaŝdym rokiem maleje liczba dzieci uczących się w szkołach. Świadczy to o stale malejącej liczbie dzieci zamieszkujących na terenie gminy. W 2011 r. został utworzony Miejsko Gminny Zespół Oświaty, który prowadzi obsługę administracyjno księgową wszystkich placówek oświatowych z terenu Gminy Janikowo. 5. Kultura Do wyznaczania rytmu Ŝycia intelektualnego i kulturalnego na terenie gminy Janikowo został powołany Miejsko Gminny Ośrodek Kultury. Jest on waŝnym organizatorem licznych imprez i przedsięwzięć kulturalnych, a takŝe koordynatorem większości pozostałych imprez odbywających się na terenie gminy. W strukturach MGOK w Janikowie funkcjonuje Międzynarodowe Centrum Promocji Dialogu, Współpracy Kulturalnej i Edukacji imienia Abdullha Bin Abdulaziza Al Sauda w Janikowie. Idea i powstanie Centrum pojawiły się w Janikowie tuŝ po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Impulsem i zachętą do utworzenia Centrum oraz nadania mu imienia Króla Abdullaha Bin Abdulaziza Al Sauda stała się, przeprowadzona w styczniu 2005r. w stolicy Królestwa Arabii Saudyjskiej Rijadzie, operacja rozdzielenia dotkniętych przez los dwóch małych mieszkanek Janikowa. Operacja w całości sponsorowana była przez króla Arabii Saudyjskiej, który wsparł równieŝ finansowo remont i wyposaŝenie budynku Centrum. 16

Stałe poszerzanie kontaktów i kierunków współpracy pomiędzy Polską a Europą i światem pozaeuropejskim stawia przed samorządem lokalnym nowe wyzwania. Kontakty i współpraca z partnerami zagranicznymi takŝe na płaszczyźnie lokalnej charakteryzują rozwój dzisiejszej Europy i świata. W tym kontekście bezcenne stało się upowszechnianie wiedzy o otaczającym nas świecie, kształtowanie postaw dialogu, tolerancji, otwartości na współpracę, zrozumienia dla innych kultur i religii. Dla realizacji tych właśnie zadań powstało Międzynarodowe Centrum Promocji Dialogu, Współpracy Kulturalnej i Edukacji im. Króla Abdullaha Bin Abdulaziza Al-Sauda. Działalność Centrum polega na organizacji róŝnego rodzaju spotkań, wystaw, seminariów i innych okolicznościowych imprez. Rozszerzyło ono dotychczasową działalność Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Janikowie. Statutowe zadania tej instytucji zostały zawarte w uchwale o utworzeniu Międzynarodowego Centrum Promocji Dialogu, Współpracy Kulturalnej i Edukacji, z dnia 16 września 2005 roku: upowszechnianie znajomości dorobku kulturowo - cywilizacyjnego narodów świata, promowanie dialogu międzycywilizacyjnego, kształtowanie postaw dzieci i młodzieŝy w duchu tolerancji, otwartości i współpracy oraz zrozumienia dla innych kultur i religii, nawiązywanie współpracy z partnerami krajowymi i zagranicznymi. Istotną rolę w Ŝyciu intelektualnym mieszkańców gminy Janikowo odgrywa Biblioteka mieszcząca się na terenie miasta Janikowa. Posiada ona dwie filie, z których jedna ma siedzibę równieŝ na terenie miasta, natomiast druga w Kołodziejewie. MGOK jest takŝe administratorem wszystkich świetlic wiejskich na terenie Gminy Janikowo. 6. Sport Jednostką organizacyjną gminy zajmującą się problematyką sportowo rekreacyjną jest Ośrodek Sportu i Rekreacji. Dysponuje on następującymi obiektami: 1) Pływalnia Wodnik Otwarta została w kwietniu 1998 roku i jest pierwszym i jak dotychczas jedynym tego typu obiektem w gminie Janikowo. Przystosowana jest do prowadzenia róŝnego rodzaju zajęć w wodzie tj. nauki i doskonalenia pływania, gimnastyki w wodzie, rekreacji wodnej oraz do prowadzenia gier i zabaw w wodzie. Nowoczesny system technologii uzdatniania wody basenowej zapewnia wodę o stałej temperaturze oraz odpowiedniej jakości kontrolowanej przez Stację Sanitarno- Epidemiologiczną. Nad bezpieczeństwem osób korzystających z basenu czuwają wykwalifikowani ratownicy wodni zatrudnieni na janikowskiej pływalni. 2) Hala widowiskowo sportowa 17

Hala znajduje się na terenie miasta Janikowa, posiada centralne boisko do piłki ręcznej i do piłki noŝnej, pełnowymiarowe boisko do koszykówki z elektrycznie opuszczanymi koszami oraz boisko do siatkówki. MoŜna podzielić ją kotarami na trzy części: na trzy boiska do siatkówki lub na dwa boiska do koszykówki. W hali znajduje się ściana wspinaczkowa z czterema stanowiskami do wchodzenia o róŝnej skali trudności. Jest równieŝ dobrze wyposaŝona siłownia. Na wyposaŝeniu hali znajduje się stoły do tenisa stołowego, bandy do boiska gry w unihokeja oraz sprzęt taki jak piłki do gier zespołowych, piłki lekarskie, płotki lekkoatletyczne. Do godz. 15.00 z hali korzystają uczniowie Gimnazjum, a od godz. 15.00 wynajmują kluby sportowe. Istnieje moŝliwość wynajmu całej powierzchni hali lub jednego z trzech sektorów dla zakładów pracy, firm, osób prywatnych i młodzieŝy. 3) Boiska Orlik 2012 Na terenie Janikowa są dwa boiska, które powstały w ramach programu rządowo samorządowego Orlik 2012. Z boisk tych mają moŝliwość korzystania mieszkańcy Gminy Janikowo, a takŝe odbywają się tam zajęcia w ramach zajęć szkolnych. 4) Lodowisko Biały Orlik W okresie zimowym przy Hali sportowo widowiskowej mieszkańcy Gminy Janikowo mogą korzystać z lodowiska, które zostało uruchomione w 2011 r. 5) Stadion Miejski 6) Boisko piłkarskie przy Gimnazjum w Janikowie 7) Boiska piłkarskie w Ludzisku, Kołudzie Wielkiej i Kołodziejewie 8) Boiska wielofunkcyjne w Kołodziejewie i Broniewicach 9) Przystań Ŝeglarska nad Jeziorem Pakoskim 10) PlaŜa Miejska z miejscem przeznaczonym do kąpieli z brodzikiem basenem dla dzieci 11) Statek wycieczkowy Janek Obiektem administrowanym przez miasto Janikowo jest Plac zabaw dla dzieci. Powstał on w ramach projektu współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko - Pomorskiego na lata 2007-2013 oraz ze środków budŝetu Gminy Janikowo. 7. Gospodarka gminy i działalność gospodarcza Na koniec 2011 r na terenie Gminy Janikowo zarejestrowanych było 691 podmiotów gospodarczych. Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego w gminie 18

dominują branŝe przemysłu chemicznego, meblarskiego, transportowego, budowlanego i usługowego. Ze względu na fakt, iŝ dominują małe podmioty, ich rotacja jest dość duŝa. Do największych i najbardziej znaczących na rynku pracy firm naleŝą: - Soda Polska Ciech - Rembis Sp. z o.o. - Broster sp. J. - Transport Materiałów Sypkich HOFFMAN - Janipol Meble sp. z o.o. - INOCHŁOD SERWIS sp. z o.o. - Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. 8. Organizacje społeczne działające na terenie Gminy Janikowo Organizacje społeczne pełnią waŝną rolę społeczną. Aktywizują i organizują społeczność lokalną, pozwalają zjednoczyć ludzi wokół określonych celów oraz umiejętnie wykorzystują dostępny potencjał ludzki. Dla samorządu terytorialnego organizacje społeczne, w tym pozarządowe, są wyrazicielami dąŝeń i oczekiwań społecznych, inicjatorami działań oraz wykonawcami zadań publicznych, w formie i zakresie, w którym zadania te zostały powierzone. Na terenie gminy Janikowo działają następujące organizacje społeczne: 1) Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy UNIA Janikowo. Celem działania tego Klubu jest upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, rozwój róŝnych dyscyplin sportu oraz stałe podnoszenie jego poziomu, czynny udział w Ŝyciu kulturalnym, gospodarczym i społecznym. 2) Miejsko Gminne Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe w Janikowie Działalność statutowa Zrzeszenia obejmuje wszechstronne krzewienie kultury fizycznej, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki środowiska wiejskiego poprzez upowszechnianie i rozwijanie rekreacji ruchowej, sportu i turystyki, współudział w dbałości o zdrowie, rozwój fizyczny i duchowy, czynny udział w kulturalnym, gospodarczym i społecznym rozwoju Ŝycia gminy, społeczeństwa i kraju. 3) Międzyszkolny Klub Sportowy Basket Ideą działalności Klubu jest rozwój koszykówki. Ma on równieŝ na celu zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzieŝy, rozwijanie ich zdolności i zainteresowań oraz reprezentowanie miasta i gminy poprzez uczestnictwo w rozgrywkach miejskich, wojewódzkich i ogólnopolskich. Klub od samego początku istnienia ściśle współpracuje z dyrekcją Szkoły Podstawowej 19

w Janikowie oraz władzami Miasta i Gminy Janikowo, a od 1999 r. równieŝ z Gimnazjum w Janikowie. 4) Klub Osiedlowy Zefir Janikowo Klub ten działa od 1995 r., ale zauwaŝalny rozwój jego działalności moŝna obserwować od kilku ostatnich lat. Jest organizatorem imprez muzycznych, wystaw plastycznych, wycieczek oraz półkolonii. Czynnie włącza się takŝe w organizację imprez, których organizatorami sa jednostki organizacyjne gminy. W klubie swoje zainteresowania dzieci i młodzieŝ rozwijają w sekcjach: warcabowej, muzycznej, tenisa stołowego oraz ognisku plastycznym dla dzieci w wieku przedszkolnym. 5) Klub śeglarski Kormoran Na terenie gminy Janikowo Klub ten działa od 1956 r. Zrzesza kilkudziesięciu członków stałych, Ŝeglujących na własnych i klubowych łódkach po wszystkich dalszych i bliŝszych akwenach oraz prowadzi szerokie szkolenia dla młodzieŝy, głównie gimnazjalnej, na podstawowe stopnie Ŝeglarskie. Jest posiadaczem licencji PZś, tzw. Szkoły pod Ŝaglami. Dysponuje bazą sprzętu na potrzeby szkoleń i rekreacji. Celem działalności klubu jest organizowanie i rozwijanie Ŝeglarstwa we wszystkich jego formach, podnoszenie poziomu sportowego i turystycznego Ŝeglarstwa, prowadzenie działalności wychowawczej oraz rozbudzanie zainteresowania problemami gospodarki morskiej i wodnej, umoŝliwienie społeczeństwu rekreacji w wodzie. 6) Towarzystwo Przyjaciół Janikowa im. Henryka Czamana Stowarzyszenie swoje działania kieruje do mieszkańców Janikowa i regionu. Promuje Janikowo i jego historię oraz tradycje. Wydało pozycję Stulecie szkolnictwa w Janikowie. Stara się róŝnymi działaniami upamiętniać zrywy patriotyczne, w tym celu zabiega o utworzenie muzeum regionalnego historii i tradycji Janikowa oraz Kujaw. Stowarzyszenie prowadzi koło turystyczne, które organizuje rajdy piesze i rowerowe. 7) Fundacja LGD Czarnoziem na soli Powstała w kwietniu 2006 r. z inicjatywy Stowarzyszenia Partnerstwo Powiatu Inowrocławskiego i skupia partnerów samorządowych, społecznych i gospodarczych z 8 gmin terenu powiatu inowrocławskiego: Dabrowa Biskupia, Gniewkowo, Inowrocław, Janikowo, Kruszwica, Pakość, Rojewo, Złotniki Kujawskie. Powstanie LGD jest efektem projektu Mobilizacja i aktywizacja społeczności wiejskiej. Zgodnie ze statutem priorytetowym celem Fundacji jest stymulowanie zrównowaŝonego rozwoju, promocja, poprawa konkurencyjności i potencjału wspomnianych terenów. 8) Janikowskie Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci Specjalnej Troski Dar Serca 20