Innowacyjny program szkoleniowy w zakresie roślin leczniczych IO3. Materiały szkoleniowe Total Business Plants

Innowacyjny program szkoleniowy w zakresie roślin leczniczych IO3 Materiały szkoleniowe Total Business Plants Volos, 2018

Autorzy: Andreas Tsipourlianos Anna Kujumdzieva Dominika Czapracka George Loukas Maria Markanton Rachel Cohen Trayana Nedeva Trendafil Atanassov Zoi Georgiou Ten projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Publikacja ta odzwierciedla jedynie stanowisko jej autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną.

Spis treści Wprowadzenie 4 Moduł 1: Ekologiczna uprawa roślin leczniczych 6 Moduł 2: Metody zbiorów 52 Moduł 3: Zapewnienie jakości produktu końcowego 90 Moduł 4: Rozpoczęcie działalności biznesowej w obszarze roślin leczniczych 113 Moduł 5: Medyczne zastosowania roślin leczniczych 174

Wstęp Rośliny lecznicze wykorzystywane są od starożytności, a badacze tematu wciąż odnajdują nowe fakty dotyczące relacji pomiędzy ludźmi i roślinami. Rośliny lecznicze odgrywają istotną rolę w życiu ludzi przejawiając się w nim w niezliczonych formach. Wykorzystujemy je jako materiał do produkcji lekarstw, kosmetyków, perfum, środków owadobójczych oraz w wielu innych obszarach. Wiele roślin wykorzystuje się również do produkcji olejków eterycznych. W szerszym kontekście, ROŚLINY LECZNICZE można uznać za "rośliny wytwarzające elementy takie jak korzenie, łodyga, kora, liście, kwiaty i nasiona. Substancje zawarte w tych elementach, zarówno osobno jak i w połączeniu, wykorzystywane są w różnych systemach medycznych, z uwagi na swoje właściwości lecznicze. Ostatnio, rośliny lecznicze zdefiniowano jako wszystkie rośliny wyższe, które posiadają właściwości lecznicze. Właściwości takie powiązane są z działaniem zdrowotnym, lub zostały oficjalnie uznane za lecznicze, zgodnie z przyjętymi, zachodnimi standardami, lub też wspomagają działanie innych lekarstw. Zapotrzebowanie na rośliny lecznicze stale rośnie ze względu na coraz większą świadomość zalet produktów naturalnych, takich jak łatwa dostępność, brak działań ubocznych, niska cenę, czasem jest to też jedyne dostępne lekarstwo. Konsekwentnie, potrzeba zwiększenia upraw roślin leczniczych staje się coraz bardziej ewidentna dla zaspokojenia potrzeb medycznych, ekonomicznych i społecznych. Metody zbiorów roślin leczniczych i ich obróbki po zbiorach mają kluczowe znaczenie dla jakości produktu końcowego. Procedury obejmujące zbiory i obróbkę materiału, to działania obejmujące zbiory ręczne i proste suszenie, lub bardziej skomplikowane metody z wykorzystaniem zaawansowanego sprzętu i technik destylacji i ekstrakcji. Na każdym etapie tych procedur należy wziąć pod uwagę określone parametry, tak aby zapewnić oczekiwaną jakość. Parametry te mają charakter środowiskowy, biologiczny, mechaniczny czy chemiczny i mogą zmienić właściwości produktu końcowego, co przełoży się na jego wartość rynkową. W związku z tym, należy przestrzegać zalecanych specyfikacji, tak aby osiągnąć pożądaną jakość i ilość produkcji. Wiedza dotycząca zastosowania roślin medycznych, jak również ewolucja świadomości dotyczącej tematu, pozwoliła farmaceutom i lekarzom na większe skupienie się na tym aspekcie medycyny. Jedna czwarta wszystkich współczesnych lekarstw, pośrednio lub bezpośrednio, wytwarzana jest na bazie wyższych roślin. To, wraz ze zwiększającym się zastosowaniem roślin leczniczych, spowodowało pojawienie się pewnych obaw wśród organizacji zdrowotnych, firm farmaceutycznych czy samych użytkowników końcowych, w stosunku do ich jakości i bezpieczeństwa stosowania. Tak więc, sprawą istotną jest zrozumienie znaczenia kontroli i zapewnienia jakości w produkcji roślin leczniczych. Ma to kluczowe znaczenie w zapewnieniu bezpieczeństwa, skuteczności i jakości produktu, i jest podstawowym zadaniem branży farmaceutycznej. Każdy kto rozważa założenie biznesu w obszarze roślin leczniczych powinien zrozumieć zarówno koncepcję Start-upu jak i roślin leczniczych. W związku z tym, opisujemy tu oba te pojęcia, koncentrując się na tematach takich jak: pierwsze kroki w biznesie, możliwości roślin leczniczych, umiejętności, przygotowanie, wyzwania, grupy docelowe, narzędzia, wymagania, klienci, plan marketingowy, model biznesowy, prawodawstwo, internacjonalizacja i globalizacja. Recepty oparte na substancjach pochodzenia roślinnego lub ich pochodnych, stanowią obecnie 25% wszystkich recept. Badania prowadzone przez ostatnie 40 lat pokazują, że

rośliny lecznicze działają inaczej niż nowoczesne lekarstwa: efekt leczniczy nie pochodzi od jednego aktywnego składnika, ale jest skutkiem współdziałania wielu różnych elementów. Badania struktury chemicznej roślin leczniczych dostarczają podstaw do zrozumienia ich charakterystyki biologicznej i farmakologicznej. Niezgodności i interakcje w dziedzinie farmakologii to istotne kwestie, z uwagi na coraz częstsze przepisywanie ziół jako dodatku do lekarstw. W rozwiniętych społeczeństwach ludzie re definiują wartość i skuteczność tradycyjnych metod leczenia i coraz częściej uznają rośliny lecznicze za skuteczny sposób poprawy zdrowia.

Moduł 1 Ekologiczna uprawa roślin leczniczych Uniwersytet w Sofii St. Klimet Ohridski

Rozdział 1: Organiczna uprawa roślin leczniczych warunki agromelioracyjne 1.1 Klasyfikacja MP Z 250 000 gatunków roślin wyższych u ponad 80 000 gatunków stwierdzono właściwości lecznicze, a około 5 000 gatunków posiada określone właściwości terapeutyczne. Są one podzielone ze względu na wykorzystywane części, pokrój, wartości terapeutyczne, itp., jako kategorie dodatkowe do klasycznej klasyfikacji roślin. 1.2 Pojęcia związane z uprawą i zbiorem roślin medycznych Definicje wyjaśnione poniżej, zostały zaadoptowane na bazie pojęć glosariusza opracowanego przez Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO). Glosariusz dostępny jest na stronie http://www.fao.org/glossary/ Erozja: proces, w którym woda lub wiatr powoduje przesuwanie się gleby z jednego miejsca na inne. Zintegrowane zarządzanie szkodnikami (IPM): ostrożna integracja dostępnych technik kontroli szkodników wykorzystywana do ograniczania rozwoju populacji szkodników oraz utrzymania ilości pestycydów i innych interwencji na poziomach ekonomicznie uzasadnionych i nieszkodliwych dla ludzi i środowiska. Populacje miejscowe: wczesne, uprawne odmiany, które ewoluowały z dziko rosnącej populacji, zwykle składające się z heterogenicznej odmiany genotypów. Zasoby genetyczne roślin: reprodukcyjny lub wegetatywny materiał roślinny Diaspora: każda część/element, z którego może wyrosnąć nowa roślina, poprzez seksualną lub aseksualną reprodukcję, wliczając w to cebulki, pąki liści, itp. Standardowa procedura operacyjna (SPO): spisana i autoryzowana procedura dostarczająca instrukcji dotyczących wydajnego działania i zrównoważonego wykorzystania. 1.3 Pojęcia powiązane z ziołowymi substancjami leczniczymi: Zanieczyszczenie: nieplanowane zanieczyszczenie obcą materią, o podłożu chemicznym lub mikrobiologicznym, do wewnątrz lub na materiał wyjściowy lub podczas procesu produkcji, pobierania próbek, pakowania lub przepakowywania, przechowywania lub transportu. Zanieczyszczenie krzyżowe: kontaminacja materiału wyjściowego, produktu pośredniego lub końcowego przez inny materiał wyjściowy czy końcowy, na etapie produkcji.

1.4 Zioła lecznicze Zioła lecznicze obejmują zioła, materiał aktywny, przygotowanie i końcowe produkty ziołowe. Zioła: składają się z surowego materiału roślinnego czyli różnych części rośliny, takich jak liście, korzenie, kłącza, kora, drewno, łodygi, nasiona, owoce i kwiaty, zarówno w całości jak i rozdrobnione czy sproszkowane. Materiał ziołowy: składa się z ziół, świeżych soków, gumy, oleje nielotne, olejki eteryczne, żywica oraz zioła w formie sproszkowanej. W niektórych krajach, stosowane są lokalne procedury, takie jak gotowanie na parze, pieczenie, a w procesach tych do ziół dodaje się miód, alkohol i inne substancje. Preparaty ziołowe: podstawa do przygotowania końcowego produktu. Obejmują rozdrobnione lub sproszkowane materiały ziołowe, wyciągi, nalewki, oleje na bazie ziół. Preparaty ziołowe powstają w wyniku procesów biologicznych lub fizycznych, takich jak ekstrakcja, frakcjonowanie, oczyszczanie, zagęszczanie, itp. Obejmują również: Gotowe produkty ziołowe: składające się z preparatów opartych na jednym lub większej ilości ziół. Jeśli wykorzystuje się więcej niż jedno zioło, używa się pojęcia mieszanka ziołowa. Gotowe produkty i mieszanki ziołowe mogą, poza składnikami aktywnymi, zawierać również wypełniacze. Lecznicze materiały roślinne - roślina (dziko rosnąca bądź uprawna) wykorzystywana do celów leczniczych. 1.5 Organiczna uprawa roślin leczniczych: podstawy Elementy roślin leczniczych, w postaci świeżej, suszonej czy przetworzonej, wykorzystywane są do diagnozy, zapobiegania czy leczenia chorób, bądź do utrzymywania dobrego stanu zdrowia ludzi i zwierząt. Rosnące znaczenie roślin leczniczych w różnych obszarach prowadzi do zwiększenia biomasy. Zastosowanie organicznych metod uprawy w zwiększaniu ilości i jakości plonów wydaje się być bardzo efektywne. W przeciągu ostatniej dekady, produkcja rolnicza, wykorzystująca nawozy chemiczne spowodowała i nadal powoduje wiele problemów środowiskowych. Rozwiązaniem tego problemu jest uprawa ekologiczna (organic agriculture - OA), która reprezentuje zintegrowany system oparty na zasadach ekologii.

Uprawa organiczna jest systemem rolnym, który oferuje produkty zdrowe i o wysokiej jakości. Uprawa organiczna to również system wytwarzania, który neguje lub wyklucza wykorzystanie syntetycznych preparatów: nawozów sztucznych, pestycydów, stymulatorów wzrostu oraz dodatków paszowych. Jako alternatywę dla tych środków, OA wykorzystuje wiele postępowych metod wczesnego ostrzegania, mających na celu zachowanie żyzności gleby i nie chemiczną kontrolę chwastów, szkodników i chorób, takich jak: - Płodozmian (włączając uprawę roślin strączkowych) - Właściwe wykorzystanie nawozu naturalnego - Aktywizacja populacji pożytecznych owadów (entomofagia i patogeny szkodników) - Bezpośrednie sąsiedztwo (mieszanka dwóch lub więcej upraw w tym samym miejscu) - Mechaniczne metody kontroli upraw - Stosowanie dobrze przystosowanych, zrównoważonych odmian roślin i ras zwierząt w odpowiednich warunkach środowiskowych.

1.6 Uprawy ekologiczne źródłem roślin leczniczych wysokiej jakości Systemy upraw ekologicznych, pasterskich i dzikich powinny być zrównoważone ekologicznie i zgodne z cyklami naturalnymi. Zarządzanie uprawą organiczną musi uwzględniać warunki lokalne, ekologię, kulturę i skalę. Wykorzystanie bionawozów jest ekologicznym sposobem na utrzymanie wzrostu roślin i użyźnianie gleby w uprawach ekologicznych. Dodatkowo, dostarczamy składników odżywczych w pełni zgodnych z naturalnymi potrzebami roślin, zapewniających odpowiednią bioróżnorodność. W związku z tym, aplikacja bionawozów poprawia jakość upraw i przyczynia się do ochrony środowiska. Niemniej jednak, istnieją pewne aspekty negatywne upraw ekologicznych: - Plony upraw ekologicznych są niższe niż tych uprawianych metodą tradycyjną (przemysłową); - Tradycyjne produkty uprawy ekologicznej są droższe od tych pozyskanych w wyniku upraw przemysłowych (IFOAM, 2007). 1.7 Ekologiczna uprawa roślin MP warunki agromelioracyjne Wymagania glebowe: Zgodnie z definicją, gleba jest zewnętrzną warstwą ziemi, ukształtowana w procesie wietrzenia skał. Gleba formuje się w wyniku połączonego działania elementów klimatycznych takich jak rośliny czy mikroorganizmy. Powinna zawierać ona wystarczające ilości składników odżywczych, materii organicznej i innych elementów zapewniających optymalny wzrost i jakość roślin leczniczych. Optymalne warunki glebowe, wliczając w to typ gleby, odwodnienie, zatrzymywanie wilgoci, żyzność i ph, różnią się w zależności od wybranych gatunków roślin leczniczych jak i od wybranej części rośliny. Rośliny są zależne od

gleby z uwagi na składniki mineralne, wodę i zamocowanie. Gleba wpływa na kiełkowanie nasion, zdolność roślin do pozostawania w pozycji wyprostowanej, odpowiednią formę łodygi, wigor i sztywność, głębokość systemu korzeniowego, liczbę kwiatów, czy odporność na mróz i suszę. Utrzymanie naturalnej żyzności gleby w uprawach roślin leczniczych Osoby zajmujące się uprawą roślin leczniczych mogą zwiększać efektywność upraw, ale nie należy robić tego w sposób, który mógłby negatywnie wpłynąć na ludzkie życie i zdrowie. Z tego powodu, należy zaprzestać wszelkich szkodliwych działań w uprawie roślin. Dwa najważniejsze fakty wpływające na właściwości fizyczne i chemiczne roślin leczniczych to klimat i warunki glebowe. Rośliny lecznicze, do wzrostu, wymagają różnych warunków klimatycznych. Większość roślin wymaga dobrze nasłonecznionych, napowietrzonych miejsc, osłoniętych od różnych wiatrów i późnych przymrozków. Dodatkowo, gleba pod uprawy takich roślin musi być bogata w składniki odżywcze. Powinna zawierać odpowiednie ilości i połączenie sodu, potasu, wapnia, minerałów, składników organicznych i innych elementów wymaganych do wzrostu. Kompostowanie gleby Kompostowanie reprezentuje proces biologiczny obejmujący biokonwersję organicznych odpadów biodegradowalnych w zdrowy, bogaty w próchnicę produkt (kompost) mający zastosowanie jako odżywka do gleby i nawóz organiczny. Jego elementy składowe są wykorzystywane w biologicznej kontroli różnych patogenów roślin. Wodne ekstrakty z kompostu mogą zastąpić syntetyczne fungicydy.

Wykorzystanie kompostu w ulepszaniu struktury gleby, jej żyzności i produktywności zostały wielokrotnie zbadane. Wermikompostowanie roślin MP wpływa na ich wydajność i syntezę wtórnego metabolitu. Wermikompost zawiera większość składników odżywczych, takich jak azotany, fosforany, wapń czy potas, dostępne w postaci przyswajalnej przez rośliny. Wermikompost charakteryzuje się dużą powierzchnią posiadającą wiele mikro-miejsc dla aktywności drobnoustrojów oraz wysokim zachowaniem składników odżywczych. Zawiera różne populacje mikrobów grzyby, bakterie i promieniowce, regulatory i substancje stymulujące rozwój, wytwarzane przez liczne mikroorganizmy. Inne produkty takie jak cytokiny i auksyny, wytwarzane przez dżdżownice, powstają w odpadach organicznych. W wermikompostach występują również duże ilości związków humusowych, a ich wpływ na wzrost roślin jest podobny do stosowanych przez gleby regulatorów wzrostu roślin lub hormonów. Najcenniejsze składniki odżywcze to wapń i rozpuszczalny potas, które powodują wzrost roślin i zwiększenie plonów. Korzystne działanie wermikompostu wykazano zarówno w uprawach ogrodniczych jak i rolniczych. Wermikompost jest bogaty w makro i mikroelementy, które są odpowiedzialne za wzrost jakości i ilości plonów. Innymi ważnymi związkami są związki fenolowe, reprezentujące dużą grupę wtórnych metabolitów roślinnych. Wpływ bionawozów na zwiększenie zawartości olejków eterycznych. a) Grzyby miko ryzowe Grzyby miko ryzowe to korzystnie wpływające mikroorganizmy uznawane za bionawozy. Rozwój i zdrowie roślin lądowych w dużej mierze zależą od mikoryzy, która sprzyja ich

wzrostowi. Zwiększona produktywność roślin AM (AM=VAM: Vesicular Arbuscular Mycorrhiza) wynikała z ułatwionego wchłaniania substancji nieruchomych takich jak fosforany, cynk czy miedź. Uważa się, że odporność na biotyczne i abiotyczne czynniki stresu, jest powiązana z efektem jaki grzyby AM wywierają na zwiększanie produkcji hormonów roślin. b) Mikroorganizmy zwiększające rozpuszczalność fosforanów Innym rodzajem nawozów sztucznych, które mają zdolność do rozpuszczania organicznych i nieorganicznych związków fosforu przez wytwarzanie kwasu organicznego lub enzymu fosfatazy są mikroorganizmy rozpuszczające fosforany. Bakterie te w połączeniu z grzybami miko ryzowymi wywołują efekt synergii, oraz prowadzi do zwiększonego wchłaniania wody i minerałów, co powoduje przyspieszony wzrost organizmu gospodarza. Odkryto, że rośliny będące w wegetatywnym stadium rozwoju, posiadały więcej zdolności kolonizacji korzenia VAM w porównaniu z fazami kwitnienia i owocowania. Rośliny zielne wykazywały większą kolonizację korzeni w porównaniu z krzewiastymi i drzewiastymi roślinami. Tak więc, badanie wpływu mikoryzy na stężenie i skład olejku eterycznego w roślinach leczniczych wykazało, że inokulacja VAM zwiększa stężenie olejku w nasionach i polepsza jakość esencji.

c) Nawozy bakteryjne Niektóre bakterie zawierają składniki pozytywnie wpływające na rozwój i odgrywają kluczową rolę w rozpuszczaniu fosforanów. Aktywność tych mikroorganizmów związana jest z zapotrzebowaniem rośliny na fosforany, w regionie korzenia. Inokulacja gleby mieszaninami bakteryjnymi zapewnia zrównoważone odżywianie roślin. W ten sposób następuje poprawa wchłaniania azotu i fosforanów przez korzeń, dzięki mechanizmowi interakcji pomiędzy bakteriami rozpuszczającymi fosforany i bakteriami nitryfikującymi. Badania nad symbiotycznym związkiem pomiędzy bakteriami i roślinami dotyczą głównie zbóż i roślin trawiastych. Dane w tym zakresie dotyczące roślin leczniczych są ograniczone. Jakkolwiek, zaszczepienie Azotobacter w Rosmarinus officinalis zwiększyło stężenie esencji roślinnych. Wykorzystanie bionawozów Azospirillum i Azotobacter w roślinie leczniczej Salvia officinalis zwiększyło wysokość rośliny oraz jej masę suchą i świeżą. W innym badaniu, biomasa roślin i poziom alkaloidów rośliny Catharanthus roseus uległy zwiększeniu, jak małe roślinki zostały zaszczepione bakterią Pseudomonas florescence w warunkach stresu wodnego. Dodatkowo, wykorzystanie bionawozów znacznie zwiększyło rozwój Thymus vulgaris. Ponadto, wzrost MP może być spowodowany tym, że bakteria rozpuszczająca fosforany pomaga roślinom w absorpcji składników odżywczych w szybszym tempie i większej akumulacji N, P i K w liściach, w porównaniu do roślin nieszczepionych. Zaszczepienie Hibiscus sabdariffa mieszanką bionawozów polepszyło charakterystykę rośliny. Podobne rezultaty zaobserwowano na innych MP, takich jak Nigella sativa, Ammi visnaga czy Salvia officinalis.

Największy uzysk olejków eterycznych i kamauzolenu z hektara rumianku uzyskano przy wykorzystaniu bakterii rozpuszczającej fosforany (8 600 g) i nitroxinu (923 g). wynik ten potwierdza, że bionawozy można uznać za dobrą alternatywę dla nawozów chemicznych, w przypadku uprawy rumianku. Podobne rezultaty osiągnięto w przypadku Azospirillum i Azotobacter, oraz zastosowaniu bakterii rozpuszczającej fosforany na roślinie leczniczej Majorana hortensis. Podobnie pozytywny efekt uzyskano dla indeksów kiełkowania, takich jak procentowy przyrost i szybkość kiełkowania, żywotność, jak też długość korzeni i łodyg Ocimum sanctum i Withania somniferum. Wiele badań opisuje pozytywne wpływ mikroorganizmów na zwiększanie wzrostu i parametrów roślin. Tak wiec, najważniejsze bakterie stymulujące wzrost to Azospirillum, Azotobacter, i Pseudomonas. Poza wiązaniem azotu i rozpuszczaniem związków fosforu w glebie, bakterie te znacząco wpływają na syntezę regulatorów wzrostu, takich jak auksyna, giberelina i cytokina, oraz poprawiają wydajność rośliny. Uprawy współrzędne roślin medycznych Uprawy współrzędne to specjalny system upraw charakteryzujący się równoczesną uprawą dwóch lub większej ilości gatunków roślin. Zjawisko to jest przydatne w zwiększaniu plonów jednego lub większej ilości gatunków, dzięki zdolności takiego systemu do redukcji chwastów i szkodników. Tak więc, technika uprawy współrzędnej może zminimalizować ryzyko produkcji. System ten daje możliwość osiągnięcia wzajemnych korzyści. Niemniej jednak uprawy współrzędne MP są rzadkie. Ocena plonów i ich jakości podczas uprawy w różnych systemach agro leśnych wykazała, że wprowadzanie ziół do tych systemów może sprzyjać różnorodności biologicznej i zwiększać dochody. Dodatkową obawą dotyczącą potencjalnej roli MP w systemach międzyplonowych jest stosowanie zrównoważonego podejścia do uprawy takich gatunków. Podjęto próbę wykorzystania w tym celu niektórych aromatycznych roślin oleistych, mianowicie Artemisia annua L., Coriandrum sativum L., Chamomilla recutita R., Foeniculum vulgare M. i Anethum sowa Kurtz.

Wykorzystanie osłony roślin W tej metodzie, rośliny uprawiane są na resztkach poprzednich zbiorów. Po zastosowaniu takiej metody, zmniejszył się wzrost chwastów. 1.8 Wpływ nawozów organicznych i biologicznych na metabolity wtórne roślin leczniczych Badania nad MP wykazały, że przy użyciu nawozów organicznych uzyskuje się maksymalną wydajność i najlepszą jakość metabolitów wtórnych. Wyniki wskazują, że zastosowanie bakterii rozpuszczających fosforany oraz wiązanie azotu w ziołach majeranku prowadzi do zwiększenia wydajności olejku eterycznego. Bakterie te zwiększają zawartość oleju w roślinie ze względu na wzrost liczby wydzielania gruczołów i biosyntezę mono terpenów. Wyniki pokazują, że wzrost dostępnych fosforanów w glebie może znacznie zwiększyć stężenie chlorofilu A (28%) i całkowitej ilości chlorofilu (19%). Roślina medyczna Vinca (Caharanthus roseus) zaszczepiona bakterią Pseudomonas flurescence zwiększyła produkcję biomasy i zawartość alkaloidów, w warunkach stresu. Wykazano zwiększoną zawartość materii organicznej, zdolność zatrzymywania wody w glebie, wzmożoną aktywność hormonalną, zwiększony pobór składników pokarmowych przez rośliny oraz ogólnie ulepszoną chemiczną i fizyczną strukturę ściółki roślinnej, w wyniku stosowania nawozów organicznych. Rozdział 2: Czynniki środowiskowe wpływające na ekologiczną uprawę MP - tolerancja ekologiczna Liczne czynniki środowiskowe wpływają na uprawy roślin MP. Najważniejsze z nich to: 2.1 Światło: Światło, oprócz energii wiązań chemicznych w związkach chemicznych, jest drugim głównym typem użytecznej energii i jedynym zewnętrznym, który zapewnia utrzymanie życia na naszej planecie. Dla roślin jest to jedyne źródło. Światło wpływa na fotosyntezę. Światło wpływa na fotosyntezę, otwieranie i zamykanie aparatów szparkowych, ruchy roślin, kiełkowanie nasion, kwitnienie i wzrost wegetatywny, np. tworzenie bulw. Oprócz tych podstawowych procesów fizjologicznych światło stymuluje również akumulację ważnych składników MP. Na przykład, sucha, słoneczna pogoda zwiększa proporcje glikozydów w wilczej jagodzie. 2.2 Temperatura:

Temperatura jest podstawowym czynnikiem wpływającym na uprawy MP. Znaczące odstępstwa od optymalnej temperatury uprawy, w obie strony, może spowodować poważne uszkodzenia, a nawet obumarcie rośliny. Dla przykładu, spadek temperatury do poziomu zera, szczególnie jeśli jest gwałtowny, powoduje tworzenie się kryształków lodu, w przestrzeniach między komórkowych roślin. W wyniku uszkodzenia ścian, woda wydostaje się z komórek, co powoduje ich obumieranie. Absorpcja wody maleje w niskich temperaturach, a niewystarczająca ilość wolnej wody w komórce zagraża prawidłowym procesom metaboliczny. Z drugiej strony, umiarkowany wzrost temperatury stymuluje wzrost siewek i podwyższa tempo fotosyntezy. Szybkość oddychania zwiększa się wraz ze wzrostem temperatury. 2.3 Wilgotność powietrza: Zgodnie z definicją, para wodna unosząca się w powietrzu jest wyznacznikiem wilgotności powietrza. Widoczne formy wilgotności to chmury i mgła. Głównymi źródłami pary wodnej w atmosferze są parowanie wody z powierzchni ziemi i transpiracja z roślin. Wilgotność znacząco wpływa na życie roślin i klimat. Odparowanie wody, jej kondensacja i wytrącanie zależą od wilgotności względnej, a wilgotność wpływa na strukturę, formę i transpirację wszystkich roślin, w tym MP.

2.4 Wysokość: Wysokość jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na uprawę roślin MP. W rzeczywistości, wysokość ogranicza wzrost MP. Wraz ze wzrostem wysokości, spada temperatura i ciśnienie atmosferyczne, podczas kiedy rośnie prędkość wiatru, względna wilgotność oraz intensywność światła. Niektóre MP są przystosowane do upraw na dużych wysokościach, są to: walerian, arcydzięgiel, mięta, melisa, dziurawiec, łopian czy jeżówka. Niższe wysokości, szczególnie w klimacie śródziemnomorskim, są bardzo korzystne dla uprawy takich gatunków jak tymianek, szałwia, lawenda czy rozmaryn. Olejki z roślin uprawianych na takich wysokościach, są lepszej jakości. Tak więc, wysokość jest czynnikiem środowiskowym, który łączy różne wskaźniki, określające warunki klimatyczne dla niszy ekologicznej. 2.5 Opady deszczu: Opady deszczu są również ważnym czynnikiem wpływającym na uprawę MP. Głównym źródłem wody dla gleby jest deszcz. Opady deszczu i śniegu mają duży wpływ na warunki klimatyczne. Woda z opadów dostaje się do rzek i jezior, przenika do gleby tworząc podziemne zasoby, a reszta odparowuje. Minerały dostępne w glebie rozpuszczają się w wodzie, a następnie są absorbowane przez rośliny. Woda wpływa na charakterystykę morfologiczną oraz fizjologię roślin. Ciągły deszcz może prowadzić do utraty substancji rozpuszczalnych w wodzie z liści i korzeni poprzez ługowanie; znane jest to w przypadku niektórych roślin wytwarzających glikozydy i alkaloidy. 2.6 Zasoby wody: Miejsce uprawy, jak i właściwe nawadnianie, jest bardzo ważne dla prawidłowego wzrostu roślin. Kluczowe jest unikanie terenów bagiennych lub wód zastanych. Roślin MP nie można uprawiać na glebach ciężkich i zatrzymujących wodę. W zależności od dostępnych zasobów wody, wyróżniamy różne typy gleby: - Dobrze nawodnione: grunty nawadniane (zraszane) lub z dużymi opadami, - Słabo nawodnione: sucha gleba (mikro nawadnianie). Odpowiednią glebą do uprawy MP jest gleba w suchych strefach. Udowodniono, że w glebie tego typu, jakość i obfitość olejków eterycznych w biomasie roślin jest wyższa niż w glebie nawadnianej. Na przykład, taka tendencja występuje w uprawach lawendy, tymianku, rozmarynu i dziurawca. Ponadto odnotowano dobre plony z upraw kminku, kopru włoskiego i anyżku. Nawadniana gleba nadaje się do uprawy wielu gatunków, takich jak mięta, bazylia, mięta pieprzowa, waleriana, wykorzystywanych jako całe rośliny, lub tylko ich liście, albo korzeń.

2.7 Rośliny o znaczeniu poliploidalnym - względy ekologiczne Komórki roślin zawierające dwa zespoły chromosomów, otrzymane w wyniku połączenia jednego chromosomu z pyłku, i jednego z komórek jajowych, nazywane są diploidami i oznaczane jako "2n". Termin "poliploidia" stosuje się do roślin z więcej niż dwoma zestawami chromosomów w komórkach; gdy występują cztery zestawy, rośliny są opisane jako tetraploidy i oznaczone jako "4n". Tetraploidia powodowana jest poprzez zastosowanie kolchicyny, która hamuje tworzenie wrzeciona podczas podziału komórki, tak że podzielone chromosomy nie są w stanie oddzielić się i przejść do komórek potomnych. Dwa zestawy chromosomów pozostają w jednej komórce, co powoduje powstanie roślin tetraploidalnych. Leczenie kolchicyną można stosować na różne sposoby. Poza tym, wszystkie terapie zależą od efektów, wywołanych w tkance twórczej. Na przykład nasiona można namoczyć w rozcieńczonym roztworze kolchicyny. Alternatywnie, sadzonki, gleba wokół siewek lub młode pędy można traktować roztworem kolchicyny. Stan tetraploidalny jest określany przez zwiększoną wielkość ziaren pyłku i aparatów szparkowych oraz przez liczbę chromosomów w preparatach z końcówkami korzeniowymi. Te solidne i zdrowe rośliny tetraploidalne mają zalety ekologiczne, ponieważ są łatwe w uprawie i osiągają dobre plony. 2.8 Dziedziczność, zmienność i ekologia Mutacja: Każda dziedziczna zmiana struktury genu na chromosomie lub zmiana liczby chromosomów jest oznaczana jako mutacja. Mutacje roślin można klasyfikować ze względu na sposób powstania (spontaniczne i wywołane mutacje); czas pojawienia się fenotypu (mutacje recesywne i dominujące); rodzaj komórek, na które wpływają (mutacje somatyczne i germinalne); rodzaj materiału genetycznego, na który wpływają (mutacje chromosomalne, genomowe i punktowe) oraz mechanizmy działania (mutacja w przód, tył i supresja). Niektóre czynniki, zwane mutagenami lub czynniki mutagennymi, mogą sztucznie wytwarzać mutacje. Podstawowe typy mutagenów dzielą się na mutageny fizyczne i chemiczne.

Krzyżowanie: Hybryda jest wynikiem łączenia się lub krzyżowania dwóch odmiennych genetycznie roślin z pożądanymi genami lub genotypami, w jednym organizmie. Hybrydyzacja to proces, w wyniku którego powstają hybrydy. Hybryda to organizm, który powstaje w wyniku krzyżowania dwóch gatunków lub odmian różniących się co najmniej jednym zestawem cech. Hybrydyzacja między homozygotycznymi szczepami, które były uprawiane przez wiele pokoleń na zasadzie kojarzenia krewniaczego, wprowadza efekt heterozygotyczny, który zwiększa wigor, rozmiary i inne cechy charakterystyczne roślin. Procedura otrzymywania hybryd, w tym z roślin leczniczych obejmuje następujące kroki: 1. Wybór roślin matecznych: z dwóch, wybranych roślin matecznych, przynajmniej jedna powinna być dobrze przystosowana do warunków lokalnych. 2. Emaskulacja: proces usuwania pręcików, pylników lub ziaren pułku kwiatu, bez naruszania żeńskich narządów rozrodczych. Emaskulacja jest niezbędna w przypadku kwiatów biseksualnych. 3. Opaski chwytne: od razu po emaskulacji, kwiaty lub kwiatostany są zamykane w odpowiednich opaskach, co zapobiega przypadkowemu zapyleniu. 4. Zapylenie: dojrzałe, żyzne i zdolne rozwoju ziarna pyłku umieszczone są na znamieniu słupka rośliny. 5. Uprawa roślin F1 (pierwsza generacja): po zapylaniu następuje nawożenie. Nawożenie powoduje formowanie się nasion. Dojrzałe nasiona pokolenia F1 są zbierane, suszone i przechowywane. Te nasiona są uprawiane do produkcji hybryd F1 - mocnych i zdrowych.

2.9 Efekt cieplarniany: Normalnie, promienie słoneczne docierają do powierzchni Ziemi, a ich ciepło oddawane jest z powrotem do atmosfery. Jakkolwiek, kiedy zwiększa się poziom dwutlenku węgla, w atmosferze formuje się gruba warstwa, która to ciepło zatrzymuje. W konsekwencji, temperatura rośnie, a atmosfera ulega ociepleniu. Nazywamy to efektem cieplarnianym. W krótkim okresie czasu, ilość dwutlenku węgla wzrosła z 290 ppm do 330 ppm, w związku z wycinaniem lasów i nadmiernym wypalaniem paliw kopalnych. Biorąc pod uwagę stopień, w jakim poziom dwutlenku węgla rośnie w atmosferze, należy się spodziewać wzrostu temperatury globalnej. Tak zwane globalne ocieplenie o dwa lub trzy stopnie spowodowałoby topnienie polarnych czap lodowych, powodzie na obszarach przybrzeżnych, zmianę cyklu hydrologicznego i zatopienie wielu wysp. Gazy powodujące efekt cieplarniany to głównie dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu, chlorofluorowęglowodory.

Rozdział 3: Wprowadzenie chronionych i zagrożonych roślin do uprawy - wpływ na różnorodność biologiczną. 3.1 Wprowadzenie Rośliny lecznicze (MP) to użyteczne zasoby naturalne, których nadmierna eksploatacja może spowodować niedobór różnych ziół i zahamowanie rozwoju wielu gatunków występujących w przyrodzie. Aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na te rośliny, bardzo ważne staje się zachowanie wyżej wymienionych gatunków poprzez ich uprawę na dużą skalę lub poprzez zapewnienie ochrony lasów w celu ich zrównoważonego wykorzystania. Nacisk powinno położyć się na uprawę roślin leczniczych jako regularnych upraw, zamiast zbierania ich ze środowiska naturalnego, co zagwarantowało by zachowanie tożsamości botanicznej, poprawę jakości i ciągłości dostaw. 3.2 Rośliny dziko rosnące czy uprawne Od początków rolnictwa opinia o skuteczności leczniczej dzikich roślin w stosunku do uprawnych była pomniejszana lub też całkowicie wypierana. Pytanie o skuteczność roślin rosnących dziko versus tych uprawnych wydaje się tak stare jak samo rolnictwo. Teoretycznie uprawa dzikich gatunków roślin wiąże się z pomniejszaniem puli genowej, czasami nawet drastycznym. W rzeczywistości, w zależności od trybu rozmnażania roślin i liczby osobników wyprodukowanych podczas pierwotnej selekcji z natury, zdolność rośliny do adaptacji do zmienności warunków i do utrzymania dobrego stanu zdrowia może być zagrożona. Różnorodność biologiczna również może zostać naruszona i może wpłynąć na jakość roślin. Ogólnie rzecz biorąc, dziki ekosystem jest wykorzystywany jako model do ustalenia warunków rolniczych. Większość konwencjonalnych praktyk rolniczych zmniejsza liczbę i odmiany mikroorganizmów glebowych. Ponieważ odżywianie roślin zależy silnie od produktów ubocznych metabolizmu milionów innych (mikro) organizmów żyjących w tym środowisku, zmniejszenie bioróżnorodności mikroflory w środowisku niekorzystnie wpłynie na zdrowie roślin. 3.3 Wpływ złych praktyk w uprawach Dylemat dzikie czy uprawne sięga bardzo głęboko i ma wpływ na zmianę naszego sposobu postrzegania natury. W przypadku populacji ludzkiej, nasza aktywność wpłynęła na dzikie siedliska, wiele roślin leczniczych stało się rzadkich lub zagrożonych, a wiele osób uważa uprawę roślin leczniczych za problem ekologiczny. W trakcie rozwoju tego procesu uprawy wprowadzono spektrum praktyk, od gromadzenia upraw po zaawansowane technologicznie rolnictwo przemysłowe. W trakcie tego procesu różnorodność biologiczna w ekosystemie rolniczym nie została odpowiednio skorelowana ze

stopniem uprzemysłowienia. Jeśli plon posiada minimalną różnorodność genetyczną, może być łatwo zniszczony przez pojedynczy typ drapieżnika. Ludzka tendencja, by zmniejszać nakład pracy, i zwiększać zyski, równocześnie lekceważąc prawa natury, na dłuższą metę działa przeciwko ludziom. Wszystkie te praktyki mające na celu osiągniecie szybkich zysków w rolnictwie przemysłowym są nierozsądne. Jest to szczególnie hodowla rodowodowa i monokultura, systematyczna eliminacja mikroorganizmów z powodu stosowania sztucznych nawozów, herbicydów i fungicydów; inżynieria genetyczna itp. Ponadto połączenie firm nasiennych spowodowało ciągłą utratę różnorodności biologicznej w ciągu ostatniego stulecia. Aby naprawić te szkody, konieczne jest poznanie naturalnych wymagań dla uprawy roślin. Wyzwanie to polega na zwiększeniu świadomości i szacunku dla naturalnych procesów i może być realizowane poprzez wdrażanie postępów naukowych. 3.4 Uprawa MP na komercyjnych gruntach rolnych i gruntach prywatnych Uprawa MP na ziemiach wspólnoty jest dobrze ugruntowana. Dostępna jest również dobra znajomość obsługi i marketingu. Zapewniony jest łatwy dostęp do zasobów, a także do rynków międzynarodowych i tradycyjnych. Dodatkowo, silny charakter niektórych z tych upraw, aby przetrwać testowanie warunków pogodowych, przyczynia się do pozytywnego dochodu z tych działań. Jednak uprawa MP na komercyjnych ziemiach rolniczych nie jest tak duża, jak potrzeba. Uprawa roślin leczniczych na gruntach wspólnych jest dobrze ugruntowana. Dostępna jest również dobra znajomość procesu uprawy i marketingu. Charakteryzuje się łatwym dostępem do zasobów jak również do rynków wewnętrznych i międzynarodowych. Dodatkowo, zdrowy charakter niektórych z upraw, pozwalający na przetrwanie w trudnych warunkach pogodowych przyczynia się do korzystnego wyniku takich upraw. Niemniej jednak, uprawa MP na komercyjnych ziemiach rolniczych nie pokrywa istniejącego zapotrzebowania. Zapotrzebowanie na rośliny lecznicze jest wysokie i bardzo szybko rośnie. Ilość dostępnego na rynku materiału roślinnego nie pokrywa potrzeb przemysłu farmaceutycznego. Podaż nie jest wystarczająca i uważa się, że odpowiednim rozwiązaniem tego problemu jest zwiększenie upraw MP na terenach prywatnych. Ponadto, wiele firm farmaceutycznych zaczęło kontraktować uprawy bezpośrednio, dostarczając materiału i wiedzy. Uprawa roślin leczniczych na prywatnych gruntach sprawdziła się w wielu regionach, ponieważ zwiększyła zarówno zyski jak i poziom zatrudnienia. Uprawy obejmują zarówno miejscowe gatunki roślin jak również nowe uprawy dla wybranych obszarów. Liczne przypadki dotyczące rolników i producentów wskazują na ważne czynniki uzasadniające uprawę roślin leczniczych na skalę komercyjną. Najważniejsze z nich to: Duży zakres jeśli chodzi o zapotrzebowanie oraz stabilne prognozy ekonomiczne; Wiele roślin ma długą tradycję upraw;

Relatywnie większy dochód dla rolników, w porównaniu do innych upraw; Lepsza wydajność w uprawie MP w porównaniu z innymi uprawami, ponieważ uprawa tej pierwszej wymaga mniej zasobów i jest stosunkowo łatwa; Rośliny MP to gwarantowane rynki zbytu i ceny; MP generują więcej miejsc pracy niż uprawy sezonowe, niemniej jednak określone inwestycje są często niezbędne do rozpoczęcia produkcji a zwrot z inwestycji trudniej jest przewidzieć. Oczywiste jest, że uprawa MP na komercyjnych gruntach rolnych i gruntach prywatnych jest niezbędna do zapewnienia surowca wysokiej jakości dla przemysłu z jednej strony i do zachowania tożsamości gatunku z drugiej. Producenci i przetwórcy MP ogólnie zgadzają się, że istnieją możliwości marketingowe, ale istnieje wiele problemów do rozwiązania i wyraźnie potrzebne jest większe wsparcie rządowe. Podstawowe problemy to: Brak ogólnodostępnych specjalistycznych maszyn; Brak odpowiednich magazynów i suszarni; Brak dostępu do nasion o odpowiedniej jakości (wysokowydajne odmiany) Brak wiedzy na temat zarządzania poszczególnymi uprawami (szczególnie w odniesieniu do wymagań nawozowych); Brak zatwierdzonych herbicydów/pestycydów oraz nieznajomość technik zbiorów; Problemy rynkowe często przeważają nad wykonalnością projektów upraw, ze względu na kwestie związane z marketingiem. 3.5 Metody ochrony Stosuje się różne metody, aby uniknąć potencjalnego zagrożenia i istniejących zagrożeń dla gatunków MP. Są to techniki ochrony in situ i ex situ. Metoda ochrony zależy od charakterystyki biologicznej danego gatunku i jego źródeł surowca. Według źródła surowca, gatunki MP zostały podzielone na trzy grupy: wystarczające, ograniczone i niewystarczające. Gatunki z wystarczającymi zasobami surowca są eksploatowane jak zwykłe gatunki. Rozpowszechnione gatunki charakteryzują się dużą różnorodnością fenotypową, ale niskimi źródłami surowca. Dzikie populacje tych gatunków nie są zagrożone w ich naturalnych siedliskach. Niemniej jednak rozpoczęto pobieranie próbek ich różnorodności, aby zapewnić ich dalsze wykorzystanie w uprawie. Gatunki o niskim poziomie surowca i wąskiej adaptacji ekologicznej ciężko wprowadzić do upraw. Grupa ta obejmuje rzadkie i zagrożone rośliny.

3.6 Wyzwania w ochronie roślin leczniczych 3.6.1 Zwiększenie ochrony roślin leczniczych poprzez rolnictwo Rolnictwo przemysłowe intensywnie rozprzestrzeniło się w XX wieku, a co za tym idzie, wzrosło zrozumienie niezbędnych zmian w kontekście polityki ekologicznej. Rozwój ekologii w drugiej połowie XX wieku przyczynił się do zmiany poglądów ludzi na przyrodę. Praca ekologów i twórców innowacji w rolnictwie ekologicznym oferuje szereg praktyk znanych jako "Nature Farming". Szczególną uwagę poświęcono uprawie jadalnych roślin wieloletnich (projektowanie ekologiczne). Permakultura i inne praktyki ekologiczne traktują dzikość jako zasadniczy element zachowania różnorodności biologicznej i zdolności systemu do przystosowania się do zmieniających się warunków. Dzikie warunki upraw można tworzyć na małą skalę, wykorzystując żywopłoty do podziału pól, lub naturalne pasy oddzielające rzędy w mieszanym systemie upraw. Obecnie, odtwarzanie naturalnych warunków upraw stało się narzędziem do zwiększania innowacyjności w tym zakresie. 3.6.2 Ochrona i odtwarzanie środowiska naturalnego Ostatnie lata potwierdzają wartość środowiska naturalnego i różnorodności biologicznej, w zwiększaniu zrozumienia tego, w jaki sposób poszczególne gatunki przyczyniają się do całości. Stało się jasne, że interakcje różnych gatunków tworzą dynamiczny, samoregulujący się system, który nabiera własnego życia. Obecność "szkodników" nie wpływa na zdrowe rośliny, a równowaga danego ekosystemu jest zbliżona do stanu dzikiego. Ponadto, postępujące wyniszczanie siedlisk MP, a także inne związane z tym zagrożenia na świecie, stawiają pytanie, w jaki sposób zachować naturalny stan, unikając dalszego rozpadu? Konieczne wydaje się nadanie odpowiedniej wartości zagrożonym gatunkom, aby je ocalić. Niemniej jednak tak zwane metody "symulowania naturalnych warunków" lub "uprawy w naturalnych warunkach" są jeszcze bardziej powiązane z naturą. 3.6.3 Zachowanie poprzez ochronę Na zachowanie MP może wpływać ich status ochrony. Należy tu wziąć pod uwagę dwa ważne czynniki: przepisy dotyczące ograniczeń zbiorów dla poszczególnych gatunków, oraz ilość materiału potrzebnego do rozmnażania, uprawy i zrównoważonego zbioru. W niektórych przypadkach, zachowanie gatunków MP poprzez ich ochronę, się sprawdza. Na obszarach chronionych rośliny są mniej narażone na nielegalne zbiory. Skuteczne zachowanie gatunków poprzez ich ochronę zostało wdrożone w niektórych miejscach o dużym znaczeniu takich jak Park Narodowy Krugera, Rezerwat Hluhluwe czy Mkhambathi. Jednak podejścia tego nie można skutecznie wdrożyć wszędzie, ponieważ wykazuje pewne wady dla zbieraczy roślin MP. Z tego powodu społeczności opracowały model zarządzania uprawami MP, który zaczyna się od stanu dzikiego, bez przecinania i przechodzenia. Model ten nie wymaga aktywnego zarządzania uprawą roślin. Przeciwnie, opiera się na założeniu,

że jeśli gatunek jest przedmiotem troski ludzi, pielenie może mieć miejsce, gdy gatunek jest na wolności. Chociaż wymaga to wkładu energetycznego, odchwaszczanie chronionych MP umożliwia zarządzanie w ich własnym środowisku, a tym samym przyczynia się do ich ochrony. Zachowanie MP poprzez ich ochronę ma również znaczenie społeczne. Tradycyjnie kobiety są głównymi graczami, jeśli chodzi o mikroprzedsiębiorstwa zajmujące się roślinami leczniczymi, ponieważ łatwo wpisują się w ich harmonogramy pracy. Działania te często reprezentują gromadzenie i transport surowców MP na rynek. Z drugiej strony, te małe firmy pomagają w zachowaniu tradycji oraz przyczyniają się do zmniejszenia bezrobocia, szczególnie odczuwalnego na obszarach wiejskich. Znaczenie tradycyjnej wiedzy o roślinach jest oczywiste ze względu na potrzebę prowadzenia badań (w poszukiwaniu nowych leków) które zakładają pomoc rdzennych mieszkańców w rozpoznaniu zastosowań lokalnej flory, z równoczesną ochroną praw intelektualnych. Istnieją tradycyjne podejścia, ułatwiające zachowanie roślin leczniczych. Niemniej jednak, zmniejsza się wykorzystanie tradycyjnej żywności, ponieważ stosowanie jej wiązało się zwykle z ubóstwem. Wiele osób polega bardziej na żywności komercyjnej, ponieważ nie chcą być postrzegani jako osoby biedne. 3.6.4 Zachowanie poprzez zarządzanie zasobami genetycznymi oraz zapewnianie stabilności/zróżnicowania genetycznego Współczesne podejście do określania zmienności genetycznej zwykle wykorzystuje trzy rodzaje markerów genetycznych markety morfologiczne, biochemiczne i molekularne. Markery morfologiczne (np. wysokość rośliny, kształt liści, kolor, itp.) to najstarsze i najszerzej wykorzystywane markery w określaniu stabilności/zmienności genetycznej. Niemniej jednak, brakuje im szczegółowości, ponieważ geny, w

zależności od warunków środowiskowych, mogą się różnie objawiać, co powoduje dużą zmienność fenotypów wśród osobników tego samego gatunku. Markery biochemiczne (np. zawartość albumin, profile izozymowe lub zawartość olejku eterycznego w pojedynczym organizmie) również uważa się za niespecyficzne, ponieważ cechy biochemiczne są podatne na zmiany i ściśle związane ze środowiskiem danej jednostki. Markery molekularne wykorzystywane są od lat 80-tych, od momentu opracowania technologii modyfikacji genetycznej. Markery molekularne to nowoczesne narzędzie służące określaniu zmienności genetycznej. Pokazują one zróżnicowanie pomiędzy indywidualnymi osobnikami na poziomie DNA, które jest ostateczne i nie ulega zmianie ze względu na warunki atmosferyczne. Markery molekularne wykorzystywane do potwierdzania stabilności/zmienności genetycznej posiadają różne właściwości, oraz określone wady i zalety. W związku z tym można je klasyfikować jako markery dominujące i współdominujące; markery o różnym zasięgu genomu; o różnej specyfice, koszcie, łatwości interpretacji analitycznej otrzymanych danych itp. Pomimo tej obfitości, markery molekularne dostarczają dużo informacji o zmienności genetycznej pomiędzy osobnikami, populacjami i odmianami. W związku z tym ich stosowanie jest uniwersalne nie tylko dla roślin, ale również dla wszystkich żywych organizmów. W tym kontekście, markery molekularne można uznać za niezbędne narzędzia w uprawie MP, ze względu na: Odtwarzanie szczepu (typowanie DNA) i mapowanie genomu; Badanie i ocenę stabilności genetycznej, zmienności i relacji; Zarządzanie zasobami genetycznymi i bioróżnorodnością; Badanie relacji filogenetycznych Wśród tych praktycznych zastosowań, zarządzanie zasobami genetycznymi i ich zachowanie mają podstawowe znaczenie. Główny cel zarządzania zasobami genetycznymi to możliwie największe zachowanie obecnego zróżnicowania genetycznego gatunków. Skuteczność tego procesu zależy w dużej mierze od informacji genetycznych dostępnych na temat badanej plazmy zarodkowej.

Markery molekularne dostarczają bezpośredniej informacji genetycznej dla ochrony ex-situ i in-situ. Dla ochrony ex-situ istotne jest pozyskiwanie danych dotyczących różnorodności zbiorów. W tym celu markery molekularne można wykorzystać do: Rozpoznania wartościowej zmiennej genetycznej, która jest niedostatecznie reprezentowana w zbiorze próbek; Identyfikacji duplikatów akcesji i monitorowania zmian w strukturze genetycznej w miarę generowania akcesji; Oceny dostępnej różnorodności genetycznej dla każdego z gatunków; Dostarczenia precyzyjnej i szczegółowej informacji w porównaniu do tej uzyskanej w wyniku klasycznej analizy fenotypu; Szybkiej identyfikacji typów i cech. Z podstawowego punktu widzenia informacja o markerach molekularnych może umożliwić dalszą identyfikację użytecznych genów zawartych w puli. Dane molekularne na temat bioróżnorodności dostarczają niezbędnych informacji do ustalenia kluczowych miejsc, które dokładnie odzwierciedlają całą pulę. W ramach ochrony ex-situ (przez przeniesienie do ekosystemu zastępczego), markery molekularne wykorzystywane są do: Określania tożsamości oraz/lub podobieństw akcesji lub indywidualnych osobników; Pomiar struktury różnorodności pomiędzy osobnikami, akcesjami, populacjami i gatunkami; oraz wykrywanie określonych alleli lub sekwencji nukleotydowych w taksonie, sukcesji w banku genów lub w populacji in situ (w pierwotnym środowisku) 3.6.5 Ochrona poprzez zrównoważone uprawy Inną metodą ochrony roślin leczniczych jest zrównoważony zbiór ich elementów, tak jak zrównoważony sposób usuwania ich korzeni czy kory, podczas zbiorów. Na przykład, udowodniono, że kora drzew potrafi się zregenerować, jeśli po tym jak w miejscu usunięcia kory naniesie się błoto. W rzeczywistości metoda ta umożliwia przetrwanie gatunkom w ich naturalnym środowisku. Jakkolwiek, zastosowanie metody zrównoważonych zbiorów jest trudne, szczególnie w przypadku, zbieraczy roślin leczniczych, którzy robią to zarobkowo. Mimo że uprawa zapewnia długoterminowe przetrwanie gatunku, w przypadku przedłużania procesu mogą pojawić się pewne problemy.

Dodatkowo, istnieją wyzwania stojące przed sprzedawcami roślin związane z ochroną poprzez zbiory. Wiele osób korzysta z medycyny naturalnej. Wysoki poziom bezrobocia, urbanizacja, wycinanie naturalnych habitatów roślinnych pod ziemie uprawne, jak również niski poziom edukacji w tym zakresie, to główne elementy przyczyniające się do rosnącego zapotrzebowania na rośliny lecznicze. Wszystko to łączy się ze zwiększoną ilością osób zbierających wybrane rośliny dla zysku. Wykorzystywane przez nich niewłaściwe metody zbiorów doprowadziły do zmniejszenia liczby roślin leczniczych lub nawet całkowitego wyginięcia pewnych gatunków. Handel roślinami leczniczymi stanowi ważny sektor gospodarki, a nadmierne zbiory, szczególnie korzeni i nasion, w pewnych krajach zmniejszyły stopień odtwarzania się wybranych gatunków. Wysoka stopa bezrobocia, szczególnie wśród kobiet, spowodowała, że uprawa i sprzedaż roślin leczniczych stała się dla nich ciekawą alternatywą. Stąd też duży wzrost zapotrzebowania na rośliny medyczne, przekraczający zasoby tych roślin dostępne w naturze. Większa część roślin leczniczych dostępnych na rynku zbierana jest w środowisku naturalnym, co w połączeniu z powiększającą się populacją ludzką, doprowadziło do lokalnego zanikania wielu gatunków. Niedobór popularnych roślin leczniczych zwiększył ceny rynkowe. Poza rosnącymi szybko cenami, pojawiają się dodatkowe problemy w postaci niskiej jakości materiału roślinnego, niewystarczającej stabilizacji produktu oraz warunków sprzedaży. Stanowi to poważny problem i może zagrozić: Usługom opieki zdrowotnej, ze względu na problemy spowodowane niewłaściwym wykorzystaniem roślin leczniczych; Bioróżnorodności zasobów, ze względu na duży nacisk na zwiększanie zbiorów roślin MP; oraz Ekonomicznej stabilności osób zależnych żyjących z handlu. Patrząc z tej perspektywy, zrównoważony rozwój branży leczniczej zależy od większości sprzedawców produktów leczniczych, utrzymujących się z roślin leczniczych. Istnieje potrzeba wprowadzenia specjalnych programów edukacyjnych, które pozwolą sprzedawcom

produktów leczniczych na zastanowienie się nad kwestiami, stanowiącymi wyzwanie dla ich działalności. 3.6.6 Zachowanie poprzez ochronę prawną i edukację Poza zrównoważoną uprawą, ochrona prawna ma również duży wpływ na zachowanie roślin MP. Wysiłki podjęte w celu zachowania populacji roślin leczniczych przy pomocy krajowych regulacji prawnych, w większości przypadków nie osiągnęły sukcesu. Powodem tego jest agresywne zachowanie osób, naruszających obszary chronione i niszczących naturalne środowisko występowania roślin leczniczych. Poza działaniami rządu, mającymi na celu złagodzenie tego procesu, podjęto środki zmierzające do ograniczenia możliwości zbierania roślin leczniczych w ich naturalnym środowisku. W rzeczywistości, wiele jeszcze jest do zrobienia, aby zapewnić, że zbieracze roślin leczniczych rozumieją jak ważne jest respektowanie przepisów dotyczących ochrony tych roślin, dla ich przetrwania. Choć ministerstwa rolnictwa w różnych krajach wprowadziły pozwolenia jako środki kontrolne mające służyć ograniczeniu niezrównoważonych zbiorów wybranych roślin leczniczych, nadal nie powstrzymało to nielegalnych zbiorów roślin, w ich naturalnym środowisku. Należy wprowadzić ograniczenia prawne mające na celu wzmocnienie ochrony roślin poprzez zarządzanie ich uprawą i zbiorami. Istotne znaczenie ma opracowanie i wdrożenie przepisów handlowych regulujących zbiory i handel roślinami leczniczymi, w tym wymogi dotyczące ochrony ziół. Celem w perspektywie długoterminowej jest osiągnięcie właściwej równowagi pomiędzy ograniczeniem dostępu do roślin (w celu zachęcenia do upraw komercyjnych) i zapewnieniem ochrony różnorodności biologicznej. Wszystkie te czynniki pokazują, że edukacja w obszarze ochrony gatunków jest niezbędna. Pozwoliłaby na zwiększenie świadomości w zakresie potencjalnych metod ochrony roślin leczniczych. 3.7 Dynamiczna ochrona zorientowana na uprawę zagrożonych MP Zgodnie z niedawnym badaniem dotyczącym znaczenia komercyjnego oraz statusu zagrożonych roślin MP w Europie, około 150 gatunków było zagrożonych w co najmniej jednym kraju europejskim z powodu nadmiernych zbiorów w ich naturalnym środowisku, niewłaściwego handlu i utraty siedlisk. Niektóre z zagrożonych roślin leczniczych są odporne na zimno. Są one szczególnie odpowiednie do uprawy i ewentualnej produkcji surowca. Produkując surowiec na kontrolowanych uprawach, ceny obecnie zagrożonych roślin zostaną zmniejszone, a dodatkowy dochód dla osób uprawiających zioła zostanie zagwarantowany.

Efektywne programy dynamicznej ochrony i zachowania roślin MP muszą być sprawdzone w warunkach eksperymentalnych na małą skalę, zanim rozpocznie się edukację hodowcy w zakresie produkcji tych nowych roślin leczniczych. Handel europejskimi roślinami leczniczymi ma długą tradycję, ale w ostatnim dziesięcioleciu szybko się rozwija. Społeczność zajmująca się ochroną, zainteresowana praktykami i bardziej świadomymi konsumentami, apeluje o wytwarzanie zrównoważonych produktów ziołowych. Niestety, obecnie tylko kilka firm uwzględnia w swojej polityce zrównoważone i etyczne pozyskiwanie surowców. Głównym rozwiązaniem wydaje się być uprawa. Jest ona istotna zarówno z punktu widzenia ekonomii jak i ochrony roślin. Uprawa nie może być jednak jedynym rozwiązaniem w kontekście handlu wieloma różnymi gatunkami, szczególnie tymi zbieranymi w naturalnym środowisku, które są źródłem dochodu wielu mieszkańców UE. Wysiłki skoncentrowane na udomowieniu wielu gatunków łączą się z działaniami zmierzającymi do osiągnięcia zrównoważonego zarządzania kontrolowanymi dzikimi zbiorami. Potencjalne strategie, nakierowane są na bardziej zrównoważone pozyskiwanie surowców źródła, wśród nich wymienić można obecne inicjatywy WWF-UK i WWF-Niemcy takie jak: Europejski plan ochrony roślin (European Plant Conservation Strategy) i wyszczególnione w nim rośliny; Globalna strategia dotycząca ochrony roślin i bioróżnorodności (CBD); Grupa robocza ECP/GP w zakresie roślin leczniczych i aromatycznych. Rozdział 4: Ekologiczna uprawa roślin MP badania, aspekt ekonomiczny i ochrona 4.1 Ekologiczna uprawa roślin MP obecne i planowane badania Główne kierunki badań nad MP koncentrują się na biologii, różnorodności i mapowaniu populacji, a także na rozmnażaniu, selekcji i wprowadzaniu dzikich gatunków MP. Dodatkowo, badania w dziedzinie bioekologii, technologii ulepszania i uprawy roślin leczniczych (MP) odgrywają istotną rolę w zwiększaniu produkcji uprawianych gatunków. Uprawa roślin MP w oparciu o podstawy naukowe: Zapewnia niezbędną ilość surowca dla przemysłu medycznego; Gwarantuje, że produkt będzie bogaty w składniki aktywne i bardziej homogeniczny, bez zamienników i sztucznych dodatków; Umożliwia zbieranie w optymalnym momencie (gdy zawartość związków aktywnych jest maksymalna), a następnie suszenie lub przetwarzanie w stanie świeżym;

Pomaga w aklimatyzacji nowych gatunków, które nie pojawiają się w określonych regionach; Wspiera ochronę roślin, w tym pomników przyrody Wysoką produkcję surowców bogatych w aktywne składniki można uzyskać jedynie na drodze aplikacji technologii wypracowanych przez różne kultury, w oparciu o znajomość biologii i wymagania poszczególnych roślin, w porównaniu do czynników związanych z wegetacją. Obecne i przyszłe trendy w uprawie roślin MP obejmują następujące tematy: Wzmacnianie / inicjowanie lokalnej produkcji nasion; Nadzór nad różnorodnością genetyczną łącznie z analizą erozji genetycznej; Badania całego łańcucha produkcji i konsumpcji; Identyfikacja udoskonalonych procedur agronomicznych i produkcyjnych oraz zastosowanie strategii dodających wartości; Analiza możliwości rynku; Badania wartości odżywczej gatunków, wraz z charakterystyką i oceną pracy; Rozwój sieci; Analiza porażek w zakresie polityk uprawy roślin MP; Opracowanie bazy danych w dziedzinie ochrony różnorodności biologicznej; Badania zastosowań etnobotanicznych, poziomu toksyczności roślin dla ludzi i zwierząt, składników chemicznych i zastosowań farmakologicznych; Ocena cech morfologicznych i chemotaksonomicznych MP; Ocena ekotypów MP pod względem ilościowych i jakościowych różnic w metabolitach wtórnych w odniesieniu do wzrostu i rozwoju i / lub aktywności biologicznej; Ocena podatności na stres środowiskowy (susze, niska temperatura, zubożone gleby itp.) Perspektywy zwiększenia zakresu badań nad roślinami MP koncentrują się na: Zachęcaniu zbieraczy do przekazywania próbek dla narodowych kolekcji herbarium. Promowanie współpracy pomiędzy programami narodowymi pracującymi nad tymi samymi roślinami/grupami roślin poprzez lepszą komunikację zespołów roboczych. Potrzeba opracowania zharmonizowanych metod/protokołów (techniki pobierania próbek, ochrony, itp.) przez krajowe i międzynarodowe programy badawcze.

4.2 Zarządzanie uprawą roślin MP, zbiory i przygotowanie do sprzedaży W zakresie upraw, zarządzanie obejmuje następujące procesy: Przygotowanie Siew i przesadzanie Kompost i nawozy Nawadnianie Pielenie Ochrona zbiorów Zarządzanie zbiorami i obróbka po zbiorze obejmują: Zbiory Wstępna obróbka Pakowanie, przechowywanie i transport Wszystkie te procesy, o ile przeprowadzone właściwie i efektywnie, tworzą wartość dodaną, co jest szczególnie ważne dla zastosowań komercyjnych, jak również ze względu na wartości medyczne surowca. Wartość dodaną roślin medycznych można osiągnąć bezpośrednio (bezpośrednia wartość dodana) poprzez zwiększenie jakości uprawianych lub zbieranych roślin, lub pośrednio (pośrednia wartość dodana) dzięki zapewnieniu jakości procesu obróbki surowca do gotowego produktu. Bezpośrednia wartość dodana Środki zapobiegawcze w ochronie roślin MP są często zaniedbywane przez zajmujących się nimi ekspertów. Zagrożenie może zostać zminimalizowane poprzez właściwe oczyszczanie,

pakowanie i przechowywanie. Wszystkie wymienione poniżej procesy generują bezpośrednią wartość dodaną: Wybór odpowiedniej pory zbiorów Klasyfikacja i sortowanie Oczyszczanie Pakowanie Przechowywanie Kategoryzacja roślin MP Pośrednia wartość dodana Pośrednia wartość dodana poddawana jest ewaluacji za pomocą testów na czystość i zdrowie rośliny MP. Obejmuje to również badanie pod kątem zachowania standardów chemicznych (zawartość wilgoci, FOM, zawartość popiołu, ekstrakty, itp.): Wilgoć Zawartość substancji obcych Zawartość popiołu Ekstrakty Pozostałości pestycydów Mikroorganizmy 4.3 Częściowe przetwarzanie rośli MP do wartościowych produktów Zastosowanie procesów częściowego przetwarzania również skutkuje otrzymaniem pełnowartościowych produktów. techniki półprzetwarzania są proste i szybkie oraz zwiększają wartość preparatów roślin MP. Otrzymane produkty/preparaty oferowane są w postaci: proszku, tabletek, kapsułek i ekstraktów. 4.4 Problemy i ograniczenia związane z zarządzaniem uprawą roślin MP

Brak informacji na temat dziko rosnących roślin, ich dystrybucji geograficznej i właściwej eksploatacji; Brak informacji, w obszarze badań, dotyczących sposobów zwiększenia wymiany handlowej; Różnice w nazwach lokalnych tych samych roślin, w tym samym kraju, jest utrudnieniem jeśli chodzi o działania informacyjne; Właściwe zarządzanie surowcami MP, w łańcuchu produkcji, od zbiorów do obróbki, wymaga współpracy badaczy i ekspertów z różnych organizacji i instytucji; Niedostateczna ilość badań w zakresie rozwijania technik służących regeneracji i propagacji roślin MP w ich naturalnych środowiskach. 4.5 Ograniczenia w handlu roślinami MP Uprawa roślin leczniczych staje przed wieloma problemami. Częściowo, wynikają one z małej skali działania. Jakkolwiek, nie należy pomijać tu również czynników biotechnologicznych, administracyjnych, prawnych, społecznych, czy temu podobnych. Niektóre z kluczowych cech handlu roślinami MP, zagrożone tego rodzaju problemami są powiązane ze: Zwiększaniem nacisku na naturalne surowce roślin MP, na które zapotrzebowanie ciągle rośnie; Ciągle rosnący rynek surowców MP wykorzystywanych w produktach leczniczych; Zwiększenie międzynarodowej wymiany handlowej roślin MP; Dopracowanie ram prawnych obrotu roślinami MP; Brak dostępności do dokładnych i szczegółowych informacji. Podstawowe problemy obejmują następujące obszary: 1. Uprawa i zbiory: Małe gospodarstwa producentów roślin (większości); Problemy ze znalezieniem pracowników w niektórych regionach, szczególnie tych wysokogórskich; Duże odstępy czasowe pomiędzy sadzeniem a zbiorami roślin MP; Przeszkody biurokratyczne w zdobywaniu pozwoleń na uprawy roślin zagrożonych/objętych ochroną; Poziom skomplikowania upraw MP (szczególnie na wysoko położonych obszarach) spowodowany brakiem dostępu do technologii i odpowiednich urządzeń;

Niska jakość oraz/lub brak sadzonek; Ograniczona wiedza dotycząca właściwości roślin; Ceny roślin są zbyt niskie aby zainteresować potencjalnych producentów. 2. Niewłaściwe przetwarzanie zbiorów Powtarzające się i zaniedbywane problemy z pakowaniem, przechowywaniem, transportem i kontrolą jakości, nawet w przypadku dobrze rozwiniętych technologii; Luka pomiędzy badaniami w zakresie roślin MP a doświadczeniem i potrzebami producentów tych roślin, którzy zwykle nie biorą udziału w tych programach badawczych; Niedostateczna współpraca pomiędzy instytucjami badawczymi a przemysłem; Złe praktyki w zakresie zbiorów i obróbki zebranego materiału; Brak badań dotyczących odmian wysokodochodowych, aklimatyzacji, rozwoju produktu; Nieefektywne techniki przetwarzania prowadzące do słabych zbiorów i niskiej jakości produktów. 3. Kontrola jakości, marketing i handel Niewystarczające procedury w zakresie kontroli jakości; Problemy z marketingiem; Brak rynków lokalnych dla wstępnie przetworzonych produktów; Brak dostępu do najświeższych informacji w zakresie technologii i marketingu; Brak wiedzy dotyczącej podaży wybranych produktów; Bark informacji i mechanizmów ochrony IPR. 4.6 Przyszłe trendy i potencjalne zmiany w obszarze upraw MP Wymienione powyżej problemy związane ze skomplikowaną procedurą upraw i przetwarzania roślin MP, można rozwiązać poprzez zastosowanie środków łagodzących, na wielu etapach procesu. Przyszłe działania podjęte w celu pokonania tych przeszkód mogą obejmować: Powstanie większych obszarów upraw, które zagwarantują pewniejsze dostawy roślin MP; Redukcja pośredników występujących w łańcuchu dystrybucji i marketingu;

Zwiększenie roli producentów i zbieraczy w łańcuchu dystrybucji; Poprawki w zakresie obchodzenia się z zebranymi surowcami, na poszczególnych etapach obróbki produktu; Promocja działań R & D w zakresie składu chemicznego i eliminacji złych praktyk w odniesieniu do aktywnych składników wybranych gatunków roślin; Rozwój efektywnych strategii i wynikających z nich planów działań przez właściwe instytucje rządowe, które mają na celu usprawnienie procesu upraw i systemu kontroli jakości; Zapewnienie wysokiej jakości sadzonek i zachęcenie do inwestycji w nowe technologie; Nadzorowanie globalnej podaży/popytu na rośliny MP, produkty i leki pochodzenia roślinnego, w celu zrozumienia zachowań rynku, przewidywań zapotrzebowania i opracowania efektywnych rozwiązań uwzględniających tą wiedzę; Promocję zrównoważonych upraw roślin MP oraz wchodzenie na rynki na wczesnym etapie rozwoju i dostarczanie producentom nieprzetworzonych surowców; Zachęcanie do zrównoważonego rozwoju wymiany handlowej oraz przemysłowego przetwarzania wstępnie zidentyfikowanych produktów MP, o wysokim potencjale rynkowym; Dodawanie wartości w procesie produkcji; Symulację bardziej sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z rosnącego zapotrzebowania na MP; Zwiększanie marketingu MP. 4.7 Ograniczenia ekspansji ekonomicznej MP Potrzeba badań w terenie, dotyczących upraw MP;

Nie wystarczająca wiedza firm eksportujących w zakresie istniejących ograniczeń. Skutkuje to niskimi cenami ziół i lekarstw pochodzenia roślinnego; Brak technologii zarządzania uprawą i dystrybucją roślin MP Brak informacji marketingowych dotyczących organizacji międzynarodowych zajmujących się roślinami MP. 5.8 Sugestie Rozwój strategii zbierania, kontroli i identyfikacji MP, ich środowiska oraz badania nad ich regeneracją; Rozwój krajowych centrów R&D dla roślin MP; Zachęcenie MŚP do zaopatrzenia lokalnych rynków w towary pochodzenia roślinnego; Wprowadzenie i uprawa nie natywnych (egzotycznych) roślin leczniczych w różnych warunkach klimatycznych i glebowych; Zachęcenie do finansowania programów badań nad regeneracją i zarządzaniem ważnymi roślinami MP. 4.8 Perspektywy ekologiczne odnośnie ochrony roślin leczniczych Degradacja ziem uprawnych i ochrona lasów zmniejszyły dostępność roślin leczniczych. Faktem jest, że zmiana naturalnych obszarów leśnych na pola uprawne, zmniejszyła liczbę gatunków roślin leczniczych i ich dystrybucję na tych obszarach. Niewystarczające informacje na temat efektywności ekologicznych produkcji, formach upraw i zachowania poszczególnych gatunków utrudnia zbieraczom MP ich pracę. W rzeczywistości ekologia gatunku może pomóc konkretnemu gatunkowi przetrwać nadmierną eksploatację. Takie zdarzenie znane jest dla niektórych MP żyjących w stanie spoczynku w określonych porach roku, szczególnie w zimie, i staje się łatwiej dostępne w deszczowych porach roku, takich jak lato czy wiosna. Należy uwzględnić jeszcze jeden czynnik wpływający na występowanie roślin leczniczych, związany z czynnikiem ludzkim, taki jak pożary Czynniki antropogeniczne mogą zahamować wzrost rodzimych gatunków roślin leczniczych i muszą być chronione poprzez wspólną działalność wszystkich zainteresowanych stron, ponieważ ma one istotne znaczenie dla całego społeczeństwa 4.9 Tradycje w ochronie roślin leczniczych Przykłady wykorzystania dzikich roślin, w tym roślin leczniczych, możemy odnaleźć w historii każdego narodu. Faktem jest, że rośliny dziko rosnące są głównym źródłem jadalnych

owoców, warzyw i ziół. Są one szczególnie istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa żywności i zbilansowanej diety. Rośliny dziko rosnące mają kluczowe znaczenie dla przetrwania gatunku ludzkiego, szczególnie w okresach głodu, jak również pozwalają na ograniczenie wydatków i zapewniają alternatywne źródło dochodu małym gospodarstwom domowym. Ze względu na zmiany w wykorzystaniu ziemi na uprawy komercyjne, ilość roślin rosnących w środowisku naturalnym, maleje. Dodatkowo, nadmierne zbiory, na cele marketingowe oraz oczyszczanie terenów pod uprawy przemysłowe, spowodowały zanik tradycyjnych praktyk uprawy roślin. Współczesna kultura i rozwój medycyny również zmieniają dostosowanie i zakres lokalnej wiedzy i wykorzystania roślin leczniczych w społeczeństwach. Stwierdzono, że wiedza rdzenna w Europie spada z powodu technologii i nowoczesnej żywności komercyjnej. Wiarygodność tradycji została potwierdzona poprzez udokumentowane wykorzystanie roślin leczniczych. Starsze osoby, kultywujące tradycję, są zaniepokojone, ponieważ młodzi ludzie tracą tę cenną wiedzę, którą można wykorzystać do leczenia chorób. Tak więc szybka zmiana społeczna może również wpływać na znajomość MP i zainteresowanie ich wykorzystaniem. Aby promować ochronę, opiekę zdrowotną i kulturę lokalną, zaleca się edukacyjną dokumentację roślin MP i ich funkcji. Dostęp do wiedzy natywnej zawsze był ograniczony, z uwagi na jej tajną naturę. Na przykład, jeśli ktoś posiadał wiedzę na temat specjalnego zioła zdolnego wyleczyć poważną chorobę, jego dziadek mógł pojawić się we śnie, aby powiedzieć, kto powinien otrzymać informację o tym, jak powinno się używać zioła. W odróżnieniu od rodzimych znachorów praktyków, naukowców charakteryzuje zarówno współpraca, jak i konkurencja. Działają oni w oparciu o wzajemne dążenia do naukowej analizy i skrupulatności, na zasadzie wzajemnej weryfikacji. Jest to system służący zapewnieniu jakości. Tego samego nie można powiedzieć o tradycyjnych praktykach.

Rozdział 5: Korzyści i wpływ społeczny ekologicznej uprawy roślin leczniczych historie sukcesu 5.1 Wprowadzenie Lekarstwa pochodzenia roślinnego są szeroko stosowane a ich konsumpcja stale rośnie. Jakkolwiek, zbieranie ich w naturalnym środowisku, które jest głównym źródłem surowca, może spowodować spadek różnorodności genetycznej i zniszczenia naturalnych habitatów. Uprawa domowa stanowi istotną alternatywę i daje możliwość pokonania problemów związanych z niewłaściwą identyfikacją ekstraktów, zróżnicowaniem genetycznym czy fenotypu, elementami toksycznymi i zanieczyszczeniami. Kontrola warunków środowiskowych może pomóc w pokonaniu problemów z uprawami oraz być narzędziem służącym do zmiany fenotypu w składnikach bioaktywnych i toksynach. Tradycyjne metody uprawy mogą poprawić zarówno agronomię i właściwości lecznicze, a selekcja wspomagana markerami molekularnymi będzie coraz częstsza. Osiągnięto znaczny postęp w stosowaniu hodowli tkankowej i technikach transformacji genetycznej w celu zmiany szlaków biosyntezy docelowych metabolitów roślin leczniczych (MP). Przeszkody w doprowadzeniu MP do udanej komercyjnej uprawy obejmują trudność w przewidzeniu, które ekstrakty pozostaną dostępne na rynku jak i ustaleniu prawdopodobnej preferencji rynkową dla jako ekstraktów pochodzenia naturalnego. 5.2 Zalety ekologicznej uprawy roślin leczniczych Zalety ekologicznej uprawy można podsumować następująco: Zapewnia wysoką jakość i czystość roślin leczniczych. Surowce są rozpoznawane na podstawie obecności w nich zawartości składników chemicznych oraz ich czystości. Zbiór surowych leków z hodowanych MP daje lepszą wydajność i jakość terapeutyczną. Wymaga to jednak pewnych umiejętności i profesjonalnej wiedzy. Taka praktyka pozwala na zbieranie leków o wyższej jakości terapeutycznej i plonie. Na przykład, są to zbiory lateksu z makówek, żywic z gatunków Pinus, zachowanie zielonego koloru liści senesu i minimalizowanie zanikania glikozydów nasercowych w świeżo zebranych liściach naparstnicy. Jeśli w procesie uprawy, wszystkie działania są zuniformizowane, można otrzymać produkt, taki jak imbir, kurkuma czy lukrecja. Podczas uprawy kłączy, wymagany jest właściwy poziom nawadniania i nawozów. Uprawa systemowa może zwiększyć plony o wysokiej czystości. Uprawa zapewnia regularne dostawy składników leków i minimalizuje problem dostępności surowca dzięki właściwemu planowaniu uprawy. Istotnym rezultatem uprawy roślin MP jest zwiększenie ich uprzemysłowienia. Na przykład, uprawa kakaowca, w wielu miejscach, dała początek wielu biznesom lokalnym. Ważną konsekwencją jest to, że uprawa roślin MP umożliwia

wykorzystanie nowoczesnych metod, takich jak mutacje, poliploidia czy hybrydyzacja. Główne wady uprawy ekologicznej obejmują wysoką cenę leków, uwzględniającą ogromną podatność na straty powodowane przez naturalne zakłócenia typu sztormy, powodzie, susze, itp. 5.3 Szanse stojące przed uprawą roślin medycznych Z punktu widzenia medycyny, biologii, ekonomii i innych dziedzin, przed uprawą roślin MP stoją wielkie możliwości. Najciekawsze z nich koncentrują się na: - Większemu wykorzystaniu medycyny alternatywnej. Współczesna medycyna jest integratywna łączy w sobie elementy oparte na nauce i elementy alternatywne, o potwierdzonej skuteczności. - Preferencje dotyczące naturalnych produktów i składników chemicznych pochodzących z ziół. W przemyśle farmaceutycznym, gdzie synteza aktywnych substancji leczniczych nie jest ekonomicznie uzasadniona, produkt należy pozyskać w wyniku uprawy danej rośliny. Planowana ochrona i uprawa na dużą skalę określonych roślin MP cieszy się dużym zainteresowaniem. Wszechstronność działań biologicznych można przypisać ogromnej ilości i szerokiej różnorodności metabolitów wtórnych w organizmach roślinnych, należących do kilku klas chemicznych, takich jak alkaloidy, kumaryny, flawonoidy, garbniki, terpenoidy, ksantony itp. - Kurczące się obszary leśne, zredukowane dostawy z naturalnych środowisk i zagrożenie bioróżnorodności. Większość roślin MP, nawet dzisiaj, zbiera się w ich naturalnym środowisku. Ciągła komercyjna eksploatacja tych roślin spowodowała zanik określonych gatunków w ich naturalnych habitatach. Istnieją braki w zapotrzebowaniu na surowce dla przemysłu farmaceutycznego. W związku z tym, uprawa tych roślin musi zapewnić ich natychmiastową dostępność dla przemysłu, jak i dla osób zajmujących się medycyna naturalną. - Dostępność rynków (globalnych/narodowych). Zapotrzebowanie rynku na rośliny MP jest stabilne, zgodnie ze statystykami ekonomicznymi i przewidywaniami (Eurostat). Ewidentnie, uprawa roślin leczniczych może być promowana o ile występuje stałe zapotrzebowanie na rynku na te surowce. Z drugiej strony, jest równie ważne, aby przygotować stabilne genetycznie sadzonki, aby zapewnić jednakowość i pożądaną jakość roślin. - Dostępność roślin o wysokiej wydajności. Przed rozpoczęciem regularnej uprawy MP, należy wybrać odmiany o wysokich plonach. Rośliny rosnące dziko, potrzebują więcej uwagi i pracy. Odmiany dające wysokie plony można opracować przy użyciu uprawy selektywnej lub klonalnej mikropropagacji. - Dostępność agro technologii. Regulowana uprawa wymaga specyficznych praktyk kulturowych i wymagań agronomicznych. Obejmują one określone szczepy roślin, a

także warunki zależne od gleby, wody i klimatu. Biorąc pod uwagę wymagania wybranych roślin, należy przygotować specyficzny pakiet agrotechniczny, aby dopasować istniejące obiekty infrastrukturalne. Konieczne jest przeprowadzenie niezbędnych prac badawczo-rozwojowych w celu określenia Dobrych Praktyk Rolniczych (GAP). - Dostępność procesów technologii. Uprawa i przetwórstwo idą w parze. Inteligentne technologie przetwarzania oraz przetwarzanie na małą skalę mogą zagwarantować zbyt surowca i dostawę przetworzonych towarów. - Zadowalający zwrot z inwestycji. Stosowanie zamkniętej skali MP rosnących w naturalnych warunkach musi odbywać się według dokładnego harmonogramu dotyczącego rodzajów zasobów roślinnych, obfitości, możliwości zbiorów i zachowania ekosystemów 5.4 Charakterystyczne cechy współczesnych upraw Po rozpoczęciu procesu ochrony roślin MP, ważne jest aby wziąć pod uwagę klika parametrów: grupę odbiorców, wybór odpowiedniego nasienia, rentowność i jakość. Bardzo ważne jest też podejście do kwestia takich jak irygacja, nawożenie, czy kontrola chwastów, szkodników i chorób. W rzeczywistości, producenci roślin MP zobowiązania są do stosowania się do odpowiednich procedur dotyczących wyboru i zbioru określonych roślin, jak również ich przetwarzania i sprzedaży. Wszystkie te procedury i plany powinny być powiązane z wymogami rynku. Jakość produktu Typ praktyki rolnej (tradycyjna czy ekologiczna) wpływa na jakość produktu. Na przykład, produkcja ekologiczna charakteryzuje się pomijaniem lub wykluczaniem stosowania składników syntetycznych takich jak sztuczne nawozy, pestycydy, stymulatory wzrostu czy pożywki. Uprawa ekologiczna wymaga większego nakładu pracy, co zwykle skutkuje wyższą ceną produktu. Wybór gatunków Wybór gatunków ma duży wpływ na przyszły sukces w zastosowaniu danej rośliny MP. Z tego powodu, ważne jest aby rozważyć nie tylko klimat i warunki glebowe, ale również sprzęt, siłę roboczą i inne niezbędne udogodnienia, aby uzyskać maksymalna wydajność i zbiory. Wymagania rynku Uprawa przemysłowa określa akceptowalne gatunki roślin MP, jako że ich produkcja jest połączona z przemysłem farmaceutycznym, zielarskim, kosmetycznym, perfumeryjnym jak i spożywczym.

Po uzyskaniu dostępu do wszystkich potrzebnych danych i wyborze odpowiednich gatunków należy uzyskać materiał roślinny do uprawy z użyciem specjalistycznych maszyn rolniczych, a następnie przetworzyć zebrany materiał. 5.5 Wytyczne dotyczące zbierania i przetwarzania plonów MP Ogólne wytyczne Zbieramy jedynie dojrzałe elementy. Nie zbieramy roślin rosnących w pobliżu dróg, wybrzeża, mrowisk, ścieków, itp. Suszenie zaczynamy od razu po zebraniu. Przed zapakowaniem rośliny należy dokładnie wysuszyć. Aromatyczne zioła i delikatne owoce suszymy w cieniu. Zioła przechowujemy w przystosowanych do tego miejscach. Wytyczne dotyczące zbierania określonych części roślin MP I. Elementy rosnące pod ziemią i całe rośliny: Zbieraj całe rośliny po rozpyleniu nasion. Zbieraj części rosnące pod ziemią kiedy roślina jest w pełni dojrzała. Susz mięsiste części przed zapakowaniem i przechowywaniem. Potnij duże części na mniejsze kawałki. II. Kora i łodyga Nie zbieraj niedojrzałych roślin Zbieraj z gałęzi zamiast z głównego pnia. Pozbądź się kory wzdłużnie i nie na całym obwodzie pnia/gałęzi. Pokrój na małe kawałki, aby ułatwić całkowite wysuszenie. Zbieraj tylko dojrzałe gałęzie i łodygi. III. Liście, kwiaty, nasiona i inne części: Zbieraj jedynie dojrzałe elementy. Nie zbieraj elementów chorych roślin. Nie zbieraj elementów na których pojawiają się owady czy grzyby. Kwiaty susz w cieniu. Na słońcu mogą ulec przesuszeniu. Zgniłe i zużyte owoce powinno się oddzielić od reszty zapasów.

IV. Olejki, guma, żywica, narośla, itp.: Wykonuj pionowe nacięcia tylko na niektórych częściach drzewa. Nie zbieraj żywic a z drzewa w sposób ciągły. Zbierz gumę / żywicę we właściwym czasie. Ogólne wymagania w zakresie przechowywania nieprzetworzonych roślin MP 1. Dogodne i dobrze zaprojektowane miejsce suche i nie narażone na wilgoć; 2. Zabezpieczone przed szkodnikami, insektami, ptakami, itp.; 3. Specjalna przestrzeń dla różnych rodzajów nieprzetworzonego materiału roślinnego, np. dla surowców higroskopijnych, lotnych, itp.; 4. Przestrzeń powinna umożliwiać swobodne poruszanie się ludzi i sprzętu; 5. Podział na zatwierdzone, odrzucone i nietestowane surowce; 6. Specjalizacja w podobnych do siebie produktach. 7. Odpowiednie oznaczanie nieprzetworzonego materiału. 8. Zachowywanie oryginalnych próbek jako materiału referencyjnego dla każdego z przechowywanych materiałów; 9. Korzystaj z surowców na zasadzie pierwszy na wejściu, pierwszy na wyjściu (FIFO); 10. Umieszczaj zapakowane surowce na drewnianych lub plastikowych paletach, trzymaj jeden surowiec na jednej palecie; 11. Użyj odpowiedniego materiału do pakowania i przechowywania surowców. 5.6 Aloes zwyczajny historia sukcesu Uprawa Aloes zwyczajny (Aloe barbadensis) jest popularną roślina leczniczą, należącą do rodziny Liliaceae. Jest to roślina wieloletnia, jej liście są długie i grube, o układzie zbliżonym do koła. Obie strony liści posiadają cierniowatą strukturę i zakończone są cierniem. Wewnętrzna substancja liści jest galaretowata, o nieprzyjemnym zapachu i gorzkim. Kwitnie od października do stycznia, a długi kwiatostan ma wokół siebie dużą liczbę małych różowych kwiatów. Owoce rozwijają się w okresie od lutego do kwietnia. Zwykle rozmnaża się wegetatywnie, w prosty i wygodny sposób. Światowy handel Aloesem wynosi obecnie około 80 milionów dolarów amerykańskich i prawdopodobnie wzrośnie o 35-40 procent w ciągu następnych 5 lat. USA dominują na tym rynku (65%), inne kraje mają udział kilku procent, co może się umocnić

dzięki promocji komercyjnych upraw. Gleba i klimat Przygotowanie siewek i sadzenie Aloes zwyczajny rośnie w warunkach wysokiej wilgotności i wysokich opadów. Jest uprawiany na wszystkich rodzajach gleb, ale najbardziej odpowiadają mu te odpowiednio drenowana z wysoką zawartością materii organicznej. Sprzyja mu również duże nasłonecznienie. Uprawiany w cieniu jest podatny na choroby. Jest też bardzo wrażliwy na zastałe wody. Dlatego do uprawy należy wybrać dobrze osuszone wysokie grunty. Wysokość opadów w zakresie od 1000 do 1200 mm jest idealna do uprawy Aloesu zwyczajnego. Sadzonki normalnie pozyskiwane są z korzeni roślin. Pędy można również wykorzystać jako sadzonki. Idealnym okresem dla pędów jest sezon deszczowy.

Przygotowanie gleby Dostarczenie składników odżywczych Nawadnianie i interkultura Ochrona rośliny Plony Należy zaorać ziemię co najmniej 2-3 razy w celu wytępienia chwastów i zapewnienia odpowiedniej kruchości. Następnie należy wyrównać teren. Wzdłuż stoku wykonuje się drenaż od 45 do 40 cm. Przed ostatnią orką dodaje się 35 kg N, 70 kg P 2 O5, 70 kg K 2 O na hektar. We wrześniu - październiku można nawieźć około 35-40 kg N. Jeśli gleba jest bogata w materię organiczną, dawkę N można zmniejszyć. Po 40 dniach pielimy. Aloes jest dość tolerancyjny na suszę, ale bardzo wrażliwy na zastane wody. Dlatego właściwe odwadnianie jest ważniejsze niż nawadnianie. Zgodnie z zapotrzebowaniem, w czasie suszy, wystarczy lekkie nawadnianie. Aloes zwyczajny bywa atakowany przez różne szkodniki i insekty. Należy tu zachować szczególną ostrożność, ponieważ sok z liści aloesu jest bezpośrednio przyjmowany jako lek. Czysta uprawa, interkultura, regularne nawadnianie i nawadnianie na żądanie, stosowanie odpowiedniego nawozu organicznego i właściwe nasłonecznienie sprzyja zdrowemu wzrostowi upraw Aloesu zwyczajnego. Stosowanie materiałów organicznych do ochrony roślin, takich jak surowy sok z czosnku, olej neem (10 000 ppm) 2-3 ml / litr, ekstrakt z tytoniu 20 ml / litr, również przyniosło dobre wyniki. W gorącym klimacie zbiór liści rozpoczyna się po 7-8 miesiącach od sadzenia. Do zbiorów wystarczy ostry nóż. Należy ścinać tak, aby zmniejszyć utratę soku z ciętych części. Jeśli zbiory odbywają się raz w roku, najlepszy okres to październik -listopad. W drugim roku osiąga się maksymalną wydajność i przez następne 4-5 lat można zebrać dobre plony. Po zebraniu, liście suszone są w cieniu, a następnie, przed zmagazynowaniem, na słońcu. Kwiaty zbierane są w grudniu - styczniu i konserwowane po odpowiednim wysuszeniu. Rocznie otrzymuje się 100-115 kwintali surowych liści i 350-400 kg kwiatów z hektara.

Właściwości medyczne Zarówno sok z liści i kwiaty używane są jako lek, ale właściwe leki przygotowywane są z liści. Spożycie soku z liści zwiększa apetyt i poprawia trawienie. Sok po zmieszaniu z cukrem leczy kaszel i przeziębienie. Jest pomocny również w osłabieniu nerwowym, astmie, żółtaczce itp. Miąższ z liści (około 7-8 g) zmieszany się z miodem, przyjmowany rano i wieczorem, leczy zaparcia. Zawiera różne związki organiczne o wartości terapeutycznej. Poza tym zawiera 12 rodzajów witamin, 20 rodzajów aminokwasów, 20 rodzajów minerałów, 200 różnych rodzajów polisacharydów i liczne rodzaje białek glikolowych, korzystnych dla zdrowia. Rentowność Wydatki poniesione na uprawę Aloesu zwyczajnego zwykle stanowią sumę, która zwykle zapewnia dobry zysk netto. Oprócz korzyści materialnych, nie bez znaczenia są również korzyści społeczne. Odpowiednie zarządzanie uprawą może skutkować wyższymi dochodami i zyskami netto.

Historia sukcesu w uprawie Aloesu zwyczajnego Trzy osoby prowadzące gospodarstwo rodzinne na obszarze 3 ha. Odpowiadając na potrzeby uprawy, wykorzystali przygotowane przez nich nawozy organiczne / wermikompost itp. Przekonani o opłacalności uprawy Aloesu zwyczajnego postanowili uprawiać tę roślinę. Po roku kultywacji mogli uzyskać spore zyski. Produkt jest nabywany przez lokalną uczelnię, która zapewnia doradztwo technologiczne w zakresie uprawy roślin leczniczych i ich przetwórstwa rolnego. Ponieważ produkty są kupowane przez uniwersytet, nie ma praktycznie żadnego problemu z marketingiem. W przyszłości planują uruchomić własną jednostkę przetwórnię. Przyjęta metoda uprawy: 1. Przygotowanie gleby. 2. Aplikacja 8 ton wermikompostu/ha podczas orki. 3. Nie użyto żadnego nawozu sztucznego. 4. Zastosowanie ½ kg wermikompostu /na pęd. Aplikację powtórzono, z ta samą dawką. 5. Następnym krokiem było ręczne odchwaszczanie. 6. Zapewniono odpowiednie odwodnienie. 7. Nawodnianie według potrzeb. 8. Ilość roślin /ha - 2625.

9. Zbiory rozpoczęły się 8 miesięcy po zasadzeniu. 10. W pierwszym roku podano trzy sadzonki. 11. Wydajność wyniosła 39.4 tony liści z hektara. 12. Od drugiego roku uprawy rośliny podcinano 5 razy. 13. Po trzech latach oczekiwana liczba przycięć to 13 14. W okresie trzech lat szacowane plony z hektara to 170.62. 5.7 Perspektywy Rośliny lecznicze i otrzymywane z nich produkty mogą być postrzegane jako ważne towary dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju. Istnieje również potrzeba zorganizowanego marketingu i handlu roślinami leczniczymi i produktami tworzonymi na ich bazie. Aby sprostać zapotrzebowaniu rynków wewnętrznych i międzynarodowych, konieczne stało się zwiększenie ilości produkowanych surowców. Można to osiągnąć jedynie wspierając lokalne uprawy roślin leczniczych, charakteryzujących się dużym zapotrzebowanie wewnętrznym i potencjałem eksportowym. Przemysł farmaceutyczny obejmuje leki roślinne stosowane w różnego rodzaju chorobach, a obecnie jest sterowany na poziomie globalnym ze względu na unikalne podejście bez skutków ubocznych. Wiele krajów zainteresowanych jest lekami ziołowymi i przewiduje się, że ich uprawa jest bardzo obiecująca. Dwa cele mogą zostać osiągnięte: i) Wykorzystanie ziemi dla dodatkowego zysku; ii) Ochrona ważnych gatunków roślin, które są obecnie zaniedbane i zagrożone wyginięciem z powodu wylesiania. Przyszłe pokolenia mogą odnieść korzyści z tego rodzaju działań. Niektóre gatunki są na skraju wyginięcia z powodu intensywnej eksploatacji przez przemysł farmaceutyczny. Wylesianie spowodowało utratę ważnych, unikatowych roślin leczniczych. 6. Wnioski Od najdawniejszych czasów ludzie gromadzili zasoby roślinne i zwierzęce dla swoich potrzeb. Gromadzenie wartościowych produktów, takich jak grzyby, rośliny lecznicze kontynuowane jest nadal z powodów kulturowych i ekonomicznych. Wśród tych zastosowań rośliny lecznicze odgrywają główną rolę, nie tylko jako tradycyjne leki używane w wielu kulturach, ale także jako towary handlowe, które zaspokajają popyt często odległych rynków. Ilość gatunków roślin, wykorzystywanych w niektórych kulturach do celów leczniczych wynosi ponad 50 000. Niemniej jednak, ilość gatunków MP obecnie uprawianych, to kilkaset, na całym świecie. Z drugiej strony, dużo więcej gatunków roślin MP uprawia się, na małą skalę, w przydomowych ogródkach, na potrzeby domowe, lub dla lokalnych zielarzy.

Ogólnie, zapotrzebowanie na zrównoważoną uprawę roślin leczniczych i preparatów ziołowych, szczególnie w krajach rozwiniętych, wynika z następujących czynników: Rosnące koszty opieki zdrowotnej; Zainteresowanie ludzi, społeczności i rządów większą skutecznością opieki zdrowotnej; Zainteresowanie społeczności i rządów narodowych rozwojem gospodarczym opartym na lokalnych/narodowych zasobach biologicznych; Coraz lepsze potwierdzenie bezpieczeństwa i wydajności leków na bazie roślin; Regulacje prawne usprawniające działanie przemysłu opartego na roślinach leczniczych; Powrót zainteresowania firm odnośnie poszukiwania nowych związków roślinnych o właściwościach leczniczych; Poszukiwanie nowych leków i metod leczenia; Strategie marketingowe firm działających w branży. Przyszłe trendy w uprawie roślin MP opierają się na następujących rekomendacjach: Przeprowadzenie globalnego przeglądu upraw MP przez międzynarodową organizację w celu identyfikacji gatunków uprawianych, wyprodukowanych ilości i ich wartości rynkowych. Opracowanie zrównoważonych systemów zarządzania zbiorami. Plany zarządzania muszą być wykorzystywane jako standardowy warunek wstępny dla każdego zbioru w celu monitorowania procesu. Wzmocnienie przedsiębiorstw zajmujących się uprawą na małą skalę. Rozwój bezpiecznych banków genów. Rozbudowa programów udomowienia roślin leczniczych. Zwiększenie zdolności oceny i monitorowania stanu ochrony MP. Promowanie oznakowania ekologicznego w celu wzmocnienia wiarygodności rynkowej Wzmacnianie ochrony prawnej roślin leczniczych

7. Źródła 1. Blignaut, J & Moolman, C, 2006. Quantifying the potential of restored natural capital to alleviate poverty and help conserve nature: A case study from South Africa. Journal for Nature Conservation 14(3 4), 237 48. 2. Doreswamy R, Panwar SD, Sharma D. (eds.). 2006. Medicinal and aromatic plants abstracts, Vol. 28. National Institute of Science Communication and Information Resources,The Council of Scientific & Industrial Research, New Delhi, India. 3. European Plant Conservation Strategy (http://www.plantaeuropa.org/html/plant_conservation_strategy.htm); 4. Evstatieva L., Hardalova R., Stoyanova K. 2007. Medicinal plants in Bulgaria: diversity, legislation, conservation and trade. Hytologia Balcanica 13(3): 415 427. 5. Global Strategy for Plant Conservation of the Convention on Biological Diversity (CBD) (http://www.biodiv.org) 6. Hamilton, A. 2003. Medicinal Plants and Conservation: issues and approaches. Int. Plants Conservation Unit, WWF-UK, Panda House. 7. Indian Herbal Pharmacopoeia, Vol I, (1998), Regional Research Laboratory, Jammu Tawi& Indian Drug manufacturers Association, Mumbai. 8. Indian Herbal Pharmacopoeia, Vol II, (1999), Regional Research Laboratory, Jammu Tawi& Indian Drug manufacturers Association, Mumbai. 9. Kepe, T, 2009. Shaped by race: Why race still matters in the challenges facing biodiversity conservation in Africa. Local Environment 14(9), 871 78. 10. Lange, D. 1998. Europe s Medicinal and Aromatic Plants: Their Use, Trade and Conservation. TRAFFIC International, Cambridge. 11. Medicinal Plant Specialist Group. 2007. International standard for sustainable wild collection of medicinal and aromatic plants (ISSCMAP). Bundesamt für Naturschutz, Bonn (BfN-Skripten 195) 36 pp. Retrieved from: www.floraweb.de/proxy/floraweb/map-pro/. 12. Pharmacopoeia of India [The Indian Pharmacopoeia], II Edn., (1996), Ministry of Health, Govt.of India, New Delhi. 13. Quality Control Methods for Medicinal Plant Materials, (1998), World Health Organisation, Geneva. 14. Report of a Working Group on Medicinal and Aromatic Plants. First Meeting, 12 14 September 2002, Gozd Martuljek, Slovenia. Baricevic D., Bernáth J., Maggioni L. and Lipman E., compilers. 15. Shanley P, Luz, L. Eastern Amazonian Medicinals: Marketing, Use and Implications of Forest Loss. Bio Science. 2003;53 (6): 573-584.

16. Schippmann U., Leaman D. J. and Cunningham A. B. Impact of Cultivation and Gathering of Medicinal Plants on Biodiversity: Global Trends and Issues Published in FAO. 2002. Biodiversity and the Ecosystem Approach in Agriculture, Forestry and Fisheries. Satellite event on the occasion of the Ninth Regular Session of the Commission on Genetic Resources for Food and Agriculture. Rome, 12-13 October 2002. Inter-Departmental Working Group on Biological Diversity for Food and Agriculture. Rome 17. Schippmann, U.; Leaman, D. and Cunningham A. B.(2006).A comparison of cultivation and wild collection of medicinal and aromatic plants under sustainability aspects. p. 75 95. In: R.J. Bogers, L.E. Craker, and D. Lange (eds.), Medicinal and aromatic plants. Proc. Frontis Workshop on Medicinal and Aromatic Plants, Wageningen, The Netherlands, 17 20, April 2005. Nucleus for Strategic Expertise Wageningen University and Research Centre, Wageningen. 18. Standardisation of Single Drugs of Unani Medicine, Part II, (1992), Central Council for Research in Unani Medicine, Ministry of Health and Family Welfare, Govt.of India, New Delhi. 19. Standardisatiion of Botanicals, Testing and Extraction Methods of Medicinal Herbs, Vol I, (2002), Eastern Publishers, New Delhi. 20. The Ayurvedic Pharmacopoeia of India, Vol I, Part I, (1986), Ministry of Health and Family Welfare, Govt.of India, New Delhi. 21. The Ayurvedic Pharmacopoeia of India, Vol II, Part I, (1999), Ministry of Health and Family Welfare, Govt.of India, New Delhi. 22. The Ayurvedic Pharmacopoeia of India, Vol III, Part I, (2001), Ministry of Health and Family Welfare, Govt.of India, New Delhi. 23. The Indian Pharmaceutical Codex, Vol I, (1953), Council of Scientific and Industrial Research, New Delhi. 24. WHO guidelines on good agricultural and collection practices (GACP) for medicinal plants. 2003, World Health Organization, Geneva. 25. www.unep-wcmc.org/species/plants/ghana.

Moduł 2 Metody zbiorów

Rozdział 1: Uwagi przed zbiorami Podsumowanie W części 1 omówiono ogólnie czynniki, które mogą mieć wpływ na jakość produktu, oraz co powinien wiedzieć producent, przed rozpoczęciem uprawy (od wyboru właściwej rośliny do odpowiedniego miejsca przechowywania), aby uzyskać najlepszy możliwy wynik. Rezultaty nauczania Wiedza, zrozumienie i umiejętności zawodowe 1. Określa główne czynniki, które należy wziąć pod uwagę przed rozpoczęciem uprawy 2. Planuje różne etapy produkcji, tak aby zachować zgodność z potrzebami konkretnej rośliny i produktu końcowego. Umiejętności ogólne i uniwersalne: 1. Planuje zadanie badawcze 2. W razie potrzeby pracuje niezależnie lub z minimalnym wsparciem 3. Pracuje w zespole, kierując się minimalnymi wskazówkami 4. Wykazuje umiejętności w zakresie komunikacji pisemnej i ustnej 5. Demonstruje umiejętności obsługi komputera 6. Przeprowadza badania online, rozwijając umiejętności w zakresie technologii informatycznych w celu wyszukiwania informacji z różnych źródeł. 1. Kwestie do rozważenia przed zbiorami Ze względu na uzasadnioną troskę producenta i przedsiębiorstwa dotyczącą wytwarzania wysokiej jakości produktu, który osiągnie możliwie wysoką cenę rynkową, działania podejmowane przed zbiorami obejmują przygotowanie urządzeń do zbioru plonów, co gwarantuje, że zbiory będą szybko składowane i suszone (w razie potrzeby) w sterylnych warunkach. Głównymi przyczynami niskiej jakości produktu są: zbiór plonu, kiedy nie jest jeszcze dostatecznie rozwinięty, słabe systemy suszenia, w których występuje wysokie ryzyko zatrzymywania wilgoci i skażenia mikrobiologicznego, oraz opadów deszczu w trakcie procedury suszenia. Konieczne jest posiadanie budynków lub wspólnego miejsca do suszenia i poddawania maturacji w pobliżu obszaru zbiorów. Wielu producentów ziół wykorzystuje konwencjonalne techniki, więc wysoka retencja wilgoci, zanieczyszczenia mikrobiologiczne i zanieczyszczenia substancjami obcymi nie są kwestiami obcymi. Środki ochrony, mające na celu zapobieganie niebezpieczeństwom związanym z dodatkami, zanieczyszczeniami, toksynami lub organizmami szkodliwymi w żywności, wynikają z międzynarodowych porozumień sanitarnych i fitosanitarnych. Najczęściej pojawiające się problemy to pleśń, wysoka zawartością wilgoci i substancji aflatoksynowej. Trudność w redukowaniu tych problemów wynika ze słabych warunków klimatycznych w okresie zbiorów, związanych z nieinwestowaniem w przygotowywanie

plonów, złymi warunkami magazynowania i małymi jednostkami produkcyjnymi. Złe warunki przechowywania oraz niehigieniczne i niewłaściwe strategie przechowywania dodatkowo przyczyniają się do zanieczyszczenia odchodami gryzoni i innych zwierząt, a także pleśniami i innymi drobnoustrojami. Aby przezwyciężyć te problemy, niezbędne jest inwestowanie kapitału, zwłaszcza w zmechanizowaną obróbkę po zbiorach. Wszyscy pracownicy (wliczając pracowników polowych) potrzebni na etapie rozmnażania, uprawy, zbiorów i przygotowywania do produkcji, powinni utrzymywać odpowiednią higienę osobistą i przejść szkolenie w zakresie obowiązków higienicznych. Źródła 1. UNIDO and FAO (2005). Herb, spices and essential oils. Post-harvest operations in developing countries.

Rozdział 2: Zbieranie roślin leczniczych/lekarskich. Zbieranie roślin leczniczych i aromatycznych, jest początkową fazą wstępnego przetwarzania produktu roślinnego i sprawia, że jest on przygotowywany do wykorzystania w różnych celach. Zbiór powinien być zakończony w taki sposób, aby utrzymać jakość i zdrowie produktu. Idealne stany zbiorów są niezbędne do pozyskania surowca o wysokiej jakości i zwiększonej wydajności przetwarzania. Różne czynniki mogą wpłynąć na jakość zbiorów, od klimatu poprzez wykorzystany sprzęt do określonych parametrów gatunku lub części rośliny. Kwestie jakościowe w gotowych produktach mogą wynikać ze: stosowania niewłaściwych gatunków, zbiorów w nieodpowiedniej fazie rozwoju, nieoptymalnych parametrów uprawy, np. gleby, światła, wody, temperatury i składników odżywczych, zanieczyszczenia czynnikami mikrobiologicznymi i chemicznymi, niewystarczającego wysuszenia czy ekstrakcji, jak również długotrwałego przechowywania gotowego produktu. Kwestie jakości produktów gotowych dodatkowo komplikuje fakt, że w wielu przypadkach składniki fitochemiczne odpowiedzialne za deklarowaną aktywność produktu roślinnego często nie są znane lub są niedostatecznie przebadane. Jednakże w celu skutecznego przygotowania powtarzalnych elementów fitochemicznych większość wyżej opisanych działań powinna być ukierunkowana na podstawie szczególnych protokołów. Odniesienia 1. Hakibu Tanko, Danielle Julie Carrier, Lijun Duan and Ed Clausen (2005). Pre- and postharvest processing of medicinal plants. Plant Genetic Resources, Volume 3, Issue 2, 304-313. Rozdział 3: Ogólne wytyczne Kiedy zbierać plony Koło rozrodcze jest różne, biorąc pod uwagę gatunki będące przedmiotem zainteresowania i dzikość upraw. Mięta lub echinacea mogą rosnąć trzy lata, tymianek, oregano czy melisa od 4 do 5 lat, a lawenda i rozmaryn od 8 do 9 lat. Okres zbiorów rozpoczyna się w maju i może trwać do października. Niektóre gatunki są zbierane 3 lub 4 razy w sezonie, podczas gdy inne można zebrać tylko raz lub dwa. Moment zbioru zależy od części rośliny, której będziemy używać (liści, nasion, kwiatów, czy korzeni). Należy też pamiętać, że jest to kluczowy czynnik w uzyskiwaniu jakości i bogactwa składników aktywnych, których poszukujemy. Ponadto, kwitnące wierzchołki są zbierane dokładnie na początku kwitnienia, liście zwykle przed kwitnieniem, i zaleca się, aby to robić o wczesnej porze dnia, owoce są zbierane, gdy są dojrzałe, korzenie w czasie żniw, zimą lub gdy roślina wyda owoce (aby mieć nasiona), kora jest pobierana z młodych pędów, a trawy są zbierane, gdy zaczyna się kwitnienie. Zwykle zbiory rozpoczyna się po roku, ale w przypadku, gdy sadzimy jesienią, wiele

gatunków jest gotowych do pierwszego zbioru następnego lata. W zależności od warunków zbieramy raz, dwa razy lub trzy razy w ciągu roku. Tymianek, na przykład, jeśli jest odpowiednio nawadniany, może być zbierany trzy razy w ciągu roku; oregano raz, melisę, podobną do mięty, można zebrać trzy lub nawet cztery razy, części powierzchniowe echinacea trzy razy, estragon dwukrotnie, szałwia lekarska trzy razy, dziurawiec dwa razy, lawenda raz. Rytm zbiorów powinien niezawodnie nadążać za rytmem produkcji lub transformacji. W ten sposób zdolność do zbierania z wykorzystaniem maszyn (hektary na dzień) powinna dokładnie odpowiadać wydajności sprzętu stosowanego do przekształcania (tony zebranej świeżej rośliny dziennie) oraz zdolności do pracy dostępnych pracowników i okresów zbierania gatunki, o których mowa. Materiał roślinny powinien być zbierany w odpowiednim sezonie, aby zagwarantować najwyższą jakość zarówno surowca, jak i gotowych produktów (Tabela 1). Należy wziąć pod uwagę, że ilościowe stężenie substancji biologicznie czynnych różni się w zależności od fazy rozwoju i stanu roślin. Najlepszy czas na zbiory (najlepsza pora roku lub pora dnia) uzależniony jest od jakości i ilości biologicznie aktywnych substancji a nie od całkowitej objętości zbioru wybranych części roślin. Zbiór nie powinien być zakończony w wilgotnych warunkach (rosa lub deszcz) ani w okresie wysokiej wilgotności. W każdym możliwym momencie zbiory powinny być przeprowadzane w suchych warunkach i niskiej wilgotności. W przypadku zbierania w mokrych warunkach zebrany surowiec należy szybko przetransportować do suszarni, aby przyspieszyć suszenie, i zapobiec szkodliwym wpływom wynikającym ze zwiększonego poziomu wilgoci, który może powodować fermentację i pleśń. Okres zbiorów Zbiory % Świeża masa Suszona masa Lato 0.25 0.43 Jesień 0.16 0.48 Zima 0.20 0.44 Wiosna 0.21 0.29 Tabela 1. Olejek eteryczny z Cymbopogon citratus, uzyskany ze świeżych i suszonych liści zbieranych w różnych porach roku (Maringá, 2012) Co zbierać? Po wyrośnięciu upraw, najpierw należy upewnić się że jest to właściwy gatunek. Składniki fitochemiczne nie są równomiernie rozłożone na całej roślinie, lecz mogą znajdować się na różnych jej częściach, takich jak pęki, kora, liście, trawa, nasiona, czy korzenie, w zależności od gatunku. Wiedza na temat miejsca odkładania się pożądanych składników jest kluczowa dla wyboru odpowiedniej techniki i sprzętu do zbiorów, co umożliwi otrzymanie wysokiej jakości i ilości surowca.

Ponadto fazy wzrostu i rozwoju rośliny wpływają na stężenie substancji biologicznie czynnych. W celu zagwarantowania idealnej ilości substancji biologicznie czynnych w produkcie leczniczym, zbiory należy przeprowadzać na odpowiednim etapie rozwoju. Końcowy produkt leczniczy powinien zostać pozbawiony każdego składnika, który nie jest jeszcze dostatecznie rozwinięty i może zmniejszyć ogólną jakość partii. W przypadku gatunków, dla których odpowiednia faza zbioru nie jest znana, administratorzy zbiorów mogą poszukiwać wskazówek wśród osób, które mają doświadczenie w uprawie takich gatunków leczniczych na preparaty ziołowe. Czas zbierania zgodnie z fazą fenologiczną gatunków roślin wraz z datami i miesiącami dla każdej rośliny leczniczej musi być zarchiwizowany. O ile plon jest znaczący, należy zbierać tylko zdrowe osobniki pożądanych gatunków roślin. Należy unikać roślin porażonych owadami, szkodnikami, grzybami, bakteriami lub wirusami (chyba że wartość lecznicza gatunku pochodzi z takiego połączenia, jak w przypadku owadów, agaru i określonych części powstałych w wyniku patogenów) ponieważ taki zaatakowany produkt roślinny może zdegenerować całą partię. Dodatkowo podczas zbierania należy uważać, aby żadne toksyczne rośliny ani chwasty nie mogły się zmieszać z zebranymi plonami. Kolejnym parametrem, który należy rozważyć, jest ograniczenie uszkodzenia rośliny. Podczas zbierania preferowanych części roślin, na przykład liści, owoców, kwiatów, nasion itp., należy podjąć pewne działania w celu ograniczenia uszkodzeń rośliny, z której te części są zbierane. Nie powinno się obcinać gałęzi w celu zebrania znajdujących się na niej części (owoców, liści, kwiatów). Jak przeprowadzać zbiory Należy podjąć środki ostrożności w celu uniknięcia niepożądanego zmieszania substancji obcych z produktem roślin leczniczych. Prawdopodobieństwo niezamierzonego wymieszania resztek gleby, materii organicznej, takiej jak liście, łodygi lub porcje drewna z leczniczym produktem roślinnym jest wysokie w pewnym momencie zbioru jak i po zbiorze. Zbieracze muszą zachować ostrożność, aby nie dopuścić do takiego zanieczyszczenia. Należy dodatkowo unikać zakażenia krzyżowego wywołanego zbieraniem lub równoczesnym przetwarzaniem różnych produktów leczniczych pochodzenia roślinnego. W przypadku zbierania więcej niż jednej części rośliny leczniczej, różne gatunki roślin lub materiały roślinne powinny być zebrane pojedynczo i transportowane w oddzielnych pojemnikach. Należy, miarę możliwości, zapobiegać kontaktowi z glebą w celu ograniczenia obciążenia mikrobiologicznego zebranego materiału roślinnego. Urządzenia do cięcia roślin należy tak dostosować, aby ograniczyć do minimum zbieranie gleby. W razie potrzeby można wykorzystać materiał, najlepiej typu muślin, który może być łącznikiem pomiędzy zebranym surowcem a glebą. Jeżeli wykorzystujemy części podziemne (takie jak korzenie), należy oczyścić je z przylegającej ziemi tak szybko, jak to możliwe. Zebrane surowce roślinne należy natychmiast przetransportować w suchych i czystych warunkach. Mogą być one umieszczane w czystych koszykach, suchych workach, przyczepach, lejach lub innych

pojemnikach prawidłowo napowietrzanych i przewiezione do ważnego punktu wysyłki do zakładu przetwórczego. Sprzęt wykorzystywany do kopania, cięcia, rozbioru, sortowania, obierania i innych czynności musi być odpowiedni do celu, w jakim jest używany i powinien być przechowywany w niezanieczyszczonym, suchym miejscu, wolnym od ptaków, gryzoni, owadów i innych szkodników oraz bez dostępu zwierząt gospodarskich i domowych. Sprzęt musi być wykonany z rzeczy nietoksycznych i powinien być utrzymywany w prawidłowych warunkach. Istotne jest zapewnienie, aby elementy wyposażenia, które są w bezpośrednim kontakcie z produktem, były czyste i wolne od wszelkich potencjalnych zanieczyszczeń takich jak farby, smary itp. Sprzęt używany do cięcia, ścinania, rozlewania lub łuszczenia należy po użyciu dokładnie oczyścić, aby uniknąć zanieczyszczenia krzyżowego pozostałościami. Wszystkie jednostki magazynowe wykorzystywane przy zbiorach muszą być utrzymywane w czystości i wolne od zanieczyszczeń, które mogłyby być spowodowane przez zebrane wcześniej rośliny i substancje obce. W przypadku stosowania pojemników plastikowych należy zwrócić szczególną uwagę na ewentualne zatrzymanie wilgoci, które prowadziłoby do wzrostu pleśni. Kiedy pojemniki nie są używane, powinny być przechowywane w suchych warunkach, w miejscu chronionym przed owadami, gryzoniami, ptakami i innymi szkodnikami oraz niedostępnym dla zwierząt gospodarskich i domowych. Ponadto należy zapobiegać wszelkim uszkodzeniom mechanicznym lub zagęszczaniu surowych materiałów roślinnych, które mogą być spowodowane przepełnieniem lub układaniem na sobie worków lub toreb, które może prowadzić do fermentowania i pogorszenia jakości. Surowce, które zaczęły się rozkładać powinny być diagnozowane i odrzucane na etapie zbiorów, kontroli czy przetwarzania po zbiorach, tak aby uniknąć skażenia mikrobiologicznego i utraty jakości produktu. Wreszcie zbiory należy chronić przed szkodnikami, myszami/gryzoniami, zwierzętami gospodarskimi i domowymi, wykorzystane środki zwalczania szkodników powinny być udokumentowane, a czas między zbiorem a przetworzeniem rośliny musi być odpowiednio krótki, tak aby zapobiec zmniejszeniu jakości produktu i zwiększeniu jego zawartości mikrobiologicznej. Transportery używane do przewożenia surowców roślinnych luzem z miejsca produkcji do miejsca składowania powinny być czyszczone pomiędzy załadunkami. W przypadku transportu luzem, jak w przypadku statków lub wagonów kolejowych, należy upewnić się czy przestrzeń jest odpowiednio napowietrzona, aby zapobiec zawilgoceniu i kondensacji materiału roślinnego. Odniesienia 1. UNIDO and FAO (2005). Herb, spices and essential oils. Post-harvest operations in developing countries. 2. National Medicinal Plant Board. Department of AYUSH, Ministry of Health and Family Wellfare, Government of India (2009). Guidelines On Good Field Collection Practices For Indian Medicinal Plants.

3. WHO Guidelines on Good Agricultural and Collection Practices (GACP) for Medicinal Plants Rozdział 4: Postępowanie po zbiorach roślin leczniczych Najważniejszymi celami zarządzania po zbiorach są utrzymywanie odpowiedniej temperatury produktu, zapobieganie utracie wilgoci i stopniowa eliminacja niepożądanych regulacji chemicznych, jak również zapobieganie uszkodzeniom fizycznym, takim jak stłuczenia, w celu opóźnienia psucia się produktu. Równie ważnym aspektem jest odpowiednia higiena, która ogranicza przenoszenie czynników chorobotwórczych przy użyciu świeżych produktów, takich jak pozostałości z zanieczyszczonej wody. Przetwarzanie plonów po zbiorach odbywa się zwykle po złożeniu w magazynie. Może to być prosta szopa, zapewniająca cień i bieżącą wodę lub duży, technologicznie zaawansowany magazyn, wyposażony w przenośniki taśmowe, zautomatyzowane sortownie i stacje pakowania, chłodziarki i inne podobne urządzenia. W przypadku zbiorów zmechanizowanych, przetwarzanie może również rozpocząć się w ramach właściwej procedury zbioru, a wstępne czyszczenie i sortowanie odbywa się za pośrednictwem maszyny do zbioru. Podstawowe warunki składowania po zbiorach mają duże znaczenie dla zachowania jakości. Każda uprawa ma idealny zakres temperatury i wilgotności, dlatego podczas przechowywania należy wziąć pod uwagę te wskaźniki. Ponadto niektórych roślin nie należy przechowywać razem, ponieważ mogą wchodzić w niepożądane interakcje chemiczne. Różnorodne techniki szybkiego schładzania oraz klimatyzowane warunki otoczenia stosowane są w celu zwiększenia świeżości, głównie w uprawach na dużą skalę. Niezależnie od wielkości zbiorów, od ogrodu domowego po uprzemysłowione gospodarstwo rolne, podstawowe zasady postępowania po zbiorach dla większości upraw są identyczne: należy je traktować z dużą ostrożnością, aby ich nie uszkodzić (np. poprzez obicie, przekrojenie czy wykruszenie), natychmiast schładzać i utrzymywać porządaną temteraturę, usuwać uszkodzone rośliny. Istnieje wiele roślin aromatycznych, kulinarnych i leczniczych. Większość produktów wtórnych w tych roślinach można poddać obróbce za pomocą elementów środowiskowych oraz metod zarządzania po zbiorach, jednak niewiele wiadomo o stabilności tych roślin i ich substancji czynnych, gdy są one narażone na zmiany środowiskowe przed zbiorami lub po zbiorach. Szybsze wykorzystanie świeżych i suszonych ziół, roślin aromatycznych i leczniczych zwiększyło zapotrzebowanie na wysoką jakość. Czynniki występujące przed zbiorami, wraz z systemem upraw, nawożeniem i wystawieniem na działanie światła wpływają na plony i jakość tych roślin, jednak rośliny te, szczególnie w okresie świeżej obróbki, są bardzo podatne na rozszerzoną senescencję po zbiorach z uwagi na wysoki wskaźnik przemiany materii i realne problemy mikrobiologiczne. Udane wprowadzenie na rynek produktów wysokiej jakości, w szczególności świeżych materiałów, wymaga szczególnej troski i dbałości o zarządzanie po zbiorach. Niektóre wskaźniki jakości, które są

narażone na utratę jakości po zbiorze, obejmują aktywne składniki, takie jak kolor, zapach, nawodnienie oraz warunki mikrobiologiczne, które mogą powodować zagrożenie utraty jakości. Świeże zielone zioła (rodzina Labiatae) są podatne na przyspieszoną seneskencję z powodu nadmiernego wysiłku metabolicznego, który wzrasta jeszcze bardziej w następstwie zbiorów i obróbki produktu. Zarządzanie pokosami jest bardzo ważne dla poprawy jakości materiału nadającego się do przetworzenia. Niemniej jednak zarządzanie tymi produktami po zbiorach jest bardzo trudne ze względu na ich różnorodność, różnorodność składników i różnorodne wykorzystanie. Na przykład, poprawa jakości echinacei australijskiej poprzez stosowanie praktyk związanych z obróbką po zbiorach okazała się skomplikowana ze względu na to, że alkilamidy i kwas kichorynowy niekiedy w różny sposób reagują na proces obróbki. Suszenie Świeżo zebrane rośliny lecznicze zajmują bardzo dużo przestrzeni i stwarzają problemy podczas transportu i przechowywania. Dla sprawnego obchodzenia się ze świeżo zebraną rośliną leczniczą oraz jej przechowywania niezbędne jest zmniejszenie zawartości wody. Zmniejszając zawartość wody, materiał staje się łatwiejszy w obsłudze i mniej podatny na infekcje mikrobiologiczne. Woda jest zwykle eliminowana poprzez suszenie termiczne. Istniejące metody suszenia roślin leczniczych można podzielić na dwie kategorie: suszenie naturalne i mechaniczne, w oparciu o źródło ciepła lub wykorzystanie energii. W obu procesach, woda obecna we wnętrzu produktu musi przemieścić się na powierzchnię przez wewnętrzną dyfuzję. Duża powierzchnia roślin w połączeniu z ruchem powietrza sprzyja krótkotrwałemu odparowaniu wody z powierzchni rośliny. Szybkość odparowania wody z powierzchni rośliny należy zrównoważyć z szybkością, z jaką woda jest usuwana z wnętrza. Niezrównoważone tempo parowania może spowodować pogorszenie jakości końcowego produktu. Powody suszenia upraw ziarna odnoszą się również do suszenia całych roślin leczniczych: chodzi o kontrolowanie zawartości wilgoci w roślinie leczniczej do odpowiedniego poziomu, który pozwala na dostarczanie wysokiej jakości ziół do miejsca ich ostatecznego wykorzystania, a także o zapewnienie długotrwałego przechowywania z maksymalnym zachowaniem jakości. Ilustracja 1. Suszenie oregano na słońcu (Carlos Bertello, GIZ EnDev Peru) Jednak suszenie naturalne lub mechaniczne może mieć katastrofalny wpływ na rośliny lecznicze, jeśli nie jest właściwie przeprowadzane, ponieważ ekstensywne suszenie w

wysokiej temperaturze może powodować zmiany fizyczne i chemiczne. Przy naturalnym suszeniu (Ilustracja 1) ekspozycja na działanie słońca i/lub osuszające strumienie powietrza sprzyja usuwaniu wody z materiału. Takie naturalne suszenie można łatwo kontrolować i rzadko uszkadza ono materiał. Suszenie naturalne jest powszechną metodą suszenia roślin leczniczych, będącą najlepszym wyborem na obszarach, gdzie dojrzewanie i zbiory roślin zbiegają się z początkiem sezonu suchego, a ich fitochemikalia nie są wrażliwe na światło. Kora cynamonu (Cinnamonum cassia) jest zwykle suszona na słońcu po zbiorach w lipcu i sierpniu, ponieważ jest to okres, w którym jakość kory jest wysoka. Niemniej jednak, poleganie na sprzyjających warunkach pogodowych ogranicza stosowanie naturalnego suszenia. Osuszacze słoneczne mogą w pewnym stopniu przeciwdziałać zależności od pogody. Istnieją dane, że stosowanie suszarni z tworzyw sztucznych, do suszenia przypraw i roślin leczniczych, było dość efektywne. Suszarnie słoneczne z tworzyw sztucznych (Ilustracja 2) okazały się bardziej ekonomiczne i wydajne niż konwencjonalne systemy suszące, pod warunkiem zastosowania dodatkowego ogrzewania. Wisniewski (1997) poinformował, że w Polsce około 60 uprawianych komercyjnie roślin leczniczych suszy się w suszarniach słonecznych o płaskim kształcie.. Ilustracja 2. Plastikowa suszarnia słoneczna (Carlos Bertello, GIZ EnDev Peru) Suszenie mechaniczne obejmuje suszenie przez zamrażanie, sztuczne suszenie, suszenie mikrofalowe, suszenie w podczerwieni, suszenie próżniowe i rozpylanie. Liofilizacja lub sublimacja (suszenie przez mrożenie), polega na usuwaniu wody przez sublimację lodu bez przechodzenia w stan płynny. Metoda polega na tym, że lód jest przekształcany w parę wodną, w warunkach próżni i usuwany. Utrzymuje to materiał w stanie suchym. Powyższa metoda jest idealna do konserwacji, ale najczęściej jest stosowana do suszenia produktów o wysokiej wartości, ponieważ jest bardzo kosztowna. Sztuczne suszenie wykorzystuje paliwa takie jak węgiel drzewny, gaz ziemny, drewno opałowe lub energię elektryczną do ogrzewania napływającego powietrza. Zarówno pracochłonność, jak i czas suszenia roślin leczniczych są zminimalizowane, gdy stosuje się sztuczne suszarnie. Sztuczne systemy suszenia obejmują m. in. suszarki płytowe i przenośnikowe. W suszarniach w komorach płytowych, ciepłe powietrze wydmuchiwane jest przez płytki, na których umieszczane są rośliny i zazwyczaj ma niską pojemność przeładunkową, ale sprawdza się idealnie w suszeniu kwiatów i liści. Suszarnie komorowe typu talerzowego zazwyczaj wymagają ręcznej pracy. W suszarniach przenośnikowych świeże rośliny są przenoszone na taśmociąg poprzez przeciwprądowy przepływ ciepłego powietrza. Czas schnięcia wynosi od 2,5 do 6 h,

a temperatura schnięcia 40-80 C. Suszarki przenośnikowe mogą mieć wysoką wydajność przy niewielkim nakładzie pracy, ale potrzebują wysokiego kapitału i energii. Rośliny lecznicze muszą być suszone w celu konserwacji. Jednakże protokoły suszenia powinny być zaprojektowane w taki sposób, aby nie powodowały spadku stężeń fitochemicznych. Ekstrakcja olejków eterycznych Ekstrakcją olejków eterycznych z materiału roślinnego można zarządzać za pomocą różnych metod, które przedstawiono na ogólnym schemacie przepływu (Ilustracja 3). Istnieje pięć głównych metod wydobycia: Ekspresja Destylacja wodna Destylacja wodna i parowa Destylacja parowa Ekstrakcja rozpuszczalników Dla każdej techniki może być wiele wersji i udoskonaleń, a ekstrakcja może być przeprowadzana w warunkach obniżonego ciśnienia (próżnia), ciśnienia otoczenia lub zwiększonego ciśnieniem. Wybór techniki ekstrakcji będzie zależał od rodzaju materiału, stabilności składników chemicznych i specyfikacji docelowego produktu. Ilustracja 3. Zastosowane procesy ekstrakcji i produkty z przypraw korzennych, ziół i roślin aromatycznych

Kwiaty są zazwyczaj ekstrahowane rozpuszczalnikowo i nie są destylowane parą wodną, z wyjątkiem róży, ylang ylang i kwiatu pomarańczy. W niektórych przypadkach preferowany jest izolat lub frakcja olejku eterycznego w stosunku do olejku ogółem. Niektóre dobrze znane przykłady frakcjonowanych olejków eterycznych o wyższej jakości niż cały olej, to olejki bez terpenów i złożone olejki cytrusowe. Inne etapy przetwarzania mogą być realizowane w celu zmniejszenia niestabilności niektórych olejków (na przykład olejek cytrynowy, który jest uznawany za niestabilny w napojach bezalkoholowych ze względu na poziom cytryny). Produkcja niektórych olejków specjalnych czy oleożywic, wymaga znacznie większych możliwości technologicznych, umiejętności pracy i systemów bezpieczeństwa. Te zakłady przetwórcze zwykle wykraczają poza możliwości małego indywidualnego producenta. Nadmierny koszt kapitału i wysokie zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowaną siłę roboczą w procesie ekstrakcji dwutlenku węgla dodatkowo ogranicza szerokie zastosowanie tej metody do masowej produkcji zapachów czy lekarstw. Ekspresja jest stosowana wyłącznie do ekstrakcji olejku cytrusowego ze skórki owoców, ponieważ ciepło łatwo uszkadza składniki chemiczne olejku. Produkcja olejku cytrusowego jest obecnie ważnym procesem w przedsiębiorstwach produkujących soki. Destylacja pozostaje najtańszą metodą ekstrakcji olejku eterycznego z przypraw korzennych i roślin. Zasadniczy zysk wynikający z destylacji polega na tym, że destylacja może być powszechnie przeprowadzana przy pomocy prostego sprzętu, w pobliżu miejsca uprawy roślinnej. Destylacja wymaga mniej pracy i mniejszych wymagań w zakresie umiejętności pracy niż ekstrakcja rozpuszczalników. Jednak stosowanie najprostszej i najtańszej techniki wydobywania może doprowadzić do błędnego planowania finansowego ze względu na niską wydajność, słabą lub bardzo zmienną jakość olejku i niską wartość rynkową. Destylacja wodna jest najprostszą z trzech technik destylacji. Materiał roślinny miesza się z wodą w garnku. Aby zapobiec osadzaniu się materiału roślinnego na dnie i bezpośredniemu kontaktowi z podgrzewaną podstawą, należy połozyc na niej perforowaną siatkę. (Rysunek 4). Destylacja wodna jest prawdopodobnie najskuteczniejszą i najtańszą techniką ekstrakcji olejków eterycznych, ale jakość olejków może się łatwo zmienić ze względu na skutki bezpośredniego ogrzewania i kontaktu z wodą. Materiał roślinny zostanie przegrzany i zwęglony, jeśli poziom wody w pojemniku nie jest wystarczająco wysoki, aby wystarczyć na cały proces destylacji. Jest to bardzo łatwe do wytworzenia, ponieważ niektóre substancje olejku są bardziej wrażliwe na zmiany chemiczne, a składniki natlenione rozpuszczają się w wodzie stojącej, co uniemożliwia całkowitą ekstrakcję olejku. Rośliny osadzają się na dnie pojemnika, a nadmierne ciepło uszkadza je, jeśli nie są mieszane w trakcie wrzenia wody. W celu odpowiedniego rozprowadzenia materiału w wodzie, dobrze jest go rozdrobnić lub zmielić na drobne cząstki. Niektóre materiały roślinne, takie jak kora cynamonu, charakteryzują się wysoką zawartością substancji kleistej. Przy wypłukiwaniu wzrasta lepkość wody i istnieje duże ryzyko zwęglenia.

Pojemniki są stosunkowo małe i w związku z tym potrzebne będzie powtarzanie procesu, aby uzyskać wystarczającą ilość olejku. Zwiększa to możliwość mieszania olejków o wysokiej i niskiej jakości. Destylacja wodna wymaga większej ilości energii, ponieważ jest to wolniejsza procedura ekstrakcji niż dwa pozostałe rodzaje destylacji Główną zaletą destylacji wodnej jest to, że koszt urządzeń jest raczej niski, a konstrukcje urządzeń do destylacji wody, skraplaczy i separatorów oleju są proste. Ilustracja 4. Schematyczne przedstawienie jednostki destylacji wody, w której materiał roślinny jest zawieszony w wodzie Olejki destylowane wodą są zazwyczaj ciemniejsze pod względem koloru i mają jeszcze silniejszy zapach niż olejki produkowane innymi technikami a w konsekwencji mają najniższą wartość. Negatywne aspekty związane z techniką destylacji wodnej mogą przeważać nad korzyściami wynikającymi z zastosowania na rynku lokalnym. W destylacji parowo-wodnej podstawowy układ nieruchomy jest dość podobny do układu destylacji wodnej (Ilustracja 5). Materiał roślinny jest wprowadzany do garnka, który jest umieszczany na grillu lub perforowanej płycie nad wrzącą wodą. Pojemność pojemnika jest zmniejszona, ale może być możliwe osiągnięcie wysokiej gęstości pakowania, ponieważ materiał roślinny nie jest zawieszony w wodzie. Korzyści płynące z destylacji parowej i wodnej w porównaniu z destylacją wodną są następujące: Wyższa wydajność oleju. Składnik olejowy jest mniej wrażliwy na zmiany ze względu na wilgoć i przewodność cieplną nieruchomego źródła ciepła. Efekt refluksu jest zminimalizowany. Powtarzalna jakość oleju.

Szybszy proces Efektywność energetyczna Ilustracja 5. Schematyczne przedstawienie układu destylacji parowo-wodnej z przegrodą, aby zapobiec bezpośredniemu kontaktowi wody z materiałem roślinnym na perforowanej siatce. Proces destylacji materiału z instalacji destylującej parą produkowaną poza kotłem nazywany jest destylacją parową (rys. 6). Materiał roślinny jest podparty na perforowanej siatce nad wlotem pary wodnej, podobnie jak w procesie destylacji parowo-wodnej. Korzyści i wady destylacji parowej są następujące: Ilość i jakość pary można kontrolować. Mniejsze ryzyko uszkodzenia termicznego, ponieważ temperatura generalnie nie przekracza 100 C. Najbardziej powszechny proces ekstrakcji olejków eterycznych na dużą skalę. Jest to preferowana metoda ekstrakcji dla przemysłu dostarczającego zapachy i aromaty. Istnieje znacznie wyższy wymóg kapitałowy, a w przypadku tanich olejków okres zwrotu może wynosić ponad 10 lat. Wymagają wyższego poziomu umiejętności technicznych i produkcji. Wyższy poziom umiejętności w zakresie napraw i konserwacji.

Ilustracja 6. Schematyczne przedstawienie jednostki destylacji parowej Projektując system destylacji, należy wziąć pod uwagę kilka kwestii: Teren Dostępność odpowiedniej wody Źródło energii: prąd, paliwo kotłowe Łatwy dostęp do transportu Wykwalifikowana i niewykwalifikowana siła robocza Bliskie sąsiedztwo materiału roślinnego Dostęp do producentów i mechaników w celu naprawy Zagospodarowanie przestrzenne i gospodarka odpadami Opłata za destylację (ile materiału może być przetwarzane w jednym cyklu) Rozmiar aparatu destylacyjnego Gatunki roślin i zawartość olejku Zawartość olejku Dzienna objętość i stan materiału roślinnego Częstotliwość dostaw materiałów Wstępny proces obróbki (siekanie, kruszenie, proszkowanie, maceracja) Czas zużyty na naładowanie aparatu destylacyjnego Możliwość przechowywania materiału roślinnego przed destylacją w złych warunkach pogodowych Usuwanie odpadów po destylacji.

Aparat destylacyjny Projekt oparty na metodzie destylacji; zasięgnij profesjonalnej porady Najlepiej wykonany ze stali nierdzewnej Wielkość zależna od mocy kotła Czas destylacji zależy od wysokości ładunku, natężenia przepływu i ciśnienia pary Łatwe ładowanie i rozładowywanie Bojler Musi wytwarzać wystarczającą ilość pary, aby odpowiednio usunąć olej z materiału roślinnego Niskie ciśnienie (nasycona para wodna) lub sprężone (sucha para) Poszukaj profesjonalnych porad dotyczących projektowania i dostępu w celu naprawy i konserwacji Skraplacz Rolą skraplacza jest zamiana oleju i pary wodnej z powrotem na ciecz Dwa główne typy: spiralna rura lub rura wielotubowa Rura wielotubowa jest trudna do wykonania, wymaga bieżącej wody, zapewnia dobry przepływ ciepła, efektywne zużycie wody i nie zwiększa ciśnienia Zwijana rura jest łatwa do wykonania, wymaga tylko zbiornika wody i okazjonalnego wykorzystania bieżącej wody, ale oferuje słabe przenikanie ciepła, zwiększa ryzyko wytworzenia się wysokiego ciśnienia podczas destylacji i nieefektywnie wykorzystuje wodę. Separator oleju Konstrukcja separatora zależy od gęstości oleju Wystarczająco duża pojemność, aby cząsteczki oleju tworzyły kropelki i łatwo oddzielały się od wody Kontrolowana temperatura może być wykorzystana do wydajniejszej separacji Poszukaj profesjonalnej porady dotyczącej projektowania, ponieważ słaba separacja wpływa na cały wysiłek destylacji w celu wydobycia ropy Przechowywanie System do filtrowania oddzielonego oleju Przechowywanie w odpowiednich pojemnikach, które blokują światło Metoda usuwania rozpuszczonej wody Usuwanie pozostałości z aparatu destylacyjnego Jeżeli jest to możliwe, kondensator i separator w aparacie destylacyjnym powinny być wykonane ze stali nierdzewnej. W krajach rozwijających się dostęp do wyspecjalizowanych producentów, sprzętu i pracowników posiadających umiejętności w zakresie konserwacji i naprawy musi być brany pod uwagę przy projektowaniu systemu destylacji. Większość olejków eterycznych unosi się na wodzie, tj. ich dokładna grawitacja jest mniejsza niż 1, ale niektóre drewno i olejki korzeniowe są cięższe od wody. Oddzielanie olejków, których

gęstość jest bliska gęstości wody lub gdzie olej zawiera jeden główny składnik, którego gęstość jest większa niż 1, podczas gdy inne składniki mają gęstość mniejszą niż 1, jest znacznie trudniejsze. Rozmieszczenie i działanie separatora musi być specyficzne dla wydobywanego olejku. Oprócz destylacji parowej, poszczególne uprawy, a w szczególności kosztowne przyprawy, są obecnie dodatkowo ekstrahowane za pomocą rozpuszczalników i dwutlenku węgla, ponieważ zapewnia to otrzymanie standaryzowanych ekstraktów o wysokiej jakości i bez zanieczyszczeń. Nowoczesne techniki ekstrakcji płynów lub gazów są coraz częstsze z powodu problemu pozostałości rozpuszczalników w żywności. Ekstrakcja Ekstrakcja jest podstawową funkcją dla preparatów botanicznych i odnosi się do masowej dyfuzji rozpuszczalnych substancji docelowych z nierozpuszczalnej stałej części rośliny do jej otoczenia. Pokrótce, ekstrakcja obejmuje następujące etapy: przenoszenie rozpuszczalnika na cząstki, desorbowanie związków z matryc roślinnych; rozpuszczanie rozpuszczalników i przenoszenie substancji rozpuszczonych do głównej cieczy. Ponieważ substancje rozpuszczone lub fitochemiczne mają inny charakter, wybór odpowiedniego rozpuszczalnika i techniki ekstrakcji ma kluczowe znaczenie dla preparatów botanicznych. Dostępnych jest wiele technik, takich jak płyn-ciało stałe, płyn nadkrytyczny, płyn pod ciśnieniem i ekstrakcja gorącą wodą pod ciśnieniem. Ekstrakcja cieczy stałej (SLE) Konwencjonalne metody ekstrakcji w stanie stałym i ciekłym (SLE) stosowane w przemyśle obejmują infuzję, odwarstwianie, macerację i perkolację, które są powszechnie stosowane w warunkach ciśnienia atmosferycznego z użyciem rozpuszczalników organicznych. W USA fitochemikalia są ekstrahowane przy użyciu ogólnie uznawanych za bezpieczne rozpuszczalników (GRAS), takich jak woda, aceton, metanol, glikol metylenowy, octan etylenu, dichlorek etylenu, alkohol izopropylowy, chlorek metylenu i heksan. Ze względu na różnice w polaryzacji, różne rozpuszczalniki wykazują różną selektywność w stosunku do związków docelowych. Wybór odpowiedniego rozpuszczalnika zależy od rozpuszczalności i polaryzacji docelowego związku w ekstrakcji cieczowo-stałej. W przypadku wyboru tej techniki należy dołożyć wszelkich starań, aby usunąć pozostałości rozpuszczalników organicznych z ekstraktów. Ekstrakcja hiperforyny z balsamu przy użyciu 50 i 100% etanolu dała odpowiednio 21 i 64% całkowitej wartości odzyskiwalnej. Hiperforynowa ekstrakcja nie była możliwa, gdy jako rozpuszczalnika użyto tylko wody. Podwyższenie temperatury z 40 do 60 C nie wpłynęło na poprawę wydajności ekstrakcji. Chociaż nie podaje się plonów, glikozydy flawonolowe i trilaktony terpenowe są rzekomo ekstrahowane z suszonych liści Ginkgo biloba mieszaniną acetonu i wody, a następnie zagęszczane, suszone i odtworzone etanolem. Glikozydy tęczówkowe, katpol i aukubina zostały wyekstrahowane z liści Veronica longifolia z metanolem, etanolem, 2-propanolem i eterem.

Plony katalpolu wynosiły 0,8 ± 0,1,0,4 ± 0,1,0,2 ± 0,0 ± 0,0 ± 0,0 mg/g suchej masy oraz zawartość aukubiny 0,6 ± 0,1,0,3 ± 0,1,0,2 ± 0,2 ± 0,0 ± 0,0 mg/g suchej masy otrzymano z wykorzystaniem metanolu, etanolu, 2-propanolu i ekstrakcjami eteru. Wykorzystanie etanolu, metanolu, acetonitrylu i acetonitrylu oraz acetonu do ekstrakcji silibiny A z nasion ostropestu dało odpowiednio 4,0 ± 0,1,1,1,5 ± 0,1,5 ± 0,1 i 2,0 ± 0,1 mg/g suchej masy. Gafner i współpracownicy zgłosili całkowity odzysk saponin z korzeni P. chinquefolius odpowiednio 61,7 ± 0,1,59,4 ± 0,5 i 51,5 ± 0,2 mg/g suchej masy przy ekstrakcji z 50% etanolem i wodą glicerynową (20:40:40) i 65% gliceryną. Odzyskiwanie glikozydów irydoidowych, flawanoloignanu i saponiny pokazuje znaczenie selekcji rozpuszczalników w procesie SLE. Ekstrakcja płynem nadkrytycznym (SFE) Ekstrakcja płynem nadkrytycznym (SFE) opiera się przede wszystkim na sile solwatacyjnej płynów, która utrzymuje się powyżej punktu krytycznego. Ich bardzo niskie napięcia powierzchniowe ułatwiają penetrację do mikroporowatych substancji, takich jak matryce ziołowe. W SFE gęstość jest związana z mocą rozpuszczania. Zwiększenie mocy rozpuszczania można uzyskać poprzez zmianę dwóch parametrów: temperatury i ciśnienia. Ale zmiany tych parametrów nie zawsze mają wpływ na zwiększenie wydajności. W przemyśle ekstrakcji fitochemicznej dwutlenek węgla jest zazwyczaj wybranym rozpuszczalnikiem z uwagi na niską toksyczność, brak aktywności chemicznej i łatwość odzysku poprzez odprowadzanie CO2. Niemniej jednak należy stwierdzić dwie wady: podstawowe wyposażenie jest kosztowne, a technika nie nadaje się do ekstrakcji wszystkich substancji fitochemicznych. Z drugiej strony, dla niektórych fitochemikaliów, SFE-CO₂ znajduje rozległe zastosowanie. Całkowite kwasy tłuszczowe v-3 ekstrahowane z brązowych wodorostów morskich (Sargassum hemiphyllum) przez SFECO2 przy 37,9 MPa i 50 C dały 16,2 ± 1,3 mg / g suchej masy, w porównaniu do 13,1 ± 1,3 mg / g suchej masy, po ekstrakcji Soxhleta chloroformem - mieszaniną metanolu. Podobne odzyski witaminy E wynoszące około 22 mg / g suchej masy uzyskano przez SFE-C02 przy 27,6 MPa i 40 C, albo przez SLE z mieszaniną chloroform-metanol. Procesy SFE-CO₂ mogą również obejmować stosowanie modyfikatorów, w których etanol można dodawać do CO2 w celu zwiększenia jego polarności. W preparacie fitochemicznym G. biloba, połączenie ekstrakcji pierwotnej z 70% etanolem, a następnie SFE-CO₂ z 5% modyfikatorem etanolu przy 300 MPa i 60 C, dało 2,1% terpenoidów i flawonoidów, podczas gdy SLE z chloroformem i aceton daje 1,8% wydajności. Jednak w przypadku niektórych klas związków dodanie modyfikatora nie zwiększa odzysku. Na przykład, hiperycyny i flawonoidów nie można było wyekstrahować za pomocą SFE-CO₂ z modyfikatorem z biomasy dziurawca. Ponadto dodanie modyfikatora ma poważne wady. Obecność modyfikatora może prowadzić do wyższej temperatury krytycznej, co może prowadzić do degradacji termicznej. Na przykład, aby pozostać w obszarze nadkrytycznym na wykresie fazowym, C02 zmieszany z 10% metanolem powinien być utrzymywany na poziomie 7,446 MPa i 60 C. Jednakże, przy zwiększaniu stężenia metanolu o 5%, parametry pracy SFE-CO₂ należy zwiększyć do 7,476 MPa i 73,48 C.

Wzrost temperatury może sprzyjać degradacji niektórych związków fitochemicznych. Ponadto modyfikator może kondensować się po rozprężeniu i pozostawiać resztki organiczne, co czyni ekstrakcję SFE-CO₂ metodą mniej przyjazną dla środowiska. Ekstrakcja cieczą pod ciśnieniem (PLE) Ekstrakcja cieczą pod ciśnieniem (PLE), znana również jako przyspieszona ekstrakcja rozpuszczalnikiem, pojawiła się stosunkowo niedawno i wykorzystuje rozpuszczalniki organiczne o ciśnieniu około 14 MPa oraz temperatury ekstrakcji powyżej temperatury wrzenia rozpuszczalnika. Dzięki zwiększeniu ciśnienia i pracy w temperaturach rozpuszczalników lub powyżej ich temperatury wrzenia, PLE czerpie korzyści z krótkiego czasu ekstrakcji, niskiego zużycia rozpuszczalnika i wysokich wydajności ekstrakcji. Lepsza wydajność przy stosowaniu PLE wynika z następujących powodów: rozpuszczalność substancji rozpuszczonych wzrasta wraz ze wzrostem temperatury rozpuszczalnika; wysokie temperatury rozpuszczalników prowadzą do większej dyfuzji i lepszych interakcji rozpuszczalnik-rozpuszczalnik. Ekstrakcja hiperycyny z dziurawca zwyczajnego przy użyciu PLE przy 14 MPa, 60 C i metanolu spowodowała wytworzenie 3,5 mg / g suchej masy, w porównaniu do 2,8 mg / g suchej masy przez ekstrakcję Soxhleta. Źródła 1. UNIDO and FAO (2005). Herb, spices and essential oils. Post-harvest operations in developing countries. 2. Hakibu Tanko, Danielle Julie Carrier, Lijun Duan and Ed Clausen (2005). Pre- and postharvest processing of medicinal plants. Plant Genetic Resources, Volume 3, Issue 2, 304-313. 3. Janet Bachmann and Richard Earles (August 2000). Postharvest Handling of Fruits and Vegetables. NCAT. Archived from the original on 2002-02-11. 4. Elhadi M. Yahia (2006). Postharvest handling of aromatic and medicinal plants. 5. Cai T, Chen F and Qi J (2004) Dehydrated oriental mushrooms, leafy vegetables, and food preparation herbs and condiments. In: Handbook of Vegetable Preservation and Processing, pp. 373 393. 6. Downs S and Compton E (1955) Crop drying with heated air. Agricultural Engineering 36: 90 92. 7. Muller J, Conrad T, Tesic M and Sabo J (1993) Drying of medicinal plants in a plastic-house types solar dryer. Acta Horticulturae 344: 79 85. 8. Wisniewski G (1997) Drying of medicinal plants with solar energy utilization. Drying Technology 15: 6 8. 9. De Silva, K.T. (1995). A manual on the essential oil industry. Vienna: UNIDO. 232 10. Schwartzberg H (1975) Mathmatical analysis of solubilization kinetics and diffusion in foods. Journal of Food Science 40: 211 213.

11. Sanders N (1993) Food legislation and the scope for increased use of near-critical fluid extraction operations in the food, flavoring and pharmaceutical industries. In: King MB and Bott TR (eds) Extraction of Natural Products Using Near-critical Solvents. New York: Chapman & Hall pp. 37 38. 12. Ollanketo M, Peltoketo A and Hartonen K (2002) Extraction of sage (Salvia officinalis L.) by pressurized hot water and conventional methods: antioxidant activity of the extracts. European Food Research Technology 215: 158 163. 13. Meier B (2003) Herbal medicinal products of St John s Wort manufacturing and quality control. Medicinal and Aromatic Plants Industrial Profiles 31: 106 136. 14. O Reilly J (2000) Ginkgo biloba large scale extraction and processing. Medicinal and Aromatic Plants Industrial Profiles 12: 99 108. 15. Suomi J, Siren H, Hartonen K and Riekkola M (2000) Extraction of iridoid glycosides and their determination by micellar electrokinetic capillary chromatography. Journal of Chromatography A 868: 73 83. 16. Wallace S, Carrier DJ and Clausen E (2004). Batch solvent extraction of flavanolignans from milk thistle (Silybum marianum). Phytochemical Analysis 16:7-16. 17. Gafner S, Bergeron C, McColom M, Cooper L, McPhail K, Gerwick Wand Angerhofer C (2004) Evaluation of the efficiency of three different solvent systems to extract triterpene saponins from roots of Panax quinquefolius using HPLC. Journal of Agricultural and Food Chemistry 52: 1546 1550. 18. Taylor LT (1996) Supercritical Fluid Extraction. New York: Wiley.van Beek T and Lelyfeld G (1992) Concentration of ginkgolides and bilobalide in Ginkgo biloba leaves in relation to the time of year. Planta Medica 58: 413 416. 19. Cheung C, Leung A and Ang P (1998) Comparison of supercritical carbon dioxide and Soxhlet extraction of lipids from brown seaweed Sargassum hemiphyllum. Journal of Agricultural and Food Chemistry 46: 4228 4232. 20. Ge Y, Yan H, Hui B, Ni Y, Wang S and Cai T (2002) Extraction of natural vitamin E from wheat germ by supercritical carbon dioxide. Journal of Agricultural and Food Chemistry 50: 685 689. 21. Yang C, Xu Y and Yao W (2002) Extraction of pharmaceutical components from Ginkgo biloba leaves using supercritical carbon dioxide. Journal of Agricultural and Food Chemistry 50: 846 849. 22. Catchpole O, Perry N, da Silva B, Grey J and Smallfield B (2002) Supercritical extraction of herbs I: Saw Palmetto, St John s Wort, Kava root and Echinacea. Journal of Supercritical Fluids 22: 129 138. 23. Mannila M, Kim H, Isaacson C and Wai C (2002) Optimization of supercritical fluid extraction for the separation of hyperforin aand adhyperforin in St. John s Wort (Hypericum perforatum L.). Green Chemistry 4: 331 336.

24. de Lourdes M, Moraes L, Viegas J and Lancas F (1997) Supercritical fluid extraction of glycosylated flavonoids from passiflora leaves. Phytochemical Analysis 8: 257 260. 25. Richter B, Jones B, Ezzell J and Porter N (1996) Accelerated solvent extraction: a technique for sample preparation. Analytical Chemistry 68: 1033 1039. 26. Benthin B, Danz H and Hamnurger M (1999) Pressurized liquid extraction of medicinal plants. Journal of Chromatography A 837: 211 219. 5. Przechowywanie i pakowanie Przetworzone materiały roślinne powinny być szybko pakowane, aby nie dopuścić do pogorszenia jakości produktu i chronić produkt przed atakiem szkodników i innymi źródłami infekcji. Przed i w trakcie końcowych etapów pakowania należy podjąć środki kontroli jakości w celu usunięcia materiałów niespełniających norm, zanieczyszczeń i ciał obcych. Przetworzony materiał roślinny powinien być pakowany w czyste, suche pudełka, worki, torby lub różne pojemniki zgodnie ze standardowymi metodami operacyjnymi oraz krajowymi i/lub regionalnymi przepisami krajów będących producentami i odbiorcami końcowymi. Materiały stosowane do pakowania muszą być niezanieczyszczające, czyste, suche i nieuszkodzone oraz muszą spełniać wymogi jakościowe dla danych substancji roślinnych. Wrażliwe substancje roślinne powinny być pakowane w sztywne opakowania. Materiały opakowaniowe nadające się do ponownego użycia, takie jak worki jutowe i siatkowe, należy przed ponownym użyciem zdezynfekować i dokładnie osuszyć, aby uniknąć zakażenia poprzednimi składnikami. Magazynowanie Podczas przechowywania roślin ziołowych należy zwrócić uwagę na poniższe punkty: 1. Magazynowanie surowców. 2. Właściwości materiału magazynowego, w którym przechowywany jest materiał roślinny. 3. Właściwa etykieta. Właściwe przechowywanie surowych ziół po zebraniu świeżych z pola powinno być poświadczone w pierwszej kolejności. Personel powinien posiadać wykształcenie w odpowiednich dziedzinach, takich jak technologia farmaceutyczna, taksonomia, botanika, fitochemia, farmakognozja, higiena, mikrobiologia. Natychmiast po dotarciu materiału ziołowego do zakładu przetwórczego należy go natychmiast rozładować i rozpakować, a jednocześnie podjąć środki zapobiegające kontaktowi z glebą. Nie należy go wystawiać bezpośrednio na działanie promieni słonecznych. Należy chronić materiał przed deszczem i infekcjami mikrobiologicznymi. Nieprzetworzone części roślin, takie jak łodyga, kora, korzenie, liście mogą być zanieczyszczone glebą, dlatego cząstki pyłu muszą być usunięte przez wysokociśnieniową dmuchawę powietrzną po przepłukaniu czystą wodą. Mycie suchego materiału ziołowego

wodą jest na ogół niedopuszczalne. Gdy konieczne jest ich oczyszczenie, należy użyć odkurzacza. Materiał nieprzetworzony, jeśli zawiera lotny olej powinien być przechowywany w suszarni. Należy unikać przepuszczania powietrza przez wysokociśnieniowe dmuchawy powietrzne, ponieważ może to prowadzić do zmniejszenia udziału procentowego olejku lotnego. Metoda suszenia ziół zależy od aktywnego składnika, np. olejku eterycznego i rodzaju zbieranej części rośliny, np. korzenia, liści i kwiatu. Suszenie przez bezpośrednie wystawienie na działanie promieni słonecznych jest możliwe, ale bez kontaktu z ziemią. Sterylizacja surowego leku jest możliwa dzięki obróbce tlenkiem etylenu w celu usunięcia mikroorganizmów. Surowe zioła powinny posiadać następujące informacje: 1. Nazwa botaniczna rośliny użytej zgodnie z systemem dwumianowym (rodzaj, gatunek, potwierdzenie, organ potwierdzający) można również dodać rodzimą nazwę i zastosowania terapeutyczne w kraju lub regionie pochodzenia rośliny. 2. Szczegóły dotyczące źródła pochodzenia rośliny, np. regionu, z którego jest ona pozyskiwana, niezależnie od tego, czy jest uprawiana czy zbierana w naturze, metody uprawy, daty i warunków zbiorów, procedury zbiorów, stosowania pestycydów, oraz jeśli takie występują, rodzaj i ilość pestycydów. 3. Należy określić, jaką część rośliny wykorzystano, w przypadku suchego materiału roślinnego należy podać sposób suszenia. Dla każdego przetworzonego i oczyszczonego zioła należy podać następujące informacje: nazwa ziół, data przybycia, nazwa dostawcy, miejsce i czas zbioru, numer partii, składowana część (korzeń, łodyga, kora, liście, kwiaty, kłącza itp.), status inspekcji i data ważności. Badanie surowca roślinnego Przechowywanie i konserwacja mają istotne znaczenie dla przyszłego wykorzystania ziół w składzie. Ocena jakości, bezpieczeństwa i skuteczności receptury w różnych chorobach zależy od przechowywania i zachowania stanu ziół. Podczas zbierania produktu roślinnego na skład chemiczny końcowego preparatu może mieć wpływ kilka czynników, takich jak miejsce zbioru, czas zbioru, etap wzrostu roślin i inne czynniki środowiskowe. Badania surowca należy przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami. Jeśli materiał ziołowy przeznaczony do przetworzenia nie jest zgodny ze specyfikacją jakości, odrzucone zioła są przechowywane oddzielnie i odpowiednio usuwane. Magazyn Miejsce do przechowywania powinno być dobrze zorganizowane i uporządkowane. Szczególną uwagę należy zwrócić na czystość i dobrą konserwację. Różne materiały roślinne powinny być przechowywane w różnych miejscach. Aby zachować przechowywany materiał w bezpiecznym miejscu i zmniejszyć ryzyko inwazji szkodników, należy skrócić czas przechowywania w formie niepakowanej do minimum. Świeże zioła powinny zostać

przetworzone, o ile nie podano inaczej, od razu. Jeżeli okoliczności na to pozwalają, należy je przechowywać w temperaturze od 2 C do 8 C, podczas gdy mrożone materiały należy przechowywać w temperaturze poniżej -18 C. Należy unikać bezpośredniego kontaktu z lekkimi, powietrznymi lub drobnoustrojowymi organizmami, które wywierają wpływ na aktywny składnik zioła, co prowadzi do obniżenia terapeutycznej skuteczności leku; ale jeśli zioło przechowywane jest luzem, aby zminimalizować ryzyko powstawania pleśni lub fermentacji, zaleca się przechowywanie ich w pomieszczeniach z napowietrzaniem lub pojemniku z zastosowaniem naturalnego lub mechanicznego napowietrzania i wentylacji. Surowy lek może być przechowywany w warunkach, które blokują skażenie i pogorszenie jakości. Musi być odpowiednia przestrzeń do wewnętrznych testów kontroli jakości. Zatwierdzone i odrzucone zioła powinny być przechowywane w odpowiednim ułożeniu. Wszystkie zioła powinny zostać starannie umyte, wysuszone (jeśli nie jest wymagana osobna procedura) i odpowiednio ułożone, w pomieszczeniu o regulowanej temperaturze i wilgotności. Materiał do przechowywania Procedur przechowywania leków należy przestrzegać z maksymalną ostrożnością, ponieważ moc nieprzetworzonego leku musi zostać zachowana, dopóki nie użyjemy go w mieszaninie. Materiał ziołowy, nawet jeśli jest przechowywany w beczkach, workach lub pudełkach, powinien być przechowywany z dala od ziemi i odpowiednio rozłożony, aby umożliwić czyszczenie i inspekcję. Przechowywanie roślin i ich produktów może wymagać specjalnych warunków wilgotności, temperatury i ochrony przed światłem. Podczas pobierania próbek, ważenia, analizowania i przetwarzania roślin należy podjąć odpowiednie środki bezpieczeństwa, aby ułatwić czyszczenie i uniknąć przenoszenia zanieczyszczeń z poprzednich partii. Materiały do specjalistycznego pakowania i przechowywania surowca: Łodygi, twardziel, rdzeń drzewa, kora torby jutowe i worki tkane pnącza, liście - torby tkane z tworzywa sztucznego o niskiej gęstości, torby HMHD o wysokiej wytrzymałości i worki polietylenowe o wysokiej wytrzymałości Owoce i korzenie - Torby HMHD o wysokiej wytrzymałości, torby z tworzywa sztucznego o niskiej gęstości, skrzynki drewniane. Kwiat, pylniki, stygmaty, płatki, nasiona - Skrzynka falista z workami tkanymi z polipropylenu, pojemniki HDPE, wykładzina z płyty pilśniowej. Ekstrakty i związki ziołowe - Nieprzepuszczające powietrza pojemniki HDPE, pudełko faliste z workami z tkanego polietylenu i bębny z tektury włóknistej z workami polietylenowymi. Różne kategorie roślin leczniczych i aromatycznych, na przykład świeże zioła, suszone zioła, olejek lotny, muszą być przechowywane oddzielnie.

Źródła 1. UNIDO and FAO (2005). Herb, Spice and essential oils. Post-harvest operations in developing countries. 2. Atram Seema Ulhas (2015). Storage, Packaging and Labeling Concept with Perspective of Raw Herbs and their Formulation. UJAHM 2015, 03 (04): Page 42-46. 6. Przykładowe wytyczne Korzenie (Imbir) Świeże kłącza (Ilustracja 7) należy oczyścić z obcych materiałów, łodyg i korzeni. Gdy jest to możliwe, zaleca się mycie pod ciśnieniem, ponieważ jest ono bardziej skuteczne i zmniejsza obciążenie bakteryjne. Tradycyjnie kłącza są "zabijane" przez zanurzenie przez 10 minut we wrzącej wodzie. Procedura ta może również dezaktywować procesy enzymatyczne. Następnie kłącza są suszone na słońcu. W celu skrócenia czasu schnięcia zaleca się peeling lub drapanie. Ponadto proces ten hamuje wzrost pleśni i fermentację. Jednak o ile minimalizuje się zawartość błonnika, usuwając zewnętrzną warstwę skóry, o tyle usuwa się również niektóre składniki oleiste, ponieważ ich stężenie może być większe w korze. Obrane kłącza można wybielać w celu uzyskania lepszego wyglądu. Ilustracja 7. Świeże, nieprzetworzone kłącza imbiru ( Giuseppe Mazza) Po obraniu i umyciu kłącza są namaczane w wodzie przez dwie do trzech godzin. Następnie są one umieszczane w 1,5-2% roztworze tlenku wapnia przez sześć godzin. Po tym kłącza są odwadniane i suszone na słońcu. Podejście to jest stosowane, kiedy pożądany jest jasny, błyszczący kolor. Procedury czyszczenia i suszenia należy przeprowadzać jak najszybciej po zbiorze. Pęd ma zapewnić minimalizację strat, które mogą wystąpić w wyniku skażenia mikrobiologicznego, wzrostu pleśni i fermentacji. Mechaniczne myjki, krajalnice i suszarki słoneczne lub gorące powietrze mogą pomóc zredukować zanieczyszczenie pyłem podczas procesów po zbiorach. Niesuszony, obrany imbir potrzebuje od 7 do 9 dni, aby osiągnąć wilgotność w przedziale od 7,8% do 8,8%. Jeżeli imbir pokroi się w plastry, suszenie za pomocą suszarki poprzecznej trwa tylko od pięciu do sześciu godzin. Z drugiej strony, jeżeli imbir jest cały, proces ten trwa od szesnastu do osiemnastu godzin, w tych samych warunkach. Suszenie mechaniczne

zapewnia czystszy i bardziej jednorodny produkt. Podczas suszenia gorącym powietrzem należy wyregulować przepływ powietrza i temperaturę. Suszenie nie powinno przekraczać 60 C, aby nie dopuścić do przebarwień. Klasyfikacja i pakowanie Duża ilość kłączy może być przechowywana w workach jutowych, drewnianych skrzynkach i zakrytych kartonach do transportu. Suszone plasterki lub proszek są przechowywane w workach plastikowych. Przechowywanie w chłodnym i suchym środowisku ma duże znaczenie dla suchych przypraw. Przechowywanie Suszone przyprawy korzenne Suszone kłącza lub plastry należy przechowywać w temperaturze 10-15 C. W czasie przechowywania w temperaturze pokojowej (23-26 C) na suchym imbirze po 3 miesiącach obserwowano ubytki do 20% oleożywicy (sucha masa) oraz zmniejszenie zawartości (6) ingerolu. Zaleca się zatem, aby szybko ekstrahować lub destylować wysuszony imbir, jeśli nie mamy dostępu do chłodni, a olej lub oleożywica jest produktem końcowym. Znaczenie suszarni imbiru przeznaczonego do destylacji można podkreślić tylko dzięki mikotoksynom pochodzącym z mykotoksyn pleśniowych, które mogą być destylowane z olejem eterycznym. Pleśń i bakterie rosnące na suszonych kłączach mogą być skutecznie kontrolowane napromienianiem Cogamma w dawkach od 5 do 10 kg, przy niewielkich zmianach w jakości oleju imbirowego. Tlenek etylenu może być również stosowany do dezynfekcji parą wodną. Dla obu wymienionych technik konieczne są specjalne, bezpieczne instalacje. Świeży imbir Świeży imbir należy przechowywać w wilgotnych i niskich temperaturach. Przechowywanie w niskich temperaturach nie zawsze jest jednak łatwe w pobliżu obszaru produkcji. Okres przydatności do spożycia świeżych imbirów może zostać wydłużony dzięki przechowywaniu w temperaturze 10-12 C i wysokiej wilgotności. Suszenie Suszenie imbiru składa się z dwóch etapów: obieranie kłączy w celu usunięcia zewnętrznej skóry oraz mechaniczne suszenie lub suszenie w słońcu przy akceptowalnym poziomie wilgotności. W przypadku produkcji imbiru suchego zbiór odbywa się po uzyskaniu pełnej dojrzałości. W większości obszarów, w imbir jest suszony na słońcu, bez skórki,, ale w miejscach, gdzie warunki pogodowe nie pozwalają na suszenie na słońcu, stosuje się również ulepszone metody suszenia za pomocą suszarek mechanicznych lub słonecznych. W suszarniach mechanicznych 57,2 C to najwyższa temperatura suszenia imbiru dla rynku przypraw. Przy wyższych temperaturach kolor ma tendencję do utraty jasności. Tradycyjna metoda suszenia imbiru

Metoda polega na umieszczaniu obranego, pociętego imbiru w bambusie lub na cemencie i suszeniu na słońcu aż do osiągnięcia poziomu wilgotności 10%. Suszenie może trwać od siedmiu do czternastu dni, w zależności od warunków pogodowych. Wadą tej metody jest to, że nie można jej stosować w warunkach deszczowych. Nowoczesna metoda suszenia imbiru Metoda ta obejmuje zastosowanie suszarki mechanicznej, takiej jak suszarka na tacach z gorącym powietrzem, wykorzystywanej do przyspieszenia procesu suszenia. Do suszenia całego obitego imbiru w suszarce mechanicznej potrzeba od szesnastu do osiemnastu godzin. Należy stale monitorować przepływ powietrza i temperaturę podczas suszenia. Metody przetwarzania Zielony (świeży) imbir Znaczna ilość imbiru zielonego (świeżego) jest spożywana na całym świecie jako warzywo. Imbir do warzyw powinien być mięsisty z niską zawartością błonnika i dlatego zbiór zaczyna się od szóstego miesiąca. Aby przygotować świeży imbir, skupiska wyciąga się ostrożnie za pomocą łopaty, a następnie starannie wycina się kłącza. Kłącza są bardzo blisko siebie, a ich kształty są nieregularne. Pozwala to na dostanie się brudu do przestrzeni wewnętrznych, które muszą być oczyszczone podczas mycia. Usuwane są również przylegające korzenie. Po umyciu imbir jest delikatnie suszony na słońcu przed wprowadzeniem do obrotu w tej formie. Chociaż na całym świecie spożywa się znaczne ilości imbiru świeżego, większość produkcji obejmuje imbir suchy. Tradycyjnie suszenie przypraw odbywało się w sposób wysoce niesystematyczny i niehigieniczny, co często prowadziło do tego, że produkt nie spełniał norm jakości obowiązujących w handlu międzynarodowym, zwłaszcza z powodów mikrobiologicznych. Nowocześni rolnicy zdobyli jednak znaczną wiedzę na temat specyfikacji jakościowych i stosują dobre praktyki rolnicze. Ekstrakcja rozpuszczalnikiem olejku imbirowego i oleożywicy Odzyskiwanie olejków eterycznych z imbiru zależy od rodzaju i pochodzenia rośliny, jak również od uprawy, wilgotności w czasie zbioru, metod ekstrakcji oraz, w pewnym stopniu, od wieku rośliny. Olejek z imbiru jest ekstrahowany przez hydro destylację; destylację wodną i parową. Ekstrakcję olejku imbirowego osiąga się zwykle metodą hydroodestylacji. Destylacja wodna obejmuje wykorzystanie wody lub pary do odzyskiwania lotnych składników z rośliny. Podstawową cechą destylacji wodnej jest to, że umożliwia ona destylację związku lub mieszaniny substancji, a następnie odzyskiwanie w znacznie niższej temperaturze niż temperatura wrzenia poszczególnych składników. Oleoretyna, którą otrzymuje się przez ekstrakcję lotnymi rozpuszczalnikami, zawiera aromat imbiru w postaci wysoko stężonej. Procedura zasadniczo obejmuje następujące trzy etapy: kontaktowanie proszku z rozpuszczalnikiem w celu przeniesienia składników z przyprawy do rozpuszczalnika, oddzielenie roztworu od proszku i destylowanie ekstraktu w celu odzyskania produktu. Na wydajność ekstrakcji oleożywicy wpływają takie czynniki, jak wielkość cząstek, środowisko ekstrakcji i temperatura ekstrakcji.

Mechaniczna ekstrakcja soków Ekstrakcja mechaniczna jest szeroko stosowana w ekstrakcji soków i olejów z owoców, warzyw i nasion oleistych. Opierają się na stosowaniu ciśnienia do wzbudzania komórek roślinnych i uwalniania zawartych w nich soków lub składników oleju. Produktami ubocznymi mechanicznej ekspresji są stałe resztki, takie jak wytłoczyny lub skórki, które są albo poddawane procesji, aby stać się karmą dla zwierząt, albo rozrzucane na gruntach rolnych. Korzyścią mechanicznej ekstrakcji w porównaniu z ekstrakcją chemiczną jest to, że otrzymany płyn jest wolny od zanieczyszczeń chemicznych oraz, że jest to bezpieczniejsza procedura. Nasiona (Kardamon) Zbiór Zbiór w odpowiednim stadium dojrzałości ma kluczowe znaczenie dla wysokiej jakości produkcji kapsułek kardamonu. Owoce należy zbierać tylko wtedy, gdy są w pełni dojrzałe. Dojrzała kapsułka zawiera czarne nasiona (Ilustracja 8), a niedojrzała białe. Kiedy kapsułki są dojrzałe, można je łatwo wyjąć z łodygi. Zbiory powinny rozpoczynać się od podstawy łodygi, przesuwając się ku górze, usuwając tylko łatwo otwierające się kapsułki, podczas gdy reszta powinna pozostać w roślinie w celu osiągnięcia dojrzałości. Ilustracja 8. Dojrzałe kapsułki i nasiona kardamonu ( 2017 Profexports.com) Czyszczenie Uprawa powinna zostać oczyszczona przed dalszym przetwarzaniem. Pierwszym etapem jest pozbycie się kurzu i brudu za pomocą koszyczka do przesiewania ziarna. Doświadczony pracownik może oczyścić do 100 kg kardamonu w ciągu ośmiu godzin dziennie. Po wyłuszczeniu do mycia kapsułek używana jest czysta woda. Dwa lub trzy duże wiaderka z tworzywa sztucznego (pojemność 15 litrów) są odpowiednie dla małych ilości, ale w przypadku dużych ilości zazwyczaj lepiej jest użyć zlewu z otworem odpływowym. Należy używać wyłącznie wody, która jest bezpieczna do picia. Wodę należy zmieniać regularnie aby zapobiec infekcjom. Suszenie

Suszenie jest najważniejszą częścią procesu, ponieważ jakość produktu końcowego jest bezpośrednio zależna od tego procesu. Ważne jest, aby kapsułki kardamonu wysuszyć wkrótce po zbiorze, gdyż zapobiega to utracie smaku. Ważne jest również, aby proces suszenia był tak krótki, jak to tylko możliwe, aby na kapsułkach nie rozwinęła się pleśń i zachował się jasnozielony kolor. Temperatura suszenia nie powinna być wyższa niż 50 C, ponieważ wpływa to na kolor i delikatny smak produktu końcowego. W większości przypadków kapsułki kardamonu o dobrym zielonym kolorze mogą być sprzedawane po wyższej cenie. Świeża kapsułka z kardamonu ma około 85% wilgotności, która musi zostać zredukowana do 10% w wysuszonym produkcie, aby go przechowywać. Jeśli okres suszenia jest zbyt długi, na kardamonie może pojawić się pleśń. Istnieje wiele metod odpowiednich dla procesorów na małą skalę, w zależności od wielkości firmy i lokalnych warunków pogodowych w czasie przetwarzania. Każda metoda ma swoje wady i zalety. Mielenie Kapsułki kardamonu mogą być pakowane w torebki polietylenowe o różnych rozmiarach w zależności od zapotrzebowania rynku. Torby muszą być zapieczętowane, aby wilgoć nie dostała się do środka. Do tego celu używane są urządzenia uszczelniające, które muszą posiadać etykiety łatwe do odczytania. Etykieta musi zawierać wszystkie informacje istotne dla produktu: nazwę produktu, znak towarowy (w stosownych przypadkach), informacje producenta (nazwa i adres), datę produkcji i datę ważności, wagę zawartości, dodane składniki (jeśli dotyczy) oraz wszelkie inne informacje, których może wymagać kraj pochodzenia i przywozu. Magazynowanie Suszone kapsułki kardamonu należy przechowywać w suchych pojemnikach, nie narażając ich na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. W przypadku długotrwałego przechowywania luzem wewnątrz pojemników drewnianych stosuje się worki z polietylenem, wykonane z włókien juty. Torby polietylenowe przyczyniają się do zachowania zielonego koloru strąków. Jakakolwiek wilgoć w torebkach będzie prowadzić do gnicia kapsułek, dlatego też bardzo ważne jest, aby kapsułki były całkowicie wysuszone zanim trafią do worków jutowych. Przechowywany kardamon musi być regularnie sprawdzany pod kątem oznak psucia się lub wilgoci, a w przypadku wykrycia wysokiego poziomu wilgotności musi być ponownie suszony, aż wilgotność spadnie do 10%. Magazyn musi być czysty, suchy i chłodny, a szkodniki i owady nie mogą mieć do niego dostępu. Aby zapobiec przedostawaniu się szkodników i owadów do pomieszczenia, na oknach należy zamontować siatkę na komary. Żywności, detergentów i farb nie należy przechowywać w tym samym pomieszczeniu, ponieważ zepsują one delikatny aromat i smak kardamonu. Liście (Stewia) Zbiór

Czas zbiorów stewii zależy zazwyczaj od wzrostu i nagromadzenia glikozydów stewiolowych, czyli również od zastosowanej odmiany Stewii i sezonu wegetacyjnego. W klimacie tropikalnym i podzwrotnikowym pierwsze zbiory odbywają się zazwyczaj po 4 miesiącach sadzenia, a kolejne następują co trzy miesiące, ale na obszarach zimniejszych liczba zbiorów rocznie jest zazwyczaj mniejsza. Są miejsca, szczególnie w Chinach kontynentalnych, gdzie w ciągu roku odbywa się tylko jeden zbiór plonów. Zbiory odbywają się zazwyczaj tuż przed kwitnieniem, ponieważ po kwitnieniu zmniejsza się zawartość glikozydów stewiolowych w liściach. Przy zbiorach stewii są przycinane na około 4 cale (10 cm) wysokości od podłoża. Niektórzy specjaliści zalecają cięcie na wysokości 15 cm. Istnieje mnóstwo podręczników i zmechanizowanych systemów żniwnych, które mogą być używane do zbioru stewii. Po zbiorze zwykle stosuje się profilaktyczny środek grzybobójczy do zwalczania infekcji grzybiczej na przeciętym końcu łodygi. Suszenie Po zebraniu liści należy je jak najszybciej wysuszyć, aby zapobiec brązowieniu i utracie glikozydów stewiolowych. Jeśli liście nie zostaną wysuszone w odpowiedni sposób i w określonym czasie po zbiorze, może to prowadzić do drastycznej utraty glikozydów stewiolowych i utraty nawet połowy pierwotnej zawartości glikozydów w ciągu trzech dni. Początkowa wilgotność świeżych liści wynosi mniej więcej 80 % i należy je osuszyć do końcowego poziomu wilgotności wynoszącego 10 % w celu długotrwałego przechowywania. W związku z tym całkowita utrata masy w procesie suszenia wynosi 78%. Wyższy procent wilgoci resztkowej w liściach podczas przechowywania powoduje nie tylko rozkład zawartości glikozydów, ale także wzrost i rozkład pleśni, co prowadzi do bezużyteczności liści przy ekstrakcji glikozydów. Oddzielanie liści i łodyg Łodygi stewii zawierają bardzo niewiele glikozydów stewiolowych, więc ich obecność w zebranej części zmniejsza ogólną zawartość glikozydów. Ponadto podczas ekstrakcji łodygi wypłukuje się dużo garbnika i woskowego materiału, co utrudnia oczyszczanie glikozydów. W związku z tym, aby wydobycie liści było opłacalne, łodygi należy oddzielić od liści. W przypadku bardzo małych gospodarstw można to zrobić ręcznie, ale w większych gospodarstwach konieczne są procedury mechaniczne. Łodygi można oddzielić zarówno przed jak i po suszeniu. Prasowanie i pakowanie Suszone i oczyszczone liście stewii (ilustracja 9) mają bardzo niską gęstość i dlatego są bardzo nieporęczne. W celu łatwiejszego i bardziej wydajnego przechowywania i transportu są one prasowane w bele, a następnie pakowane w worki z włókniny HDPE lub w torby LDPE. Do belowania liści stewii używana jest hydrauliczna prasa pozioma lub pionowa.

Ilustracja 9. Suszone liście stewii Kwiat (Lawenda) Przycinanie Pąki kwiatowe powinny być przycinane w ciągu pierwszych dwóch lat, aby roślina mogła rosnąć w najlepszy możliwy sposób i stworzyć silną ramę. W kolejnych latach przycinanie powinno odbywać się jako osobny proces po zbiorach, zwykle jesienią. Powodem tego jest fakt, że przy zbiorach kwiatów roślin dla ich oleju większość łodyg pozostaje na roślinach. Rzadsze przycinanie spowoduje, że rośliny będą rosły wolniej. Przycinanie można wykonać za pomocą maszyn takich jak specjalistyczne przycinarki. Zbiory Zbioru lawendy na olejek eteryczny należy zacząć, gdy kwiaty wyrosną, a dolna połowa zaczyna się otwierać. Zbiór odbywa się zwykle pod koniec grudnia i na początku stycznia, w zależności od sezonu. Czas zbiorów może wynosić od czterech do dziesięciu dni, a następnie jakość się pogorszy. Planowanie zbiorów, szczególnie w przypadku dużych plantacji, przy dobrej pogodzie, ma kluczowe znaczenie, ponieważ woda, która wchodzi w kontakt z olejem podczas etapu wstępnego podgrzewania, obniża jakość oleju i wydajność ekstrakcji. Zbiór nie może również odbywać się w zbyt wysokich temperaturach i bardzo wietrznych warunkach, ponieważ znaczne ilości oleju mogą zostać utracone podczas parowania. Bardzo niskie temperatury blokują rozwój estrów, a zbiory muszą być opóźnione, dopóki pogoda nie będzie cieplejsza. Kolce kwiatowe są przycinane od 15 do 20 cm poniżej kwiatów. Można go zbierać ręcznie za pomocą sierpów lub nożyc lub przy użyciu maszyn przeznaczonych do tego zadania. Cięcie kwiatów, które mają być sprzedawane świeże lub suszone, zwykle ma miejsce tydzień później niż przy produkcji ich olejku eterycznego. Cięte są również kwiaty o dłuższych łodygach. Destylacja parą wodną Po zebraniu lawenda jest destylowana. Wartość oleju zależy od procesu destylacji. Jeśli poziomy ciśnienia lub temperatury są zbyt wysokie, może to spowodować zmianę struktury molekularnej cząsteczek odpowiedzialnych za zapach, lub zmianę składników chemicznych. Wydajność oleju może się znacznie różnić w zależności od sezonu, ponieważ wiek krzewów i pogoda będą miały wpływ zarówno na ilość, jak i jakość produktu.

Ekstrakcja rozpuszczalnikiem Mniejsza ilość ekstraktu lawendy jest wytwarzana przez ekstrakcję rozpuszczalnikową. Ekstrakty są wydzielane ze świeżego materiału roślinnego przy użyciu rozpuszczalników, takich jak toluen, heksan i eter naftowy. Ekstrakty są wykorzystywane przez przemysł perfumeryjny (głównie mydła), a do dalszego ulepszenia miesza się je z etanolem. Następnie mieszaninę ochładza się i filtruje. Następnie etanol odparowuje i pozostawia wolną od wosku pozostałość zwaną absolutem, która jest bardziej rozpowszechniona w drobnych perfumach. Zwykle tracimy 50% masy ekstraktu do uzyskania absolutu. Wysuszone kwiaty Po zebraniu kwiatów są one układane w pęczki i zawieszane w cieniu (zdjęcie 10). Niektóre kwiaty są po suszeniu usuwane z kolców, a następnie przechowywane w pudełkach lub pudełkach wyłożonych papierem. Zwykle do wytworzenia 1 kg suchych kwiatów wymagane jest od 8 do 10 kg świeżych kwiatów. Ilustracja 10. Suszone wiązanki lawendy Pakowanie i przechowywanie Olejki eteryczne są lotne i dlatego należy je traktować ostrożnie. Przechowuj oleje w ciemnych, hermetycznych szklanych butelkach i nie pozwól, aby były wystawione na działanie ciepła lub metali ciężkich. Rozpad zaczyna się, gdy ciecz jest znacznie ciemniejsza lub grubsza niż normalnie. Przy odpowiedniej pielęgnacji olejki eteryczne pozostają odpowiednio nasycone przez 6 miesięcy do 2 lat; w przypadku podejrzenia utraty świeżości należy pozbyć się oleju. Ciemne szklane lub ceramiczne pojemniki, jak również użycie fluorowanego plastiku i przetworzonego aluminium, to inne sposoby przechowywania. W kontekście wartości dodanej opakowanie powinno być wyraźnie oznaczone, odpowiedniej jakości i profesjonalne. Owoce (Świeże chili) Zbiór i obsługa W trakcie zbiorów i obchodzenia się z nimi należy pamiętać o tym, że owoce chili łatwo zmiękczają się i w przypadku ich uszkodzenia, stłuczenia lub narażenia na działanie wysokich temperatur pojawiają się choroby po zbiorowe. Wszystkie rodzaje papryki żółtej, zwłaszcza

zielone owoce w Nowym Meksyku, są szczególnie wrażliwe na utratę wody, działanie promieni słonecznych i działanie wysokich temperatur. Problemy te mogą wystąpić, jeśli papryczki będą znajdować się dłużej niż godzinę w bezpośrednim słońcu. Temperatura świeżej papryki (rysunek 11) zbieranej w okresie letnim może wynosić 32 C lub więcej. Z tego powodu należy je zbierać wcześnie rano, odstawić z dala od bezpośredniego nasłonecznienia i szybko schłodzić. Jeśli w ciągu 1-2 godzin nie schłodzą się, zaczynają tracić wodę i mięknąć. Większość świeżej papryki chili jest zbierana ręcznie w wiaderkach lub workach, a następnie umieszczana w pojemnikach w celu przetransportowania do zacienionego miejsca, gdzie są pakowane lub przetwarzane. Zbiory długich zielonych papryczek można przeprowadzić na początku sierpnia, a następnie ponownie we wrześniu. Trzecie zbiory zazwyczaj dają małe owoce i mogą nie być opłacalne. Ilustracja 11. Plantacja papryczki chili w stanie Nowy Meksyk Po przewiezieniu do suszarni, runo jest albo wysypywane na wyściełane rampy albo na ruchome przenośniki taśmowe, albo wyrzucane na mokro do chlorowanego zbiornika myjącego. Zbiorniki do mycia należy czyścić codziennie, a poziom chlorowania sprawdzać regularnie. Te praktyki sanitarne są niezbędne ze względu na to, że zanieczyszczone papryki są bardzo wrażliwe na choroby bakteryjne, które mogą być przenoszone przez zbiorniki do mycia. Następnie papryka jest sortowana w celu usunięcia zakażonych, przejrzałych, niedokrwistych i w inny sposób uszkodzonych kawałków. Następnie można dokonać klasyfikacji według USDA lub innych standardów rynkowych. Zazwyczaj świeża papryka liściasta pakowana jest w 1/4 kartonu z tektury falistej o pojemności 30 lb. Skrzynki mogą być woskowane i powinny mieć szczeliny górne i dolne oraz boczne otwory na wietrzenie i chłodzenie. Kartony muszą być bardzo wytrzymałe, aby wytrzymać składowanie i wysyłkę. Pakowanie w plastikowe worki z podszewką (polietylen) zapewnia dodatkową ochronę przed utratą wilgoci. Folie z tworzyw sztucznych zmniejszają utratę wody, ale mogą ograniczać wydajność chłodzenia. Niewielkie perforacje w plastiku równoważą barierę, poprawiając wymianę gazową i zwiększając przepływ powietrza podczas chłodzenia i magazynowania. Papryka chili może być również pakowana w plastikowe torebki lub foliowe tace, jeżeli ma być sprzedawana na rynku detalicznym konsumentom indywidualnym. Opakowania te mogą być wykonane w magazynie lub, częściej, w centrum dostaw. Zarówno temperatura przechowywania, jak i pojemnik wpływają na utratę masy owocu. Chili przechowywane w pudełkach tracą na wadze około 3,5% dziennie w temp. 24 C, ale tylko

0,5% w temp. 8 C. Aby jeszcze bardziej ograniczyć utratę masy owoców, można stosować pojemniki z tworzywa sztucznego lub worki polietylenowe, szczególnie przy niższych temperaturach przechowywania. Chłodzenie i składowanie Świeże chili jest towarem łatwo psującym się. Właściwe chłodzenie wydłuża okres przydatności do spożycia poprzez spowolnienie respiracji, utratę wody, zmianę koloru i rozkład. Temperatury wyższe niż 21 C przyspieszają fermentację w trakcie respiracji i produkcję etylenu. Najbardziej preferowanymi metodami chłodzenia jest chłodzenie pomieszczeń i chłodzenie powietrzem zewnętrznym. Chłodzenie i magazynowanie jest działaniem niezależnym i z tego powodu szczególne wymagania dotyczące szybkiego chłodzenia należy rozpatrywać oddzielnie od potrzeb składowania w chłodni. W przypadku chłodzenia pomieszczenia, gdy świeży produkt jest wystawiony na działanie zimnego powietrza w lodówce, pojemniki lub pudełka muszą być prawidłowo ułożone w stosy, aby nie zakłócać przepływu powietrza między poszczególnymi magazynami. Chłodnie pokojowe należy podzielić na sekcje, tak aby świeżo zebrane owoce o wysokiej temperaturze w polu były oddzielone od wcześniej schłodzonych produktów. Wydajne wentylatory i dysze sufitowe mogą być wykorzystane do zwiększenia przepływu powietrza, a w rezultacie do zwiększenia wydajności chłodzenia chłodnic pokojowych. Chłodzenie powietrzem wymuszonym jest aktywną procedurą chłodzenia i jest znacznie szybszym sposobem usuwania ciepła w terenie niż chłodzenie pomieszczeń. W przypadku chłodzenia powietrzem zewnętrznym wentylatory przesyłają zimne powietrze bezpośrednio do skrzynek lub pojemników, w których przechowywane są produkty. Chłodnice pokojowe można stosunkowo szybko i bez wysokich kosztów przekształcić w chłodnice powietrza zewnętrznego, dodając dodatkowe wentylatory i ścianki działowe. Istnieje sporo wariantów konstrukcji wymuszonego chłodzenia; najczęstszą jest konstrukcja tunelu wymuszonego. W systemie tym po obu stronach wentylatora umieszczono szereg kubełków lub palet, tworząc pas startowy pomiędzy dwoma rzędami. Korytarz i otwarty koniec są pokryte płótnem w celu stworzenia tunelu, a wentylator wytwarza podciśnienie w tunelu i wysyła zimne powietrze przez kominy, aby schłodzić produkt. Pojemniki muszą posiadać odpowiednią wentylację, aby powietrze podczas chłodzenia przepływało prawidłowo. Chłodzenie parą wodną powietrza zewnętrznego to system wykorzystujący chłodnice parowe zamiast agregatów chłodniczych. Ten system chłodzenia jest praktyczny w strefach o suchym klimacie. Chłodnica parowa potrzebuje mniej energii niż chłodnica mechaniczna. Ponadto hodowcy mogą tworzyć własne systemy. Chłodnice parowe, z powietrzem wymuszonym, mogą obniżyć temperaturę produktu do 16 C i mogą być używane do chłodzenia produktów wrażliwych (takich jak np. bojlery) na rynku lokalnym. Magazynowanie Idealne warunki przechowywania świeżych ziaren to 7-10 C a wilgotność względna to 90-95%. Uszkodzenia spowodowane chłodzeniem występują w niższych temperaturach. Objawy przechłodzenia to zmiękczenie, wżery i zwiększona wrażliwość na rozkład. Uszkodzenia na skutek zamarznięcia powstają w temperaturze 0 C. Jeśli utrzymywana jest odpowiednia temperatura chłodu, większość świeżych owoców można przechowywać przez

2-3 tygodnie. Papryczki powinny być przewożone na ciężarówkach chłodniach, jednak pojazdy te nie powinny być używane do chłodzenia wstępnego, ponieważ przyczepy chłodnicze nie mają wystarczającej pojemności chłodzącej lub wentylacji, aby szybko odprowadzać ciepło z pola. Chłodzenie tranzytowe ma na celu wyłącznie utrzymanie wcześniej schłodzonego produktu w odpowiedniej temperaturze podczas transportu. Nieodpowiednie zarządzanie temperaturą i akumulacja etylenu podczas przechowywania lub transportu ułatwia dojrzewanie i rozkład. Niektóre owoce i warzywa produkują znacznie większe ilości etylenu niż papryki, dlatego też nie należy przechowywać i wysyłać owoców z uprawami takimi jak pomidory, jabłka czy melony. Pomieszczenia magazynowe powinny być odpowiednio napowietrzone, aby zminimalizować gromadzenie się etylenu w środowisku. Umieszczenie płuczek etylenowych zawierających nadmanganian potasu w magazynie lub pojeździe transportowym może również spowodować obniżenie poziomu etylenu. Przy obchodzeniu się ze świeżymi kawałkami chili kluczowe znaczenie ma zachowanie łańcucha jakości od producenta aż po konsumenta. Podstawą łańcucha jakości jest odpowiednie chłodzenie, ale ograniczenie urazów mechanicznych, chorób i narażenia na kontakt z etylenem jest również niezbędne dla uzyskania maksymalnej jakości produktu. Kora (Cynamon) Zbiory Kora cynamonu jest zbierana dwa razy w roku, tuż po każdej z deszczowych pór roku, kiedy wilgotność sprawia, że kora łatwiej się łuszczy. Pierwsze zbiory mają miejsce, gdy drzewa (ryc. 12) mają trzy lata. Jest to rok po pierwszym przycięciu. Boczne łodygi, które mają około trzech lat, są usuwane, i zdziera się z nich korę. Kora cynamonu może być pozyskiwana tylko z łodyg o średnicy od 1,2 do 5 cm. Ilustracja 12. Obrane drzewo cynamonowe Przetwarzanie Około 60% kosztów produkcji cynamonu trafia do przetwórstwa, ponieważ obieranie kory z łodyg jest pracochłonne i zwykle wykonywane ręcznie przez wykwalifikowanych odbieraczy. Jakość cynamonu zależy od tego, jak dobrze kora jest oddzielona od łodyg, przy czym większe kawałki lub pióra mają wyższą cenę na rynku niż mniejsze złamane kawałki. Suszenie jest również ważnym etapem procedury cynamonowej, ponieważ jest to jeden z czynników wpływających na jakość końcowego produktu.

Etapy przetwarzania Usuń delikatne łodygi (o średnicy poniżej 1,2 cm) i użyj ich jako nawozu. Pnie o średnicy większej niż 5 cm nie są używane do otrzymywania kory cynamonu, ale mogą być używane do destylacji oleju. Zbierz miękką zewnętrzną korę za pomocą dobrego zaokrąglonego noża z grubym tarnikiem. Pocieraj obraną łodygę miedzianym prętem, aby poluzować wewnętrzną korę. Konieczne jest zastosowanie mosiężnego pręta, aby zachować kolor kory. Wywierć otwory wokół łodygi w odstępach 30 cm za pomocą małego ostrego noża. Ostrze noża powinno być ze stali nierdzewnej lub mosiądzu, aby uniknąć poplamienia kory. Wykonaj długie nacięcia wzdłuż długości łodygi, aby kora mogła być ostrożnie zdjęta z łodygi. Użyj spiczastego noża i mosiężnego pręta, aby ściągnąć korę. Kawałki usuniętej kory nazywane są laskami. Złóż te laski razem, aby utworzyć długie, złożoną laskę(do 1 m długości), używając najlepszych całych lasek na zewnątrz i wypełnij środek pękniętymi kawałkami kory. Suszenie Aby uniknąć otrzymania niepożądanego kształtu, złożone laski są umieszczane na stojakach z liny z włókna kokosowego i suszone w cieniu. Po czterech lub pięciu dniach suszenia, laski są rozkładane na deskach, aby zatrzasnąć nadzienie, a następnie wystawiane na słońce w celu dalszego suszenia. W wilgotnym klimacie lub w porze deszczowej do zakończenia procesu suszenia konieczne jest zastosowanie suszarek mechanicznych. Istnieje wiele typów osuszaczy do różnych zastosowań (elektrycznych, opalanych gazem, opalanych biomasą). Klasyfikacja Jakość cynamonu zależy od grubości kory, wyglądu (pęknięte lub całe pióra) oraz zapachu i smaku. Mielenie Mielenie może być metodą podnoszenia wartości produktu. Nie zaleca się jednak mielenia przypraw. Po zmieleniu przyprawy korzenne łatwiej ulegają zepsuciu. Smak i związki zapachowe są niestabilne i szybko znikają z produktów zmielonych, więc mielone przyprawy mają znacznie krótszy okres przechowywania niż całe przyprawy. Dla konsumentów trudno jest ocenić jakość przyprawy. Nieetyczni przetwórcy nie mają jednak trudności z zanieczyszczeniem zmielonej przyprawy poprzez dodanie innych materiałów. W związku z tym większość konsumentów, od hurtowników po klientów indywidualnych, woli kupować całe przyprawy korzenne. Cynamon jest czasami mielony na proszek przed sprzedażą. Proszek powinien być pakowany w opakowania zabezpieczone przed wilgocią (woreczki polipropylenowe) w celu zachowania smaku. Opakowanie

Laski cynamonu (rysunek 13) są cięte w celu uzyskania kawałków o długości do 10 cm i pakowane w worki polipropylenowe, aby chronić je przed wilgocią. Torby powinny być zapieczętowane, aby zapobiec przedostawaniu się wilgoci. W celu uszczelnienia worków można stosować maszyny zgrzewające. Na produktach należy przykleić odpowiednie etykiety. Etykieta musi zawierać wszystkie istotne informacje o produkcie i informacje prawne - nazwę produktu, nazwę marki (w stosownych przypadkach), dane producenta (nazwa i adres), datę produkcji, datę ważności, wagę zawartości, dodane składniki (w stosownych przypadkach) oraz wszelkie inne informacje, o które może poprosić kraj pochodzenia i kraj odbiorcy. Ilustracja 13 Laski cynamonu Przechowywanie Wysuszone cynamonowe laski powinny być przechowywane w miejscach chronionych przed wilgocią i światłem słonecznym. Zapakowane laski należy często sprawdzać pod kątem oznak próchnicy lub zawilgocenia. Jeżeli wchłonęły wilgoć, należy je ponownie osuszyć do wilgotności 10%. Pomieszczenie powinno być czyste, suche, chłodne i wolne od szkodników. Moskitiera powinna być montowana na oknach, aby nie dopuścić do przedostania się szkodników i owadów do pomieszczenia. Silnie pachnące produkty spożywcze, detergenty i farby nie powinny być przechowywane w tym samym pomieszczeniu, ponieważ zepsują delikatny aromat i smak cynamonu. Główka (Czosnek) Zbiór Czosnek może być zbierany na różnych etapach jego rozwoju na potrzeby specjalnych rynków. Większość czosnku zbiera się jednak po dojrzeniu główek. Zbiory następują po opadnięciu wierzchołków i są odpowiednio suche. Czosnek jest uprawiany w bogatej glebie, dlatego też konieczne jest przełamanie wierzchołków, aby zapobiec nadmiernemu wzrostowi. W przypadku czosnku posadzonego wczesną jesienią można wysiać uprawę ochronną np. owsa, aby zapewnić zimową ochronę młodym roślinom (rysunek 14). W porze zimowej stosuje się warstwę mulczu organicznego, który stabilizuje młode rośliny, zwiększając mrozoodporności oraz zapobiegając zranieniom lub przedwczesnemu wzrostowi.

Ilustracja14. Pole pokryte czosnkiem Technologie obróbki po zbiorach Czosnek mielony Najprostszą metodą konserwowania czosnku jest odwodnienie świeżych ząbków czosnku i zmielenie ich. Zmielony czosnek może być stosowany jako środek aromatyzujący do przypraw i przetworzonej żywności. Podczas przygotowywania proszku ząbki czosnku są krojone w plasterki, kruszone, suszone i rozdrabniane na proszek. Średnia zawartość allicyny w czosnku wynosi 0,8%, jednak surowy czosnek zawiera około 3,7 mg / gm allicyny. W Indiach przemysł drobiarski wykorzystuje suszarkę tacową do suszenia ząbków czosnku. Zawartość wilgoci w ząbkach czosnku jest zminimalizowana od początkowej zawartości wilgoci około 60-65% (wb) do bezpiecznego poziomu 6% (wb). Odwodnienie ząbków czosnku za pomocą suszarki jest energochłonną i czasochłonną procedurą. Osuszenie ząbków czosnku na jednym etapie suszenia w suszarce półkowej zajmuje około 9-10 godzin w temperaturze 70 C. Olejek czosnkowy Olejek czosnkowy to kolejny znaczący preparat. Uzyskuje się go w procesie destylacji surowego czosnku. Destylacja parą wodną to metoda stosowana do uzyskania olejku czosnkowego. Zawartość olejku eterycznego w ząbkach wynosi 0,2-0,5%. Olejek zawiera różne siarczki, takie jak disiarczek diallilu i trisiarczek diallilu. Przechowywanie czosnku Czosnek i jego suszone produkty powinny być przechowywane w warunkach niskiej wilgotności. Kiełkowanie ma miejsce, jeśli przechowywanie odbywa się w temperaturach pośrednich. Ponadto różnorodność czosnku wpływa na potencjalną trwałość. Warunki do komercyjnego przechowywania zależą od okresu przechowywania. Czosnek może być przechowywany w dobrym stanie przez 1-2 miesiące w temperaturze otoczenia (20-30 C) przy niskiej wilgotności względnej (<75%). Ale w tych warunkach bulwy ostatecznie zmiękną i staną się gąbczaste i pomarszczone z powodu utraty wody. W przypadku długiego

przechowywania czosnek najlepiej zachowuje się w temperaturach od -1 C do 0 C przy niskiej wilgotności względnej (60-70%). Również dobry przepływ powietrza jest niezbędny, aby uniknąć gromadzenia się wilgoci. W tych kontrolowanych warunkach czas przechowywania czosnku może zostać wydłużony do 9 miesięcy. Czosnek przechodzi w stan uśpienia, na co wskazuje kiełkowanie cebulek. Dzieje się tak w temperaturze przechowywania 5-18 C. Również wysoki poziom wilgotności sprzyja rozwojowi pleśni. Ponadto należy wziąć pod uwagę, że czosnek należy przechowywać oddzielnie, aby uniknąć przenoszenia nieprzyjemnego zapachu na inne produkty. W celu przechowywania dużych ilości czosnku, systemy wentylacyjne powinny być zaprojektowane tak, aby dostarczały powietrze do pomieszczenia magazynu od dołu w tempie 2 stóp sześciennych na minutę na metr sześcienny produkcji. Rzędy pojemników muszą być umieszczone równolegle do kierunku przepływu powietrza i powinny być rozmieszczone od sześciu do siedmiu cali. Odniesienia 1. Pruthi, J.S. (1992). Postharvest technology of spices: pre-treatments, curing, cleaning, grading and packing. Journal of Spices and Aromatic Crops. 1 (1):1-29. Aromatic Plant Sciences. 24 (1):82-103. 2. Balakrishnan, K.V. (2005). Postharvest and Processing of Ginger: Ginger: The Genus Zinginber. Medicinal and Aromatic Plants Industrial Profiles vol. 41: 375-395. CRC Press, Florida. 3. Sahay, K.M. and Singh, K. K. (1994).Unit Operations of Agricultural Processing Vikas Publishing House Ltd, New Delhi, P.p. 244 246. 4. OO Onu, KJ Simonyan, MC Ndukwu (2014).Review of Post Harvest and Processing Technologies of Ginger (Zingiber Officinale) In Nigeria. GJSFR, Volume 14, Issue 8, Version 1,0. 5. Practical Action, The Schumacher Centre for Technology and Development, updated by S. azam Ali (2007). 6. https://www.steviashantanu.com 7. ESSENTIAL OIL CROPS Production guidelines for lavender (2009). Department: Agriculture, Forestry and Fisheries REPUBLIC OF SOUTH AFRICA. 8. Postharvest Handling of Fresh Chiles (2010). Guide H-235 Revised by Stephanie Walker College of Agricultural, Consumer and Environmental Sciences, New Mexico State University. 9. http://www.appropedia.org/cinnamon_processing_(practical_action_technical_brief) 10. Maninder Kaur, Preetinder Kaur, Gagandeep Kaur (2016). Post-Harvest Management of Garlic. IJSART - Volume 2 Issue 2.

Moduł 3 Zapewnienie jakości produktu końcowego (rośliny lecznicze)

Rozdział 1: Wprowadzenie Rośliny lecznicze, zwane również ziołami leczniczymi, były identyfikowane i stosowane przez wielu ludzi od czasów prehistorycznych. Rośliny mogą produkować niezliczoną ilość związków chemicznych, które mogą być wykorzystywane do wspomagania funkcji biologicznych, w tym ochrony przed owadami, grzybami i zwierzętami roślinożernymi. Posiadane przez nie składniki mogą działać na organizm ludzki tak samo jak leki, jednak bez szkodliwych skutków, jakie mogą powodować leki. Trzeba jednak zachować dużą ostrożność, jeśli wykorzystujemy rośliny w celach leczniczych, z uwagi na liczne substancje, które są w niej zawarte. Leczenie za pomocą roślin leczniczych jest tak stare jak sama ludzkość. Związek między człowiekiem a jego poszukiwaniem leków w przyrodzie wywodzi się z dalekiej przeszłości, o czym świadczą liczne dowody z różnych źródeł: dokumenty pisane, zachowane pomniki, a nawet oryginalne roślinne lekarstwa.

De materia medica Dioskurydesa z I wieku, opisuje ponad 1000 przepisów na lekarstwa z wykorzystaniem ponad 600 roślin. Te długie lata, przez które ludzkość zmagała się z poważnymi chorobami i przedwczesną śmiercią, doprowadziły do wzrostu świadomości w zakresie wykorzystania i dystrybucji roślin leczniczych. Pomogło to ludziom na całym świecie w poszukiwaniu i znajdowaniu przydatnych leków w nasionach, owocach i innych częściach rośliny. Współczesna nauka uznała ich działania i włączyła do nowoczesnej farmakoterapii szereg leków pochodzenia roślinnego, znanych starożytnym cywilizacjom i stosowanych przez tysiąclecia. Znajomość rozwoju idei związanych z wykorzystaniem roślin leczniczych oraz ewolucja świadomości zwiększyła zdolność farmaceutów i lekarzy do reagowania na wyzwania, które pojawiły się wraz z upowszechnianiem profesjonalnych usług w ułatwianiu życia człowieka (1). Bardzo interesujące jest to, że w dzisiejszych czasach, aberracja stosowania zachodnich leków doprowadziła do utraty zdrowia u około 60% pacjentów, którzy ich używają (2), nieuchronnie prowadząc do koncepcji farmakogenomiki lub medycyny spersonalizowanej. Medycyna spersonalizowana oznacza, że każda istota ludzka jest wyjątkowa i że dla każdego z nas mogą być tworzone indywidualne terapie. Te zabiegi powinny osiągnąć wysoką skuteczność i niskie lub żadne efekty uboczne. Zdajemy sobie sprawę, że nie jest to nowe, ale medycyna spersonalizowana istnieje w medycynie tradycyjnej od wielu lat oraz że leki tradycyjne i nowoczesne mogą działać synergicznie i uzupełniać się nawzajem dla uzyskania najlepszego efektu. Aby wszystkie leki ziołowe

mogły być wprowadzone i bezpiecznie stosowane w medycynie zachodniej, trzeba wiedzieć, że standaryzacja, kontrola jakości, potwierdzenie bezpieczeństwa i skuteczności są niezbędne. 25 % wszystkich nowoczesnych leków pochodzi bezpośrednio lub pośrednio od roślin wyższych (3,4). To, oprócz coraz częstszego stosowania roślin leczniczych, doprowadziło również do wzrostu obaw wielu organów ochrony zdrowia, firm farmaceutycznych, a także ich użytkowników końcowych i społeczeństwa o bezpieczeństwo ich stosowania i normy jakości. To powiedziawszy, należy zrozumieć, dlaczego kontrola jakości i zapewnienie jakości jest bardzo ważne w przypadku roślin leczniczych. Zgodnie z normą ISO 9000, jakość jest to "stopień, w jakim zestaw naturalnych charakterystyk spełnia określone wymagania". Kontrola jakości odnosi się do procesów bezpośrednio lub pośrednio związanych z utrzymaniem jakości i ważności wytwarzanych produktów. Ma ona pierwszorzędne znaczenie dla bezpieczeństwa, skuteczności i akceptowalności produktu oraz jest podstawowym działaniem przemysłu farmaceutycznego. Leki muszą być wprowadzane do obrotu jako bezpieczne, a ich formuły aktywne terapeutycznie muszą wykazywać stałą i przewidywalną skuteczność (5). Odniesienia 1. Petrovska Biljana Bauer, Historical review of medicinal plants usage, Pharmacogn Rev. 2012 Jan-Jun; 6 (11): 1 5. 2. (2012) What happened to personalied medicine? Nat Biotechnol 30:1 3. Ackerknecht, H. E. (1973) Therapeutics: From the Primitives to the Twentieth Century, Hafner Press, New York. 4. WHO (2005) Global Atlas of Traditional, Complementary and Alternative Medicine, World Health Organisation, Geneva 5. Iqbal Ahmad, Mohd Sajjad Ahmad Khan and Swaranjit Singh Cameotra, Quality Assessment of Herbal Drugs and Medicinal Plant Products, 2014, Encyclopedia of Analytical Chemistry, Online 2006 2014 John Wiley & Sons, Ltd Rozdział 2: Pobieranie próbek produktu końcowego Zapewnienie jakości roślin leczniczych i ogólnie produktu końcowego rozpoczyna się od pobrania próbek. Pobieranie próbek jest procedurą, w ramach której określona ilość produktu jest zbierana i pakowana. Forma produktu końcowego zależy od materiału wyjściowego i może to być emulsja, ekstrakt, proszek, nasiona, płyn, kwiaty lub korzenie. Po otwarciu pierwszej pobranej próbki należy sprawdzić ich zawartość pod kątem: Właściwości organoleptycznych (kolor, konsystencja i zapach);

Stanu materiału (surowy, cięty, kruszony, prasowany); Obecności domieszek, ciał obcych (piasek, cząstki szkła, brud), pleśń lub ślady gnicia; Obecności owadów; Obecności materiałów opakowaniowych pochodzących z uboższych lub zniszczonych pojemników. Po zakończeniu tej procedury z każdego opakowania należy pobrać trzy próbki. Należy to zrobić od góry, od środka i od dołu opakowania, aby zapewnić pobranie jednolitych próbek. Trzy oryginalne próbki powinny być następnie połączone w próbkę zbiorczą, którą należy dokładnie wymieszać. Następnie należy utworzyć próbkę średnią. Dzieje się tak poprzez podzielenie próbki zbiorczej, po jej zmieszaniu, na cztery części. Należy wziąć dwie próbki przekątne i dokładnie je wymieszać. Powtarzać proces w razie potrzeby, aż do uzyskania wymaganej ilości z dokładnością do ± 10 % (100-200 g w przypadku kwiatów i do 10 kg w przypadku niektórych korzeni). Pozostały materiał powinien zostać zwrócony do partii materiału, z której pochodzą. Stosując tę samą procedurę, która tworzy ćwiartki, podzielić średnią próbkę na cztery próbki końcowe, upewniając się jednocześnie, że każda porcja jest reprezentatywna dla materiału jako całości. Próbki końcowe są następnie testowane pod kątem następujących właściwości: Stopień rozdrobnienia (test przesiewowy); Tożsamość i poziom zanieczyszczeń;

Wilgotność i zawartość popiołu; Poziom składników aktywnych, tam gdzie to możliwe. Należy zatrzymać część każdej próbki końcowej, jako materiał odniesienia, który może być również wykorzystany do celów ponownego badania, jeżeli jest to konieczne (6). Produkcja leków ziołowych obejmuje trzy podstawowe etapy: (i) identyfikację, (ii) ocenę oraz (iii) standaryzację. Identyfikacja ziół opiera się na cechach makroskopowych i mikroskopowych. Cecha makroskopijna składa się z zapachu, smaku, koloru, wielkości, kształtu i specjalnej funkcji roślin a mikroskopijna obejmuje zawartość liści, włoski, aparaty szparkowe i tak dalej. Niektóre mikroskopowe cechy i testy chemiczne podlegają ocenie i standaryzacji leków ziołowych. Termin "ocena leków" oznacza potwierdzenie ich tożsamości, określenie ich jakości i czystości oraz wykrycie fałszerstw (7). Odniesienia 6. WHO (1998) Quality control methods for herbal materials, World Health Organization, Geneva 7. Kokate, C. K., Purohit, A. P., Gokhale, S. B. (2006) Pharmacognosy, (35th edn). Nirali Prakashan: Pune, 98-114. Rozdział 3: Kontrola jakości roślin leczniczych / produktu końcowego Pomimo, że produkty ziołowe i rośliny lecznicze zyskały obecnie dużą popularność, nadal istnieje problem z ich akceptacją, a to z powodu braku standardowej procedury kontroli jakości. Jakość rośliny leczniczej można opisać jako profil składników, które posiada produkt końcowy. Może to powodować problemy z ich bezpieczeństwem, ale także z ich skutecznością. Nowoczesne techniki analityczne są obecnie w stanie określić parametry i etapy kontroli jakości pomimo złożonego charakteru składników roślin leczniczych (8). Obecnie wiadomo, że nowoczesne techniki laboratoryjne utrzymują wysoki poziom kontroli jakości roślin leczniczych i ich produktów końcowych. Jest wiele technik, które są wykorzystywane, a najbardziej powszechne i skuteczne to między innymi: Określenie zanieczyszczeń ciałami obcymi Badanie makroskopowe i mikroskopowe Chromatografia cienkowarstwowa Oznaczanie substancji ekstrahowanych Określenie pozostałości pestycydów Oznaczanie zawartości arsenu i metali toksycznych

Oznaczanie aflatoksyn. Kolejnym ważnym etapem kontroli jakości jest standaryzacja rośliny leczniczej (leku) i polega ona na dostosowaniu preparatu do określonej zawartości składnika lub grupy substancji o znanej aktywności terapeutycznej poprzez dodanie wypełniaczy lub mieszanie leków czy preparatów ziołowych. Standaryzacja opisuje wszystkie działania podejmowane w procesie wytwarzania i kontroli jakości, prowadzące do powtarzalnej jakości danego produktu, która zapewnia wcześniej zdefiniowaną ilość, jakość i terapeutyczny efekt składników w każdej dawce (9,10,11). Jest to proces opracowywania i uzgadniania standardów technicznych. Specyficzne standardy są osiągane poprzez eksperymenty, powtarzanie i obserwacje, które prowadziłyby do procesu przepisywania zbioru cech charakterystycznych do danego leku ziołowego. Standaryzacja jest zatem narzędziem w procesie kontroli jakości (12). Dlatego tak ważne jest, aby etap normalizacji został pomyślnie zakończony w celu zapewnienia powtarzalności produktu. Rosnąca potrzeba standaryzacji i kontroli jakości leków ziołowych została zauważona przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Standaryzacja roślin botanicznych wiąże się z wieloma przeszkodami, i istnieje tu wiele wyzwań, takich jak kontrowersyjna tożsamość różnych roślin i celowe zafałszowanie materiału roślinnego. Działanie terapeutyczne preparatu ziołowego zależy od jego składników fitochemicznych (13). Opracowanie autentycznych metod analitycznych, które mogą w wiarygodny sposób określić skład fitochemiczny, łącznie z analizami ilościowymi markerów/związków bioaktywnych i innych głównych składników, stanowi poważne wyzwanie dla naukowców. Określenie ciał obcych (badanie mikroskopowe/ makroskopowe) Po etapie pobierania próbek i pakowania zgodnie z wcześniej wymienionymi metodami, kolejnym etapem zapewnienia jakości produktów końcowych jest badanie makroskopowe i mikroskopowe. W ten sposób zapewniamy, że produkt końcowy będzie wolny od jakichkolwiek potencjalnie szkodliwych składników. Surowiec używany do przygotowania leków ziołowych powinien być czysty i wolny od obcych materiałów. Te egzogenne materiały mogą składać się z części leczniczych materiałów roślinnych lub materiałów innych niż te określone z limitami określonymi dla danego materiału roślinnego, jakiegokolwiek organizmu, jego części lub produktu lub jego domieszek mineralnych nie przywierających do leczniczych materiałów roślinnych, takich jak gleby, kamienie, piasek i pył. Materiały roślinne powinny być wolne od odchodów, pleśni, owadów i pozostałości chemicznych (14,15,16). Zioła powinny być całkowicie wolne od widocznych oznak zanieczyszczenia pleśnią, owadami lub odchodami zwierząt. Nie powinny posiadać podejrzanego zapachu, przebarwień ani oznak zepsucia, niemniej jednak rzadko jest możliwe uzyskanie materiału roślinnego całkowicie wolnego od ciał obcych. Oczywiste jest jednak, że trucizna, szkodliwe ciała obce lub inne pozostałości nie mogą być w nim obecne.

Badania makroskopowe mogą być stosowane do określenia obecności ciał obcych w całych lub ciętych materiałach roślinnych. Dla materiałów w proszku (5) niezbędne jest jednak stosowanie mikroskopii. Ograniczenia dotyczące definicji materii obcej powinny być surowe i dlatego Światowa Organizacja Zdrowia zdefiniowała materię obcą jako materiał, który zawiera: Części materiału ziołowego lub materiałów innych niż wymienione w ramach limitów określonych dla przedmiotowego materiału ziołowego; Każdy organizm, część lub produkt organizmu, inny niż wymieniony w specyfikacji i opisie przedmiotowego materiału ziołowego; Domieszki mineralne nie przywierające do materiałów ziołowych, takie jak gleba, kamienie, piasek i pył (5). Makroskopowe badanie produktów końcowych jest prawdopodobnie najłatwiejszym sposobem oceny czystości i jakości. Ważne jest, aby każda próbka odbiegająca od normy obejmującej cechy takie jak kolor, zapach lub smak, została usunięta. Preferowane jest, aby ta sama osoba prowadziła badanie makroskopowe ze względu na różne osądy różnych osób dotyczące tego samego materiału. Właściwości, które są badane podczas oceny makroskopowej produktu końcowego to kształt, rozmiar, kolor, właściwości powierzchni, tekstura, pęknięcia i wygląd powierzchni ciętych. Z drugiej strony, badanie i ocena mikroskopowa polega na zastosowaniu mikroskopu, a czasami także obróbce produktu końcowego odczynnikiem chemicznym. Badane elementy to tkanki komórkowe, włoski, aparaty szparkowe, granulki skrobi, kryształy szczawianu wapnia i ziarna aleuronu (17). Kompletną identyfikację produktu końcowego można osiągnąć jedynie poprzez połączenie badania mikroskopowego i innych metod analitycznych. Czasami uznaje się, że pewne leki mają stałe cechy fizyczne. Należą do nich: wilgotność, ciężar właściwy, rotacja, ogniotrwałość, temperatura topnienia, lepkość i rozpuszczalność w różnych rozpuszczalnikach. Wszystkie te właściwości fizyczne są przydatne do identyfikacji i wykrywania składników występujących w roślinach. Ponadto obejmują one również ciała obce, popiół całkowity, popiół nierozpuszczalny w kwasie, popiół rozpuszczalny w wodzie, wartości ekstraktywne, wilgotność, lepkość, ph, czas rozpadu, kruchość, twardość, zdolność przepływu, flokulacja, sedymentacja i zawartość alkoholu (18). Badanie makroskopowe - Kolor: Produkt należy badać w świetle dziennym, którego długość fali zbliżona jest do długości fali świetlnej. Kolor próbki należy porównać z kolorem próbki wzorcowej. - Właściwości powierzchni i tekstury: Próbka produktu może być badana przy użyciu szkła powiększającego. W razie potrzeby materiał może być zwilżany wodą lub odczynnikami, aby obserwować właściwości ciętej powierzchni. Próbkę należy dotknąć w celu określenia, czy jest miękka czy twarda; zginać i łamać, aby uzyskać informacje o

kruchości i wyglądzie płaszczyzny pęknięcia - czy jest włóknista, gładka, szorstka, ziarnista itp. - Zapach: Na dłoni można umieścić nieszkodliwy materiał roślinny, i powoli, wielokrotnie wdychać jego zapach. Jeśli nie ma wyraźnego zapachu, należy rozetrzeć próbkę między kciukiem i palcem wskazującym lub między palcami dłoni, delikatnie naciskając. Jeżeli wiadomo, że materiał jest niebezpieczny, należy zgniatać go mechanicznie, a następnie zalać niewielką ilością wrzącej wody. Najpierw należy określić siłę zapachu (brak, słaby, odczuwalny, wyraźny, silny), a następnie jakość zapachu (bromatyczny, owocowy, stęchły, zjełczały itp.) Zaleca się bezpośrednie porównanie zapachu z określoną substancją (np. mięta pieprzowa powinna mieć zapach podobny do mentolu, goździki powinny mieć zapach podobny do zapachu eugenolu) (5). Badanie mikroskopowe: Wymagane są następujące elementy: Mikroskop wyposażony w soczewki zapewniające szeroki zakres powiększeń i skraplacz podstopniowy, stopień mechaniczny, szkła powiększające 4, 10 i 40 oraz kolorowe filtry ze szlifowanego szkła, niebiesko-zielone; okulary punktowe dla osób noszących okulary Lamp, oddzielna lub wkomponowana w mikroskop; Zestaw filtrów polaryzujących; Mikrometr stolikowy i mikrometr okularowy, które należy umieścić pod 6-krotnym okularem na membranie lub najlepiej siatce okularu; Zestaw załączników rysunków dla mikroskopu; Mikro palnik typu Bunsen Przeźrocza i okulary ochronne standardowego rozmiaru; Zestaw narzędzi do preparowania botanicznego. Odniesienia 5. Iqbal Ahmad, Mohd Sajjad Ahmad Khan and Swaranjit Singh Cameotra, Quality Assessment of Herbal Drugs and Medicinal Plant Products, 2014, Encyclopedia of Analytical Chemistry, Online 2006 2014 John Wiley & Sons, Ltd 8. Bandaranayake,W.M. (2006) Quality control, screening, toxicity, and regulation of herbal drugs In Modern Phytomedicine. Turning Medicinal Plants into Drugs, eds. Ahmad, I., Aqil, F., Owais, M., Wiley-VCH Verlag GmbH: Weinheim, Germany, 25-57. 9. WHO, (1988) The International Pharmacopeia, vol. 3: Quality Specifications for Pharmaceutical Substances, Excipients, and Dosage forms. (3rd edn.). World Health Organization, Geneva.

10. Zafar, R., Panwar, R., and Sagar Bhanu, P. S. (2005) Ind. Pharmac., 4, 21 25 11. Madhav, N. V. S., Upadhya, K., and Bisht, A. (2011) Ind. J. Physiol. Pharmacol., 3, 235 238. 12. Kunle, F. O., Egharevba, O. H., and Ahmadu, O. P. (2012) Int. J. Biodivers. Conserv., 4, 101 112. 13. Choudhary, N., and Sekhon, B. S. (2011) J. Pharmacog., 2, 55 70 14. EMEA (2002) Points to Consider on Good Agricultural and Collection Practice for Starting Materials of Herbal Origin, European Agency for the Evaluation of Medicinal Products (EMEA), London EMEA/HMPWP/31/99 Review. 15. WHO (2003) Guidelines on Good Agricultural Collection and Collection Practices (GACP), World Health Organization, Geneva. 16. Surekha, D., Rajan, V. S. T., Kumar, N. M., et al. (2011) Int. J. Rev. Life Sci., 1, 97 105. 17. Kamboj, A. (2012) Analytical Evaluation of Herbal Drugs, Drug Discovery Research in Pharmacognosy, Vallisuta, O. (ed.), ISBN: 978-953-51-0213-7, InTech, Croatia 18. Bele, A. A., and Khale, A. (2011) Int. Res. J. Pharm., 2, 56 60. Rozdział 4: Techniki laboratoryjne Metody kontroli jakości leków ziołowych wymagają kontroli analitycznej za pomocą technik chromatograficznych i spektroskopowych. Obejmują one TLC, HPLC, GC, ultrafiolet (UV), podczerwień z transformatą Fouriera (FT-IR), spektroskopię absorpcji atomowej (AAS), fluorymetrię, bliską podczerwień (NIR) i spektrofotometr. Odciski linii DNA metodą HPLC obejmują rejestrację chromatogramów, czas retencji każdego pojedynczego piku i widma absorpcyjne z różnymi fazami ruchomymi. Podobnie, chromatografia gaz-ciecz (GLC) służy do generowania profili odcisków DNA lotnych olejów i stałych olejów ziołowych. Ponadto najnowsze metody stosowania chromatografii dzielonej i spektrometrii, takie jak chromatografia gazowa-spektrometria masowa (GC-MS), elektroforeza kapilarna (CEDAD), wysokosprawna chromatografia cieczowo-cienkowarstwowa (HPTLC) i wysokosprawna chromatografia cieczowa Spektroskopia masowa (HPLC-MS), może dostarczyć dodatkowych informacji spektralnych, które będą bardzo pomocne w analizie jakościowej, a nawet w procesie strukturalnego objaśnienia (4, 19, 20, 21). Istnieje również mnóstwo technik DNA, które są stosowane jako uzupełnienie metod i technik klasycznej botaniki do identyfikacji roślin, w tym RAPD, RFLP, ARMS, CAPS, AFLP, ISSR, hybrydyzacji i mikromacierzy (22). Niedawny rozwój technologiczny polega na uwierzytelnianiu roślin leczniczych za pomocą kodu kreskowego DNA. Ta metoda opiera się na wykrywaniu zmiennych miejsc wewnętrznej transkrybowanej proteazy rdna (ITS). Kod kreskowy DNA stanowi potężne narzędzie do uwierzytelniania roślin i doskonale nadaje się do kontroli jakości roślin leczniczych. Badania prowadzone obecnie w tej dziedzinie

koncentrują się na pytaniu, ile i które fragmenty DNA są niezbędne do optymalnej dyskryminacji różnych gatunków. Poniżej przedstawiono prezentację każdej z wyżej wymienionych technik i sposobów zapewnienia jakości produktu końcowego. TECHNIKI CHROMATOGRAFICZNE / SPEKTROSKOPOWE TLC (chromatografia cienkowarstwowa): Chromatografia cienkowarstwowa (TLC) jest techniką chromatograficzną i służy do rozdzielania nielotnych mieszanin (23). Wykorzystuje arkusz folii szklanej, plastikowej lub aluminiowej pokrytej materiałem adsorbującym (żel krzemionkowy lub tlenek glinu) i nazywa się to fazą stacjonarną. Następnie próbkę nakłada się na płytkę, a następnie fazę ruchomą (rozpuszczalnik lub mieszaninę rozpuszczalników) zaciąga się płytką przez działanie kapilarne. Mieszaninę rozdziela się, ponieważ różne anality mogą wchodzić na płytkę TLC z różnymi szybkościami (24). Ważne jest, aby wiedzieć, że faza mobilna i stacjonarna mają różne właściwości, a faza ruchoma może również być mieszaniną, co umożliwia każdemu chemikowi dostrojenie właściwości fazy ruchomej. W rezultacie można go wykorzystać podczas kontroli jakości mieszanin ekstraktów roślin leczniczych i ich produktów końcowych i jest stosunkowo łatwym sposobem rozdzielania mieszanin. Rozdzielenie czarnego tuszu na płycie TLC HPLC: wysokosprawna chromatografia cieczowa, jest techniką laboratoryjną stosowaną w mieszaninie i pomaga oddzielić, zidentyfikować i określić ilościowo każdy składnik. Wykorzystuje pompy do przepuszczania ciekłego rozpuszczalnika pod ciśnieniem, zawierającego mieszaninę próbek przez kolumnę wypełnioną stałym materiałem adsorbującym. Wiadomo, że każdy składnik, który istnieje w próbce, oddziałuje nieco inaczej z materiałem adsorbentu, który jest używany za każdym razem, a zatem istnieją różne szybkości przepływu dla różnych składników, co prowadzi do rozdzielenia składników podczas wypływu z kolumny. (25). Dzięki tej technice naukowiec ma całkowitą kontrolę nad

parametrami pracy, takimi jak natężenie przepływu fazy ruchomej, kontrola bufora fazy ruchomej, temperatura w piecu kolumnowym itp. Ponadto oprogramowanie do HPLC jest w stanie raportować dokładne wyniki w oparciu o liczbę zapisów na powierzchni, co może pomóc w zapewnieniu jakości roślin leczniczych poprzez identyfikację pierwiastków w mieszaninie i rozdzielić je w zależności od jakości. HPLC GC: Chromatografia gazowa (GC) to technika chromatograficzna stosowana do rozdzielania i analizowania związków, które można odparować. Typowe zastosowania GC obejmują testowanie czystości konkretnej substancji (np. produkty końcowe roślin leczniczych) lub oddzielanie różnych składników mieszaniny (można również określić względne ilości takich składników, przydatne, gdy musimy określić położenie ciał obcych w mieszaninie). W niektórych sytuacjach GC może pomóc w identyfikacji związku. GC może być użyty do przygotowania czystych związków z mieszaniny (26, 27). Chromatografia gazowa jest podobna do chromatografii kolumnowej w odniesieniu do jej zasad, ale ma kilka różnic. Najpierw proces rozdzielania związków w mieszaninie odbywa się pomiędzy fazą stacjonarną cieczy a fazą ruchomą gazu, podczas gdy w chromatografii kolumnowej faza stacjonarna jest ciałem stałym, a faza ruchoma jest cieczą. (Stąd pełna nazwa procedury brzmi "Gazowa chromatografia cieczowa", odpowiednio w odniesieniu do ruchomych i stacjonarnych faz). Po drugie, kolumna, przez którą przechodzi faza gazowa znajduje się w piecu, w którym temperatura gazu może być kontrolowana, podczas gdy chromatografia kolumnowa nie ma takiej kontroli temperatury (26). Spektroskopia widzialna w ultrafiolecie: spektroskopia widzialna w świetle ultrafioletowym lub spektrofotometria w świetle ultrafioletowym (UV-Vis lub UV / Vis) to technika, która daje wyniki w widmie widzialnym w zakresie ultrafioletu. Oznacza to, że wykorzystuje światło w widzialnych i sąsiednich widmach. Absorpcja lub odbicie w zakresie widzialnym może bezpośrednio wpływać na kolor chemikaliów. W tym obszarze widma elektromagnetycznego atomy i cząsteczki przechodzą przez przejścia elektronowe. Spektroskopia absorpcyjna jest komplementarna do spektroskopii fluorescencyjnej, ponieważ fluorescencja jest stosowana do przechodzenia ze stanu wzbudzonego do stanu podstawowego, podczas gdy pomiary absorpcji przechodzą ze stanu podstawowego do

stanu wzbudzonego (28). Spektroskopię UV / Vis można wykorzystać do ilościowego oznaczania różnych analitów, na przykład silnie sprzężonych związków organicznych i biologicznych makromolekuł. Analizę spektroskopową przeprowadza się w roztworach, ale można również badać cząstki stałe i gazy. Beckman DU640 UV/Vis Spektroskopia fourierowska w obszarze podczerwieni: Spektroskopia fourierowska w obszarze podczerwieni (FTIR) jest techniką stosowaną do uzyskania widma w podczerwieni absorpcji lub emisji stałej, ciekłej lub gazowej. Fakt, że spektrometr FTIR zbiera dane o wysokiej rozdzielczości spektralnej w szerokim zakresie widmowym jednocześnie, daje znaczną przewagę nad spektrometrem dyspersyjnym, który mierzy intensywność w wąskim zakresie długości fal. Celem każdej techniki związanej ze spektroskopią absorpcyjną jest pomiar, jak dobrze próbka absorbuje światło przy każdej długości fali. Można to osiągnąć poprzez świecenie monochromatycznej wiązki w próbce, a następnie pomiar absorpcji światła, i powtarzanie tych kroków dla każdej długości fali. Do uzyskania wyników w mniej intuicyjny sposób można zastosować transformację Fouriera. Zamiast świecić monochromatyczną wiązką światła w próbce, technika ta wykorzystuje jednocześnie wiązkę zawierającą wiele częstotliwości światła i mierzy, ile tej wiązki jest absorbowane przez próbkę. Następnie wiązkę można zmodyfikować, aby zawierała różne kombinacje częstotliwości, dając drugi punkt danych. Ten proces powtarza się wiele razy. Następnie komputer pobiera wszystkie te dane i wylicza wstecz, aby określić, jaka jest absorpcja przy każdej długości fali (29). AAS: Atomowa spektroskopia absorpcyjna (AAS) odnosi się do spektrofotometrii, która jest wykorzystywana do ilościowego oznaczania wielu pierwiastków chemicznych za pomocą absorpcji światła przez wolne atomy, w stanie gazowym. W chemii analitycznej technika służy do określania stężenia określonego pierwiastka (zwanego analitem) w analizowanej próbce. AAS jest w stanie określić ponad 70 różnych elementów istniejących w roztworze lub bezpośrednio w dowolnej próbce stałej, która jest wykorzystywana w badaniach farmakologicznych, biofizycznych i toksykologicznych. AAS jest szeroko stosowany w chemii, w analizie płynów biologicznych, tkanek, takich jak krew, ślina itp. Jest również wykorzystywany w analizie końcowego produktu leczniczego pod względem ilości pozostającego w nim katalizatora (30).

Przyrząd do atomowej spektroskopii absorpcyjnej Spektroskopia w bliskiej podczerwieni: NIRS jest metodą spektroskopową wykorzystującą obszar bliskiej podczerwieni widma elektromagnetycznego (700 nm do 2500 nm). Typowe zastosowania obejmują diagnostykę i badania. Istnieje również wiele aplikacji w innych dziedzinach, takich jak kontrola jakości produktów farmaceutycznych, spożywczych i agrochemicznych, co nas interesuje. Spektroskopia w bliskiej podczerwieni jest szeroko stosowana w rolnictwie do określania jakości owoców, warzyw, jaj i produktów mlecznych, kawy, herbaty i przypraw. Wykorzystując NIRS można ocenić skład tych produktów w sposób niezawodny, szybki, tani i nieingerujący (31). Dlatego bardzo ważne jest wykorzystanie NIRS do określania jakości naszych produktów końcowych i mieszanin produktów końcowych w odniesieniu do roślin leczniczych. Spektrofotometr: Spektrofotometr służy do pomiaru transmitancji lub współczynnika odbicia roztworów i innych postaci substancji, takich jak przezroczyste lub nieprzezroczyste ciała stałe, polerowane szkło lub gazy. Bezbarwne biochemikalia można przekształcać i barwić, aby nadawały się do reakcji, które tworzą związki chromogenne, a następnie przeprowadzają analizę kolorymetryczną (32). Spektrofotometria jest techniką często stosowaną do ważnych pomiarów, w tym aktywności enzymów, oznaczeń stężenia białek i oznaczeń enzymatycznych stałych kinetycznych. Ostatecznie, gdy używamy spektrofotometru, jesteśmy w stanie określić, jakie substancje obecne są w próbce docelowej i ile dokładnie jest, poprzez obliczenia obserwowanych długości fal, co jest pomocne, gdy cel jest mieszaniną roślin leczniczych lub ekstraktu. GC - MS: chromatografia gazowa - spektrometria masowa (GC-MS) to analityczna metoda, która łączy cechy chromatografii gazowej i spektrometrii masowej w celu identyfikacji różnych substancji w dowolnej próbce (33). Spośród wielu zastosowań GC-MS, niektóre obejmują wykrywanie leków, analizę środowiskową i identyfikację nieznanych próbek

(przydatne, gdy badamy próbkę z nieznanej rośliny lub mieszanin). Jeszcze bardziej interesujące jest to, że GC - MS może identyfikować pierwiastki śladowe w materiałach, które uległy dezintegracji poza identyfikacją poprzez analizę i wykrywanie nawet najmniejszych ilości substancji. Maszyna GC-MS składa się z dwóch głównych bloków: chromatografu gazowego i spektrometru masowego. Jeśli chodzi o technikę, stosuje się kolumnę kapilarną, która zależy od wymiarów kolumny (długość, średnica, grubość warstwy), jak również właściwości fazy (np. 5% polisiloksanu fenylu). Oddzielenie cząsteczek podczas przechodzenia próbki przez długość kolumny nastąpi z powodu różnych właściwości chemicznych, które mają różne cząsteczki w mieszaninie. Również ich względne powinowactwo do stacjonarnej fazy kolumny jest czynnikiem podziału. Kolumna zachowuje cząsteczki, a następnie wypłukuje je w różnym czasie (jest to tak zwany czas retencji). Dzięki temu spektrometr masowy może wychwytywać, odchylać i wykrywać zjonizowane cząsteczki oddzielnie. Przykład instrumentu GC-MS CEDAD: Elektroforeza kapilarna (CE) to metoda, która jest wykonywana w kapilarach oraz w kanałach mikropłynowych i przepływowych. Określenie detektor diodowy (DAD) stosowane w elektroforezie kapilarnej (CE) może skutecznie oferować podobne zalety jak w HPLC, w odniesieniu do wykrywania pojedynczej długości fali. Dzięki zoptymalizowanemu układowi optycznemu, DAD daje czułość porównywalną z czułością pojedynczych lub zmiennych detektorów długości fali (34). CEDAD jest przydatny, gdy trzeba rozdzielić elementy mieszaniny, aby następnie je zidentyfikować, tak jak w naszym przypadku, rozdzielenie mieszanin różnych pierwiastków. HPTCL: wysokosprawna chromatografia cienkowarstwowa jest formą chromatografii cienkowarstwowej, która jest ulepszona o wiele ulepszeń w celu zwiększenia rozdzielczości, a tym samym umożliwienia dokładniejszych pomiarów (35). Procedura rozpoczyna się od użycia płytki z próbkami, a następnie ładujemy pierwszy rozpuszczalnik. Następnie obracamy płytkę o 90, a następnie traktujemy ją drugim rozpuszczalnikiem.

HPLC - MS: Chromatografia cieczowa - spektrometria masowa (LC-MS) odnosi się do techniki stosowanej przez chemików analitycznych i może łączyć fizyczne możliwości separacji w chromatografii cieczowej z możliwościami analizy masowej spektrometrii masowej (MS). Systemy łączące MS i chromatografię są bardzo popularne w analizie chemicznej, ponieważ indywidualne możliwości każdej techniki są wzmocnione synergicznie. Zaletą stosowania HPLC - MS jest to, że podczas gdy chromatografia cieczowa oddziela mieszaniny z wieloma składnikami, to spektrometria masowa może zapewnić strukturalne tożsamości każdego z poszczególnych składników, zarówno o wysokiej czułości cząsteczkowej, jak i czułości wykrywania. Technika ta jest zwykle nazywana "techniką tandemową" i może być stosowana do analizy związków biochemicznych, organicznych i nieorganicznych, które zwykle znajdujemy w złożonych próbkach pochodzenia środowiskowego i biologicznego. Dlatego LC-MS może być stosowany w wielu dziedzinach, w tym w biotechnologii, monitoringu środowiska, przemyśle farmaceutycznym i agrochemicznym, co jest szczególnie interesujące w przypadku roślin leczniczych (36, 37). Oprócz urządzeń do chromatografii cieczowej i spektrometrii mas, układ LC-MS może zawierać interfejs, który może skutecznie przenosić oddzielone składniki z kolumny LC do źródła jonów MS (37, 38). LC-MS jest często stosowana w opracowywaniu leków, ponieważ umożliwia szybkie potwierdzenie masy cząsteczkowej i identyfikacji struktury badanego leku. Te funkcje przyspieszają proces generowania, testowania i sprawdzania poprawności wykrywania, począwszy od szerokiej gamy produktów z potencjalną aplikacją. LC-MS można stosować jako technikę opracowywania leków, a zwłaszcza do badań przesiewowych leków in vivo, identyfikacji metabolitów, identyfikacji zanieczyszczeń, ilościowej bioanalizy i kontroli jakości (39). TECHNIKI DNA RAPD: RAPD oznacza "losową amplifikację polimorficznego DNA" (40) i jest to typ reakcji PCR, ale zamplifikowane segmenty DNA są losowe i nie są swoiste. Główną zasadą tej techniki jest stworzenie kilku dowolnych i krótkich starterów (8-12 nukleotydów), a następnie PCR z dużą matrycą genomowego DNA i nadzieja, że niektóre fragmenty będą się namnażać. Otrzymane wzorce można rozdzielić i możemy uzyskać pół-unikalny profil z tej reakcji. Nie jest wymagana znajomość sekwencji DNA docelowego genomu, ponieważ startery wiążą się gdzieś w sekwencji, ale nie jest pewne, gdzie dokładnie. RAPD jest niedrogą, ale potężną metodą typowania i identyfikacji wielu gatunków bakterii. Może być stosowany, gdy musimy uzyskać glebę do wytworzenia leku i musi ona być wolna od

bakterii. Identyfikacja różnych szczepów może prowadzić do odkrycia najlepszej strategii pozbycia się ich. Technika RAPD RFLP: W biologii molekularnej RFLP jest techniką wykorzystującą wariacje istniejące w homologicznych sekwencjach DNA. Podczas wykonywania RFLP, próbka DNA musi zostać podzielona na segmenty (strawione) przez znane enzymy restrykcyjne. Następnie segmenty są rozdzielane zgodnie z ich długością za pomocą elektroforezy żelowej. Technika ta jest przydatna, gdy chcemy zilustrować różnice między pewnymi próbkami DNA, a także pogrupować je według wzorów trawienia. Analiza RFLP od lat jest podstawą wczesnych metod genetycznego pobierania odcisków papilarnych, przydatnych w identyfikacji próbek często pochodzących ze zbrodni itp., ale także z próbek środowiskowych. Pomaga to w identyfikacji niektórych rzadkich roślin i ich produktów.

. Technika RFLP ARMS: System mutacji opornych na amplifikację (ARMS) to prosta metoda stosowana do wykrywania mutacji zwanych SNP (polimorfizmy pojedynczego nukleotydu) lub bardzo małyc delecji. Zasada techniki opiera się na zastosowaniu starterów PCR specyficznych dla sekwencji, które umożliwiają amplifikację DNA tylko wtedy, gdy docelowy allel jest zawarty w próbce. Po zakończeniu reakcji ARMS obecność lub brak produktu PCR wskazuje na obecność lub brak docelowego allelu. Może to pomóc w identyfikacji zmutowanych szczepów bakterii grzybów, które mogą być obecne w produkcie końcowym, a także być użyteczne (na przykład bakterie Bifidus Actiregularis). CAPS: Rozszczepiona amplifikowana sekwencja polimorficzna lub metoda CAPS jest techniką w biologii molekularnej do analizy markerów genetycznych. Jest to dodatek lub rozszerzenie metody RFLP, wykorzystujące reakcję łańcuchową polimerazy (PCR) w celu szybszej analizy wyników. Podobnie jak w przypadku RFLP, CAPS wykorzystuje także fakt, że różnice w osobach mogą oferować nowe miejsca dla enzymów restrykcyjnych lub znieść istniejące. Następnie różnice te można wykryć i przeanalizować. W metodzie CAPS amplifikacja PCR koncentruje się głównie na zmienionym miejscu restrykcyjnym i produktach trawionych enzymem restrykcyjnym. Gdy przeprowadza się elektroforezę na żelu agarozowym lub akrylamidowym, strawione produkty PCR dają rozróżnialne wzory pasm. AFLP: AFLP-PCR lub tylko AFLP to technika oparta na PCR, która jest wykorzystywana w badaniach genetycznych i inżynierii genetycznej. Metoda jest prosta i wykorzystuje enzymy restrykcyjne w celu trawienia DNA, a następnie specyficzne adaptery łączy z lepkimi końcami, które wytworzyły enzymy. Mała grupa tych fragmentów jest wybierana i

wzmacniana. Selekcja opiera się na zastosowaniu starterów, które są komplementarne do sekwencji adaptorowej, sekwencji miejsca restrykcyjnego i kilku nukleotydów wewnątrz fragmentów miejsca restrykcyjnego. Po amplifikacji fragmenty można rozdzielić i następnie zwizualizować na żelu poliakrylamidowym. Uzyskane wyniki określa się jako polimorfizm obecności - brak (41). Technologia AFLP ma zdolność wykrywania różnych polimorfizmów w różnych regionach genomu jednocześnie. Jest to również technika bardzo czuła i odtwarzalna. Wszystko to sprawia, że AFLP jest odpowiednim narzędziem do identyfikacji zmienności genetycznej różnych szczepów roślin, zwierząt, grzybów itp. ISSR - PCR: ISSR (dla powtarzania sekwencji) jest ogólnym terminem dla regionu genomu między loci mikrosatelitarnymi. Komplementarne sekwencje z dwoma sąsiednimi mikrosatelitami są stosowane jako startery PCR, tak że zmienny region między nimi zostaje wzmocniony. W celu zapobiegania nadmiernej replikacji długich sekwencji DNA, istnieje ograniczenie dla cykli amplifikacji podczas tego typu PCR. Jest to użyteczne, ponieważ otrzymane nici DNA będą ogólnie krótkie, ale różnią się długością. Należy zwrócić uwagę na fakt, że technika ta nie jest w stanie odróżnić poszczególnych osobników. Kod kreskowy DNA: kod kreskowy DNA jest metodą taksonomii i używa krótkiego markera genetycznego w organizmie i jego DNA, aby go zidentyfikować, a następnie zaklasyfikować jako przynależny do określonego gatunku (42). Inna jest ta filogeneza, ponieważ tutaj głównym celem jest zidentyfikowanie nieznanej próbki pod względem wcześniejszej klasyfikacji (43). Chociaż kody kreskowe są czasami wykorzystywane do identyfikacji nieznanych gatunków (44), przydatność kodów paskowych DNA do tych celów jest przedmiotem debaty (45). Najbardziej znanym powszechnie stosowanym obszarem barcoding dla zwierząt jest fragment o wielkości około 600 pz i należy on do mitochondrialnego genu oksydazy cytochromowej I (COI). Inaczej jest w przypadku grzybów, w których stosuje się część transkrybowanego przez wewnętrzną przestrzeń 2 (ITS2) między genami rrna. Zastosowania kodów kreskowych DNA obejmują identyfikowanie liści roślin, nawet gdy nie są dostępne kwiaty lub owoce, identyfikowanie larw owadów, identyfikowanie diety zwierzęcia na podstawie zawartości żołądkowej lub kału (46) i identyfikowanie produktów w handlu (na przykład suplementów ziołowych, drewno, skórki i inne części zwierzęce) (43). Posiadanie dobrze scharakteryzowanego i wystandaryzowanego miejsca do kodowania paskowego DNA jest optymalne. Powinien także występować w taksonach będących przedmiotem zainteresowania, łatwy do selekcji (47), wystarczająco krótki (48) i zapewniający duże różnice międzygatunkowe niż wewnątrzgatunkowe (49). W przypadku roślin jest to połączenie genów chloroplastów rbcl i matk (47, 50). Dla grzybów region transkrybowanych spacerów (ITS) (53). Kress i in. (43) sugerują, że użycie sekwencji COI "nie jest odpowiednie dla większości gatunków roślin z powodu znacznie wolniejszej ewolucji genu oksydazy I cytochromu c u roślin wyższych niż u zwierząt". Przeprowadzono następnie serię eksperymentów w celu znalezienia bardziej odpowiedniego regionu genomu do zastosowania w kodowaniu paskowym DNA roślin kwitnących (lub większej grupy roślin lądowych) (48). Jedną z propozycji z 2005 r. był jądrowy, wewnętrzny transkrybowany fragment rozdzielający i plastydowa międzygenowa sekwencja rozdzielająca trnh-psba; (43) inni badacze zalecali inne regiony, takie jak matk (48).

W 2009 r. dużą grupę badaczy kodów kreskowych DNA zaproponowała, że następujące dwa geny chloroplastów (rbcl i matk) powinny być stosowane jako kod kreskowy dla roślin (47). Dodanie regionu ITS2 nastąpiło w celu zapewnienia lepszej rozdzielności międzygatunkowej (54). Poszukiwania najlepszych kodów kreskowych DNA w odniesieniu do roślin są kontynuowane, a najnowszą propozycją jest region ycf1 należący do chloroplastu (51). Odniesienia 1. WHO (2005) Global Atlas of Traditional, Complementary and Alternative Medicine, World Health Organisation, Geneva 19. Ong, E. S. (2002) J. Sep. Sci., 25, 825 831. 20. Liang, Y. Z., Xie, P., and Chan, K. (2004) J. Chromatogr. B, 812, 53 70. 21. Nikam, P. H., Kareparamban, K., Jadhav, A., et al. (2012) J. Appl. Pharma. Sci., 2, 38 44. 22.. Heubl G (2010) New aspects of DNA-based authentication of Chinese medicinal plants by molecular biological techniques. Planta Med 76: 1963-1974. 23. Harry W. Lewis & Christopher J. Moody (13 Jun 1989). Experimental Organic Chemistry: Principles and Practice (Illustrated ed.). WileyBlackwell. pp. 159 173. 24. A.I. Vogel; A.R. Tatchell; B.S. Furnis; A.J. Hannaford & P.W.G. Smith. Vogel's Textbook of Practical Organic Chemistry (5th ed.). 25. Gerber, F.; Krummen, M.; Potgeter, H.; Roth, A.; Siffrin, C.; Spoendlin, C. (2004). "Practical aspects of fast reversed-phase high-performance liquid chromatography using 3μm particle packed columns and monolithic columns in pharmaceutical development and production working under current good manufacturing practice". Journal of Chromatography 26. Pavia, Donald L., Gary M. Lampman, George S. Kritz, Randall G. Engel (2006). Introduction to Organic Laboratory Techniques (4th Ed.). Thomson Brooks/Cole. pp. 797 817. 27. Linde AG. "Gas Chromatography". Retrieved 11 March 2012. 28. Skoog, Douglas A.; Holler, F. James; Crouch, Stanley R. (2007). Principles of Instrumental Analysis (6th ed.). Belmont, CA: Thomson Brooks/Cole. pp. 169 173 29. Griffiths, P.; de Hasseth, J.A. (18 May 2007). Fourier Transform Infrared Spectrometry 30. "Robert Bunsen and Gustav Kirchhoff". Chemical Heritage Foundation. Retrieved 2014-07-29. 31. Burns, Donald; Ciurczak, Emil, eds. (2007). Handbook of Near-Infrared Analysis, Third Edition (Practical Spectroscopy). pp. 349 369

32. Ninfa, Alexander J.; Ballou, David P.; Benore, Marilee (2010). Fundamental Laboratory Approaches for Biochemistry and Biotechnology (2nd ed.). p. 65 33. O. David Sparkman; Zelda Penton; Fulton G. Kitson (17 May 2011). Gas Chromatography and Mass Spectrometry: A Practical Guide. Academic Press. 34. Graham Kemp, Capillary electrophoresis: a versatile family of analytical techniques Archived April 27, 2006, at the Wayback Machine. Biotechnology and Applied Biochemistry (1998) 27, (9 17) 35. Nurok, David (1989). "Strategies for optimizing the mobile phase in planar chromatography". Chemical Reviews. 89 (2): 363 375. doi:10.1021/cr00092a007 36. Chaimbault, Patrick (2014-01-01). Jacob, Claus; Kirsch, Gilbert; Slusarenko, Alan; Winyard, Paul G.; Burkholz, Torsten, eds. Recent Advances in Redox Active Plant and Microbial Products. Springer Netherlands. pp. 31 94. doi:10.1007/978-94-017-8953-0_3 37. Dass, Chhabil (2007-01-01). Fundamentals of Contemporary Mass Spectrometry. John Wiley & Sons, Inc. pp. 151 194. doi:10.1002/9780470118498.ch5. ISBN 9780470118498. 38. Pitt, James J (2017-03-12). "Principles and Applications of Liquid Chromatography- Mass Spectrometry in Clinical Biochemistry". The Clinical Biochemist Reviews. 30 (1): 19 34. ISSN 0159-8090 39. Lee, Mike S.; Kerns, Edward H. (1999). "LC/MS applications in drug development". Mass Spectrometry Reviews. 18 (3 4): 187 279. doi:10.1002/(sici)1098-2787(1999)18:3/4<187::aid-mas2>3.0.co;2-k 40. rdna: Random Amplification of Polymorphic DNA (RAPD)". www.rvc.ac.uk. Retrieved 2016-06-03. 41. Vos P, Hogers R, Bleeker M, et al. (November 1995). "AFLP: a new technique for DNA fingerprinting". Nucleic Acids Res. 23 (21): 4407 14. doi:10.1093/nar/23.21.4407 42. Paul DN Hebert, et al. (2003). "Biological identifications through DNA barcodes". Proceedings of the Royal Society B. 270: 313 321. 43. Kress WJ, Wurdack KJ, Zimmer EA, Weigt LA, Janzen DH (June 2005). "Use of DNA barcodes to identify flowering plants". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 102 (23): 8369 74. 44. Koch, H. (2010). "Combining morphology and DNA barcoding resolves the taxonomy of Western Malagasy Liotrigona Moure, 1961" 45. Seberg O, Petersen G. (2009). Stout, Jane Catherine, ed. "How Many Loci Does it Take to DNA Barcode a Crocus?". PLoS ONE. 4 (2): e4598. 46. Eeva M Soininen, et al. (2009). "Analysing diet of small herbivores: the efficiency of DNA barcoding coupled with high-throughput pyrosequencing for deciphering the composition of complex plant mixtures". Frontiers in Zoology. 6: 16. doi:10.1186/1742-9994-6-16

47. Chase, Mark W.; Soltis, Douglas E.; Olmstead, Richard G.; Morgan, David; Les, Donald H.; Mishler, Brent D.; Duvall, Melvin R.; Price, Robert A.; Hills, Harold G.; Qiu, Yin-Long; Kron, Kathleen A.; Rettig, Jeffrey H.; Conti, Elena; Palmer, Jeffrey D.; Manhart, James R.; Sytsma, Kenneth J.; Michaels, Helen J.; Kress, W. John; Karol, Kenneth G.; Clark, W. Dennis; Hedren, Mikael; Gaut, Brandon S.; Jansen, Robert K.; Kim, Ki-Joong; Wimpee, Charles F.; Smith, James F.; Furnier, Glenn R.; Strauss, Steven H.; Xiang, Qui-Yun; Plunkett, Gregory M.; Soltis, Pamela S.; Swensen, Susan M.; Williams, Stephen E.; Gadek, Paul A.; Quinn, Christopher J.; Eguiarte, Luis E.; Golenberg, Edward; Learn, Gerald H.; Graham, Sean W.; Barrett, Spencer C. H.; Dayanandan, Selvadurai; Albert, Victor A. (1993). "Phylogenetics of Seed Plants: An Analysis of Nucleotide Sequences from the Plastid Gene rbcl". Annals of the Missouri Botanical Garden 48. Kress WJ, Erickson DL (2008). "DNA barcodes: Genes, genomics, and bioinformatics". PNAS. 105 (8): 2761 2762. doi:10.1073/pnas.0800476105 49. Renaud Lahaye; et al. (2008-02-26). "DNA barcoding the floras of biodiversity hotspots". Proc Natl Acad Sci USA. 105 (8): 2923 2928. 50. Hollingsworth, P. M.; Forrest, L. L.; Spouge, J. L.; Hajibabaei, M.; Ratnasingham, S.; van der Bank, M.; Chase, M. W.; Cowan, R. S.; Erickson, D. L.; Fazekas, A. J.; Graham, S. W.; James, K. E.; Kim, K.-J.; Kress, W. J.; Schneider, H.; van AlphenStahl, J.; Barrett, S. C.H.; van den Berg, C.; Bogarin, D.; Burgess, K. S.; Cameron, K. M.; Carine, M.; Chacon, J.; Clark, A.; Clarkson, J. J.; Conrad, F.; Devey, D. S.; Ford, C. S.; Hedderson, T. A.J.; Hollingsworth, M. L.; Husband, B. C.; Kelly, L. J.; Kesanakurti, P. R.; Kim, J. S.; Kim, Y.-D.; Lahaye, R.; Lee, H.-L.; Long, D. G.; Madrinan, S.; Maurin, O.; Meusnier, I.; Newmaster, S. G.; Park, C.-W.; Percy, D. M.; Petersen, G.; Richardson, J. E.; Salazar, G. A.; Savolainen, V.; Seberg, O.; Wilkinson, M. J.; Yi, D.-K.; Little, D. P. (2009). "A DNA barcode for land plants". Proceedings of the National Academy of Sciences. 106 (31): 12794 12797 51. Dong, W.; Xu, C.; Li, C.; Sun, J.; Zuo, Y.; Shi, S.; Cheng, T.; Guo, J.; Zhou, S. (2015), "ycf1, the most promising plastid DNA barcode of land plants", Scientific Reports, 5: 8348 52. China Plant, B.O.L.G.; Li, D.-Z.; Gao, L.-M.; Li, H.-T.; Wang, H.; Ge, X.-J.; Liu, J.-Q.; Chen, Z.-D.; Zhou, S.-L.; Chen, S.-L.; Yang, J.-B.; Fu, C.-X.; Zeng, C.-X.; Yan, H.-F.; Zhu, Y.-J.; Sun, Y.-S.; Chen, S.-Y.; Zhao, L.; Wang, K.; Yang, T.; Duan, G.-W. (2011), "Comparative analysis of a large dataset indicates that internal transcribed spacer (ITS) should be incorporated into the core barcode for seed plants", Proceedings of the National Academy of Sciences, 108 (49): 19641 19646, doi:10.1073/pnas.1104551108 53. Fungal Barcoding Consortium (February 24, 2012). "Nuclear ribosomal internal transcribed spacer (ITS) region as a universal DNA barcode marker for Fungi". PNAS. 109 (16): 6241 6246. doi:10.1073/pnas.1117018109 54. Chen, S.; Yao, H.; Han, J.; Liu, C.; Song, J.; Shi, L.; Zhu, Y.; Ma, X.; Gao, T.; Pang, X.; Luo, K.; Li, Y.; Li, X.; Jia, X.; Lin, Y.; Leon, C. (2010), "Validation of the ITS2 Region as a Novel DNA Barcode for Identifying Medicinal Plant Species", PLoS ONE, 5 (1): e8613

55. ISO 9000:2005, Clause 3.2.11 56. "Quality Assurance vs Quality Control - Learning Resources 57. The Marketing Accountability Standards Board (MASB) endorses this definition as part of its ongoing Common Language in Marketing Project

Moduł 4 Rozpoczęcie działalności gospodarczej w sektorze roślin leczniczych FyG Consultores

Rozdział 1: Planowanie rozpoczęcia działalności gospodarczej Media społecznościowe, internet, gazety, radio i wszyscy wokół mówią o nowych wyzwaniach, szansach, biznesie, sektorach, które się rozwijają i nowych przedsiębiorstwach, które powstają we wszystkich możliwych branżach (IT, Marketing, Medycyna, Edukacja, itp.). Najpopularniejsze są małe przedsiębiorstwa, które rozprzestrzeniają się w całej Europie. Znalezienie pomysłu a jego realizacja to jednak dwie różne kwestie. Tworząc swój własny biznes każdy musi wiedzieć, że jest to jak roller coaster - w jednej chwili możesz odczuć wielki sukces i spełnienie, a w następnej upadek i zwątpienie dotyczące przyszłości. Różnorodność jest dobra i może przynieść wiele pozytywnych rezultatów. Startup to szansa dla wszystkich - nie ma ograniczeń związanych z wiekiem, pokoleniem, płcią czy narodowością. Sektor ten jest otwarty i bardzo szeroki. Ważne jest, aby pamiętać, że startupy powinny być tworzone dla ludzi, dla społeczeństwa, powinny odpowiadać na realne problemy. Najważniejsze informacje dotyczące startupów: młoda rozwijająca się firma (młoda nie oznacza, że musi być prowadzona przez młodych ludzi) w większości przypadków mała na początku i finansowana przez fundacje/wsparcie rządowe/ue lub przez jedną osobę fizyczną oferująca produkty lub usługi, które są nowe i mają na celu ułatwienie życia innym osobom oferująca coś, co już istnieje, ale w innowacyjny, lepszy i bardziej nowoczesny sposób. Ważne, aby wiedzieć, że zakładanie nowych firm nie jest tym samym, co małe przedsiębiorstwo. Startup jest zwykle organizacją tymczasową, która podąża za modelem biznesowym i poszukuje nowych możliwości i wyzwań. Koncepcja, która powstaje, powinna odpowiadać na potrzeby rynku i mieć na niego znaczący wpływ. Startupy zaczynają się od zera, a wsparcie dla nich nie jest takie samo jak dla dobrze znanych dużych firm.

Ważne, aby wiedzieć że: Startup jest rozwiązaniem tymczasowym, później z czasem rozwija się i przekształaca w duże przedsiębiorstwo. Zadaniem organizacyjnym startupu jest poszukiwanie powtarzalnego i skalowalnego modelu biznesowego. Według Blank oznacza to, że założyciel firmy ma trzy główne zadania: 1. Przedtawić wizję produktu wraz z jego zastosowaniem 2. Stworzyć szereg hipotez dotyczących wszystkich elementów modelu biznesowego: Kim są klienci? Jakie są kanały dystrybucji? Jak budujemy i finansujemy firmę itp. 3. Szybko zweryfikować, czy model jest prawidłowy, obserwując, czy klienci zachowują się zgodnie z przewidywaniami tego modelu (co zwykle należy do rzadkości). Startupy są finansowane w różny sposób Rozpoczęcie działalności gospodarczej i każde inne małe przedsiębiorstwo może zostać założone ze środków pochodzących z oszczędności założyciela, wsparcia rodziny lub przyjaciół lub kredytu bankowego. W przypadku wstępnego powodzenia firma prawdopodobnie otrzyma dodatkowe finansowanie od inwestora lub z pierwszej oferty publicznej (IPO). Oto osiem najbardziej udanych startupów europejskich, które można znać i korzystać z ich usług.

Prawdopodobnie zadajesz sobie pytanie, jakich umiejętności potrzebujesz, aby zbudować swój startup. Bądźmy szczerzy: Powinieneś być cierpliwy/cierpliwa Musisz wiedzieć, że możesz pracować dłużej niż 8 godzin dziennie, często również podczas weekendu. Trzeba być zmotywowanym i mieć pozytywne nastawienie - z pozytywnym nastawieniem wszystko jest możliwe! Należy być otwartym, aby utrzymać innowacyjność firmy. Bądź kreatywny, aby sprawić, że Twoja firma będzie inna, i wyróżni się na tle konkurencji. Nie można obawiać się porażki "Zapomnij o konsekwencjach porażki. Niepowodzenie to tylko chwilowa zmiana kierunku, która pozwoli Ci od razu poradzić sobie z kolejnym sukcesem. Denis Waitley "Mogę zaakceptować porażkę, każdy kiedyś zawodzi. Ale nie mogę się zgodzić na to, aby nie próbować." Michael Jordan Jak rozpocząć Startup?

Przede wszystkim myśl i zdaj sobie sprawę, że jest to podstawowy i bardzo ważny krok. Nie mając żadnego pomysłu nie możemy zacząć. Zrób listę swoich możliwości, zalet, pomysłów i umiejętności - wszystko, co na tą chwilę posiadasz. Dzielimy się z Tobą pewnymi faktami, które mogą pomóc Ci uwierzyć, że możesz to zrobić, ponieważ na pewno masz jedną lub więcej z nich: Masz pomysł Masz wiedza na temat sektora/branży/rynku Masz energię do pracy Masz motywację - Chcesz pracować i zarabiać pieniądze. Posiadasz odpowiednia ilość pola Kochasz rośliny i je uprawiasz Ciężko pracujesz Masz doświadczenie w obszarze marketing/sprzedaż/finanse/it Masz pozytywne podejście Jesteś bardzo dobrze zorganizowana/y i chcesz się rozwijać. Jak już wspomnieliśmy, najpierw trzeba się zastanowić nad pomysłem, więc jakie zioła lecznicze/rośliny chciałbyś uprawiać i jakie zioła możesz hodować w swoim środowisku - nie te same rośliny będą rosnąć w Grecji, Włoszech czy w Polsce. Pamiętaj, że rynek jest ogromny i są ich setki do wyboru. Nie czuj się, że musisz rozwijać wszystko, najlepiej jest skupić się na tym, co może zapewnić klientów i pomóc rozwijać firmę! Jeśli zaczynasz od wielu różnych rodzajów roślin w tym samym czasie, może to spowodować wiele problemów i niepotrzebnej ciężkiej pracy, lepiej jest skupić się na jednej/kilku wybranych. W ten sposób staniesz się ekspertem w swojej dziedzina i zdobędziesz reputację w określonej uprawie. Bardzo ważne jest zanim zaczniesz - pomyśleć dokładnie o tym, kiedy zaczynasz (jaki okres roku). Czy chcesz zacząć w okresie wegetacji, czy może wcześniej, żeby wszystko odpowiednio przygotować? Otwarcie nowej firmy w sektorze roślin leczniczych jest bardzo podobne do tworzenia firmy w branży IT, marketingu, kosmetyków czy sprzedaży. Zanim wejdziesz na rynek musisz dużo czytać, uczyć się i być przygotowanym na wszystko, co może nastąpić. Kluczem do Twojego biznesu jest miejsce i dobre warunki dla Twoich upraw, które stanowią o Twojej sile! Każdy sektor potrzebuje innego środowiska, aby odnieść sukces, dlatego też kluczowe znaczenie ma to, aby mieć świadomość, jakie wymagania są związane z danym obszarem. Zanim zdecydujesz się na uprawę, pomyśl o:

Klimacie, glebie i naświetleniu Lokalizacji i przestrzeni którą posiadasz Czasie, który możesz i chcesz poświecić. Sprzęcie, którego potrzebujesz Dostawach - samochodem, pociągiem, pocztą? Pracy z przyrodą - czy podoba Ci się? Rodzaju roślin, które chciałbyś uprawiać - jeśli uprawiasz coś, co Ci się podoba, będziesz się tym cieszyć! Ilości roślin, na jaką możesz sobie pozwolić i chcesz sprzedać - nie zaczynaj od zbyt dużej ilości roślin, ponieważ może być to trudne na początku. Lepiej iść do przodu małymi krokami. Jakich temperatur zimą i latem potrzebują twoje rośliny? Współpracownikach- kto będzie Cię wspierał, na początku może być to trudne. Kto zajmie się roślinami? Kto będzie zarządzał przedsiębiorstwem? Kto będzie zajmował się klientami? Kto będzie odpowiedzialny za część dotyczącą marketingu i finansowania. Kto będzie zajmował się sprzedażą roślin? Sposobie sprzedaży produktu? Miejscu przechowywania nasion i roślin? Przestrzeni potrzebnej na każdą roślinę? Potrzebie posiadania szklarni. Motywacji i zaangażowaniu - bez tego nie zadziała! Oto kilka popularnych roslin, które można uprawiać z zyskiem: Kocimiętka - stosowany głównie jako środek pobudzający dla kotów. Stosowany również w celu łagodzenia bólu i stresu, a także w leczeniu objawów przeziębienia i grypy. Rumianek - może z niego zaparzyć świetną, kojącą herbatkę. Korzyści lecznicze obejmują: lepsze trawienie, właściwości uspokajające i wspomagające sen. Balsam cytrynowy - silnie pachnące liście tego zioła mogą być podstawą doskonale smakujacej herbatki, która dodatkowo zwiększy odporność organizmu i korzystnie wpłynie na przewód pokarmowy. Prawoślaz - zioło to, znany również jako Althaea officinalis, stosowane jest w leczeniu wielu schorzeń skóry, kaszlu i zapaleniu oskrzeli, oraz problemów trawiennych. Mięta Oryginalnie wykorzystywane w łagodzeniu bólów brzucha i w obrębie klatki piersiowej. Jakie są zalety tworzenia biznesu związanego z roślinami?

Praca z naturą - nie musisz siedzieć 8 godzin przed komputerem i pozostawać w tej samej, siedzącej pozycji. Powrót do podstawowych rzeczy - praca z naturą, co jest dobre dla duszy i ciała. Pracuj w pobliżu domu, wiele osób marzy o pracy, która pozwala im pozostać w domu i "pracować z domu", aby spędzać więcej czasu z rodziną. Zaczynasz od małego pola i jeśli widzisz, że Twoje zyski rosną, powiększasz obszar upraw. Zawsze możesz dodać lub zmienić roślinę, którą widzisz, że jest potrzebna. Tworzenie startupu jest jak wyjazd na wycieczkę gdzieś, gdzie nigdy wcześniej nie byliśmy. Masz podstawową wiedzę na temat tego miejsca - podstawową pomysł i znasz sektor, ale wciąż brakuje znajomości tematu, które zdobędziesz dopiero "w trakcie". Oto 7 kroków, przez które trzeba przejść w czasie tej podróży: 1. Dokonaj ewaluacji pomysłu Jaki jest powód, dla którego chcesz założyć firmę? Co Cię motywuje? Pieniądze, inne życie, zmiany, godność lub też masz inny powód? Jakie masz kompetencje i z jakie kompetencje możesz tu wykorzystać? O jakim obszarze lub sektorze wiesz więcej? Czy masz zamiar zaoferować produkt czy usługę? Czy chcesz pracować w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu pracy, na pełen etat, w weekendy czy na nocne zmiany? 2. Oceń branżę, w której działasz. Natychmiast po podjęciu decyzji o tym, jaki rodzaj działalności chcesz prowadzić, powinieneś ocenić czy pasuje on do Twoich celów i oczekiwań, powinieneś ocenić swój pomysł, aby upewnić się, że jest dobry i sprawdzi się w obecnej sytuacji rynkowej. Zastanów się kim jest Twój klient? Czy kupi taki produkt? Czy masz konkurentów, jeśli tak to kim są? Nie zapomnij o pieniądzach - ważne jest wiedzieć, ile potrzeba na początek. Jak duży jest rynek? Czy są na nim inne usługi, takie jak moja i ludzie za nie płacą? Być może pomysł, który masz już nie istnieje i ludzie nie zapłacą za usługę, której już nie potrzebują. Przykład:"lekcje pisania ręcznego" to anachronizm.

Jak łatwo lub trudno jest pozyskać klienta? Ile muszę wydać na pozyskanie nowego klienta? Ile czasu, wysiłku i pieniędzy potrzebuję, aby zapewnić największy zysk i najlepszą obsługę? Jak długo potrwa wejście na rynek? Czy jest to rynek łatwy/mały, czy wręcz przeciwnie - bardzo trudny? Czy wystarczy jeden miesiąc, rok, aby odnaleźć się na tym rynku? W co musisz zainwestować zanim zaczniesz? 3. Pamiętaj aby rozbić wszystko zgodnie z prawem Sprawdź bardzo uważnie wady i zalety tej konkretnej działalności. Jakich dokumentów potrzebujesz? Jakie są wymagane warunki? 4. Rozpocznij procesu planowania Nasze cele możemy osiągnąć jedynie poprzez narzędzie planu, w który musimy gorąco wierzyć i na podstawie którego musimy energicznie działać. Nie ma innej drogi do sukcesu Pablo Picasso Proces planowania można rozpocząć od stworzenia mapy drogowej - biznesplanu. Pomoże Ci ona w śledzeniu postępów, a jednocześnie pokaże Ci brakujące aspekty, które musisz wypracować, aby osiągnąć konkretny cel. Biznesplan nie jest kolejnym dokumentem, który później można wyrzucić, pomyśleć o nim jako o dokumencie, w którym można sformalizować swoje pomysły i intencje. Ponownie wracamy do tematu podróży, zanim udasz się na wycieczkę, planujesz ją, w mniejszych lub większych szczegółach. Podobnie jest w przypadku startupu, potrzebny jest plan, który będzie realizowany lub przynajmniej będzie pewnym drogowskazem. Planowanie pomaga w odkrywaniu brakujących elemntów, o których wcześniej nie pomyślałeś. Podstawowe planowanie odnosi się do prostych pytań, na przykład: Kiedy chcę zacząć? Gdzie będę pracować? Czego potrzebuję? Czy potrzebuję zespołu? Ile pieniędzy i sprzętu potrzebuję? 5. Zdobądź finansowanie W zależności od wielkości firmy znalezienie wsparcia finansowego na początku jest zawsze skomplikowane. W większości przypadków ludzie zaczynają od własnych oszczędności. Zanim udasz się do banku, zapytaj rodzinę o możliwe wsparcie, sprawdź wszystkie możliwe rodzaje pomocy publicznej lub europejskiej dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą z wielu różnych sektorów. Może nie zaspokoi to wszystkich Twoich potrzeb, ale zawsze dobrze jest dostać dodatkowe środki.

6. Załóż sklep Powoli docierasz do końca pierwszego etapu podróży. Biznesplan zrobiony, pieniądze zebrane, czekają na koncie w banku, pomysły gotowe do odpalenia, więc jesteś również gotowy do wyjazdu. Przed Tobą jednak jeszcze długa lista zadań do wykonania. Z wielu następnych działań, część z nich wiąże się z ustawianiem sklepu. Jeśli zdecydujesz się na sprzedaż online i masz również sklep, pomyśl o: lokalizacji, miejscu, meblach, drukarce, telefonie itp. Lokalizacja jest bardzo ważna, ponieważ może stanowić o typie potencjalnego klienta, jakiego rodzaju promocje i imprezy możesz prowadzić. Świetna lokalizacja nie gwarantuje sukcesu, ale z drugiej strony zła lokalizacja może zdecydowanie zagwarantować niepowodzenie. Jeśli myślisz o sklepie lub sprzedajesz swoje produkty online i tak musisz się zastanowić nad: Ceną - ile ludzie zechcą wydać na ten produkt? Ile trzeba zarobić, aby kontynuować pracę i rozwój? Widocznością - Czy łatwo jest zobaczyć Twój sklep? Czy Twoja strona internetowa jest czytelna? Jeśli prowadzisz promocję, czy klienci to zobaczą? Masz miejsca parkingowe? Czy jesteś zlokalizowany w centrum czy z dala od centrum i bez dostępu do transportu publicznego? Konkurencją - Czy masz konkurencję w bezpośrednim otoczeniu? Jeśli tak, to może lokalizacja nie jest najlepsza i powinieneś ją zmienić? Kim są twoi konkurenci i jak możesz lepiej prowadzić swoją działalność i świadczyć usługi, które przyciągną klientów bardziej niż inni. Lokal, miasto, wieś Zapoznaj się z przepisami ponieważ mogą się one różnić w zależności od regionu, w którym działasz. Upewnij się, że nie występują tam żadne prawne ograniczenia, które umożliwiły by realizację twojego pomysłu. Dobrze wiedzieć: Jeśli umieścisz swoje produkty nisko na półkach, to może być tak, że klienci ich nie zobaczą, a tym samym nie kupią, podczas gdy umieszczenie ich na wysokości oczu będzie oznaczać, że będą widziane jako pierwsze co zwiększa prawdopodobieństwo ich zakupu. Twój wybór produktów i sposób, w jaki zdecydujesz się je wycenić będzie podstawą reputacji, jaką uzyskasz na rynku.

Jeśli jesteś firmą usługową, opracuj swoje usługi w podobny sposób, biorąc pod uwagę różne profile klientów i wartość, jaką zyskają oni dzięki różnym opcjom oferowanym przez Ciebie. 7. Spróbuj przewidzieć potencjalne błędy Niezależnie od tego, czy rozpoczynasz swoją pierwszą, czy trzecią działalność, zawsze spodziewaj się błędów. Jest to naturalna sytuacja, a jednocześnie popełnianie błędów oznacza uczenie się i doskonalenie. Jeśli nie popełniasz błędów, nie nauczysz się, co robić a czego unikać. Bądź otwarty, kreatywny, staraj się zawsze szybko dostosowywać się do zmieniającej się sytuacji, szukać możliwości, a przede wszystkim cieszyć się tym, co robisz! Wspaniałą rzeczą w posiadaniu własnej firmy jest to, że możesz zdecydować, co chcesz zrobić i w jakim kierunku chcesz się rozwijać. Odniesienia 1. https://www.forbes.com/sites/ilyapozin/2015/06/18/7-startup-competitions-you-need-toknow/2/#498a70d87e1d 2. https://www.forbes.com/sites/ilyapozin/2015/06/18/7-startup-competitions-you-need-toknow/ 3. https://startupnation.com/start-your-business/plan-your-business/5-startup-tips-forbeating-your-business-competitors/ 4. http://articles.bplans.com/want-to-grow-your-business-here-are-8-creative-ways-to-getmore-customers/ 5. http://articles.bplans.com/5-techniques-every-startup-can-use-to-retain-customers/ 6. http://smallbusiness.chron.com/globalization-affect-organizations-business-approach- 20077.html 7. http://www.eubusiness.com/funding 8. https://www.slideshare.net/mti2/the-eight-most-successful-startups-in-europe 9. https://medium.com/superhi/how-to-start-a-startup-without-ruining-your-lifeaf45eec09406 10. http://startups.co.uk/marketing-your-start-up-how-to-get-new-customers/ 11. http://time.com/4014596/startups-guide/ 12. http://www.businessofapps.com/data/app-statistics/ 13. https://www.investopedia.com/terms/b/businessmodel.asp

Rozdział 2: Analiza rynku Zanim wyjdziesz poza strefę komfortu, musisz sprawdzić gdzie, jak i kiedy powinieneś iść i gdzie będziesz miał szansę na sukces. Analiza rynkowa to kolejna konieczność podczas tworzenia firmy - sprawdź gdzie jest potrzeba, kto może kupić Twój produkt, kto już kupuje ten sam produkt, ale może droższy, gdzie ludzie nie są zainteresowani roślinami leczniczymi - jeśli nie są zainteresowani może nie warto sprawdzać dlaczego i tam zaczynać? Analiza rynku daje wiele odpowiedzi na pytania związane z przyszłym klientem. W dzisiejszych czasach ludzie chcą żyć i prowadzić zdrowe życie oraz zwracać większą uwagę na to, co jedzą i jak jeść. Dzięki tej zmianie istnieje duża szansa, że rośliny lecznicze i zioła wejdą na rynek i przyciągną więcej klientów. Słuchając produktów przyjaznych dla środowiska możesz zdać sobie sprawę, że dzięki przyjaznym dla środowiska roślinom medycznym masz szansę odnieść sukces i rozwijać się bardzo szybko. Jeśli ludzie dostają to, czego chcą i jednocześnie nie jest to zbyt drogie, ale pomocne, są szczęśliwi i gotowi zapłacić więcej za ten sam produkt. Uszczęśliwienie innych ludzi sprawi, że sam też będziesz szczęśliwy. Badania medyczne pokazują, że istnieje wiele ziół, które można wykorzystać jako alternatywę zdrowotną dla drogich leków. Zgłaszano, że w Niemczech lekarze, w przypadku depresji, przepisują siedem razy więcej recept na dziurawca niż na Prozac. Z tego powodu biznes oparty na roślinach leczniczych może być naprawdę dochodowy, ponieważ ludzie zawsze będą chorować i potrzebować wsparcia w postaci leków. Sprzedać swój produkt na nowym rynku. Jak zamierzam to zrobić? Jak teraz sprzedać mój produkt, jeśli nie mam pojęcia, gdzie się udać? W XXI wieku proces sprzedaży nie stanowi większego problemu. Problemem może być to, co i jak sprzedawać, ponieważ istnieje na to wiele sposobów. Istnieje obecnie wiele kanałów sprzedaży i dzięki temu stosunkowo łatwo jest wejść na rynek, ponieważ można to zrobić online za pośrednictwem sklepu internetowego/strony internetowej, a jednocześnie prowadzić sprzedaż w swoim stacjonarnym sklepie lub gospodarstwie. Jeśli prowadzisz swoją firmę na farmie, może w pobliżu jest jakiś bazar, na który klienci przyjeżdżają każdego ranka? Wszystkie Eko imprezy pełne są Twoich potencjalnych klientów, ponieważ zdrowie jest dla nich bardzo ważne i istnieje duża szansa, że zechcą wypróbować Twoje produkty. Kiedy dobry produkt dotrze już do klienta, może rozpocząć automatyczny proces promocji poprzez sprzedaż na zasadzie polecenia.

Mamy też wiele innych dobrych wiadomości! Europejscy konsumenci stają się coraz bardziej świadomi znaczenia zdrowego stylu życia. Biorą większą odpowiedzialność za swoje zdrowie, integrując ze sobą zdrowie psychiczne i fizyczne. Euromonitor spodziewa się, że europejski rynek suplementów żywnościowych wzrośnie o 28% w latach 2013-2018. Zapotrzebowanie na suplementy jest największe w Europie Zachodniej: w Niemczech, we Francji, we Włoszech i w Wielkiej Brytanii. (CBI, Ministerstwo Spraw Zagranicznych). Najsilniejszy wzrost pochodzi z krajów Europy Wschodniej, takich jak Polska, Rumunia i Słowacja. W 2018 roku oczekuje się, że region osiągnie wielkość rynkową w wysokości 3,2 miliarda euro. Rosja stanowi około dwie trzecie tego rynku. (https://www.cbi.eu) Bardzo popularny trend, aby żyć zdrowo i ekologicznie łączy się z zapotrzebowaniem na zdrowe produkty, które są bezpieczniejsze niż ich syntetyczne alternatywy. Modne ostatnio naturalne składników są pochodzenia morskiego, lub inne zawierające dużo kwasów Omega-3 Spowodowało to ponowne zainteresowanie naturalnymi lekarstwami, takimi jak ziołowe produkty lecznicze Francja i Niemcy są liderami rynku w regionie pod względem produkcji ziół leczniczych w Europie.

W 2015 r. konsumenci z Niemiec wydali 1,15 miliarda euro (ceny detaliczne) na produkty pochodzenia ziołowego. W 2008 r. Francja posiadała 24% udziału w europejskim rynku ziołowych produktów leczniczych. Francja jest największym rynkiem w Europie. Rynek produktów ziołowych w Wielkiej Brytanii oszacowano na 485 milionów funtów (668 mln euro) w 2012 roku. Liczba ta obejmuje również suplementy diety. Hiszpania ma stosunkowo mały i malejący rynek o wartości 213 milionów euro. W Europie Wschodniej, Polska jest największym i najlepiej rozwijającym się rynkiem. Szacunki dotyczące polskiego rynku mówią o 600 milionach euro. (CBI, Ministerstwo Spraw Zagranicznych) Zainteresowanie ziołowymi produktami leczniczymi rośnie na rynkach wschodnioeuropejskich, zwłaszcza w Bułgarii, Czechach i Rumunii. Patrząc poza UE, Rosja jest głównym rynkiem, na którym rośnie również zapotrzebowanie na produkty tego typu. Zainteresowanie konsumentów firmami udzielającymi się społecznie. Ten trend jest szczególnie silny w Wielkiej Brytanii. Konsumenci są zainteresowani pomaganiem innym i otrzymywaniem pomocy lub informacji od innych. Ludzie są zainteresowani poznaniem prawdziwych historii i przykładów grup, które zbierają i produkują specjalne składniki, które później mogą być używane na co dzień. Dzięki temu zjawisku możesz także wykorzystać metody produkcji zrównoważonej społecznie aby wesprzeć i uzasadnić swoje istnienie na rynku.

Do 2050 r. około 30 % ludności Europy będzie mieć około 65 lat i więcej. Jest to znacznie wyższy odsetek niż w roku 2013-17%. Należy pamiętać, że starsze pokolenie jest ważnym rynkiem zbytu dla produktów zdrowotnych pochodzenia naturalnego. Ta grupa docelowa korzysta z większej ilości suplementów niż młodsze pokolenie, i jest coraz bardziej zainteresowana naturalnymi metodami opieki zdrowotnej. Producenci europejscy dzielą grupę docelową na określone grupy wiekowe lub segmenty w obrębie starszej populacji, na przykład kobiety w okresie menopauzie czy osoby powyżej 70 roku życia. We wszystkich częściach świata starzejące się społeczeństwo ma specyficzne potrzeby zdrowotne inne niż młode pokolenie. Okazuje się, że około 22% ludności Europy jest poddawanych długotrwałemu leczeniu z powodu problemów zdrowotnych w wielu obszarach, takich jak: mięśnie, kości i stawy. Konsumenci często poszukują produktów naturalnych, które mogą stosować na co dzień oraz na dłuższą metę, zamiast konwencjonalnych leków. Główne składniki, które cieszą się coraz większą popularnością to kadzidło, kurkuma i papryka. Z tego powodu ludzie zwracają większą uwagę na tych, którzy sami uprawiają własne rośliny medyczne i później sprzedają je innym (tym samym pomagając innym). Rosnący poziom stresu ma wpływ na rynek roślin leczniczych Prawie cztery na piętnaście osób w Europie każdego roku odczuwa lęk i depresję - to bardzo duża liczba. Głównym źródłem stresu jest praca. Stres związany z pracą najczęściej zgłaszany jest przez pracowników w wieku 40-54 lat. Ponadto 31% mieszkańców Europy Zachodniej zgłosiło trudności związane ze snem i odpoczynkiem. Inne źródła rosnących poziomów stresu to: Podróż Presja Przeciążenie sensoryczne Ogromne ilości informacji Istnieje coraz większe zapotrzebowanie na produkty zdrowotne w celu złagodzenia objawów związanych ze stresem (w pracy, w domu, podczas podróży). W Europie, największe zapotrzebowanie na suplementy regulujące nastrój czy uspokajające odnotowuje się we Francji i Belgii. We Francji stanowi to 10 % całego rynku (611 mln EUR), podobnie w Belgii -10 % rynku (188 mln EUR). Oczekuje się, że ziołowe suplementy diety, które pomagają zmniejszyć stres, skorzystają na tendencji do profilaktycznej opieki zdrowotnej. Rosnąca popularność aromaterapii to kolejna szansa dla rynku roślin leczniczych?

Dobry rynek dla aromaterapii istnieje też w Wielkiej Brytanii i Holandii. Tutaj, podobnie jak w większości innych krajów Europy Zachodniej, produkty aromaterapii są na tym samym poziomie co kosmetyki. Produkty stosowane są przede wszystkim dla relaksacji, redukcji stresu lub do pielęgnacji i profilaktyki, a nie jako leki na konkretne problemy zdrowotne. Zwiększa się zainteresowanie weterynaryjną medycyną ziołową Popyt na ekologiczne mięso i przetwory mleczne skłania wielu rolników do zastanowienia się nad zmianami, które muszą wprowadzić w sektorze karmienia i hodowli zwierząt. Zauważa się, że w Europie Zachodniej istnieje wiele możliwości dla weterynaryjnej medycyny naturalnej skierowanej na zwierzęta domowe i konie. Jednocześnie tendencja ta prowadzi nas do wniosku, że suplementy żywnościowe i paszowe dla zwierząt domowych mogą być powiązane z roślinami leczniczymi i ziołami. Na przykład: nasiona chia są bardzo dobre dla zwierząt domowych, suplementy wspomagające stawy lub trawienie czy też zawierające kwasy tłuszczowe Omega lub oleje rybne. Stosowane składniki są podobne do stosowanych w ziołowych produktach leczniczych dla ludzi. Przykładem może być rozmaryn i oregano jako surowce i/lub olejki eteryczne. Źródła branżowe ostrzegają, że na początku może być trudno ukierunkować przemysł suplementów paszowych na wykorzystanie komponentów pochodzenia ziołowego. Ramy prawne różnią się w przypadku suplementów dla zwierząt, a nawet mogą być bardziej rygorystyczne, zwłaszcza w odniesieniu do dodatków paszowych do przemysłowej produkcji żywności, mięsa, jaj itp. Z tego względu ważne jest, aby mieć pewność, że posiadasz wiedzę potrzebną do sprzedawania danego produktu. Zastanawiasz się, gdzie możesz zacząć? Chciałbyś działać globalnie? Jeśli tak, tutaj znajdziesz kilka rad i miejsc, gdzie masz szansę odnieść sukces, ale jednocześnie może być tam większa konkurencja. Kraje, w których mógłbyś rozwinąć swoją działalność i które jednocześnie mogą być Twoimi konkurentami: POLSKA Rosnący polski rynek zdrowotny jest największy w Europie Środkowej i oferuje możliwości rozwoju w tym kraju. Znaczny udział w tym rynku mają przede wszystkim leki ziołowe i suplementy diety. Lokalny popyt na składniki jest skoncentrowany na roślinach wykorzystywanych w zachodnich suplementach, ale jednocześnie rośnie popyt na uznane gatunki tropikalne dostosowane do lokalnej konsumpcji i eksportu do krajów sąsiednich, takich jak Niemcy, Francja. Profil konsumenta

Polska jest największym w Europie Wschodniej rynkiem zbytu dla leków (ziołowych) i suplementów diety. Mieszkańcy Polski mają silną tradycję zbierania, uprawy i wykorzystywania ziół do celów zdrowotnych. Choć wiedza wśród konsumentów i społeczności zbieraczy ziół znacznie zmieniła się w ostatnich latach, nadal istnieje duże zainteresowanie sektorem prywatnym. Odbywa się wiele spotkań i imprez związanych z tematyką roślin ziołowych/leczniczych. Celem jest wzbudzenie zainteresowania konsumentów produktami ziołowymi w Polsce i poza granicami kraju. Jeśli porównamy Polskę z bardziej innowacyjnymi rynkami zachodnioeuropejskimi, takimi jak Wielka Brytania, Polska nadal pozostaje tradycyjna, koncentrując się na gatunkach umiarkowanych, o ugruntowanej historii użytkowania w kraju. Produkty lecznicze w Polsce stosunkowo często stanowią kombinację składników ziołowych z minerałami i (syntetycznymi) witaminami. Dobrze wiedzieć i pamiętać, że w Polsce część produktów leczniczych jest zarejestrowana jako herbata ziołowa. Według Ministerstwa Skarbu Państwa, herbaty ziołowe stanowią 14% polskiego rynku herbaty o wartości 310 mln euro. Główni dostawcy w Polsce pochodzą z kraju. Polska jako kraj jest węzłem handlowym Europy Środkowo-Wschodniej i posiada silną społeczność zbieraczy. Wśród dostawców regionalnych znajduje się kilka krajów Europy Wschodniej, takich jak: Ukraina (9,7%), Bułgaria (8,6%), Rosja (6,4%) i Albania (4,1%). Jednak Niemcy są największym dostawcą ziół do Polski - 37%. WSKAZÓWKI Jeśli jesteś producentem tropikalnych roślin leczniczych, rozważ swój potencjał eksportowy do Polski, ponieważ MAP oferują więcej możliwości niż gatunki umiarkowane. Bardzo dobrym pomysłem wydaje się być założenie obecności na polskim rynku. Należy to zrobić za pośrednictwem renomowanego agenta lub przedstawiciela i mieć na uwadze, że cena/wartość pozostaje konkurencyjna. Myśląc o Polsce może warto rozważyć partnerstwo z polską firmą handlową? Bardzo użyteczne informacje rynkowe i ciekawe firmy można znaleźć w PASMI oraz w Polskim Komitecie Ziołowym. Idź i pokaż się na targach/wydarzeniach związanych z rynkiem ziół. Targi są znakomitym miejscem, gdzie można znaleźć firmy zajmujące się naturalnymi składnikami produktów leczniczych. NIEMCY Profil konsumenta Niemcy od dłuższego czasu stanowią największy w Europie rynek leków (ziołowych). W 2013 r. całkowita sprzedaż (detaliczna) produktów leczniczych, w tym w większości ziołowych produktów leczniczych, wyniosła 4,9 mld EUR (AESGP). W 2013 r. wydatki

inwestycyjne na lecznicze produkty pochodzenia naturalnego w Niemczech wynosiły 61 EUR. Jest to stosunkowo wysoki poziom w porównaniu z innymi krajami europejskimi. Inne kraje o wysokich wydatkach to Belgia (71mln EUR), Szwajcaria (62mln EUR) i Austria (71 mln EUR w 2012 r.). Aby porównać się z innymi krajami, Francja i Włochy odnotowały niskie wydatki (odpowiednio 35 mln EUR i 30 mln EUR), tak sama Hiszpania (20 mln EUR) i Polska (19 mln EUR). Dzisiaj ponad 70% niemieckich lekarzy przepisuje zioła, a dziurawiec jest coraz częściej stosowany w leczeniu depresji, od łagodnej do umiarkowanej. Niemcy mają długą tradycję stosowania ziołowych produktów leczniczych. Według instytutu Für Demoskopie Allensbach (2010 r.) 72% ludności niemieckiej stosowało w pewnym momencie życia ziołowe produkty lecznicze (dla rodziny, w pracy lub w ramach samodzielnej profilaktyki zdrowotnej), co oznacza wzrost z 52% w 1970 r. Niemcy są największym i wciąż rosnącym europejskim importerem roślin leczniczych i aromatycznych (MAP). W latach 2010-2014 wielkość przywozu rosła rocznie o 3%, przy czym największy wzrost odnotowano w latach 2012-2014 (+20%). Rośnie również rola krajów rozwijających się w niemieckim imporcie. Udział krajów rozwijających się w wielkości przywozu wzrósł z 48% w 2010 r. do 54% w 2014 r. Jest to porównywalne z innymi głównymi europejskimi importerami. Francja (66%) i Hiszpania (59%) mają większy udział w imporcie, podczas gdy Wielka Brytania, Holandia i Włochy mają podobny lub nieco niższy udział od krajów rozwijających się. WSKAZÓWKI Pokaż zrozumienie konkretnych realiów rynkowych w materiałach promocyjnych i komunikacji. W Niemczech istnieje duży rynek dla określonych składników ziołowych. Sektor suplementów żywnościowych oferuje większe możliwości dla bardziej innowacyjnych składników. Niemieckie firmy zwykle nie mają problemu z używaniem języka angielskiego w komunikacji z potencjalnymi zagranicznymi partnerami biznesowymi, więc nie martw się o barierę językową. Bądź punktualny, ponieważ jest to wysoko cenione w Niemczech.

Zbadaj ankietę konsumencką LIBRA, aby ustalić, czy Twój produkt się w nią wpisuje. Zwróć uwagę, na rynkach dla tych głównych produktów występuje silna konkurencja. WIELKA BRYTANIA Profil konsumenta Zainteresowanie naturalnymi produktami zdrowotnymi prawdopodobnie wzrośnie wraz z rosnącym popytem konsumentów na leki OTC i leki bez recepty, ponieważ konsumenci częściej kupują tu naturalne produkty zdrowotne niż w innych krajach. Sprzedaż leków dostępnych bez recepty w Wielkiej Brytanii wzrosła o 2,2% w latach 2012-2013. W 2013 r. Sprzedaż OTC wyniosła 2,5 mld GBP (3,2 mld EUR), zgodnie z Proprietary Association of Great Britain (PAGB). Na rynku OTC największe grupy produktów w 2013 roku to: Leki przeciwbólowe (544 mln GBP / 687 mln EUR) Leki na kaszel / przeziębienie / ból gardła (444 mln GBP / 561 mln EUR) Leki na choroby skóry (415 milionów GBP / 524 milionów EUR) W Wielkiej Brytanii segment suplementów żywnościowych oferuje największe możliwości producentom z krajów rozwijających się. Konsumenci są szczególnie zainteresowani naturalnymi produktami zdrowotnymi, które poprawią ogólne samopoczucie (w zasadzie chcą czuć się dobrze i zdrowo). Wielka Brytania zależy w dużej mierze od importu naturalnych składników, ponieważ lokalna produkcja surowców jest bardzo ograniczona. W wyniku harmonizacji unijnych ram prawnych dotyczących ziołowych produktów leczniczych i suplementów diety wiele małych sklepów i sprzedawców zniknęło z rynku brytyjskiego. Nowe ustawodawstwo dotyczące ziołowych produktów leczniczych dotknęło Wielką Brytanię znacznie bardziej niż inne kraje europejskie, takie jak Niemcy, z powodu znacznych różnic między starą brytyjską legislacją a nowymi zharmonizowanymi ramami. W 2013, produkty o największym udziale w rynku, koncentrowały się na: Zdrowiu wspólnym (16%) Zdrowiu powszechnym (14%); suplementy z wieloma korzyściami zdrowotnymi, dla wszystkich

Zdrowiu serca (12%) Zdrowiu kobiet (9,6%); w tym suplementy dla kobiet w ciąży, czy przechodzących menopauzę Energi (około 7%) Układzie odpornościowym (6.7%) Trendy konsumenckie dotyczące produktów ochrony zdrowia naturalnego: Ogólne dobre samopoczucie, radość i pozytywne nastawienie: W Wielkiej Brytanii popularne są produkty z zakresu zdrowia i stylu życia, podobnie jak gama produktów składających się z kilku produktów zdrowotnych lub tych, które wykraczają poza obszar ochrony zdrowia, włączając w to żywność i kosmetyki. Powodem tego jest fakt, że typowi brytyjscy konsumenci produktów pochodzenia naturalnego wykazują większe zainteresowanie ogólnym dobrym samopoczuciem w porównaniu z konsumentami w innych krajach UE. Zainteresowanie systemem opieki zdrowotnej spoza tradycji Zachodu: Jest to spowodowane popytem ze strony dużych grup etnicznych w Wielkiej Brytanii (południowoazjatyckich, chińskich, afrykańskich itp.) oraz zainteresowaniem innych mieszkańców Wielkiej Brytanii czymś innym, co nie należy do tradycji opieki zdrowotnej. Starzejąca się populacja Wielkiej Brytanii może doprowadzić do rosnącego popytu na produkty takie jak zioła i rośliny lecznicze. Główną przyczyną tego stanu rzeczy jest fakt, że brytyjscy konsumenci w wieku powyżej 50 lat stanowią największą grupę konsumentów witamin i suplementów diety i ogólnie rzecz biorąc są bardziej skłonni do kupowania naturalnych produktów zdrowotnych. Kilka lat temu (około 2013 r.) można było zaobserwować, że w Wielkiej Brytanii mieszkało 64,5 mln osób, z czego największą grupę ludności stanowili ludzie w wieku 25-54 lat (41%). Według danych Urzędu Statystyki Narodowej (2012 r.) do 2037 r. przeciętny wiek w Zjednoczonym Królestwie ma wzrosnąć do 43 lat, w porównaniu z 40 latami w 2013 r. W 2012 r. średnia wieku w Zjednoczonym Królestwie ma wzrosnąć do 43 lat. Przewiduje się, że do 2037 r. liczba osób powyżej 80 roku życia podwoi się do 6 mln. Znaczny wzrost kosztów opieki zdrowotnej: Rosnące koszty opieki zdrowotnej to kolejny trend konsumencki, który prowadzi do wzrostu sprzedaży produktów ochrony zdrowia pochodzenia naturalnego nie tylko w Wielkiej Brytanii, ale również w każdym innym kraju. Ziołowe produkty lecznicze, a przede wszystkim suplementy diety są postrzegane jako tanie alternatywy dla konwencjonalnych leków, zwłaszcza w przypadku profilaktyki lub długotrwałego stosowania.

Certyfikowane składniki: Możliwości na brytyjskim rynku suplementów diety są większe, jeśli możesz certyfikować swoje produkty. Jak już wspomniano wcześniej w Wielkiej Brytanii, konsumenci są szczególnie zainteresowani "ludźmi pomagającymi innym": konsumenci chcą usłyszeć historie i znać wiadomości od swoich przyjaciół, kolegów i sąsiadów na temat ich doświadczeń i działań związanych z produkcją składników zdrowotnych. Wraz ze wszystkimi zmianami związanymi z tym tematem, wzrasta również zapotrzebowanie na certyfikowane składniki suplementów diety, które są postrzegane jako zdrowsze niż składniki niecertyfikowane. WSKAZÓWKI Zbadaj potencjalnych nabywców: dowiedz się, czy są oni zlokalizowani w Wielkiej Brytanii, czy importują MAP lub produkty pochodne i czy produkty te są przez nich bezpośrednio pozyskiwane. Przegląd wymogów prawnych dotyczących ziołowych produktów leczniczych i suplementów diety w Europie znajduje się na stronie internetowej CBI - Wymagania kupującego w UE - Naturalne składniki produktów zdrowotnych. Udaj się do Wielkiej Brytanii, jeśli produkujesz rośliny MAP. Rynek ten oferuje możliwości dla gatunków egzotycznych. Jeśli uprawiasz bardziej tradycyjne rośliny MAP, pamiętaj, że dostęp do Wielkiej Brytanii może być trudny. Mimo że uprawa w Wielkiej Brytanii ma niewielką skalę, wiele gatunków posiada ugruntowany pozycję na rynku ze względu na produkcję w innych krajach (Europa kontynentalna, Kenia). Zastanów się nad możliwościami wejścia w e-marketing. Mogłoby to być szansą (niszą) w Wielkiej Brytanii, szczególnie w odniesieniu do dostarczania tradycyjnych produktów społecznościom imigrantów lub osobom zainteresowanym rozwiązaniami żywieniowymi spoza kultury Zachodu, takim jak duża liczba ludności Indii. Ponieważ Brytyjczycy mają raczej formalni, zawsze zwracaj się do nich po nazwisku, chyba że wskazali inaczej. Bądź świadomy tego, że ranga jest tam ważna i biznesmeni lubią rozmawiać z osobami na tym samym poziomie profesjonalizmu. Bądź punktualny, ponieważ jest to bardzo cenione. HISZPANIA Hiszpania posiada duży rynek ekstraktów i importuje duże ilości leczniczych, aromatycznych roślin i ekstraktów, często z krajów rozwijających się. Mimo że Hiszpania wciąż wychodzi z kryzysu, nadal może być interesującym celem dla eksporterów z krajów rozwijających się. Mieszkańcy Hiszpanii dbają o swoje zdrowie, a jednocześnie poszukują tanich produktów o wysokiej jakości.

Profil konsumenta Obecnie spożycie leków ziołowych i suplementów diety rośnie, nawet w trudnej sytuacji ekonomicznej, która obecnie dotyka wiele hiszpańskich gospodarstw domowych. Tradycyjnie produkty ziołowe nie są popularnymi rozwiązaniami zdrowotnymi w Hiszpanii. Konsumpcja pozostaje ograniczona do niewielkiej części populacji. Hiszpańscy konsumenci znają jednak produkty ziołowe, zwłaszcza tradycyjną zachodnią medycynę ziołową opartą na gatunkach domowych. Szacuje się, że co trzeci konsument hiszpański stosował ziołowe produkty lecznicze, zwłaszcza w przypadku starszego pokolenia. Dane liczbowe są jeszcze wyższe w przypadku homeopatii: 33% hiszpańskich konsumentów używało produktów homeopatycznych, a dodatkowo 27% - okazjonalnie lub względnie regularnie. Aromaterapia ma również znaczny wkład w podstawową opiekę zdrowotną w Hiszpanii. Trendy w zakresie produktów ochrony zdrowia naturalnego Starzejąca się populacja: Starzenie się społeczeństwa w Hiszpanii oznacza, podobnie jak w innych krajach, wyższe spożycie produktów leczniczych, w leczeniu różnych chorób związanych z wiekiem (starszy wiek). Co więcej, zarówno emigranci europejscy przechodzący na emeryturę w Hiszpanii, jak i osoby starsze w Hiszpanii częściej spożywają produkty ziołowe do celów zdrowotnych, zwłaszcza produkty lecznicze pochodzenia roślinnego. Należy pamiętać, że prawie 18% populacji ma obecnie ponad 65 lat i oczekuje się, że liczba ta wzrośnie do 25% w 2029 r. i 39% w 2064 r., co stanowi jeden z najwyższych wskaźników w Europie (INE, 2014 r.). Zwiększona świadomość konsumentów: Wzrasta popyt na różne kategorie produktów zdrowotnych, zwłaszcza suplementy diety i produkty ziołowe mające na celu zapobieganie chorobom. Konsumenci poszukują zdrowych opcji w zakresie żywności, leków, w tym aromaterapii i kosmetyków, ze względu na zwiększoną świadomość dotyczącą zdrowia i dobrego samopoczucia wśród hiszpańskich konsumentów. Szukanie tanich opcji opieki zdrowotnej: hiszpańscy konsumenci postrzegają ziołowe produkty lecznicze, a przede wszystkim suplementy diety jako tanią alternatywę dla konwencjonalnych leków, zwłaszcza jeśli chodzi o profilaktykę. Staje się to tym bardziej istotne, że malejące dochody dotknęły miliony hiszpańskich gospodarstw domowych. Ograniczenie refundacji leków wydawanych na receptę: hiszpańscy konsumenci coraz częściej poszukują produktów leczniczych wydawanych bez recepty i suplementów diety, które tradycyjnie uważaliby za leki wydawane na receptę w swojej opiece zdrowotnej. Zmieniło się to od momentu, gdy rząd hiszpański mniejszą liczbę refundowanych produktów leczniczych.

WSKAZÓWKI Pokaż zrozumienie realiów rynkowych w swoich materiałach promocyjnych i komunikacji (dzięki temu Twoi klienci dowiedzą się, że znasz ich sytuację rynkową i ekonomiczną) Rozważ skoncentrowanie eksportu MAP na Hiszpanii, ponieważ kraj ten odgrywa główną i rosnącą rolę dla dostawców z krajów rozwijających się. Jeśli produkujesz gatunki tropikalne, bądź świadomy konkurencji z innych miejsc, takich jak kraje południowoamerykańskie, jak Peru czy Paragwaj. Wykorzystaj swój potencjał eksportu ekstraktów roślinnych do Hiszpanii, ponieważ dostawcy z krajów rozwijających się odgrywają stosunkowo dużą rolę w imporcie tego kraju. Zwróć uwagę na to, że w kontaktach biznesowych z Hiszpanami często zdarza się, że potrzebują oni więcej czasu na zapoznanie się z Tobą zanim podejmą decyzję o dalszych kontaktach biznesowych. Najlepiej jest zwracać się do firm w języku hiszpańskim. Większość międzynarodowych firm zatrudnia personel mówiący po angielsku. Przydatne jest tłumaczenie dokumentacji na język hiszpański, ponieważ język angielski nadal nie jest tam językiem powszechnym. Aby ułatwić rozeznanie rynku, przedstawiamy poniżej kilka grup, które mogą być Twoją grupą docelową: Duże firmy, które dbają o swoich pracowników - mogą kupować specjalne zioła lub rośliny, które zmniejszają poziom stresu. Właściciele gospodarstw hodowlanych - Niektóre rośliny lub zioła są również przeznaczone dla zwierząt. Młode pokolenie - dbają o zdrowy tryb życia i chcą kupować to, co tańsze i dobrej jakości. Produkty przyjazne dla środowiska to nowa moda. Ludzie, którzy chcą schudnąć - Niektóre rośliny mogą w tym pomóc i działają jak lek odchudzający. Ludzie, którzy mają trudności z zasypianiem - są zioła i rośliny, które pomagają zasnąć. Seniorzy - dbają o zdrowie i nie zawsze mają wystarczająco dużo pieniędzy, aby kupić drogie leki Osoby cierpiące na choroby skóry/ infekcje Osoby z depresją, bez motywacji i energii Pozostałe informacje, które powinieneś znać: Jeśli chcesz dostarczać leki dla zwierząt domowych, wybierz rynek zachodnioeuropejski.

Jeśli Twój naturalny składnik posiada właściwości antybiotykowe, rozważ medycynę weterynaryjną jako dodatkowy rynek zbytu. Uzyskaj odpowiedni certyfikat dla produktów organicznych, jeśli chcesz działać na rynku żywności organicznej. Co z konkurencją? Są wszędzie, ale nie mogą cię powstrzymać! Poznaj ich błędy i lepiej wykonuj swoją pracę Twoi konkurenci mogą być wszędzie i mogą Ci pomóc lub zaszkodzić, ale jest to całkowicie normalne i prawidłowe. Musisz poznać swoich konkurentów i zawsze sprawdzać ich produkty, techniki marketingowe i ceny. Dobre rady: Pamiętając o swoich konkurentach z Niemiec, Europy Wschodniej i Egiptu, jeśli produkujesz MAP (rośliny medyczne i aromatyczne) Pamiętajmy, że Niemcy są największym europejskim importerem MAP. Niemcy są drugim co do wielkości importerem ekstraktów Nie zawahaj się sprawdzić swojego konkurenta i go pokonać Każdy konkurent może oferować coś innego, co może sprawić, że będą mieli lepszą lub gorszą ofertę.

Odniesienia 1. https://plus.google.com/events/c2irvmittvt9b9t4fkj7j9tnl38 2. https://www.slideshare.net/mti2/innoversity-challenge-durf-denken-communitymagazineugent?next_slideshow=1 3. http://www.businessofapps.com/data/app-statistics/ 4. https://www.allbusiness.com/slideshow/10-things-you-must-know-about-your-competition- 15836738-1.html 5. https://venturebeat.com/2016/10/09/b2b-startups-do-you-know-the-new-go-to-marketrules/ 6. https://www.forbes.com/sites/martinzwilling/2012/09/16/10-reality-checks-before-startingyour-own-business/#2319398d3dd9 7. https://www.cbi.eu/market-information/natural-ingredients-healthproducts/trends/ 8. https://www.hpra.ie/docs/default-source/publications-forms/guidance-documents/iag0046-guide-to-good-distribution-practice-of-medicinal-products-for-human-usev2.pdf?sfvrsn=8 9. Teece, D. J. (2010). Business models, business strategy and innovation. Long range planning, 43(2), 172-194. 10. https://www.cbi.eu/market-information/natural-ingredients-healthproducts/trends/ 11. http://startups.co.uk/marketing-your-start-up-how-to-get-new-customers/ 12. https://www.theguardian.com/small-business-network/2014/feb/19/startups-competitionjames-caan 13. http://articles.bplans.com/5-techniques-every-startup-can-use-to-retain-customers/

Rozdział 3: Budowanie modelu biznesowego dla sektora zakładów leczniczych Czym jest model biznesowy? Model biznesowy pozwala na opisanie podstaw, na których opiera się firma/startup w celu tworzenia, zbierania i dostarczania wartości. Jest to model wspomagający zarządzanie firmą; bardzo przydatne narzędzie zarządzania strategicznego i przedsiębiorczości. Model biznesowy jest nieodzownym narzędziem w każdej nowo powstałej firmie. Pozwala na opracowanie mapy, która pozwala określić, jak będzie działać Twoja firma. Dzięki modelowi biznesowemu firma tworzy plan, którego celem jest osiąganie zysków poprzez swoje działania, z uwzględnieniem ponoszonych kosztów. Nie ma ustalonego schematu do naśladowania; model biznesowy może być tak prosty lub skomplikowany, jak chce firma w zależności od potrzeb i funkcji. Model biznesowy może być dziś tworzony i zmieniany w dowolnym innym dniu, ale należy podążać za jego główną strukturą. Bardzo ważne w tworzeniu modelu biznesowego jest to, aby pamiętać, że ten dokument powinien dać Ci odpowiedź na pytanie "Z punktu widzenia klienta, dlaczego ta działalność ma rację bytu? Tworzenie modelu biznesowego ma kluczowe znaczenie dla uwzględnienia wszystkich elementów biznesu: ludzi, produktów, usług, klientów, planów, celów, wyzwań itp. Proces tworzenia modelu biznesowego jest raczej bardzo osobistym działaniem, ale z drugiej strony możliwe i wymagane jest podążanie za niektórymi strukturami, które są bardziej powszechne i ułatwiają tę pracę. Zanim podejmiesz jakiekolwiek działania - powinieneś mieć przynajmniej na uwadze swój Biznes Plan na najbliższe kilka miesięcy. Tworzenie biznesplanu można rozpocząć się od Biznes Planu, który będzie wykorzystywany do celów wewnętrznych i będzie przede wszystkim odzwierciedlał potrzeby każdego członka firmy. Ten rodzaj planu, który można nazwać "projektem wstępnym" jest dla twórcy biznesu i jego współpracowników. Zalecamy, aby nie pokazywać tego rodzaju "planu operacyjnego" bankowi lub innej organizacji, od której chcesz otrzymać jakiekolwiek wsparcie finansowe. Plan powinien uwzględniać wzrost lub ekspansję firmy, a także to, jakie są jej priorytety. Jest to kolejny plan, który można tu wymienić jako Plan Strategiczny - taki który będzie zawierał Twoją strategię, odpowiedzialność, działania, terminy, budżet i plan finansowy. Każdy rodzaj

planu będzie przydatny podczas całego procesu przygotowania, oraz kiedy już zaczniesz prowadzenie biznesu. Podsumowując - wszystko wymaga planu, ale plan może zostać zmieniony. Zgodnie ze zmianami, które pojawią się w procesie tworzenia firmy, plan powinien zostać zmodyfikowany i dostosowany do potrzeb. W wyniku posiadania planu masz tę ścieżkę, którą podążasz i bazę, z której możesz wyruszyć. Jak model biznesowy odnosi się do strategii biznesowej i przewagi konkurencyjnej? Niemniej jednak modele biznesowe są stosunkowo ogólnymi modelami, które można łatwo naśladować. Dlatego też strategia biznesowa uzupełnia model, projektując i chroniąc przewagę konkurencyjną na trudnych rynkach. Oznacza to, że strategia biznesowa eliminuje mechanizmy izolujące, które uniemożliwiają imitację modeli biznesowych przez konkurentów. Ramy VRIN (Wartościowość, Rzadkość, Nieprzewidywalność, Niesubstycjonalność) stanowią narzędzie do badania (potencjalnej) przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw. Stosując zróżnicowaną strategię, przedsiębiorstwa mogą zapewnić sobie wyższe zyski i utrzymać przewagę konkurencyjną. Proponuje się cztery strategiczne etapy analizy w celu osiągnięcia zrównoważonych modeli biznesowych: 1. Podział rynku 2. Tworzenie i prezentowanie propozycji wartości w oparciu o potrzeby klientów dla każdego z segmentów - ponieważ klienci są Twoją przyszłością. 3. Zaprojektowanie i wdrożenie mechanizmów pozwalających na czerpanie korzyści z wartości dla klientów segmenty nietypowe 4. Opracowanie i wdrożenie mechanizmów, które utrudniają imitację Twojej oferty przez konkurentów którzy będą próbowali Cie pokonać. Trzy czynniki, które każda osoba zakładająca startup powinna rozważyć, aby uniemożliwić konkurentom imitację: 1. Trudno jest powielać systemy, procesy, usługi, struktury, i modele biznesowe. 2. Ograniczona imitowalność - odnosi się do działań, które stwarzają trudności osobom trzecim w zrozumieniu sposobu wdrażania modelu biznesowego. 3. Analiza istniejącej sprzedaży i zysków. Jaka jest rola odkrywania, uczenia się i adaptacji w innowacjach modelu biznesowego? Proces tworzenia i ulepszania modelu biznesowego wymaga kreatywności i wnikliwości. Wgląd w informacje o klientach, dostawcach i konkurentach - 3 aspekty, które będą Ci towarzyszyć podczas caej przygody z biznesem. Kreatywność polega na wychwytywaniu wartości z istotnych informacji o klientach, pochodzących z dostępnych źródeł, chroniąc jednocześnie model przed powieleniem. Jest to przede wszystkim proces uczenia się, studiowania i dostosowywania swoich działań w oparciu o eksperymenty. Jednym ze

sposobów na to jest przetestowanie modelu pod kątem obecnej, podobnej działalności i sprawdzenie, jak może on ewoluować. Pytania, które można zadać na temat modelu tymczasowego obejmują: Jak będzie używany produkt i jaki problem klienta rozwiąże? Czy rozwiązuje jakikolwiek problem? Czy ułatwia życie? Ile klienci mogą być skłonni zapłacić za dostarczoną wartość? Jak duża jest grupa docelowa? Kto należy do grupy docelowej? Jakie znasz konkurencyjne oferty? W jaki sposób i gdzie należy przedstawić rozwiązanie produktowe? Jakie są koszty prezentacji, dostawy i sprzedaży tego produktu/usługi? Modele biznesowe są ważnym elementem prowadzenia firmy. Jednym z najpopularniejszych i najbardziej znanych jest Szablon modelu biznesowego - Business Model Canvas (BMC). Szablon modelu biznesowego jest narzędziem zarządzania strategicznego i przedsiębiorczości. Umożliwia opisanie, zaprojektowanie i usystematyzowanie modelu biznesowego. Jest to wykres wizualny zawierający elementy opisujące ofertę wartości firmy lub produktu, infrastrukturę, klientów i finanse. Narzędzie to jest bardzo przydatne do projektowania, testowania i wprowadzania innowacji w naszym modelu biznesowym. Bardzo praktyczne podejście pozwala podkreślić dynamikę modelu biznesowego i służyć jako inspiracja do poszukiwania nowych możliwości. AMAZON jest firmą stosującą model BMC. Amazon jest działającym globalnie sklepem internetowym, oferującym szeroką gamę produktów (od książek po biżuterię i żywność) oraz wytwarzającym produkty elektroniczne (np. ebook Kindle czy tablety Fire). Model biznesowy Amazon może być analizowany przy użyciu szablonu modelu biznesowego - wykresu wizualnego, który pozwala na badanie elementów składowych firmy. Zapraszamy do obejrzenia materiału wideo, który wyjaśnia strukturę BMC: https://www.youtube.com/watch?v=qoaozmtlp5s Szablon modelu biznesowego jest wykorzystywany przez różnego rodzaju firmy. Jest to również bardzo ważne narzędzie dla przedsiębiorców i startupów dla wprowadzania innowacji w modelu biznesowym. Systematycznie odzwierciedla model biznesowy,

ponieważ każdy z elementów projektu lub jego części składowych jest mapowany. Ta forma projektowania biznesu, która daje możliwość poznania każdej ważnej skałdowej części Twojej firmy, pomaga w prawidłowej analizie i zrozumieniu, w jaki sposób poszczególne elementy łączą się ze sobą. Jeśli jesteś gotowy, aby zamienić innowacyjne pomysły w działanie, to narzędzie jest zdecydowanie tym, czego potrzebujesz. Obecnie Szablon modelu biznesowego (BMC) jest jednym z popularnych modeli biznesowych stosowanych przez wiele firm. Umożliwia on opisanie, zaprojektowanie, opracowanie, zaprezentowanie i uaktywnienie modelu biznesowego. Jest to wykres wizualny zawierający elementy opisujące wartość firmy lub produktu, jej infrastrukturę, klientów i finanse - wszystkie sektory związane z danym biznesem. Aby lepiej zrozumieć czym jest Szablon modelu biznesowego, konieczne jest zrozumienie różnych elementów, które on zawiera. Z tego powodu podzielimy koncepcję na różne etapy, które stworzą jej kompletny obraz. Element Grupy klientów Definicja Grupa klientów jest uważana za grupę osób, do których firma zamierza się zwrócić; może to być jedna lub wiele grup. Ponieważ cała działalność firmy będzie oparta na wybranym Segmencie Klienta, to musi to być pierwsza decyzja, poprzedzająca opracowanie modelu biznesowego. Decydując o tym, który segment klientów powinniśmy wybrać/odrzucić, musimy mieć na uwadze kilka cech charakterystycznych każdego z nich. Propozycja wartości Kanały Relacja klientem z Jest to złożona przez firmę oferta rozwiązania problemu lub potrzeby konsumenta. To połączenie produktów i usług, które firma oferuje w celu rozwiązania problemu konkretnej grupy. Istnieje wiele rodzajów wartości, które firma może zaoferować poprzez swoje produkty/usługi. Kanałem, który można uznać za punkt kontaktowy pomiędzy firmą a danym segmentem rynku. Kanały rynkowe pełnią kilka funkcji, takich jak dostarczanie produktu do nowych klientów, pomaganie klientom w dotarciu do produktu, pozwalają im pozyskać ofertę cenową oraz oferują obsługę posprzedażną. Firma może decydować o rodzaju relacji dla każdego segmentu, w zależności od wyniku, który chce osiągnąć: lojalność, pozyskanie nowych klientów, zwiększenie sprzedaży... w zależności od relacji z klientem, będą mieli oni odmienną opinię o firmie. Strumienie dochodów Wynikająca z relacji z wybranym segmentem. Możemy wyróżnić dwa typy: Przychody pochodzące z konkretnych płatności dokonanych przez konsumenta.

Kluczowe zasoby Kluczowe działania Kluczowi partnerzy Struktura kosztów Przychody bieżące pochodzące z płatności okresowych w zamian za propozycję wartości przekazaną przez spółkę konsumentowi. Jest to najważniejszy wkład firmy, który pozwala na stworzenie propozycji wartości oferowanej konsumentowi. Każdy model biznesowy będzie wymagał innego rodzaju i ilości tych zasobów. Są to najważniejsze działania niezbędne do funkcjonowania modelu i jak to miało miejsce na poprzednim etapie, w zależności od modelu biznesowego konieczne będą podejmowanie różnego typu działań. Chodzi tu o sieć zbudowaną przez firmę z innymi partnerami, w celu udoskonalenia modelu biznesowego; powody budowania partnerstw są zróżnicowane, i obejmują korzyści skali, zmniejszenie ryzyka lub dostęp do określonych działań/zasobów. Tworzenie modelu biznesowego wiąże się z dużymi kosztami i w zależności od rodzaju będą one wyższe lub niższe. Możemy je podzielić na dwa główne typy: według kosztów lub wartości. Pierwszy z nich koncentruje się bardziej na redukcji kosztów, natomiast drugi preferuje przede wszystkim tworzenie wartości dodanej dla konsumenta. Na przykład, przyjrzyj się BMC zastosowanemu przez Apple i Google. APPLE: Jednym z najbardziej istotnych produktów Apple jest niewątpliwie ipod. Wypuszczony na rynek w 2001 r. sprzęt wygrał z wszystkimi innymi dostępnymi odtwarzaczami mp3 dzięki możliwości podłączenia jej do platformy itunes, pozwalając jej użytkownikom na transfer dowolnych plików z komputera do ipoda, a także na kupno plików za pośrednictwem sklepu Apple.

GŁOWNI PARTNERZY GŁOWNE DZIAŁANIA WARTOŚĆ PROPOZYCJI RELACJE KLIENTAMI Z OBSZARY KLIENTÓW Oznaczenia nagrań Oryginalne wyposażenie Producenci Elementy wyposazenia Marketing Muzyka zakłóceń bez Miłość do marki Wysoka wartość rezygnacji Rynek masowy KLUCZOWE ZASOBY KANAŁY Ludzie Treść i umowy Marka Apple Design modelu ipod Sklepy detaliczne Sklepy Apple Apple.com sklep itunes STRUKTURA KOSZTÓW ŹRÓDŁA PRZYCHODÓW Ludzie Produkcja Marketing i sprzedaż Wysokie przychody ze sprzedaży sprzętu (sprzedaż ipodów) Przychody ze sprzedaży Muzyki (sprzedawanie muzyki) GOOGLE

Pierwszą i najbardziej znaną usługą Google jest wyszukiwarka, która pozwala na wyszukiwanie pożądanych wyników w internecie. Dodatkowo firma oferuje również inne usługi, takie jak Gmail lub inne aplikacje (Google Calendar, Google Docs,...) za darmo, zarabiając na reklamie w internecie. Jednak nawet jeśli spółka posiada inne produkty (takie jak własne telefony komórkowe i tablety), to jednak największa kwota przychodów uzyskiwana jest poprzez reklamy internetowe. GŁÓWNI PARTNERZY GŁOWNE DZIAŁANIA WARTOŚĆ PROPOZYCJI RELACJE KLIENTAMI Z OBSZARY KLIENTÓW Partnerzy dystrybucyjni Sojusz biznesowy Open Handset Producenci sprzętu R&D: nowe produkty, poprawa jakości produktów infrastruktura informatyczna KLUCZOWE ZASOBY Centrum danych Marka Google Wyszukiwanie stron internetowych (przeglądarka) Gmail Google Reklama ukierunkowana Android Google Chrome Aplikacje Google Produkty Nexus Automatyzacja (jeżeli to możliwe) Sprzedaż dedykowana (duże konta) KANAŁ Google Store Sprzedaż globalna (zespoły wsparcia) Play Siła sprzedaży wielu Użytkownicy internetowi Firmy, inwestujące reklamę Użytkownicy Google+ Producenci urządzeń przenośnych Deweloperzy w Przedsiębiorstwa Użytkownicy telefonów komórkowych

produktów STRUKTURA KOSZTÓW ŹRÓDŁA PRZYCHODÓW Koszty infrastruktury ruchu Koszty R&D Działalność centrum danych Przychody z reklam na stronach internetowych Produkty dla przedsiębiorstw Telefony komórkowe/ tablety Nexus Marketing i sprzedaż Źródło: Peter J Thomson, Digital Brand Strategy PRZYKŁAD

Wzór i przykład szablonu modelu biznesowego dla produkcji roślin leczniczych

Odniesienia 1. http://smallbusiness.chron.com/globalization-affect-organizations-businessapproach-20077.html 2. https://www.slideshare.net/mti2/the-eight-most-successful-startups-in-europe 3. https://medium.com/superhi/how-to-start-a-startup-without-ruining-your-lifeaf45eec09406 4. https://www.forbes.com/sites/thesba/2014/01/21/7-big-things-a-start-up-musthave-to-succeed/#6555851877e0 5. http://articles.bplans.com/business-ideas/7-steps-to-starting-your-own-business/ 6. https://www.investopedia.com/terms/b/businessmodel.asp 7. Chiappelli F, Prolo P, Rosenblum M, Edgerton M, Cajulis OS. Evidence-based research in complementary and alternative medicine II: the process of evidence-based research. Evid Based Complement Alternat Med. 2006;3:3 12. 8. https://www.profitableplants.com/how-to-make-money-growing-medicinal-herbs/ 9. https://odyb.net/discoveries/medicinal-plants/ 10. https://www.entrepreneur.com/businessideas/herb-farm 11. https://www.hpra.ie/docs/default-source/publications-forms/guidancedocuments/ia-g0046-guide-to-good-distribution-practice-of-medicinal-products-forhuman-use-v2.pdf?sfvrsn=8 12. https://www.profitableplants.com/how-to-make-money-growing-medicinal-herbs/ 13. http://businessacademy.network/business-models-business-strategy-innovation/ 14. http://www.dummies.com/education/college/examples-of-business-models/ 15. https://www.investopedia.com/terms/b/businessmodel.asp Rozdział 4. Plan marketingowy Większość ludzi zapytana o to "czym jest marketing? myśli o promocji, reklamie, zdjęciach, komentarzach, billboardach, osobie, która gra w kolejnej śmiesznej reklamie itp. Marketing przez większość czasu związany jest z dużymi firmami i nazwami takimi jak Coca Cola, MARS, Red Bull itp., których wydarzenia marketingowe są zawsze promowane na większości mediów społecznoćciowych. Głównym celem tworzenia planu marketingowego, który obejmuje: wydarzenia, promocje, spotkania, koncerty, reklamy itp., jest pozyskanie większej liczby klientów i zwiększenie zysków ze sprzedaży. "Zysk" jest celem, do którego dąży każda firma. Choć może wydawać się to bardzo "łatwy" i przyjazny sektor, marketing jest najważniejszym elementem wszystkich planów biznesowych. Większość znanych cytatów, nawiązujących do marketingu mówi "Znajdź potrzebę i ją spełnij".

Jakie jest znaczenie marketingu? Dlaczego mój biznes tego potrzebuje? Są to rozsądne pytania: Dla tych, którzy marzą o "bogactwie", jest to klucz do sukcesu i nie ma nić ważniejszego. Wspomniany wcześniej biznesplan nie może istnieć bez strategii marketingowej - jest to bowiem sposób na pozyskanie coraz większej liczby klientów i większą rozpoznawalność. Bardzo często ludzie ignorują ten komponent, co prowadzi do ciągłej walki o osiągnięcie swoich celów. Prawdopodobnie zastanawiasz się dlaczego jest to tak ważne, ludzie mnie znają i tak czy inaczej kupią mój produkt. Poczekaj chwilę, zanim odpowiesz, i dobrze się zastanów: Bez względu na to, jak innowacyjny, piękny, użyteczny, nowy lub niesamowity jest twój produkt lub usługa, nikt nie znajdzie go, jeśli nie wie, że istnieje. Tak więc, marketing jest działaniem, które ma na celu poinformowanie ludzie o Twoim produkcie/usłudze. Dobrze przygotowany marketing może być korzystny dla wszystkich rodzajów i typów firm. Tworzenie marketingu nie jest łatwym procesem, ale przede wszystkim dobrze jest wiedzieć, jakie są jego główne elementy. Prezentujemy je poniżej Reklama Obsługa klienta Badanie rynku Planowanie produktu Cennik produktu Strategia sprzedaży Public Relations Oczywiście mogą wystąpić problemy z zapamiętaniem lub zidentyfikowaniem wszystkich wyżej wymienionych komponentów. Postaraj się myśleć o marketingu jak o wszystkim, co

organizacja robi, aby budować, utrzymywać i wzmacniać relacje między biznesem a klientem. Wszystko jest w tym zawarte - wszystkie niezbędne i niezbędne działania promocyjne to po prostu "marketing". Przydatne wskazówki: Kim jest Twój klient? Bądź świadomy i dokładnie określ swoją grupę docelową. Czy są to osoby starsze czy młodzi ludzie? Pracownicy czy studenci? Ludzie z Twojej wioski, miasta, kraju czy też z innej kultury? Przygnębieni, chorzy lub zadowoleni i pełni energii? Grupa ludzi, którzy chcą żyć zdrowo lub chcą skorzystać z czegoś nowego, taniego lub popularnego? Jakie jest Twoje przesłanie? W jaki sposób Twój produkt/usługa może pomóc Twojej grupie docelowej? Czym chcesz się z nimi podzielić? Co chciałbyś zaprezentować w ramach działań marketingowych? Jakie imprezy możesz zorganizować? Jak chciałbyś osiągnąć wizerunek? Jaki jest Twój cel z perspektywy oceny klienta? Przekieruj swój plan na rzeczywisty cel biznesowy. Jaki jest cel tego planu marketingowego? Co chcesz osiągnąć? Jakie są Twoje oczekiwania? Czy ten plan pasuje do Twojej wizji i pomysłu na biznes? Spójrz na to z perspektywy biznesowej. Silne relacje z klientami są kluczowym elementem w wysiłkach na rzecz wzrostu, stabilizacji i rentowności. Planowanie marketingowe to świetny sposób na osiągnięcie tego celu. Wszechstronny, realistyczny plan marketingowy może przyczynić się do poprawy efektowności i rentowności Twojej firmy w dłuższej perspektywie czasowej. Korzyści marketingowe: Silny wizerunek firmy Zdolność do przyciągania i zatrzymywania klientów Zdolność do tworzenia partnerstw Dotarcie do nowej grupy Zdobycie większej ilości klientów Stworzenie nowego i lepszego wizerunku firmy

Powszechne błędy związane z marketingiem: Spędzanie zbytniej ilości czasu i poświęcanie zbyt dużo wysiłku, w celu zaprojektowania strategi marketingowej i nie podążanie za swoimi wspaniałymi pomysłami. Oderwanie od rzeczywistości. Nie myśl, że od początku można stworzyć duże wydarzenie marketingowe, jak na przykład Coca Cola. Poznaj swoje możliwości i je wykorzystaj. Posiadanie bardzo wysokich oczekiwań odnośnie sprzedaży. Na początku sprzedaż rośnie powoli. Jest to zupełnie normalne. Zawsze miej ostrożne prognozy i cele, możliwe do zrealizowania. Zbyt dużo czasu i pieniędzy poświęcone wymyślnej stronie internetowej przed pozyskaniem klientów - możesz ją rozwijać później, kiedy zaczniesz już zarabiać! Marketing to główna działalność, którą firma prowadzi, aby pozyskiwać klientów i utrzymywać z nimi relacje. Opiera się ona na myśleniu o biznesie pod kątem potrzeb klientów i ich satysfakcji - w tym momencie klienci są numerem 1. Nie jest najważniejsze, aby nakłonić klientów do płacenia za produkt, ale pokazać im, że zaspokaja on ich potrzeby. Marketing to bardzo głęboki temat, który ma wiele różnych koncepcji, technik, metod i teorii. Najbardziej znanymi są koncepcje miksu marketingowego 4P i 7P. Organizacja zawsze dąży do wykorzystywania miksu marketingowego w celu opracowania jak najskuteczniejszej strategii marketingowej. W latach sześćdziesiątych XX wieku amerykański marketer, E. Jerome McCarthy, tworzył podstawy tej teorii za pomocą miksu marketingowego 4 P (McCarthy 1975). Produkt (ang. Product) Produkt/usługa powinny spełniać swoje zadania, działać i być tym, czego oczekują konsumenci. Lokalizacja (ang. Place) Produkt powinien być widoczny i dostępny w miejscu, w którym konsument może z łatwością dokonać zakupów. Może to być duży sklep przy głównej ulicy, mały sklep w centrum handlowym, rynek, czy sklep internetowy. Cena (ang. Price) Produkt/usługa powinna zawsze przedstawiać wysoką wartość za przystępną cenę. Nie oznacza to koniecznie, że powinno to być najtańsze lub najdroższe rozwiązanie; jednym z głównych założeń koncepcji marketingowej jest założenie, że klienci zazwyczaj chętnie płacą nieco więcej za produkt lub usługę, która dobrze działa i jest bardziej długotrwała. Promocja (ang. Promotion)

Reklama, Public Relations, promocja sprzedaży, sprzedaż tradycyjna i ostatnio Social Media są kluczowymi narzędziami komunikacyjnymi dla organizacji. Narzędzia te powinny być wykorzystywane do przekazywania informacji właściwej publiczności w sposób, który najbardziej dla niej odpowiedni. Promocję należy dostosować do grupy docelowej. Jeśli w Twojej grupie znajdują się osoby po 50 lub 60 roku życia, najprawdopodobniej nie będą śledzić Cię na Facebooku lub Instagramie, ale być może przyjdą do Ciebie na rynek i kupią produkt bezpośrednio. Imprezy promocyjne są niezbędne, ale muszą dotrzeć do grupy docelowej. Tworząc plan marketingowy spróbuj wykorzystać wszystkie możliwe kanały i nie przegapić niczego, co może zbliżyć Cię do klienta. W dzisiejszych czasach kluczem do sukcesu jest technologia, ale tradycyjne sposoby promocji firmy działają tak samo efektywnie - wszystko zależy od klienta i od tego, jak dobrze przygotowana jest kampania. Jeśli chcesz dotrzeć do młodych ludzi z Wielkiej Brytanii, zdecydowanie musisz pomyśleć o mediach społecznościowych. Mówiąc o mediach społecznościowych, czy zastanawiałeś się, co może ci zaoferować dobrze zaprojektowana i łatwa w obsłudze strona? Przyciąganie potencjalnych klientów codziennie, którzy są w stanie zobaczyć Twoją ofertę i bieżące promocje. E-handel jest najlepszym sposobem realizacji planu marketingowego.

Przykłady mediów społecznościowych i tradycyjnych kanałów marketingowych: Facebook Instagram Pinterest YouTube Twitter Strony Internetowe Webinaria Media społecznosciowe Tradycyjne kanały marketingu Gazeta Promocja (kup 2 a jedno weź za darmo) Telewizja Radio Wydarzenia związane z produktem Targi związane z produktem Reklamy Billbordy Na które segmenty rynku powinni zwrócić uwagę producenci roślin leczniczych? Naturalnymi składnikami produktów zdrowotnych są m. in.: surowce, takie jak rośliny lecznicze i aromatyczne (MAP) ekstrakty składniki aktywne, które są stosowane jako materiały wyjściowe dla produktów farmaceutycznych. Segmenty rynku naturalnych produktów zdrowotnych dzielą się ze względu na: ich zastosowanie na rynku europejskim (produkty lecznicze i suplementy diety) rodzaj gatunku (tropikalny, podzwrotnikowy lub umiarkowany).

Który segment powinieneś wybrać zależy od tego, jak dobrze możesz spełnić jego wymagania. Aby odpowiedzieć na jego potrzeby, musisz zbadać rynek przed rozpoczęciem tworzenia strategii marketingowej. Ziołowe produkty lecznicze a suplementy diety Z pewnością istnieje wyraźna różnica między produktami leczniczymi a suplementami diety. Dzieje się tak ze względu na kilka kwestii granicznych, oraz odmiennej klasyfikacji produktów w różnych krajach. Na przykład produkt zawierający kurkumę (Curcuma longa) może być klasyfikowany jako suplement diety, ale również jako ziołowy produkt leczniczy. Jest to związane ze składnikami aktywnymi lub związkami, które je zawierają, a co najważniejsze, z tym, jak są one wprowadzane do obrotu. Najważniejszym powodem do kategoryzacji tych dwóch segmentów jest to, że istnieją duże różnice w odnoszących się do nich przepisach. Z powodu tych różnic prawnych, aby dostać się na rynek, trzeba wybrać odpowiedni sposób i być świadomym istotnych różnic. Oprócz różnych wymogów prawnych, droga do wprowadzenia produktu na rynek różni się również w przypadku nowych składników. Każdy konkretny rynek ma również własne trendy i profile konkurencji. Możesz uzyskać dostęp do określonego rynku za pośrednictwem firm oferujących podobne produkty, wśród importerów, dystrybutorów i przetwórców, ale ważne jest dostosowanie strategii do konkretnego konsumenta.

Jakimi kanałami możesz sprzedawać swoje naturalne składniki produktów leczniczych? Główne kanały rynkowe dla naturalnych składników produktów zdrowotnych Europejscy importerzy i dystrybutorzy jako najważniejszy punkt wejścia na rynek Ogólnie rzecz biorąc, najważniejszymi punktami wejścia na rynek są europejscy importerzy i dystrybutorzy. Mogą one posiadać w ofercie do nawet 500 gatunków, łącznie z innymi składnikami i materiałami syntetycznymi. Ich funkcje to m. in: globalne zaopatrzenie analiza i kontrola jakości poprawianie produktu mieszanie dokumentacja produktu sprzedaż przetwórcom i producentom wyrobów końcowych. Możesz handlować swoimi naturalnymi składnikami za pośrednictwem ogólnych lub specjalistycznych graczy. Obydwa typy graczy mogą być interesujące dla Ciebie, w zależności od: wielkości firmy rodzaju dostarczanych produktów wymaganej certyfikacji i dokumentacji.

W całej Europie główni importerzy, dystrybutorzy i przetwórcy poszerzają swoją gamę produktów i coraz częściej pracują na różnych poziomach. Dywersyfikacja jest wynikiem fuzji producentów wyrobów gotowych i wysokich kosztów związanych z przestrzeganiem wymogów prawnych. Niektórzy z nich przechowują szeroką gamę konwencjonalnych, ekologicznych składników, wykorzystywanych do produkcji kosmetyków, suplementów diety i ziołowych produktów leczniczych. Przykład to: przetwórcy tacy jak Naturex z Francji i Indena z Włoch traderzy, tacy jak grupa Martin Bauer dystrybutorzy tacy jak IMCD. Należy pamiętać, że jeśli Państwa produkt jest produktem wysokiej jakości, firmy tego typu są dobrą opcją wejścia na rynek. Nawet jeśli obecnie specjalizacja staje się coraz mniej powszechna, nadal istnieją pomioty, które specjalizują się poprzez: kierowanie sprzedaż tylko do jednego sektora, na przykład: składników do suplementów diety, kosmetyków lub ziołowych produktów leczniczych ograniczanie oferty produktowej i zmniejszenie ilości produktów, przy równoczesnym skupianiu się na wysokiej jakości, np. poprzez oferowanie produktu z określonego regionu, wytwarzanie ekstraktów lub substancji aktywnych oferowanie składników, które posiadają certyfikaty takie, FairWild i różnych innych znaków uczciwego handlu. Odniesienia 1. http://articles.bplans.com/want-to-grow-your-business-here-are-8-creative-ways-toget-more-customers/ 2. https://www.theguardian.com/small-business-network/2014/feb/19/startupscompetition-james-caan 3. http://www.businessofapps.com/data/app-statistics/ 4. http://startups.co.uk/marketing-your-start-up-how-to-get-new-customers/ 5. http://fortune.com/2016/04/18/startups-entrepreneurs-success-competition/ 6. https://www.entrepreneur.com/businessideas/herb-farm 7. https://www.forbes.com/sites/thesba/2014/01/21/7-big-things-a-start-up-musthave-to-succeed/#6555851877e0 8. https://www.entrepreneur.com/slideshow/299808 9. http://apps.who.int/medicinedocs/en/d/js4950e/1.html 10. http://businessacademy.network/business-models-business-strategy-innovation/

Rozdział 5: Kwestie prawne, finansowanie i tworzenie sieci kontaktów Zanim założysz swój biznes w sektorze roślin leczniczych, wiesz już, że musisz przygotować wiele dokumentów, przeprowadzić specjalne badania i opracować biznesplan. Dodatkowo, oczywiście musisz się upewnić, że masz prawo prowadzić swoją działalność w tym konkretnym sektorze i w określonym miejscu (miasto, kraj itp.). Prawodawstwo Unii Europejskiej dotyczące produktów leczniczych jest bardzo złożone, a jego podstawa jest związana z potrzebą uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, co musi nastąpić przed wprowadzeniem leku na rynek. Głównym celem jest ochrona zdrowia publicznego poprzez zachęcanie do wysokiej jakości, skuteczności i bezpieczeństwa. Wszystkie główne wymagania i procedury przedstawione są w rozporządzeniach zawartych w "Zasadach rządzących produktami leczniczymi w Unii Europejskiej". Uwzględniono wiele danych liczbowych popartych innymi publikacjami, takimi jak wytyczne dobrej praktyki produkcji (GMP). (www.omicsonline.org) Rośliny lecznicze są od wielu lat wykorzystywane we wszystkich częściach świata przez młodzież i starsze pokolenie. Mimo to w XX wieku wprowadzono surowe przepisy dotyczące leków ziołowych w środowisku prawnym. Ramy regulacyjne UE obejmują szczególne wymogi dotyczące ziołowych produktów leczniczych (HMP), które są niezależne od ich statusu prawnego: tradycyjny ziołowy produkt leczniczy (THMP) lub produkty oparte na dowodach klinicznych - ugruntowane zastosowanie (WEU). Zdając sobie sprawę z tego, jak trudne może to być dla Państwa, chcielibyśmy przedstawić kilka informacji dotyczących kwestii prawnych i finansowych. Kwestie prawne Europejskie prawo farmaceutyczne klasyfikuje produkty ziołowe jako "normalne" produkty lecznicze, jeśli udowodni się, że zapobiegają one chorobie lub pomagają przywrócić, skorygować lub usprawnić wybrane funkcje fizjologiczne. W zależności od zastosowania i przygotowania produktu można go stosować w różny sposób. Herbatę z mięty pieprzowej można na przykład traktować jako żywność lub lek. Innym przykładem jest ekstrakt senesu, który musi być uznany za lek ze względu na jego działanie farmakologiczne. Składniki ziołowych produktów leczniczych i zachodzące zmiany mają stały wpływ na ocenę regulacyjną. Jest to również trudne dla agencji ochrony zdrowia i władz krajowych. Od dłuższego czasu roślinne produkty lecznicze stanowią część dziedzictwa kulturowego i to może być jednym z powodów, dla których produkty te są nadal szeroko stosowane w Niemczech - czyli w kraju, gdzie ten rynek rozwija się bardzo szybko. Z ostatnich badań wynika, że ponad 70% niemieckiej populacji przyznało, że używało naturalnych ziół/medykamentów, a poza tym ich pierwszym wyborem w przypadku leczenia większości drobnych chorób lub zaburzeń są ziołowe produkty lecznicze.

Podczas gdy łączny rynek europejski wynosi 39%, Niemcy mają największy udział pod względem wartości, przed Francją (29%), Włochami (7%), Polską (6%) i Wielką Brytanią (6%). Ziołowe produkty lecznicze znajdują się w czołówce 200 spośród 2000 najczęściej przepisanych leków, które w 2000 r. były refundowane przez państwowe ubezpieczenia zdrowotne. Przykładem może być np. produkt składający się z drożdży sacharomycesowych, stosowany w objawowym leczeniu biegunki, zajmuje 51 pierwsze miejsce z 1,5 mln recept, gdzie najpopularniejszy lek Loperamid, znajduje się na pozycji 145 z 851 000 recept. Z drugiej strony najważniejsze zioła to liście miłorzębu, dziurawiec, bluszcz (Hedera helix), jemioła, głóg, i kasztan. Prezentowane dane pokazują, że przy tworzeniu profesjonalnych produktów ziołowych należy pamiętać, że są one słusznie sklasyfikowane jako produkty lecznicze, ponieważ są stosowane jako takie. Jednocześnie ważne jest, aby wiedzieć, że istnieją leki ziołowe, które mogą stanowić zagrożenie nawet przy prawidłowym stosowaniu. Tego rodzaju zagrożenia dla ludzi i zwierząt są zazwyczaj umiarkowane i można ich uniknąć poprzez odpowiednie etykietowanie. Problemem, który można zaobserwować jest to, że istnieje potencjalna interakcja pomiędzy ziołowymi produktami leczniczymi a konwencjonalnymi lekami. Najbardziej widoczny przykład to dziurawiec. W takim przypadku należy dokładnie zdiagnozować ryzyko. Kluczowe znaczenie ma zrównoważenie potencjalnych korzyści i wyraźne oznakowanie produktu dla konsumentów i pracowników służby zdrowia w celu ochrony zdrowia publicznego. Te szczególne wyzwania zostały dostrzeżone podczas ósmej międzynarodowej konferencji organów regulacyjnych ds. narkotyków (ICDRA), która odbyła się w Bahrajnie w 1996 roku. Państwa członkowskie WHO zachęcono do ustanowienia grup ekspertów ds. leków ziołowych w ich własnych krajach i regionach oraz do uaktualnienia ustawodawstwa krajowego w celu umożliwienia rejestracji ziołowych produktów leczniczych. Potwierdzono to ponownie podczas IX ICDRA w Berlinie w 1999 roku ". (http://apps.who.int/medicinedocs/en/) Podsumowując wszystkie fakty, europejskie doświadczenia pokazują, że ziołowe rośliny lecznicze są odpowiednio przypisane do grupy produktów leczniczych. Spowodowane jest to tym, że stosowany są tak samo jak każdy inny lek. Ryzyko, które może się pojawić, musi być zidentyfikowane i oznakowane tak, jak w przypadku każdego innego materiału medycznego. Finansowanie i tworzenie sieci kontaktów Unia Europejska co roku proponuje finansowanie w formie kredytów preferencyjnych i dotacji dla wielu różnych sektorów. Główne obszary, które mogą być objęte wsparciem UE to: edukacja, zdrowie, ekosystem, ochrona konsumentów, ochrona środowiska, przedsiębiorczość, rolnictwo, pomoc społeczna i humanitarna. Wszystkie programy finansowania są zarządzane zgodnie z bardzo surowymi przepisami i regulacjami prawnymi, które pomagają zapewnić odpowiednią kontrolę. Kontrola dotyczy głównie tematu związanego z funduszami - w jaki sposób są one wykorzystywane, przez kogo i kiedy. Fundusze muszą być wydawane w sposób przejrzysty - dostępny dla wszystkich. Proces finansowania UE jest bardzo złożony, ponieważ istnieją różne rodzaje programów

prowadzonych przez różne podmioty. Każdy projekt ma określoną grupę docelową, do której może być skierowany. Projekty są podzielone według tematu, czasu trwania, grupy docelowej i lokalizacji. Ponad 76% budżetu UE jest zarządzane przez Państwa Członkowskie. Obejmuje to fundusze strukturalne, z których finansowane są regionalne przepisy, szkolenia, wsparcie społeczne, a także rolnictwo (wsparcie dla rolników). Dwa główne rodzaje finansowania (www.eubusiness.com) Dotacje - dotyczą konkretnego projektu. W większości przypadków, po publicznym ogłoszeniu zwanym "konkursem". W tym przypadku część środków jest przekazywana przez UE, a część z innego źródła. Zamówienia publiczne - Zamówienia obejmują konkretny obszar, taki jak: pomoc techniczna i szkolenia, doradztwo, organizacja konferencji, zakup sprzętu informatycznego itp. Środki przyznawane w drodze zaproszenia do składania ofert. 28 komisarzy UE ma obowiązek i odpowiedzialność dopilnować, aby wszystkie środki były wydawane prawidłowo i wykorzystywane w odpowiedni sposób. Istnieje również wiele funduszy UE, którymi zarządza się na poziomie krajowym - znajdują się one pod kontrolą odpowiednich instytucji krajowych, które mogą przeprowadzić audyt. Beneficjenci funduszy: Małe przedsiębiorstwa Organizacje pozarządowe i organizacje społeczne Grupy, które mają pomysł, ale nie mają wystarczającego wsparcia finansowego Osoby z pomysłami na biznes Startupy Niepełnosprawni Naukowcy W ramach budżetu UE w latach 2007-2013 przeznaczono ponad 53 mld EUR na badania naukowe, związane głównie z siódmym priorytetem. Dotacje dostępne są w formie dofinansowania badań naukowych związanych ze współpracą naukową, rozwojem innowacyjnych idei i zwiększaniem potencjału.

Rolnicy Większość osób prowadzących gospodarstwo rolne nie jest świadoma potencjalnych korzyści. Większość z nich kwalifikuje się do otrzymywania dopłat bezpośrednich. Podobnie jak każde inne wsparcie wymaga ono przestrzegania niektórych zasad, takich jak na przykład: przestrzeganie norm związanych z ochroną środowiska, dobrostanem zwierząt i bezpieczeństwem żywności. Dwa główne rodzaje finansowania: - Program "Uczenie się przez całe życie" - możliwości studiowania i uczenia się w ramach programu Erasmus, wsparcie dla studentów, nauczycieli, osób dorosłych, ERASMUS+. - Program "Młodzież w działaniu" - możliwość wyjazdu za granicę w celu podjęcia pracy lub wolontariatu. Rynek w Europie jest bardzo szeroki - może objąć wszystkie sektory. Sektor medyczny związany jest z różnorodnymi i dobrze udokumentowanymi roślinami leczniczymi. Faktem jest, że w Europie zarówno licencjonowane, jak i nielicencjonowane produkty lecznicze są dostępne dla klienta. Z punktu widzenia zarówno suplementów diety, jak i leków bez recepty, rynek produktów HMAP jest uważany za jeden z wiodących sektorów w Europie. W 1994 r. roczny obrót ze sprzedaży leków ziołowych OTC wyniósł 6 mld USD, a w 1997 r. wzrósł do 7,5 mld USD, wzrastając w tempie od 10 do 15 % rocznie. Wielkość sprzedaży na europejskim rynku licencjonowanych leków ziołowych oszacowano w 1997 r. na ponad 475 mln USD, przy czym największa sprzedaż dotyczyła trzech produktów na bazie miłorzębu (Ginkgo biloba). W ciągu ostatnich 10 lat nastąpił spadek sprzedaży produktów ginkgo w Niemczech, jednym z najbardziej rozwiniętych rynków ziołowych (sprzedaż spadła z 9,9 mln w 1993 r. do 8,5 mln w 1997 r.). Natomiast w przypadku innych ziół odnotowano wzrost sprzedaży. Przykładem może być dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum), który odnotował gwałtowny wzrost sprzedaży z 2,6 do 8,5 mln w latach 1993-1997. Wiodące produkty ziołowe odnotowujące najwyższą sprzedaż pochodziły z ginkgo, żeń-szenia, czosnku, dziurawca, wiesiołka i jeżówki.

Odniesienia 14. http://www.eubusiness.com/funding 15. https://www.slideshare.net/mti2/innoversity-challenge-durf-denkencommunitymagazine-ugent?next_slideshow=1 16. https://venturebeat.com/2016/10/09/b2b-startups-do-you-know-the-new-go-tomarket-rules/ 17. https://www.forbes.com/sites/martinzwilling/2012/09/16/10-reality-checks-beforestarting-your-own-business/#2319398d3dd9 18. https://www.cbi.eu/market-information/natural-ingredients-healthproducts/trends/ 19. https://www.hpra.ie/docs/default-source/publications-forms/guidancedocuments/ia-g0046-guide-to-good-distribution-practice-of-medicinal-products-forhuman-use-v2.pdf?sfvrsn=8 20. http://www.ema.europa.eu/ema/index.jsp?curl=pages/about_us/general/general_c ontent_000264.jsp 21. https://odyb.net/discoveries/medicinal-plants/ 22. https://www.omicsonline.org/open-access/regulation-of-herbal-traditionalmedicinal-products-in-the-european-union-2167-7689-1000142.pdf 23. https://www.investopedia.com/terms/b/businessmodel.asp 24. https://plus.google.com/events/c2irvmittvt9b9t4fkj7j9tnl38 25. http://time.com/4014596/startups-guide/

Rozdział 6: Internacjonalizacja i innowacyjność w startupach. Innowacje i Internacjonalizacja Czy internacjonalizacja i innowacja są ważne? Tak, są bardzo ważne jeśli chcesz aby Twój biznes się liczył i rozwijał. Internacjonalizacja - proces, dzięki któremu firma rozwija działalność poza krajowym rynkiem - realizowana jest z kilku powodów Udana internacjonalizacja wymaga ostrożnej strategii wejścia i zdolności do radzenia sobie z różnymi problemami. Międzynarodową internacjonalizację firm mogą wspierać różne organizacje publiczne i prywatne, w tym Izby Handlowe za granicą. Prosty przykład: Bob Marley umiędzynarodowił reggae, rozpowszechniając go na całym świecie. Jakie korzyści daje firmie zaistnienie na arenie międzynarodowej? wejście na nowe rynki produkcji zmniejszenie kosztów i zwiększenie konkurencyjności wykorzystanie własnych kluczowych kompetencji na nowych rynkach podział ryzyka na większy rynek wykorzystanie niższych kosztów pracy, niższego opodatkowania, tańszych zasobów naturalnych czasami, umożliwia rozwój gdy rynek krajowy staje się zbyt mały. Firmy na ogół zaczynają działać za granicą, najpierw eksportując swoje produkty/usługi, potem zakładając oddziały i zatrudniając przedstawicieli handlowych w innych krajach, a kolejnym krokiem jest zakładanie zakładów produkcyjnych. Docelowo przedsiębiorstwa międzynarodowe mogą się rozwinąć w: Międzynarodowe korporacje (MNC): przedsiębiorstwo, które prowadzi łańcuch produkcyjny w więcej niż jednym kraju. Siedziba główna znajduje się zazwyczaj w miejscu, w którym

firma została założona (kraj macierzysty), a jednocześnie w miejscu łatwo dostępnym. Możliwe jest również, jej działania prowadzone są w więcej niż jednym kraju. Korporacje ponadnarodowe (TNC): korporacja MNC, która nie utożsamia się z żadnym konkretnym narodem - otwarta na świat, nabywa prawdziwie międzynarodowe (tzn. nie zależne od kraju) cechy i wysoką reaktywność lokalną. 2. Gdzie firmy prowadzą działalność międzynarodową?

Jak zaistnieć za granicą? Główne strategie umożliwiające wejście na rynki zagraniczne to m. in.: Eksportowanie produktów firmy na zagraniczny rynek jest możliwe tylko przy wsparciu brokerów handlowych. Licencjonowanie procesu produkcyjnego i marketingowego przedsiębiorstwa lub żądanie uiszczenia opłat licencyjnych za użytkowanie posiadanych aktywów i zasobów.

Franchising przedsiębiorstwa. Prowadzenie produkcji i sprzedaży bezpośrednio za granicą. a) Poprzez "podejście wielonarodowe" i dostosowanie się do lokalnego rynku b) poprzez "globalne podejście" i masowe wprowadzanie na rynek tego samego produktu Czym jest Innowacja? Czy jest potrzebna? Czy jej potrzebuję? Tak, i jeszcze raz Tak! Posłuchaj" słów Steve' a Jobsa i odkryjesz, co odróżnia prawdziwych innowatorów od pozostałych. Wszystko sprowadza się do punktów. Steve Jobs był amerykańskim przedsiębiorcą, wynalazcą i projektantem przemysłowym. Jobs był przewodniczącym, dyrektorem naczelnym i współzałożycielem Apple Inc.:

Nie nie możesz łączyć punktów patrząc w przyszłość; można je jedynie łączyć patrząc wstecz. Trzeba więc ufać, że w jakiś sposób wydarzenia te połączą w przyszłości. Musisz w coś wierzyć w przeczucie, przeznaczenie, życie, karmę, w cokolwiek. To podejście nigdy mnie nie zawiodło i wiele zmieniło w moim życiu. Steve Jobs Czym więc jest innowacyjność? Te inne punkty, te, których brakuje. Punkty, które ludzie widzą, że nie są tymi, które chcemy zmieniać, punkty, które sprawiają, że świat idzie naprzód to te, które możemy nazwać "innowacyjnością". Poruszanie się do przodu wiąże się ze zmianami a przede wszystkim z innowacyjnymi zmianami. Trzeba być innowacyjnym i działać globalnie. Na całym świecie, co roku, pojawia się ponad 100 milionów nowych firm (dużych i małych). Biorąc pod uwagę statystyki, przekłada się to na około 11.000 uruchomionych w każdej godzinie startupów, więc jeśli jeden dzień to tylko 24 godziny można sobie wyobrazić, ile pomysłów pojawia się codziennie! W tym dynamicznie rozwijającym się środowisku, aby początkujące firmy mogły nadal wprowadzać innowacje muszą być inne - oryginalne, jeśli chcą przetrwać i utrzymać się na rynku. Każdego dnia pojawiają się tysiące nowych firm, więc firmy rozpoczynające działalność nie mogą sobie pozwolić na to, by spocząć na laurach i nie eksperymentować ani nie wprowadzać innowacji. Muszą oni mieć otwarte oczy i uszy, nieustannie sprawdzać co dzieje się wokół nich na rynku i co robią ich konkurenci lub nowi gracze. Biorąc pod uwagę tempo, w jakim technologia staje się dziś przestarzała, wystarczy jedno nowe lub przełomowe odkrycie, aby cały biznes zniknął z dnia na dzień, co prowadzi do całkowitego marnotrawstwa wszystkich zasobów, czasu i wysiłku włożonego w budowę firmy. Nie ma więc większych szans, że możesz liczyć na "tak zwany" innowacyjny produkt, który pozwoli Ci utrzymać startup, jeśli innowacja nie będzie Twoim priorytetem na co dzień. Innowacyjność może przynieść wiele korzyści Twojemu biznesowi i dużym firmom, które na początku tez były startupami. Innowacyjność: Daje Ci wyjątkową przewagę nad konkurencją. Opracowanie totlanie nowego, rewolucyjnego produktu, daje firmie przewagę nad konkurencją i pomaga w zostaniu liderem na rynku.

Pomyślmy chwilę o przypadku firmy Apple Inc., która od czasu jej wprowadzenia na rynek, od dziewięciu lat pozostaje liderem w branży. Apple nieustannie wprowadza nowości, które różnią się na tle innych producentów smartfonów. Innowacyjność jest najważniejszą cechą w sektorze komunikacyjnym, a nie tylko tam. Inny doskonały przykład to Uber (zamówienie samochodu z kierowcą za pomocą aplikacji, gdzie przejazd jest płatny kartą kredytową), który całkowicie zakłócił pracę taksówkarzy, zdołał utrzymać pozycję lidera na rynku, ponieważ nieustannie wprowadza innowacje i stwarza nowe możliwości dla klienta. Od współużytkowania pojazdów po samochody klasy premium, firma zdobyła pozycję lidera na każdym rynku, na którym działa. Teraz Uber tworzy również usługę udostępniania samolotów - czy nie jest to świetny przykład innowacji? Wiele osób zamiast zamawiać taksówkę zamawia Uber za pomocą aplikacji i nie martwi się o płatności gotówką, jak że wszystko odbywa się za pomocą karty kredytowej. Sprawia, że startupy się rozwijają Jeśli innowacyjność jest kluczowym aspektem Twojej firmy, ułatwia to rozwiązywanie problemów i podejmowanie wielkich wyzwań. Czy wiesz, że firma Google przeznacza dla wszystkich specjalną godzinę lub dzień w każdym dziale na innowacje - w tym czasie ludzie eksperymentują i tworzą nowe możliwości/pomysły. Nie wymaga to od firmy żadnych dodatkowych kosztów, ale dzięki temu daje szansę na zrobienie czegoś nowego i oryginalnego. Wiele z ich innowacyjnych produktów, takich jak Hangout, Mapy, itp. to pomysły pracowników.

Tworzy bariery wejścia dla konkurentów Bycie innowatorem jest najlepszym sposobem bycia na czele i pozostania liderem w branży. Jednak jeden dobry pomysł może szybko znaleźć tysiące zwolenników, także myśl i rozpocznij swoją działalność już dzisiaj. Innowacyjność to przyszłość. Umozliwia konkurencję z większymi, dobrze rozwiniętymi przedsiębiorstwami. Duże przedsiębiorstwa mogą wyprzedzać nowopowstałe firmy poprzez systematyczne podejście do innowacji i uczenia się. Aby móc z nimi konkurować, firmy rozpoczynające działalność muszą być krokiem do przodu i adoptowac kulturę innowacji.

- PAMIĘTAJ Z badań wynika, że 95% nowo powstających firm w ciągu pierwszego roku upada z powodu braku nowych pomysłów - ze względu na brak innowacji. Klienci proszą o nową aplikację, nowe aktualizacje i nowe tematy, więc jako firma dbająca o ich potrzeby musisz śledzić rynek i dawać to, o co proszą. Jest rzeczą oczywistą, że każdy startup musi podjąć kroki związane z innowacyjnością, jeśli celem jest wyprzedzenie konkurentów i utrzymanie swojej pozycji. Wyobraź sobie, że masz 6-osobowy zespół i jeśli każda osoba w zespole koncentruje się na innowacyjności, nikt nie może powstrzymać Cię przed osiągnięciem szczytu i utrzymaniem się tam jak najdłużej. NOWE TECHNOLOGIE - NOWY RYNEK - NOWI KLIENCI - NOWA KONKURENCJA Czy mam z tym problem, czy jest to dla mnie nowe wyzwanie? Czy potrafię to zrobić? Zdecydowanie musisz myśleć, że masz nowe wyzwania i osiągniesz swoje cele. TECHNOLOGIA? W dzisiejszych czasach niemal wszystko jest połączone z technologią i nawet jeśli nie zdajesz sobie z tego sprawy, korzystaż z niej co chwilę (komputer, zegarki, samochody, telefony, telewizja, Internet, Internet, szkoła, komunikacja, kucharstwo itp.) Teraz chcesz stworzyć coś nowego i wspaniałego, własny startup. Bądź świadomy, że bez technologii jest to praktycznie niemożliwe. Dlaczego? Bo trzeba działać szybko! Wiadomości e-mail są szybsze niż listy. Ponieważ możesz mieć spotkania z ludźmi z całego świata - wideokonferencje są tańsze niż loty i możesz uczestniczyć w nich nawet w nocy lub wczesnym rankiem. Ponieważ musisz śledzić wszystkie swoje dochody i wyniki finansowe. Najprostszym sposobem na to nie jest już kalkulator i kartka papieru - teraz używamy Excela.

Ponieważ możesz porozmawiać ze swoimi współpracownikami z innego miasta, kraju czy nawet kontynentu poprzez Skype lub Hangouts, które są całkowicie darmowe! Ponieważ teraz wszyscy korzystamy z aplikacji, a ludzie ich potrzebują, gdyż ułatwia to życie i może sprawić, że Twój produkt będzie wszędzie tam, gdzie znajdują się Twoi klienci. Całkowita liczba pobrań aplikacji mobilnych w 2017 r. - 197 mld (prognoza) (Statista) Całkowita liczba aplikacji pobieranych z aplikacji ios w 2016 r. 25 mld (źródło: App Annie) Ważne jest, aby pamiętać: Nie zaczynaj od technologii, zacznij od ludzi! Jeśli Twoi pracownicy zrozumieją szerszy kontekst firmy i jej wizję na przyszłość, łatwiej będzie im zrozumieć i wspierać potrzebę przyjęcia nowych technologii. Po pierwsze, wyjaśnij zespołowi, co to jest nowa technologia i dlaczego jest ona ważna, a następnie zacznij wdrażać tę technologię. Rozumienie technologii. Daj sobie i swojemu pracownikowi czas na poznanie nowego oprogramowania, aplikacji lub sposobu wykonywania zadań. To może zająć chwilę i być nudne lub frustrujące na początku, ale dostaniesz się tam i będziesz dumny z siebie, że to zrobiłeś. Technologie mają nam pomóc, a nie utrudnić życie. GLOBALIZACJA - dokąd pujść i jak tam dojść? Używaj technologii i zostań zauważony! Znajdź swojego klienta (może Twój klient jest w Niemczech lub we Włoszech?) Znaleźć niszę (może jeszcze czegoś brakuje w Hiszpanii czy na Węgrzech?) Sprawdź wszystkie zalety i wady gospodarcze w innym miejscu, ponieważ może być tam znacznie taniej lub drożej (miasto, kraj i kontynent)

Misją globalizacji jest zwiększenie dostępności do handlu międzynarodowego. Z biznesowego punktu widzenia, jednym z efektów globalizacji jest poszerzenie rynków zbytu. Oznacza to, że przedsiębiorstwo, które wcześniej sprzedawało swoje towary wyłącznie na rynku krajowym, może rozpocząć sprzedaż produktów do innych krajów. Jednym z przykładów rozszerzonych rynków jest przemysł motoryzacyjny. Mercedes, Volkswagen, Ford działają na całym świecie dzięki globalizacji. Nie bójcie się niepowodzenia bo to jest droga do sukcesu! Nie bój się i idź zacznij działać globalnie! Wpływ technologii na globalizację został poddany szeroko zakrojonym badaniom i nadal tak będzie ponieważ technologia rozwija się szybciej niż globalizacja. Poniżej znajdują się dwie nieco różne interpretacje globalizacji: Globalizacja odnosi się do procesów, które zwiększają ogólnoświatową wymianę zasobów narodowych i kulturowych. Postępy w infrastrukturze transportowej i telekomunikacyjnej, w tym rozwój Internetu, są głównymi czynnikami globalizacji, generującymi dalszą współzależność działalności gospodarczej i kulturalnej. Gdy firma rozszerza swoją działalność na skalę międzynarodową, mamy efekt kuli śnieżnej - im więcej krajów obejmuje, tym więcej ma potencjalnych klientów. Rozwijając infrastrukturę, Twoja firma podąża za tym trendem. Globalizacja jest również niezwykle konkurencyjną strategią. Jeśli jesteś w miejscu gdzie nie ma jeszcze konkurencji, to jest to duża przewaga biznesowa. Po prostu, jeśli chcesz rozwijać swoją firmę, musisz uznać globalizację za realną szansę. Oczywiście, można znaleźć ludzi, którzy powiedzą, że globalizacja nie jest dobrym krokiem, ale to wy jesteście tymi, którzy dokonują wyboru. Na przykład niektórzy zwolennicy mówią, że globalizacja tworzy nowe rynki i bogactwo oraz promuje większą integrację kulturową i społeczną poprzez eliminację barier; z drugiej strony niektórzy krytycy obwiniają eliminację barier za osłabianie krajowych polityk i kultur oraz destabilizację rynków pracy. Podobnie niektórzy zwolennicy zwracają uwagę na rosnące gospodarki biednych krajów, które czerpią korzyści z firm, minimalizujących koszty; niektórzy krytycy twierdzą jednak, że takie posunięcia mogą obniżyć standard życia w krajach rozwiniętych poprzez eliminację wielu miejsc pracy.

BARDZO WAŻNE! Poznaj KLIENTÓW - bez nich nie odniesiesz sukcesu, ponieważ musisz komuś sprzedać swoją usługę lub produkt! Skąd oni pochodzą? Czego potrzebują? Jaki jest ich wiek? Ile pieniędzy mogą wydać na początku? Czy będą promować Twój produkt, jeśli im się spodoba? Czy będą z niego korzystać codziennie, co miesiąc, czy może raz w roku? Czy są to studenci, robotnicy, pracownicy, rodziny, nastolatki, seniorzy czy może duże firmy? Jeśli nie wiesz jak znaleźć nowych klientów, damy Ci kilka pomysłów: Jeśli chodzi o twój rejon, wyjdź z wygodnej strefy. Jeśli masz kłopoty z poszerzaniem bazy klientów, możesz przypadkowo zawężać swoją uwagę, a tym samym pomijać potencjalnych nowych klientów. Jeśli prowadzisz swoją działalność w ten sam sposób, co zawsze, nie jest zaskoczeniem, że masz kłopoty z dotarciem do nowych klientów. Tworzenie "mapy relacji". Zbuduj "mapę relacji", która będzie pasowała do Twoich najsilniejszych obszarów, w których istnieje największe zapotrzebowanie na Twój produkt lub usługę. Ta mapa pomoże Ci wskazać, czego potrzebujesz, aby dotrzeć do potencjalnych klientów. Zaprezentuj się na wydarzeniu lub zorganizuj spotkanie branżowe Masz dużo doświadczenia w swojej dziedzinie - dlaczego nie angażujesz się w życie społeczne? Dzieląc się swoimi doświadczeniami i angażując się w branżę na poziomie lokalnym, będziesz miał okazję rozwijać swoje relacje, a także reputację eksperta i lidera branży. Spróbuj zaoferować bezpłatne testy, produkty, usługi dla nowych klientów. Inna praktyczna taktyka pozyskiwania nowych klientów? Zaoferuj im bezpłatną wersję próbną produktu. Darmowe próby to doskonały sposób na wejście na rynek, ponieważ przyciągają nowych klientów i pozwalają zdobyć dobre recenzje ", mówi Souny West z CHiC Capital.

Czy KONKURENCJA może Ci pomóc? Tak, może! Nie obawiaj się jej za bardzo, ale bądź na tyle silny, aby je wyprzedzić! Wykorzystaj swoich konkurentów, aby dowiedzieć się więcej o rynku, klientach, ofertach i zmianach w branży. Przyjrzenie się temu, kto mówi o Twoich konkurentach może dać ci wgląd w to, którzy klienci używają produktów podobnych do Twoich. Jeśli Twój produkt oferuje więcej wartości, nie ma powodu, aby nie dotrzeć osobiście do tych osób i zoferować im darmową wersję próbną produktu lub usługi. Facebook umożliwia, za $1, wysłanie wiadomości do nieznajomego, można wysłać tweet do kogoś, skontaktować się z nimi za pośrednictwem ich bloga lub jeśli mamy numer telefonu zadzwonić. Konkurencja w kontekście biznesowym jest albo bezpośrednia, albo pośrednia dla każdego nowo założonego przedsiębiorstwa. Nawet jeśli posiadasz produkt lub usługę biznesową, która jest całkowicie niszowa lub jedyna w swoim rodzaju, nie jest możliwe działanie bez konkurencji. Po założeniu przedsiębiorstwa i wejściu na rynek, kluczem do sukcesu będzie przewaga konkurencyjna. Co sprawia, że ich biznes jest lepszy od biznesu innych ludzi i co to jest ich USP? Musisz znaleźć sposób na wyróżnienie się. Na przykład, firma taka jak Coca Cola nie musi zniechęcać się uruchamianiem instalacji sodowych, jeśli ma własny USP, niszę na rynku, jaką Coca Cola nie przesiąkną. Mała firma produkująca sody, która oferuje naturalne składniki, a szczególnie markę dla dzieci, nie będzie musiała stawić czoła bezpośredniej konkurencji ze strony wielkiej firmy, ponieważ posiada USP. To klucz do wejścia na ruchliwy rynek - co masz do zaoferowania, który odróżnia cię od reszty? Nie bój się innych startupów! Pytasz dlaczego, ponieważ: Wiele z nich podda się i zniknie z rynku... Ty nie! Niektóre z nich poddały się i przestały wprowadzać innowacje... Ty wiesz, że innowacja jest kluczem! Rynki mogą wspierać wielu graczy... A Ty grasz tak dobrze, że będą cię wspierać! One również mają swoje problemy i wyzwania... ale dla Ciebie wyzwania są źródłem motywacji! Odniesienia 1. https://venturebeat.com/2016/10/09/b2b-startups-do-you-know-the-new-go-tomarket-rules/ 2. http://smallbusiness.chron.com/globalization-affect-organizations-businessapproach-20077.html

3. http://searchcio.techtarget.com/definition/globalization 4. https://www.slideshare.net/mti2/the-eight-most-successful-startups-in-europe 5. https://www.slideshare.net/mti2/innoversity-challenge-durf-denkencommunitymagazine-ugent?next_slideshow=1 6. https://www.fastcompany.com/3020950/what-is-innovation 7. https://www.merriam-webster.com/dictionary/innovation 8. https://www.slideshare.net/olgacher/essay-globalization?next_slideshow=1 9. http://hub.n2growth.com/the-impact-of-globalization-on-business/ 10. https://venturebeat.com/2016/10/09/b2b-startups-do-you-know-the-new-go-tomarket-rules/ 11. Chiappelli F, Prolo P, Rosenblum M, Edgerton M, Cajulis OS. Evidence-based research in complementary and alternative medicine II: the process of evidence-based research. Evid Based Complement Alternat Med. 2006;3:3 12. 12. Teece, D. J. (2010). Business models, business strategy and innovation. Long range planning, 43(2), 172-194. 13. https://www.omicsonline.org/open-access/regulation-of-herbal-traditionalmedicinal-products-in-the-european-union-2167-7689-1000142.pdf

Moduł 5 Medyczne zastosowanie roślin leczniczych Biognosis

Rozdział 1: Rośliny lecznicze od starożytności po użytkownika końcowego (Hipokratesa, Theophrastosa Galenusa, innych). Dokumentacja archeologiczna i dokumenty pisemne zawierają źródła dostępne dla badań historii stosowania roślin leczniczych (a także odżywczych i toksycznych). Nawet w mitologii znajdujemy zapis zabiegów ziołowych. Mistrzem medycyny ziołowej uważany jest Centaur o imieniu Chiron, który mieszkał w Pelionie i wykształcił medycznego boga Asclepiusa. (Marketos S. 1997) Apollo dostarcza Asclepius do Chironu. Goltzius, Hendrick, 1590, trawienie. Muzeum Haarlemów, Muzeum Teylerów KG 0249 Godne uwagi są odniesienia do epik Homera, omawiające użycie ziół do celów terapeutycznych lub zapobiegające zatruciom. W Iliadzie, kiedy Diomedes rani Ares, Zeus wzywa lekarza Peionony, który odżywiał wściekłych Aresów używając mleka figowego. W Odyssei czytamy o "nepenthe", który Helen otrzymała z Egiptu i dała Telemachosowi, aby zapomniał o obecności konkurentów w domu ojca. Czarownica Circe, wiedząc wiele o ziołach i ich właściwościach farmaceutycznych, używała tzw. magicznych napojów, aby sprawić, że towarzysze Odysseusa zapomną o swojej misji. Z tego powodu Hermes dał Odysseusowi "molę", aby mógł oprzeć się wpływowi magicznych napojów Chirce (Skaltsa E., 2001). Historia etnofarmakologii sięga wieki wstecz. Pierwsze pisemne odniesienie w zbiorze roślin do celów terapeutycznych zostało przetłumaczone z pisma klinowego i przypisane do Sumeryjczyków w 4000 r. p. n. e. Inne pisemne raporty zostały odkryte w Chinach i Mezopotamii (3000 p. n. e.) oraz Egipcie (2500 p. n. e.). Pierwsza "Botanologia" została napisana w Chinach w 2700 roku p. n. e.. Chińscy uzdrowiciele używali 365 roślin leczniczych. Egipski papirus datowany około 1700 roku p. n. e. wspomina o wielu pospolitych ziołach używanych w medycynie. W epoce Ramzesa III konopie indyjskie

stosowano w leczeniu chorób oczu, wyciąg z maku łagodził płacz niemowląt, a czosnek był znany z właściwości leczniczych. (Benedum J., Loew D., Schiler H. 2006) Hipokrates, znany jako "ojciec medycyny", urodził się w Kosie około 460 roku p. n. e. Jest on uważany za jedną z najwybitniejszych postaci w historii medycyny. Wielki filozof badał naturę ludzką, ciało i jego funkcjonowanie, ale także wpływ klimatu i środowiska na zdrowie. Hipokrates był pod wpływem przed-sokrateskich filozofów, którzy uważali, że świat składa się z czterech pierwiastków: ognia, wody, powietrza i ziemi, związanych z podstawowymi właściwościami ciepła, zimna, suchości i wilgotności, a także kojarzonych ze wszystkimi czterema porami roku. Kategoryzował wszystkie rodzaje żywności i ziół według ich podstawowych atrybutów - a mianowicie: ciepłe, zimne, suche lub mokre i sądził, że dobre zdrowie jest zachowane, gdy właściwości te są w równowadze. Grawer wykonany przez Petera Paula Rubensa, 1638 Larissie w Grecji Posąg Hippocratesa w Hipokrates wykorzystywał rośliny i zioła w medycynie, ponieważ głęboko wierzył w uzdrawiającą moc natury. Spośród około 256 wykorzystywanych przez niego roślin, wiele z nich nadal znajduje się w bazie nowoczesnych leków (Totelin L., 2009). Założycielem botanologii jest Theophrastus. Urodził się on w 372 roku p. n. e. w Eressos, Lesvos, był uczniem Platona i po jego śmierci podążał za Arystotelesem, gdyż bardzo go cenił. Kiedy w 323 r. p. n. e. Arystoteles został oskarżony o brak szacunku i zmuszony do ucieczki do Chalkidy, przekazał swoją bibliotekę Theophrastusowi i powierzył mu kierownictwo szkoły perypackiej. Teofrastus pozostał na wydziale przez 35 lat i w tym czasie głównie uczył, ale też pozostawił wiele rękopisów. Niestety, z całej jego pracy naukowej przetrwały tylko dwie prace botanologiczne, z których pierwsza (chronologicznie) nosi tytuł "On the Causes of Plantants". W swojej pracy Theophrastus połączył wiedzę empiryczną i myślenie filozoficzne (pod względem metodologicznym). Podstawowe zasady badań roślin zostały przyjęte od Arystotelesa, ale Theophrastus sformułował podstawowe pojęcia botanologii i w bardzo szczegółowy i konkretny sposób opisał części roślin, zwracając szczególną uwagę na liście i korzenie. Praca Theophrastusa dotyczy nie tylko botanologii, ale także fitoterapii, ponieważ odnosi się również do ich zastosowań farmaceutycznych. (Biblioteka klasycystyczna, 1980 r.)

Historia plantarum, 1549 Wśród prekursorów fitoterapii można wymienić Heraclidesa Tarantino, słynnego starożytnego greckiego lekarza, który zasłynął w I wieku p. n. e. Był jednym z najważniejszych przedstawicieli szkoły medycznej empiryków, a Galen nazwał go Heraclidesem empirykiem. Używał roślin, zwłaszcza opium, pieprzu i balsamu, a według badań eksperymentował z przygotowaniem antidotum dla trujących roślin (hemlock, hejoscyamus itp.). Za największego farmakologa starożytności uważany jest Pedanios Dioskourides (40-90 AD), który był ważnym lekarzem, farmakologiem i botanikiem z Anazarbos z Cilicii, znany głównie z pięcioczęściowej pracy "De Materia Medica z wielkim wpływem na farmakologię do 1600 roku AD. Od wczesnych lat był szczególnie skłonny do studiowania roślin i ziół, a po zakończeniu studiów lekarskich badał właściwości farmakologiczne wielu roślin, podążając za rzymską armią w różnych krajach śródziemnomorskich, służąc jako lekarz i mając obowiązek leczenia rannych. Dioskourides zarejestrował ponad 1000 substancji farmaceutycznych; większość z nich pochodziła z roślin. Znał właściwości mandrake, jego wartość terapeutyczną i przydatność w premedykacji i narkozie (Scarborough J., 1982).

Dioskorides De Materia Medica Hiszpania 12 i13 wiek Obserwował też i opisywał zjawisko wstrząsu alergicznego wywołanego używaniem leków. Efekt jego pracy sięga co najmniej do okresu renesansu i powszechnie uznaje się, że metody obserwacyjne Dioscouridesa dały mocne podstawy do rozwoju farmakologii. Claudius Galen (Pergamos, 129 - Rzym, 199) zajmował się większością dyscyplin medycznych. Podobnie jak Hipokrates, Galen uważał, że cztery płyny - krew, żółta żółć, czarna żółć i żółć oraz flegma, są zimne lub gorące, mokre lub suche. Aby poradzić sobie z chorobą, konieczne było wybranie leczenia "kontratakowego" o takiej samej intensywności. W ten sposób choroby, które były ciepłe i mokre w trzecim stopniu, leczono terapią zimną i suchą w trzecim stopniu. Jeśli pacjent był przeziębiony i miał katar, stosowano leki i żywność podgrzewaną i suszoną. Przywracając równowagę soków, ciało wracało do stanu "neutralnego". Malowidło na murze ukazujące Galena i Hippocratesa. 12 wiek, Anagni, Włochy

Galen studiował właściwości lecznicze ziół i produkował różne złożone preparaty farmaceutyczne znane w literaturze jako "m galeniczne", a odpowiednia apteka zwana jest "apteką galeniczną". Avickens (980-1037), słynny muzułmański filozof i lekarz, uważany jest za najbardziej systematycznego przedstawiciela filozofii islamskiej. Medyczny punkt widzenia Avickena jest również oparty na teorii 4 płynach Hipokratesa. Najbardziej znaną z około stu książek, które napisał jest Cannes of Medicine, która od wieków była punktem odniesienia dla nauk medycznych. W książce tej opisuje 764 proste leki i ich właściwości farmaceutyczne, oparte na źródłach Dioscouridesa, Galena i niektórych innych pochodzenia arabskiego i indyjskiego. Wybitnym farmaceutą w Bizancjum był Mikołaj Myrepsos (1222-1255 AD), który był także lekarzem, botanikiem i doktorem dworu Ioannisa Vatzesa, cesarza Nicaea (XVIII w.). Głęboko poznał on właściwości lecznicze roślin i był autorem pracy "Dynameron", która zawierała 2656 recept lekarskich. W pracy tej rejestrowano surowce, metody przygotowawcze, formy dawkowania, proporcje i substytuty. W pracy tej starał się także stworzyć terminologię, która przez wieki była używana przez europejskich farmaceutów. Do XVIII wieku był to oficjalny zachodni kodeks farmaceutyczny i oficjalny podręcznik szkoły medycznej w Paryżu. (Marketos S. 2008) Paracelsus (1493-1541), alchemik amator, był synem lekarza medycyny, od którego pobierał pierwsze lekcje, a następnie studiował medycynę na Uniwersytecie Wiedeńskim. Był badaczem filozofii platońskiej i alchemii, pojechał do Egiptu, Ziemi Świętej, Konstantynopola i innych miejsc, szukając wiedzy alchemicznej. Był przenikliwym, innowacyjnym i wielkim rewolucjonistą swoich czasów. Sprzeciwił się tradycyjnym pisarzom, takim jak Galenos i Avickens, interesował się filozofią hermetyczną, neoplatońską i pitagorajską. Według niego elementy metalowe w organizmie powinny być zrównoważone, a choroby można wyleczyć poprzez użycie chemikaliów. Podstawową ideą było to, że procesy życiowe mają charakter chemiczny i że zbawienie zależy od zrównoważonego składu płynów, które można przywrócić przy użyciu odpowiednich leków. Z tego powodu Paracelsus przywiązywał wielką wagę do przygotowania leków, w których to badaniach poświęcił wiele czasu na swoje życie, łącząc obserwacje eksperymentalne z odczuciami alchemicznymi. Wykorzystywał rośliny do swoich terapii i eksperymentów, wzbogacał swoją wiedzę i pomógł odkryć lecznicze właściwości wielu roślin. Wprowadził także ziołowe nalewki i wyciągi w medycynie (Skaltsa E., 2005). Niemiecki lekarz Christian Friedrich Samuel Hahnemann (1755-1843), uważany za ojca homeopatii, był badaczem nauk Paracelsusa. Hahnemann, eksperymentując na sobie, zauważył, że skórka cynchony wywołuje gorączkę człowieka i jest znana z leczenia osób cierpiących na malarię. Uważał on również, że powodem, dla którego skórka cynchony jest lecznicza, jest właśnie zdolność do wywoływania podobnych objawów w organizmach zdrowych. Przez sześć lat eksperymentował z innymi lekami, rejestrując objawy, które wywołują u zdrowych osób i tym sposobem stworzył homeopatię.

Cinchona succirubra Christian Friedrich Samuel Hahnemann Zebrał również wszystkie znane wcześniej elementy toksykologii, ponieważ znał język łaciński, grecki, arabski, angielski i francuski. Cała ta wiedza była fundamentem Materii Medica (Farmakologia) Homeopatii. Farmakologia homeopatyczna zawiera wiele informacji na temat właściwości roślinnych, które były dotychczas stosowane zgodnie z zasadami homeopatii. Badanie działania rośliny było powodem stworzenia i usystematyzowania nowego systemu terapeutycznego. Homeopatyczne środki lecznicze pochodzą od roślin, ale nie wszystkie. W przeciwieństwie do termostatów homeopatycznych, fitoterapia stosuje suszony materiał roślinny lub wyciągi z części roślinnych w określonych dawkach terapeutycznych, aby leczyć objawy choroby w taki sposób, jak ma to miejsce w medycynie konwencjonalnej. Stosowanie leków ziołowych w udokumentowanym lub naukowym podejściu do leczenia i zapobiegania chorobom znane jest jako fitoterapia (racjonalna). Homeopatia nie jest jedynym systemem leczniczym pochodzącym z fitoterapii. Gemmoterapia Pola Henriego to wyrafinowana dziedzina fitoterapii, odkryta przez niego w 1965 roku. W odróżnieniu od fitoterapii, w której stosuje się roślinę dojrzałą, gemmoterapia wykorzystuje wyłącznie rosnące rośliny, tj. tkanki embrionalne roślinne, takie jak młode korzenie, nasiona itp. Te naturalne tkanki są bogate w czynniki wzrostu, takie jak witaminy, pierwiastki śladowe, fitohormony i składniki, które nie zawsze występują w dojrzałej roślinie. Lekarstwa z kwiatów zostały początkowo odkryte i zastosowane przez angielskiego lekarza Edwarda Bacha (1930). Pierwotna ilość produkowana przez Bacha ostała poszerzona przez innych terapeutów. Są one wykonywane z kwiatów roślin, krzewów lub drzew. Uwalniają ludzi od emocjonalnego niepokoju, takiego jak strach, panika, lęk, depresja, niepewność, brak pewności siebie, zazdrość itp. Opierają się one na teorii, że każdy negatywny stan fizyczny lub psychiczny wpływa na nasz system obronny, który staje się podatny na infekcje i choroby. Dlatego lekarstwo jest wybierane w zależności od charakteru, nastroju i uczuć, które powodują dysharmonię u danej osoby.

Chociaż historia fitoterapii jest zasadniczo identyczna z historią apteki, przynajmniej do czasów II wojny światowej, to jednak wraz z dominującą w medycynie "rewolucją chemiczną" rozpoczyna się krótki 20-30-letni spadek. W tym czasie zainteresowanie środowiska naukowego skupia się na chemicznej preparacji fragmentów, a tym samym zaniedbuje fitoterapię. Jednak w dzisiejszych czasach ludzie dostrzegają korzyści płynące z fitoterapii i brak efektów ubocznych formuł fitoterapeutycznych w porównaniu z lekami chemicznymi, a coraz więcej naukowców zmuszonych jest szukać naturalnych rozwiązań oferowanych przez fitoterapię. Dlatego wierzymy, że w najbliższych latach fitoterapia będzie kwitła i odzyskiwała miejsce, na jakie zasługuje w naukach ścisłych. Żródła: 1. Benedum J, Loew D, Schilcher H. Arzneipflanzen in der Traditionellen Medizin. 4th ed. Kooperation Phytopharmaka, Bonn 2006. 2. Loeb classical Library: Aristotle, Minor works. On plants, p. 142-232., Harvard University Press, 1980. 3. Marketos S., 1997. "Asklepios and Health. The ambulatory medicine and the healing work that was carried out in Asclepie ", http://news.kathimerini.gr/archiveeditions/article/7days/1997/1997.html 4. Marketos S., 2008. Illustrated History of Medicine - ZETA Publications. 5. Scarborough J., Nutton V., 1982. The preface of Dioscorides Materia Medica: Introduction, Translation, Commentary. Trans. Stud. Coll. Phys. Philadelphia 4, ser.5, 187-227. 6. Skaltsa E., 2001. The drugs in ancient Greece. Educational Conference / Hellenic Society Seminarof Ethnopharmacology, Kalamos, Attica. www.iama.gr 7. SKALTSA ELENI <HISTORY OF PHARMACEUTICAL> HELLENIC ACADEMIC BOOKS KALIPPOS ISBN: 978-960-603-333-9 Copyright ΣΕΑΒ, 2015 8. Totelin L., 2009. Hippocratic recipes. Oral and Written Transmission of Pharmacological Knowledge in Fifth-and Fourth-Century Greece In: Scaborough J, Van der EiJk P, Hanson A., Siraisi N (Eds.) Studies in Ancient Medicine. Vol. 34. Brill, Leiden, Boston.

Rozdział 2: Stosowanie etnobotaniczne i nowoczesna fitoterapia Pierwsze wyniki badań nad leczniczym zastosowaniem rośliny w prymitywnych cywilizacjach opierają się na wyrywkowej obserwacji zachowania zwierząt. Na podstawie tych obserwacji wiadomo, że w przypadku choroby zwierzę wybiera odpowiednie ziołowe lekarstwo w oparciu o instynktowne wskazówki. Zapisy te przez wieki były wykorzystywane w mitologii, ale stały się również podstawą do napisania pierwszych książek o fitoterapii. W ten sposób na przestrzeni wieków ukształtowała się tradycja fitoterapeutyczna, która sięga czasów współczesnych. Duża liczba tradycyjnych uzdrowicieli nadal posiada wiedzę przodków, która do tej pory przekazywana była z pokolenia na pokolenie. W miarę jak postęp naukowy staje się coraz bardziej fundamentalny, pojawiła się potrzeba naukowego udowodnienia istnienia tradycyjnej wiedzy. Farmakologia etnologiczna W medycynie nowoczesnej pojęcie etno farmakologii określa specjalność farmacji, a w szczególności farmakologii, zajmującej się dokładnym badaniem substancji biologicznie czynnych obserwowanych lub stosowanych w kontekście tradycyjnej kultury ludów. (Bruhn & Holmstedt, 1981). Dziennik Etnofarmokologii, Tom 210. Pojęcie etno farmakologii pojawia się w 1967 roku u Ephrona. Etnofarmakologia, choć jest specjalnością apteczną, jest raczej nauką przekrojową, właśnie dlatego, że oprócz farmakologii, aby spełnić swoje zadanie, wykorzystuje kilka metod i technik z innych nauk, takich jak botanika, farmakologia, antropologia kognitywna, lingwistyka, komunikacja, socjologia i biostatystyka. Celem etnofarmakologii jest badanie popularnych metod terapeutycznych, które zapewniają laboratorium naturalny surowiec do produkcji nowego leku. W tym celu etnofarmakolodzy

odwiedzają miejscową ludność i w poszukiwaniu tego surowca używają metod antropologicznych, chemicznych i botanicznych. Rośliny lecznicze: Tradycje wczoraj i leki jutra Rośliny stanowią podstawę tradycyjnych systemów medycznych na całym świecie. Przez tysiące lat, królestwo ziołowe nadal dostarcza ludzkości środków zaradczych, takich jak Ayurvedic w Indiach, starożytna medycyna grecka, Chińczycy i inni. Chociaż lecznicza terapia roślinna opiera się na ustaleniach empirycznych z setek i tysięcy lat, niektóre właściwości terapeutyczne przypisywane roślinom nie zostały zweryfikowane. Poszukiwanie nowych cząsteczek przybrało dziś nieco inną drogę, gdzie nauka etnobotaniki i etnofarmaceutyki wykorzystywana jest jako przewodnik prowadzący chemika do różnych źródeł i klas związków. Jak widać w czasopismach, badania nad lekami ziołowymi objęto kilkoma różnymi nazwami, takimi jak medycyna roślin, fitomedycyna, farmakognozja i produkty naturalne. Termin "produkty naturalne" odnosi się zazwyczaj do produktów przetworzonych lub uzyskanych z organizmów żywych, w tym roślin, zwierząt, owadów, mikroorganizmów i organizmów morskich. (Cox P.A 1997) Mieszkańcy wioski pygmanów koło Bikoro produkują koszyki w etnofarmakologii. DEFINICJA TRADYCYJNYCH LEKÓW ZIOŁOWYCH --FARMAKOLOGICZNO-FITOCHEMICZNYCH Wykorzystanie roślin do profilaktyki i leczenia chorób jest najwcześniejszym rodzajem medycyny na Ziemi. Praktyka tradycyjnej medycyny rozwijała się wraz z kulturą starożytnej Grecji, Chin, Indii, Egiptu i innych miejsc. Różne gatunki roślin są stosowane jako leki do leczenia w różnych krajach z powodu różnych środowisk ekologicznych. W krajach o długiej historii i kulturach, teorie etiologii i patologii, metody diagnozowania i leczenia lekami ziołowymi lub innymi metodami, stopniowo tworzyły swoje własne kompletne systemy medyczne. Aby w pełni zbadać mechanizmy zapobiegawcze i terapeutyczne tradycyjnych leków ziołowych, konieczne jest dogłębne zrozumienie teorii w ich systemach medycznych. (Schultes R.E.1962)

Stosowanie leków ziołowych w leczeniu chorób zostało udokumentowane kilka tysięcy lat temu. Zdecydowana większość ludzi na tej planecie nadal polega na swojej tradycyjnej Materii Medica (rośliny lecznicze i inne materiały) w codziennej opiece zdrowotnej. Wiedza na temat ziołowych środków leczniczych w tradycyjnych kulturach rozwinęła się na przestrzeni wieków w wyniku prób i błędów, a najważniejsze leki były starannie przekazywane werbalnie z pokolenia na pokolenie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) medycyna tradycyjna odnosi się do praktyk zdrowotnych, podejść, wiedzy i przekonań obejmujących leki roślinne, zwierzęce i mineralne, terapie duchowe, techniki manualne i ćwiczenia, stosowane pojedynczo lub łącznie w leczeniu, diagnozowaniu i zapobieganiu chorobom lub utrzymaniu dobrego samopoczucia. Jeśli materiał jest pochodzenia roślinnego, to nazywa się go tradycyjnym lekiem ziołowym (THM). Nowoczesna medycyna alopatyczna ma swoje korzenie w starożytnej medycynie i jak to było do tej pory, jest prawdopodobne, że wiele ważnych nowych leków zostanie odkrytych i skomercjalizowanych w przyszłości, poprzez śledzenie tradycyjnej wiedzy i doświadczeń. Ludzie, którzy stosują tradycyjne środki lecznicze, mogą nie rozumieć naukowych przesłanek leżących u podstaw ich leków, ale obecnie mamy lepsze zrozumienie funkcjonowania organizmu, dzięki czemu lepiej rozumiemy naturalną uzdrawiającą siłę roślin i ich potencjał jako wielofunkcyjnych jednostek chemicznych w leczeniu skomplikowanych problemów zdrowotnych. W XIX wieku najważniejszą dyscypliną farmaceutyczną i matką wszystkich współczesnych dyscyplin farmaceutycznych była farmakognozja. Farmakognozja po raz pierwszy została zdefiniowana jako dyscyplina farmaceutyczna w 1815 roku przez Seidlera. Farmaceutyka (która wywodzi się z greckiego pharmakon,"zaradzić" i gignosco,"wiedza") jest nauką o biogennych lub pochodzących z natury lekach i truciznach. Farmakognozja dotyczy wszystkich roślin leczniczych, w tym tych stanowiących złożone mieszaniny, które są stosowane w postaci surowych ziół (skroplonej substancji ziołowej) lub ekstraktów (fitoterapia), czystych związków, takich jak digoksyna, oraz żywności mającej dodatkowe korzyści zdrowotne tylko w kontekście działania zapobiegawczego (utraceutyków). Istnieją trzy rodzaje leków pochodzenia roślinnego: 1. Leki ziołowe pochodzące z określonych części roślin leczniczych, np. Hypericum perforatum 2. Naturalne produkty lub związki wyizolowane z natury, np. digoksyna z Digitalis spp. 3. Nutraceutyki lub "żywność funkcjonalna", taka jak czosnek, kurkuma itp. W XVII i XVIII wieku wiedza o lekach pochodzenia roślinnego poszerzyła się, ale wszelkie próby "destylacji" aktywnych składników roślin nie powiodły się. Główny krok nastąpił na

początku XIX wieku, kiedy stało się jasne, że właściwości farmaceutyczne roślin wynikają z określonych cząsteczek, które można wyizolować i scharakteryzować. Doprowadziło to do rozwoju dziedziny badań zwanej obecnie chemią produktów naturalnych lub, w szczególności dla roślin, fitochemią. (Laird S.A, 2002) Rośliny lecznicze zazwyczaj zawierają mieszaninę różnych związków chemicznych, które mogą działać indywidualnie, w sposób uzależniający lub synergiczny w celu poprawy zdrowia. Pojedyncza roślina może zawierać różne substancje chemiczne, takie jak związki przeciwbólowe i przeciwzapalne, zmniejszające obrzęki i bóle, substancje gorzkie pobudzające trawienie, związki przeciwutleniające, antybakteryjne i przeciwgrzybicze, które działają jak naturalne antybiotyki, ale także substancje moczopędne, które wspomagają eliminację odpadów oraz toksyny i alkaloidy, które zmieniają nastrój i percepcję. Biorąc pod uwagę fakt, że aktywność biologiczna może być wynikiem połączenia wielu związków chemicznych, proces izolacji może prowadzić do jej utraty lub redukcji (Raskin & Ripoll, 2004), nawet jeśli nowoczesna medycyna alopatyczna zazwyczaj ma na celu opracowanie jednego, nadającego się do opatentowania związku lub magicznego eliksiru w celu leczenia specyficznych schorzeń. W rzeczywistości już wiadomo, że czasami złożone mieszaniny związków w lekach ziołowych-fitokompleksach mają większe działanie niż wyizolowane związki (Gomez Castellanos i in., 2009). Medycyna ziołowa często ma na celu przywrócenie równowagi poprzez wykorzystanie chemicznie złożonych roślin, lub poprzez mieszanie razem kilka różnych roślin, w celu maksymalizacji efektu synergistycznego lub poprawy interakcji z odpowiednim celem molekularnym. Rozsądne jest założenie, że mieszanina związków (fitochemicznych lub syntetycznych) miałaby większą bioaktywność niż jedna mieszanina, ponieważ mieszanina związków bioaktywnych może wpływać na wiele celów (Schmidt i in., 2008). W większości dzisiejszych społeczeństw alopatyczne i tradycyjne systemy medycyny wzajemnie się uzupełniają. Pierwsza z nich leczy poważne ostre problemy, natomiast druga stosowana jest w chorobach przewlekłych w celu zmniejszenia objawów i poprawy jakości życia w opłacalny sposób. Namyata Pathak- Gandhi Ashok D.B.Vaidya, Dziennik Etnofarmakologii 2017

Tradycyjna medycyna ziołowa (TCM) obejmuje botanikę, chemię, biologię, farmakologię, toksykologię, badania kliniczne i inne dyscypliny. Skład chemiczny i biologiczne lub biochemiczne działanie wielu ziół zostały zbadane przez naukowców na uniwersytetach i w firmach farmaceutycznych do celów badawczych lub opracowania nowych leków. Chociaż medycyna konwencjonalna jest głównym lekarstwem w krajach zachodnich, stosowanie medycyny tradycyjnej, w tym leków ziołowych, rośnie na całym świecie z wielu powodów, w szczególności z powodu skutków ubocznych lub nieskuteczności nowoczesnych leków. Niemniej jednak phyto medycyna nie jest akceptowana przez społeczność medyczną i przemysł farmaceutyczny z powodu przekonania, że brakuje jej zatwierdzenia i przepisów dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności, a także obaw dotyczących słabej standaryzacji i kontroli jakości, błędów w nazewnictwie (Houghton, 1998), trudności w identyfikacji składników aktywnych i określenia ich złożonych sposobów działania (Raskin i Ripoll, 2004). Powszechnie uważa się, że w przypadku leków ziołowych ilość rzekomo aktywnych składników jest zbyt niska, aby w ogóle mieć jakikolwiek odpowiedni efekt terapeutyczny. To założenie skłoniło sceptyków do odrzucenia tych leków jako placebo (Williamson, 2001). Nie jest to prawdą. W niedawnym badaniu obejmującym około 1000 leków ziołowych, tylko dla 156 z nich, pojawiły się badania kliniczne potwierdzające określone działania farmakologiczne i zastosowania terapeutyczne. Istotnie, złożoność ekstraktów roślinnych sprawia, że opracowanie opartego na dowodach ziołolecznictwa jest trudnym zadaniem wymagającym ogromnego wysiłku analitycznego i umiejętności produkcyjnych w celu wytworzenia dobrze zdefiniowanych, standaryzowanych preparatów ziołowych (Cravotto i in., 2010). BADANIA I ROZWÓJ LEKÓW ZIOŁOWYCH Leki ziołowe i leczenie chorób zaczęły się od stosowania ziół. Przez ponad 1500 lat klasyczną i najbardziej wpływową książką w Europie był Dioscorides' De materia medica. Kiedy pojawiły się monografie roślin, przedstawiały one ilustrację rośliny leczniczej, botaniczną nazwę rośliny i jej synonimy, działanie oraz wskazówki dotyczące jej użycia. Gdy weźmiemy pod uwagę, że historia klasycznej ziołowej medycyny rozciąga się na ponad 2500 lat, można założyć, że wiele leczniczych ziół stosowanych w tym okresie nie tylko ma określone działania, ale są one również wolne od niebezpiecznych skutków ubocznych. Musimy oszacować to empiryczne doświadczenie ponad 70 pokoleń pacjentów i lekarzy i nie uznawać go za zwykły "placebo effect". (Benedum, 1998).

Mak lekarski Pieprz Pieprz Fitoterapia jako nauka dzisiaj Fitoterapia jest nauką o stosowaniu roślin w leczeniu chorób. Obejmuje ona wszystkie leki, począwszy od roślin leczniczych o silnych skutkach, takich jak daktyle, mandragory, aż po leki o łagodnym działaniu, takie jak rumianek, mięta pieprzowa itp. Fitoterapia jest komplementarną lub alternatywną praktyką terapeutyczną ukierunkowaną na całościowe leczenie pacjenta. W rozwój fitoterapii jako nauki zaangażowani zostali specjaliści z różnych dziedzin badawczych w celu lepszego wykorzystania właściwości ziołowych. Ziołowe produkty lecznicze zawierają mieszaniny aktywnych i nieaktywnych składników pochodzących z różnych części roślin, innych materiałów roślinnych lub ich kombinacji, są zdefiniowane jako suplementy diety lub alternatywne środki terapeutyczne. Poniższe definicje zostały opisane dla różnych form środków fitoterapeutycznych: Ziołowy produkt leczniczy jest zdefiniowany jako produkt zawierający wyłącznie jako składnik aktywny jedną lub więcej substancji ziołowych, jeden lub więcej preparatów ziołowych lub jedną lub więcej kombinacji tych substancji. Substancje roślinne definiuje się głównie jako całe lub cięte rośliny, części roślin, glony, grzyby, porosty, które są nieprzetworzone, zazwyczaj w postaci suchej, ale czasami również świeże. Niektóre wydzieliny, które nie zostały poddane specjalnej obróbce, są również uważane za substancje ziołowe. Gatunki roślin są precyzyjnie określone, na podstawie zastosowanej części rośliny, jak również nazwy rośliny według systemu dwumianowego (rodzaj, gatunek, odmiana i autor). Preparaty ziołowe są preparatami otrzymanymi poprzez poddanie substancji roślinnych takim zabiegom jak ekstrakcja, destylacja, wytłaczanie, frakcjonowanie, oczyszczanie, kondensacja lub fermentacja. Obejmują one krojone w plastry lub sproszkowane substancje ziołowe, nalewki, ekstrakty, olejki eteryczne i soki otrzymywane w wyniku tłoczenia i poddawania działaniu wysięku.

W zależności od skuteczności i bezpieczeństwa ziołowych produktów leczniczych rozróżnia się je (http://www.ema.europa.eu) na: 1. Fitoterapeutyki o naukowo udowodnionym bezpieczeństwie i/lub skuteczności terapeutycznej (Herbal Medicinal Products HMP) 2.W fitoterapeutyce tradycyjnie stosowanej w "terapii popularnej" (THMP). W odniesieniu do ich dotychczasowego stosowania ziołowe produkty lecznicze wyróżnia się w następujący sposób (Directive 2004/24 / EC - 20/04/2011): 1. Ziołowe produkty lecznicze (HMP) lub dobrze ugruntowane stosowanie (Produkty lecznicze) o naukowo udowodnionym bezpieczeństwie terapeutycznym i/lub skuteczności. 2. Produkty fitoterapeutyczne tradycyjnie stosowane w tradycyjnych ziołowych produktach leczniczych (THMP) lub w tradycyjnym zastosowaniu. Kategoria ta wymaga potwierdzenia bezpieczeństwa. Aby produkt był skuteczny i bezpieczny, jego stosowanie powinno trwać dłużej niż 30 lat. 3. Czyste substancje roślinne, takie jak digoksyna. W takim przypadku wymagana jest "pełna dokumentacja dowodowa", jak w przypadku leków konwencjonalnych. W ostatnich latach podejmowano starania, aby w dziedzinie fitoterapii zastosować w środowisku naukowym zasady badań naukowych wypracowane w ostatnich dziesięcioleciach. Fitoterapia jest nauką prowadzącą badania naukowe w celu znalezienia i potwierdzenia korzystnych właściwości roślin w różnych codziennych problemach zdrowotnych, bez przeciwwskazań i skutków ubocznych. Jest to naturalne i kompleksowe leczenie. Nowoczesna wiedza naukowa ostatnich dziesięcioleci, dzięki rozległym badaniom klinicznym, konsekwentnie potwierdza wielką wartość "tajemnic" fitoterapii w zdrowiu człowieka! Prawie 80% aktywnych składników konwencjonalnych leków, takich jak aspiryna, morfina i chinina, ma swoje korzenie w nauce o fitoterapii! (Newall, C. A., Anderson, L. A., Phillipson, J. D. 1996). Aby zrozumieć zakres nauk o fitoterapii, należy pamiętać, co następuje: 80 % z 30.000 znanych chemicznych cząsteczek pochodzenia naturalnego pochodzi z roślin. Ponad 7000 preparatów farmaceutycznych pochodzenia roślinnego, które są wprowadzane na rynek farmaceutyczny, pochodzi od 100 gatunków roślin, a 121 leków na receptę pochodzi z roślin leczniczych. 75% identyfikowalnych preparatów ziołowych, które są używane, opiera się na tradycyjnych lekach (Ravinshankar, 2002). Zasady fitoterapii Fitoterapia opiera się na relacjach między roślinami i ludźmi a roślinami i planetami. Wykorzystując rośliny do uzdrawiania, mamy możliwość świadomego leczenia planety, na której żyjemy. Kiedy koordynujemy nasze życie z uzdrawiającą mocą planety, całe nasze biologiczne życie zmienia się na zawsze. Termin "holistyczny" został użyty do określenia

"całości", a nie "części". Wiele systemów terapeutycznych jest uważanych za holistyczne, ponieważ nie koncentrują się one na chorobie narządu, ale traktują człowieka jako zespół organów i funkcji. Spróbujemy opisać zasady, na których opierają się terapie holistyczne oparte na teorii systemowej i stosowane w fitoterapii. (Volker Schulz, Rudolf Hansel, Mark Blumenthal, Varro Tyler 2004) Zasada współdziałania jedność Natura nie jest przypadkową akumulacją oderwanych od siebie obiektów i zjawisk. Jest to pojedynczy zestaw i każda część współdziała ze sobą. Teoria systemów posługuje się terminem system otwarty i zamknięty. Otwarty system to system, który wymienia materiały, działania lub informacje z otoczeniem. Zamiast tego w systemie zamkniętym nie ma wymiany z otoczeniem. Używając tej definicji, wszystkie systemy ekologiczne są otwarte biologicznie lub społecznie. Nie ma oddzielnych i odizolowanych instrumentów czy funkcji, ale całość jest zjednoczona w biologiczną rzeczywistość. Zasada zmian globalnych Wszechświat jest w ciągłym ruchu. Z każdą mijającą sekundą, zmienia się o różni się od tego, co było przed kolejną sekundą. Ta ciągła zmiana jest utrzymywana w granicach limitów, dzięki czemu system jest utrzymywany w kontrolowanej równowadze. Homeostaza jest możliwa dzięki wykorzystaniu informacji pochodzących z otoczenia zewnętrznego i wbudowanych w system, w postaci informacji zwrotnej. Informacje zwrotne wyrażają opinię regulatora systemu, który zmienia swoje warunki wewnętrzne, ale zachowuje stałą formę. Dlatego homeostaza jest formą zmiany, w której forma jest stabilna. Morfogeneza jest rodzajem zmiany, w której pojawia się nowa forma. Tak więc, podczas gdy samoochrona charakteryzuje homeostazę, to samokierunek charakteryzuje morfogenezę. Każdy system wykorzystuje oba te typy w procesie ciągłej zmiany. W codziennej praktyce fitoterapeutycznej terapeuta powinien pamiętać o tym, że stan narządów i funkcji jest zmienny i że może w każdej chwili być skierowany albo na uzdrowienie, albo na zniszczenie. Terapie fitoterapii są stałym wsparciem i aktywizacją uzdrawiających sił organizmu. Zasada walki z przeciwieństwami Każda manifestacja wszechświata jest zjawiskiem zdefiniowanym przez równowagę dwóch przeciwstawnych sił. Widoczny antagonizm tych dwóch sił jest faktycznie wspaniałą współpracą, jak na przykład półkule mózgowe. Podniecenie i zahamowanie, jako istotne elementy nadrzędnych funkcji nerwowych, są więc w nieprzerwanym związku i jawnej rywalizacji. Innym przykładem jest antagonistyczna współpraca sympatyków i przywiązań pasożytniczych. Współczulny układ nerwowy jest odpowiedzialny za reakcje organizmu ludzkiego w sytuacjach nagłych, kiedy mamy podjąć ogromny wysiłek w minimalnym czasie, używając maksymalnej siły. Model parasympatyczny ma na celu generowanie energii i odbudowę tego, co zostało stracone. Tak więc pozornie przeciwstawne, współdziałają one harmonijnie na różnych poziomach. Hormony organizmu oraz wszelkie związki chemiczne lub pierwiastki śladowe mogą być uważane, w zależności od swojej funkcji, za działania

sympatyczne lub przywspółczulne. W ten sposób fizjologia jest badana systemowo, w oparciu o zasadę interakcji i zasadę walki przeciwieństw. W ten sposób można rozróżnić wszystkie związki chemiczne organizmu na sympatykotoniczne i parasympatykotoniczne. Wiele związków jest czasami sympatykotonicznych, a czasami przywiązanych do pasożytów. Zasada działania i reakcji Gdy siła jest wywierana na system, wtedy jako część składowa systemu będzie rozwijała się przeciwna siła. Kiedy dana substancja jest podawana, powoduje pewne działanie w organizmie. Działanie to powoduje odchylenie od poprzedniego stanu równowagi. O tej zmianie informowany jest system samoregulacji organizmu. Po działaniu substancji mobilizuje się przeciwdziałanie z systemu samoregulacji organizmu. Najważniejsze dla praktyki terapeutycznej jest to, że terapeuta może wiedzieć, które z objawów pacjenta wynikają z choroby i jakie są próby przywrócenia równowagi. Dotyczy to również fitoterapii, terapeuta musi wiedzieć jakie objawy są spowodowane chorobą i jakie symptomy wynikają z braku substancji. Zasada cyklicznej ewolucji zjawisk Kiedy pomiędzy dwoma oddziaływującymi na siebie siłami jeden wzrasta za bardzo, wówczas prowadzi to do ostatecznego przyrostu także i przeciwstawnej. Następnie, w leczeniu, uwaga terapeuty nie powinna być skupiona na jednym tylko objawie, ale na wszystkich (Zasada interakcji - jedność). Ten zestaw reakcji, to nie tylko objawy choroby, ale także objawy, które są wysiłkiem organizmu w celu wyzdrowienia, jako objawy, które są uważane za mające tendencję do pozostania w równowadze. Uzdrowiciel nie jest zainteresowany znalezieniem źródła objawu, lecz po prostu podąża za swoim nurtem. Organizm stoi w obliczu systemu samoregulacji, który dąży do osiągnięcia własnej równowagi. Zasada indywidualności W jednym systemie nie występują dwa całkowicie identyczne podsystemy. Nie ma dwóch całkowicie identycznych pacjentów. Nie ma chorób, ale są pacjenci. Każdy człowiek jest zjawiskiem wyjątkowym, ma swoją własną, wyraźną historię. Zasada ta dotyczy również stosowania fitoterapii w praktyce. Fitoterapia jest dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta podczas każdego badania. Leczenie jest najskuteczniejsze wtedy, gdy jest spersonalizowane. Zasada hierarchii W każdym systemie istnieje hierarchia jego członków. W ludzkim ciele istnieje hierarchia między organami oparta na ich funkcji. Istnieje również hierarchia pomiędzy schorzeniami zdrowotnymi. Z pewnością różnie nasilone są wyprysk, astma lub depresja u pacjenta. Zrozumienie hierarchii chorób jest bardzo ważne dla opracowania schematu terapeutycznego pacjenta. Lepiej jest, aby terapeuta nie odwoływał się do innych specjalistów dla każdego nowego objawu medycznego, ale starał się oszacować jego

znaczenie jako część stanu pacjenta w tym czasie. Leczenie w żadnym wypadku nie powinno skupiać się na lokalnych objawach, lecz na całościowym obrazie przedstawianym przez pacjenta. Zrozumienie hierarchii choroby w odniesieniu do czasu jest również istotne w planowaniu planu terapeutycznego. Zasada przeliczania ilości na jakość Proces rozwoju nie jest prostym procesem rozwojowym, w którym zmiany ilościowe nie prowadzą do zmian jakościowych. Jest to ciągły rozwój, który przechodzi przez nieistotne i ukryte zmiany ilościowe w kierunku oczywistych i radykalnych zmian jakościowych. W klinicznej praktyce fitoterapii ma to również miejsce. W przypadku stosowania metod leczenia, mających na celu wyeliminowanie wrażliwości konstytucyjnej jednostki, osoba może nie dostrzec żadnej poprawy przez kilka tygodni i uznać, że leczenie może nie działać. Ale kiedy wydaje się, że jest stagnacja, nagle następuje okres gwałtownej recesji objawów. Źródła: 1. Benedum J (1998) Phytotherapie der Antike. In: Loew D, Rietbrock N (eds) Phytopharmaka IV, Forschung und klinische Anwendung. Dr. D. SteinkopffVerlag, Darmstadt: 3-11. 2. Bruhn JG, Holmstedt B 1981. Ethnopharmacology: objectives, principles and perspectives. In: Beal JL, Reinhard E (Eds.), Natural Products as Medicinal Agents. Hippocrates-Verlag, Stuttgart, p. 405-430 3. Cravotto G, Boffa L, Genzini L, Garella D 2010. Phytotherapeutics: An evaluation of the potential of 1000 plants. J Clin Pharm Ther 35: 11-48. 4. Cox P.A. Nafanua: Saving the Samoan Rain Forest W.H. Freeman (1997) 5. Laird S.A. (Ed.), Biodiversity and Traditional Knowledge. Equitable Partnership in Practice, Earthscan Publ, London (UK) and Sterling, VA, USA (2002) 6. Newall, C. A.; Anderson, L. A.; Phillipson, J. D. Herbal medicines. A guide for health-care professionals 1996. 7. Raskin & Ripoll, 2004. Can an apple a day keep the doctor away? Curr Pharm Des 10: 3419-3429. 8. Ravinshankar, 2002 9. Schultes R.E. The role of the ethnobotanist in the search for new medicinal plants Lloydia, 25 (1962), pp. 257-266

10. Volker Schulz, Rudolf Hansel, Mark Blumenthal, Varro Tyler Rational Phytotherapy 5th edition 2004

Rozdział 3: Medyczne wykorzystanie roślin leczniczych: wskazania, udowodnione działanie farmakologiczne znanych składników. Zgodnie z definicją zawartą w wytycznych badawczych dotyczących oceny bezpieczeństwa i skuteczności leków ziołowych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), wydanych w 1994 r., ziołowe produkty lecznicze są materiałem pochodzenia roślinnego lub preparatem o charakterze terapeutycznym lub innym korzystnym dla zdrowia ludzkiego, który zawiera surowe lub przetworzone składniki pochodzące z jednej lub więcej roślin. Chociaż materiały nieorganiczne i zwierzęce są również stosowane w leczeniu chorób w niektórych krajach, w tradycyjnych lekach zawsze dominują zioła. Liczbę różnych gatunków roślin na powierzchni ziemi szacuje się na co najmniej 250.000 gatunków (Pimm SL, Nauka 1995, Lewis NG, 1994), ale jak dotąd tylko 5-10% z nich zostało przebadanych dla ich naturalnych produktów składowych (Kinghorn AD. 2001). Wraz z rozwojem biotechnologicznych technik chemicznych, a także biologicznych i molekularnych, które stały się dostępne dla badań nad produktami przyrodniczymi, rośnie zapotrzebowanie na ekstrakcję i izolację związków chemicznych z ziół, w celu badania bioaktywnych cząsteczek chemicznych w procesie opracowywania nowych leków, badania działania terapeutycznego i zapobiegawczego ziół, a także ustanowienia kontroli jakości i standaryzacji ziół i produktów ziołowych (Bohlin, L., Bruhn, J. G.). (Eds.), 1999). Prowadzenie badań farmakologicznych w zakresie tradycyjnych leków ziołowych ma wiele celów i znaczeń: 1. Naukowe zapewnienie bezpieczeństwa i ujawnienie skuteczności tradycyjnych ziół oraz wyjaśnienie ich mechanizmów za pomocą nowoczesnego systemu badawczego medycyny. 2. Zatwierdzenie skuteczności nowej kombinacji leków ziołowych lub nowego produktu ziołowego oraz ustalenie ich dawek terapeutycznych lub ocena nowych wskazań lub nowego sposobu podawania istniejących produktów ziołowych. 3. Ocena skutków farmakologicznych oczyszczonych lub półoczyszczonych związków wyizolowanych lub pochodzących z leków ziołowych. 4. Odkrywanie nowych aktywnych farmakologicznie materiałów roślinnych. Badania farmakologiczne odgrywają ważną rolę w modernizacji tradycyjnych leków ziołowych, ponieważ metoda eksperymentalna jest najbardziej fundamentalną metodą współczesnej nauki. Informacje, których nie można uzyskać od ludzi, można uzyskać w drodze doświadczeń na zwierzętach. Wszystkie substancje wszechświata, w tym rośliny, składają się ze związków chemicznych. Przede wszystkim, aby badać leki ziołowe, należy izolować główne bioaktywne składniki chemiczne. Przed izolacją leku ziołowego, materiał powinien być najpierw zidentyfikowany przy użyciu aktualnych metod i technik, takich jak wszelkiego rodzaju chromatografia i spektrometria, aby zapewnić, że jest to właściwy gatunek, został poprawnie pobrany i jest odpowiednio przechowywany. Dopiero po tym, jak biologiczne związki ziół zostaną

prawidłowo wyekstrahowane, wyizolowane i zidentyfikowane, badania biochemiczne, biologiczne lub farmakologiczne mogą być przeprowadzone naukowo. Izolacja związków chemicznych z ziół jest ważnym krokiem w systematycznym badaniu leków ziołowych. Dostarcza ona związków nie tylko do celów strukturalnej identyfikacji lub wyjaśnienia strukturalnego oraz norm analizy ilościowej i jakościowej w celu kontroli jakości ekstraktów lub produktów roślinnych, ale także do badań biologicznych in vitro oraz badań farmakologicznych i toksykologicznych in vivo, a także badań klinicznych. Badania chemiczne nad lekami ziołowymi stanowią podstawowe substancje do dalszych badań aktywności biologicznej i farmakologicznej. Badania chemiczne na roślinach, we wcześniejszych dekadach XIX w., mogły być prowadzone jedynie na substancjach aktywnych, które były silnie skoncentrowane i wyizolowane w stosunkowo czystej postaci za pomocą technik takich jak destylacja lub ekstrakcja wodą, kwasem, zasadą lub alkoholem. Ekstrakcję i izolację należy przeprowadzać na podstawie wiedzy o próbce. W dalszym ciągu obserwuje się zainteresowanie wykorzystaniem przyrody jako źródła potencjalnych chemioterapii. Produkty naturalne i ich pochodne stanowią ponad 50% wszystkich leków stosowanych klinicznie na świecie. Dane WHO pokazują, że 25% nowoczesnych leków pochodzi z roślin, które po raz pierwszy były tradycyjnie stosowane. W ciągu ostatnich 40 lat, co najmniej kilkanaście skutecznych leków wywodzi się z roślin takich jak: morfina-analgeza z maku opium (Papaver somniferum), chinina-antymalaria z kory cynchonowej (Cinchona succirubra i inne), diosgenina pochodząca z Dioscorea spp. antykoncepcyjny środek owadobójczy, rezerpina i inne antyhipertensyjne i uspokajające alkaloidy z gatunku Rauwolfia; pilokarpina do leczenia jaskry i "suchych ust" pochodzących z grupy drzew południowoamerykańskich (Pilocarpus spp.) z rodziny Citrus; dwa silne środki antynowotworowe z różanego Periwinkle (Catharanthus Roseus); środki przeczyszczające z Cassia sp. oraz jako czynnik kardiotoniczny w leczeniu niewydolności serca z gatunku Digitalis. Inne przykłady to: atropina, efedryna, efedryna, warfaryna, aspiryna, digoksyna, winblastyna, cynrystyna, taksol, hiozyna i huperzina A. Dziki jamnik willosa

Drugorzędne metabolity roślinne w wykrywaniu leków Chemikalia w roślinach można podzielić na podstawowe metabolity i wtórne metabolity w oparciu o zakres masy cząsteczkowej, rozkład gatunkowy i ich rolę biologiczną w roślinach. Wszechobecne makrocząsteczki metabolizmu pierwotnego roślin, na przykład polisacharydy, białka, lipidy i kwasy nukleinowe, nazywane są głównymi metabolitami. Dostarczają one składników odżywczych, a tym samym są niezbędne dla wzrostu i przetrwania. W przeciwieństwie do pierwotnych metabolitów, małe związki organiczne są często wytwarzane przez określony gatunek, zazwyczaj posiadający ważną aktywność biologiczną. Nie są one niezbędne do wzrostu i przetrwania i nazywane są wtórnymi metabolitami. Role wtórnych metabolitów w roślinach są różne. Służą one jako przekaźniki chemiczne i chemikalia obronne oraz odgrywają ważną rolę biologiczną i ekologiczną. Badania te cieszą się coraz większym zainteresowaniem, ponieważ stanowią ogromną bibliotekę potencjalnie przydatnych wiodących związków chemicznych w opracowywaniu nowych leków. metabolity wtórne zawierają szereg różnorodnych chemicznie związków chemicznych. Na podstawie cech budowy chemicznej są one klasyfikowane jako: alkaloidy, flawonoidy, kumaryny, lignany, chinony, chinony, terpenoidy itd. (Rahman, A.U. 1995) (Rahman, A.U.1998). ZWIĄZKI W ROŚLINACH ORAZ ICH STRUKTURY I WŁAŚCIWOŚCI Alkaloidy Alkaloidy są jedną z głównych grup składników roślin stosowanych w medycynie. Stanowi dużą klasę zawierających azot wtórnych metabolitów wtórnych roślin, mikroorganizmów lub ssaków. Alkaloidy słyną z różnorodnych działań farmakologicznych. Od momentu odkrycia morfiny z maku opium, Papaver somniferum, w 1806 r. oczyszczono i zidentyfikowano z zasobów naturalnych ponad 10 000 alkaloidów. Wiele nowoczesnych leków produkowanych jest przy użyciu naturalnie występujących alkaloidów lub ich syntetycznych odpowiedników.

Mak lekarski Biologiczne działania alkaloidów Alkaloidy to grupa substancji o zróżnicowanych strukturach i szerokim zakresie aktywności biologicznych, takich jak antybakteryjne (np. berberynowe), anty-malaryczne (np. chinina), przeciwbólowe (np. morfina), znieczulające (np. kokaina), antynikotopowe (np. chinina), przeciwgrzybicze (np. morfina, wincrinstina), działanie przeciwzapalne (np. resepina), działanie cholinomimeryczne (np. galatamina), łagodzące kaszel (np, kodyna), spazmoliza (np. atropina), wazodilatacja (np. incynkamina), antyarytmia (np. chinidyna) i przeciwdziałające astmie (np. efedryna). Do chwili obecnej zgłoszono ponad 12 000 alkaloidów pochodzenia roślinnego. Na przykład, alkaloidy morfiny są silnymi środkami łagodzącymi ból i narkotykami, a cynrystyna, wyizolowana z Vinca rosea (obecnie kataranthus roseus), jest obecnie jednym z najskuteczniejszych leków przeciwleukemicznych stosowanych obecnie. (Hostettmann, K., Lea, P.J. 1987). Wilcza jagoda Barwinek różowy Flawanoidy Flawonoidy są związkami polifenolowymi. Są jedną z najważniejszych grup wtórnych metabolitów roślinnych. Do chwili obecnej oczyszczono i zidentyfikowano ponad 6.000 związków flawonoidowych, z których wiele występuje w owocach, warzywach i napojach. Flawonoidy są odpowiedzialne za wiele kolorów roślin, które oślepiają nas swoimi

błyskotliwymi odcieniami żółci, pomarańczy lub czerwieni i mają duże znaczenie ekologiczne w przyrodzie jako atraktanty barwne dla owadów i ptaków oraz pomoc w zapylaniu roślin. (Rahman, A.U. 1995-1998). Borówki są źródłem antocyjanidyn w diecie. Kalafior biały ma barwniki antraksantyny Biologiczna działalność flawonoidów Flawonoidy cieszą się ostatnio dużym zainteresowaniem ze względu na ich potencjalnie korzystny wpływ na zdrowie ludzi. Flawonoidy są najczęściej znane z działania przeciwutleniającego. Pojemność flawonoidów działających jako przeciwutleniacze zależy od ich struktury molekularnej. W związku z tym żywność bogata w flawonoidy, takie jak kwercetyna - najobfitszy smak dietetyczny, została zaproponowana jako ważny czynnik dla łagodzenia chorób takich jak nowotwory i choroby serca. Składnikami osetów mlecznych (Silybum marianum), w szczególności silibiny i silymaryny, są antyhepatotoksyny i są one stosowane do ograniczania skutków zatrucia przez grzyby z rodzaju Amanita. Odkryto, że flawonoidy zapewniają również inne ważne działania biologiczne, takie jak antybakteryjne, antywirusowe, antyalergiczne, przeciwpłytkowe, przeciwzapalne i przeciwzapalne. Funkcję antywirusową flawonoidów wykazano wirusem HIV, a także wirusem HSV-1, herpes simplex. Kumaryny Kumaryny są grupą, która występuje głównie w wyższych zakładach. Kumaryny służą jako inhibitory wzrostu (anty-auksyny) oraz związki obronne w roślinach. Kumaryny są bardziej skoncentrowane w rodzinach Apiaceae, pietruszka - koper włoski, Leguminoseae (rodzina fasoli), Rutaceae (rodzina cytrusów) i Umbelliferae.

Fasolka tonka lub kumaran, jedno ze źródeł, z którego kumaryny zostały po raz pierwszy wyizolowane jako product naturalny w 1820 roku. Biologiczna działalność kumaryn Zgodnie z badaniami kumaryny charakteryzują się wielokrotnymi działaniami biologicznymi, takimi jak przeciwwirusowe zapalenie wątroby, anty-hiv, nadciśnienie tętnicze, antyarytmia, przeciwzapalne zapalenie, antyosteoporoza, łagodzenie bólu oraz zapobieganie astmie i antysepzie. Pochodne kumaryny są szeroko stosowane jako antykoagulanty w leczeniu nadmiernego lub niepożądanego krzepnięcia krwi. Związek macierzysty kumaryny (M1) występuje w koniczynie słodkiej (Melilotus alba, Leguminosae). Kumaryny stosowane są również w kosmetykach z filtrem przeciwsłonecznym do absorpcji promieniowania ultrafioletowego (UV) oraz w syntezie leków przeciwnowotworowych. Lignany Lignany są szeroko występującymi związkami roślin i są blisko spokrewnione z ligniną. Ta klasa związków jest powszechna w królestwie roślin, zwłaszcza w elementach stwardniałych i liściach, oraz jako główne składniki żywicznych wydzielin z korzeni i kory. Biologiczna działalność lignanów Okazuje się, że lignany wykazują silną aktywność antybakteryjną. Lignany należą do klasy substancji znanych jako fitostrogeny niesteroidowe. Są one strukturalnie i funkcjonalnie podobne do estradiolu i pokrewnych hormonów płciowych. Lignany są zdolne do wiązania się z receptorami estrogenowymi i zakłócania nowotworowego działania estrogenów na tkankę piersiową, dzięki czemu mogą hamować wzrost raka piersi, prostaty i jelita grubego oraz poprawiać gęstość kości. Znana podofylotoksyna lignanowa jest mitotycznym inhibitorem, który został po raz pierwszy wyizolowany z Podophyllum Peltatum, o silnej aktywności antynowotoksycznej. Etopozyd jest pochodną podofilylotoksyny stosowaną obecnie w leczeniu raka płuc, raka jąder jąder oraz ostrej białaczki limfocytowej. Lignany znane są również jako dobre przeciwutleniacze. Lignany występują w nasionach lnu, pestkach dyni, życie, soi, brokułach, niektórych jagodach i wielu tradycyjnych ziół chińskich, takich jak Magnolia Officinalis, Schizandra Chinensis i Podophyllum Peltatum.

Stopkowiec Tarczowaty Chinony Chinony występują jako pigmenty w bakteriach, grzybach i niektórych wyższych roślinach. Wiele pochodnych chinonu (antrakinonów, fenantrachinonów, antrachinonów, antrochinonów i diantronów) występuje w wielu gatunkach reum (q. v. v.).), Rumex i Polygonum juglone w postaci niedojrzałych orzechów włoskich, spinulozyny z pleśni Penicillium Spinuhsum, arnebinonu i arnebifuranonu z Arnebia Euchroma, pochodnych tanshinonu z Salvii Miltiorrhiza i sennosidu A - D z Rheum palmatum) (Rahman, A.U. 1995-1998). Biologiczna działalność chinonów Chinony zawierające fenolowe grupy hydroksylowe zwykle prezentują piękne kolory, takie jak żółty, pomarańczowy i czerwony. Anthrachinony są ważną grupą chinonów o działaniu oczyszczającym (np. senonozoidy), przeciwbakteryjnym (np. reniferyna i safrortochinon). Posiadają one również inne działania biologiczne, takie jak przeciwumory (np. emodynę i juglon), hamowanie biosyntezy PGE 2 (np. arnebinon i arnebifuranon) oraz choroby układu krążenia (np. tanshinon II A). Koenzym Q10 jest pochodną benazochinonu stosowaną w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego, nadciśnienia tętniczego i raka. Związki witaminy K takie jak K1 i K2 należą do naftochinonów. Mogą one sprzyjać krzepnięciu krwi, a tym samym są stosowane w leczeniu krwawienia naturalnego. Senna Aleksandra

Terpenoidy Terpenoidy są to oligomery izoprenowe (C5H8)n i ich pochodne. Terpenoidy są szeroko rozpowszechnione w przyrodzie, głównie w roślinach. Całkowita liczba wykrytych terpenoidów wyniosła ponad 22 000, a wiele z nich stało się ważnymi lekami klinicznymi lub zostało użytych jako wiodące związki w procesie opracowywania nowych leków. Monoterpeny są klasą terpenów, które składają się z dwóch jednostek izoprenowych i mają wzór cząsteczkowy C10HH16. Przykłady z tej klasy obejmują kamforę, mentol, thujone, tymol, nerol, linalool, limonen, geraniol i alkohol perylowy, występujący w skórkach owoców cytrusowych, liściach mięty, lawendzie i tymianku. Wśród nich, mentol jest użytecznym środkiem łagodzącym bóle miejscowe; tujon jest toksycznym środkiem występującym w drewnie robakowym (Artemisia absinthium), z którego wytwarzany jest likier i absynt; borneol pochodzi z oleju sosnowego i jest stosowany jako środek dezynfekujący i dezodorant; kamfora stosowana jest m. in. jako przeciwwirusant, środek znieczulający, anestetyczny i wykrztuśny. Kwiat lawendy Bylica boże drzewko Jednym z najbardziej znanych medycznie wartościowych diterpenów jest paclitaxel (Taxol ). Innym przykładem ważnych medycznie diterpenoidów są ginkgolidy odkryte z Ginkgo biloby, które wykazują silną bioaktywność wobec agregacji płytek krwi. Inne przykłady to nerolidol, farnesol i jlangen w neroli, mięty, drzewa sandałowe, imbir i rumianek niemiecki. Te substancje fitochemiczne mają zwykle właściwości przeciwzapalne i antyalergenowe. Artemizyna jest najcenniejszą leczniczą seskwiterpenoidami leczniczymi, które po raz pierwszy wyizolowano z tradycyjnego chińskiego zioła Artemisia annua, o silnej aktywności przeciw malarii.

Drzewo iglaste z rodzaju Taxaceae Riterpenoidy znane są jako rakotwórcze środki prewencji chemicznej, antybiotyki, antybiotyki, inhibitory angiogenezy i polimerazy DNA eukariotyczne itd. Są to biologiczne składniki aktywne, takie jak kwas glicyrenowy występujący w lukrecji i limonoidach (np. limonina), które są silnie utlenionymi substancjami gorzkimi występującymi w rodzinie roślin cytrusowych (Rutaceae). Arbruside E, względnie nietoksyczny triterpen, jako potencjalny substytut cukru został wyizolowany z bardzo toksycznej rośliny (Arbrus precatorius), ponieważ jest 30-100 razy słodszy od sacharozy (Fullas F. et al. 1990). Triterpeny są również składnikami żywic i wysięków żywicznych roślin (np. frankincense i mirra); mirra pochodzi z arabskiego słowa gorzki, które jest cechą charakterystyczną wielu triterpenów. Triterpeny zawierają niektóre bardzo ważne cząsteczki, takie jak steroidy, które są zdegradowanymi triterpenami pełniącytch wiele ważnych funkcji u ssaków, szczególnie hormonów płciowych. Ostatnie badania chemiczne i farmakologiczne ujawniają różne biologiczne role, takie jak przeciwzapalne, anty-nowotworowe, przeciwzapalne, antykardiologiczne, hipoglikemiczne i przeciwgrzybicze działanie związków steroidalnych w roślinach. Do tej grupy substancji chemicznych należą szeroko rozpowszechnione pigmenty rozpuszczalne w lipidach oraz niezbędne karotenoidy. Likopen jest kolejnym bioaktywnym karotenoidem występującym w pomidorach i innych czerwonych owocach, uważanym za potencjalny czynnik profilaktyki niektórych rodzajów nowotworów. Glikozydy nasercowe Glikozydy nasercowe swoją nazwę zawdzięczają wpływowi tej grupy związków na serce (zwane są również substancjami stałymi). Wiele roślin zawiera glikozydy kardioaktywne lub sercowo-naczyniowe, które mają glikozydy o dużym wpływie na rytm serca. Najczęściej badaną rośliną, która zawiera te związki jest rakieta naparstnicowa (Digitalis purpurea) z rodziny roślin Scrophulariaceae, która była stosowana już w XVIII wieku w leczeniu choroby serca określanej jako "upustowa". Podstawa tego zastosowania została dobrze ugruntowana, ponieważ roślina ta zawiera digoksynę i digitoksynę. Glikozydy sercowe są stosowane w leczeniu niewydolności serca.

Zwiększanie bezpieczeństwa leków poprzez izolowanie i modyfikowanie składników roślin. Dobrze znanym przykładem jest historia aspiryny. Według doniesień o liściach wierzby jako leku antypiretycznego w Ebers papyrus i po takim samym zastosowaniu herbaty z kory wierzby jak angielskie zioło, chemicy i farmaceuci skutecznie wyizolowali salicynę z kory białej wierzby Salix Alba w latach 1825-1826. Związek odpowiedzialny za środek zaradczy został następnie przez hydrolizę i utlenianie przekształcony w kwas salicylowy i jako taki udowodnił skuteczność antypiretyku (reduktora gorączkowego) i jest on aktywnie produkowany i stosowany na całym świecie. Ze względu na ciężką toksyczność żołądkowojelitową kwas salicylowy został przekształcony przez naukowców z Bayer w kwas acetylosalicylowy poprzez acetylację. W 1899 r. nadano jej nazwę handlową aspiryna. Obecnie aspiryna jest nadal najpowszechniej stosowanym lekiem przeciwbólowym i przeciwpiretycznym na świecie. Liście Salix Alba Salicin Proces poszukiwania nowych kandydatów na narkotyki z ziół nie jest już jednak tak prosty jak historia aspiryny. Historia taksolu jest opowieścią o trudnej podróży śladowego związku z rośliną, która stała się potężnym nowym lekiem. Taksol jest jednym z najbardziej znanych diterpenów o bardzo skomplikowanej strukturze steroidowej i aktywności przeciwnowotworowej. Ekstrakt z kory cisu pacyficznego (Taxus Brevifolia) po raz pierwszy okazał się cytotoksyczny w badaniu komórkowym w 1964 roku. Składnik aktywny został wyizolowany w 1966 r. z bardzo niską zawartością, a jego struktura została opublikowana w roku 197 (Goodman, J. i Walsh, V. 2001). Do 1969 r. wyodrębniono 28 kg ekstraktu surowego z prawie 1200 kg kory, ale uzyskano tylko 10 g czystego materiału. Pod koniec lat 80. jego wartość jako leku przeciwnowotworowego była określana na podstawie różnych badań klinicznych. Paclitaxel i jego analogowy docetaxel (Taxotere ) zostały zatwierdzone przez amerykańską FDA do leczenia różnych nowotworów, w tym raka płuc, raka małych komórek, nowotworu jajnika, raka piersi oraz raka głowy i szyi. Wyniki badań wykazały, że działa on stabilizująco na aparat mitotyczny komórek, powodując, że działają one jak komórki normalne, a nie ulegają szybkiemu rozmnażaniu, jak to ma miejsce w raku. Wielu ludzi błędnie uważa, że produkty ziołowe są bezpieczne. Chociaż większość leków ziołowych jest stosunkowo bezpieczna w porównaniu z nowoczesnymi lekami, wyniki badań

toksykologicznych pokazują, że nie zawsze jest to prawdą. Bezpieczeństwo stosowania ziół zależy w dużej mierze od dawkowania i czasu podawania. Należy wspomnieć, że oczyszczanie niektórych ekstraktów ziołowych może zwiększyć ich toksyczność. Stężenie związków toksycznych może być zwiększone, ponieważ podczas zagęszczania składników aktywnych mogą być również zwiększone. Czasami składniki aktywne są również toksyczne. W tym przypadku, podczas gdy efekt terapeutyczny jest wzmocniony, zwiększa się również toksyczność. Przykładem może być ekstrakt z ehedry i ekstrakty z ziół z rodziny Aristolochia. Badania dotyczące kwasu arystolochinowego znalezionego w kilku ziołach z rodziny Aristolochia wykazały jego istotne działanie rakotwórcze i mutagenne oraz zatrucie nerek (Arlt, V. M., et al. 2002) (Debelle, F. D., et al. 2008) (Schmeiser, H. H., et al. 2009). W TCM, przetwarzanie surowych ziołowych materiałów przy użyciu różnych metod, takich jak przedłużone ogrzewanie parą lub gotowanie w celu rozkładu wiązań chemicznych toksycznych estrów lub związków glikozydowych w ziołach, jest od dawna stosowane w celu zmniejszenia toksyczności chińskich ziół. Przykładem może być np. akonityna w radix Aconiti i sennozydy w rabarbarze. Glikozydy sercowe typu digitalis (z liścia loksglove, Digitalis Purpurea i D. lanata) mają bardzo wąski zakres dawek terapeutycznych. Przekroczenie pełnej dawki o około 50 % może wywołać skutki toksyczne. Problem dozowania potęgują duże różnice jakościowe i ilościowe występujące w surowym materiale roślinnym. W zależności od pochodzenia, surowy lek może zawierać dominację gitoksyny, która nie jest bardzo aktywna podczas przyjmowania doustnego lub może mieć wysokie stężenie bardzo aktywnej, złożonej digitoksyny. Naparstnica purpurowa Tak więc odizolowanie składników aktywnych od ziół o wąskim zakresie terapeutycznym i podanie czystych związków nie jest celem samym w sobie. Jest to naukowa metoda badań leczniczych roślin, dzięki której bardzo silne składniki mogą być przetwarzane na bezpieczne produkty lecznicze (Withering W., 1885). Celem nie jest skoncentrowanie kluczowego składnika aktywnego, lecz uzyskanie produktu farmaceutycznego o stałym, jednolitym składzie. Następnie przetwarzanie izolowanego składnika na tabletki lub kapsułki prowadzi do wytworzenia produktu, w którym składnik jest rozcieńczany przez farmaceutyczne substancje pomocnicze. Na przykład stężenie digitoksyny w tabletce digitoksyny jest około 10 razy niższe niż w oryginalnym liściu naparstnicy.

Tabla 1. Przykłady składników roślinnych wyizolowanych do celów medycznych. Naturalnie składniki te nie występują same w roślinach, ale jako frakcje z towarzyszącymi im związkami chemicznymi. Wyodrębnione substancje, które na ogół mają silne, natychmiastowe działanie, nie są uważane za fitomedycyny w ścisłym znaczeniu tego słowa. (Volker Schulz, Rudolf Hansel, Mark Blumenthal, Varro Tyler Rational Phytotherapy wydanie 5, 2004). Wraz z rozwojem nauk przyrodniczych i wykorzystaniem metod naukowych w medycynie, na początku XIX wieku ziołowe środki zaradcze stały się przedmiotem analizy naukowej. Izolacja morfiny z opium (1803-1806) po raz pierwszy ukazała, że zastosowano stosunkowo nowoczesne metody chemiczne i analityczne, które wykorzystywano do ekstrakcji substancji czynnej z ziół. Stało się wówczas możliwe przeprowadzenie badań farmakologicznych i toksykologicznych nad wpływem morfiny na zwierzęta i ludzi. Różne substancje wyizolowane z opium, w tym morfina, kodyna i papaweryna, są nadal stosowane terapeutycznie. W innych przypadkach podjęto starania mające na celu poprawę naturalnej substancji poprzez zwiększenie jej pożądanych właściwości i zminimalizowanie niepożądanych skutków ubocznych. Modyfikacja cząsteczki reserpiny (z tradycyjnej ajurwedydyjskiej rośliny sedatywnej Indian Snakeroot, Rauvolfia Serpentina) doprowadziła do powstania mebeveriny, natomiast modyfikacja cząsteczki atropiny (z belladonny, Atropa Aelladonna) doprowadziła do powstania bromku ipratropium i silnej grupy przeciwbólowej meperydynowej. Zioła lecznicze z Nowego Świata były kolejnym źródłem ważnych substancji farmaceutycznych. Liście krzewu kokainy (Erythoxylum Coca) dawały kokainę, prototyp nowoczesnej anestetyki miejscowej, podczas gdy kora z gatunku Cinchona dała chininę, narkotyk nadal ważny w leczeniu malarii. Odporność na ten związek rozwija się znacznie wolniej niż na syntetyczne leki antymalaryczne. Znaczna część wszystkich obecnie stosowanych leków pochodzi bezpośrednio lub pośrednio z substancji czynnych wyizolowanych z roślin. Większość z tych substancji nie występuje w roślinach pojedynczo, ale w grupach związków, takich jak kofeina w grupie metyloksantyn, digoksyna w grupie

glikozydów sercowych oraz morfina w grupie alkaloidów opium. Te wyodrębnione związki i grupy związków wytwarzają zazwyczaj silne, natychmiastowe efekty i w ścisłym znaczeniu nie są klasyfikowane jako fitomedycyny, lecz w bardziej odpowiedni sposób jako leki pochodzenia roślinnego. Naukowcy w żaden sposób nie wyczerpali potencjału tych wtórnych składników. Samą liczbę alkaloidów roślinnych, które mogłyby stanowić podstawę do opracowania przyszłych środków zaradczych, szacuje się na ponad 20 000 (Cordell i in., 2002). Celem badań nad tradycyjną medycyną ziołową jest nie tylko opracowanie nowych leków, ale również kontrola jakości i analiza mechanizmów ziół. W przeciwieństwie do badań przesiewowych dla nowych kandydatów na nowe leki, wykorzystujących po prostu jeden lub dwa testy biologiczne, badanie mechanizmów tradycyjnych leków ziołowych jest znacznie bardziej złożone. Badania przeprowadzone w ciągu ostatnich 40 lat wykazały, że zioła działają w sposób, który różni się od nowoczesnych leków: efekt nie pochodzi z jednego związku zioła, ale jest synergetycznym wynikiem wielu składników pracujących na wielu celach. Naukowcy nie powinni być rozczarowani, jeśli ich wyniki wykażą, że najbardziej bioaktywne związki przesiewane z ekstraktu ziołowego w teście biologicznym są popularnymi drugim metabolitami roślin. Przykładem mogą być flawonoidy, kwasy tłuszczowe lub aminy. Aloes Arnica górska Wykorzystywane części roślinne W kontekście aptecznym lekiem botanicznym jest produkt, który jest albo otrzymywany z rośliny lub przekształcany w lek (poprzez suszenie niektórych części roślin, lub czasami całej rośliny), lub otrzymywany z rośliny, ale nie zachowuje już struktury rośliny. Najważniejsze są następujące organy roślinne: (w nawiasach używana nazwa łacińska). Część naziemna (herba): Znaczna większość obecnie stosowanych leków botanicznych pochodzi z części naziemnej. Wszystkie części znajdujące się nad ziemią określane są jako części naziemne. Jednym z przykładów jest dziurawiec zwyczajny (Hypericum Perforatum).

Liść (folia): Liście wyłaniają się z łodygi. Liście mogą być czasem używane oddzielnie lub w połączeniu z ogonkiem. Przykładem rośliny, w której przypadku stosuje się tylko liście, jest Gingko (Gingko Biloba Common balsam, Melissa officinalis L. (Melissae folium) Kwiat (flos): Kwiaty mają wprawdzie duże znaczenie botaniczne, ale są tylko niewielkim źródłem leków stosowanych w fitoterapii lub aptece. Powszechnie stosowane w medycynie to Camomille flower (Chamaemelum Nobile), Roselle (Hibiscus Sabdiriffa) i Marigold (Calendula O? cinalis). Owoc (fruktus): Owoce i nasiona owocowe dosstarczają ważne produkty fitoterapeutyczne, w tym: nasiona pimpinella Anisum (Pimpinella Anisum), owoce kopru włoskiego (Foeniculum Vulgare), Serenoa repens (Sabal fructus) oraz skórkę owoców cytrusowych (Citrus sp). Kora (cortex): Kora jest zewnętrzną, najbardziej ochronną warstwą pnia drzewa i jest tworzona przez warstwy żywych komórek tuż nad samym drzewem. W korze występują zazwyczaj wysokie stężenia składników aktywnych, np. wierzba, Salix alba L. i Salix spp., kora chininowska (Cinchona sp., cynamon i Camphor (Cinnamomum camphora i C. camphora). Ważnymi przykładami drewna użytecznego są: Rosewood, Sandalwood (album Santalum). Korzeń (radix): Rdzenne lub zdrewniałe części wielu gatunków roślin są używane medycznie. Mogą być całe lub krojone w plastry, obrane lub nieobrane. Korzenie mogą być włókniste (Urtica Dioica pokrzywa), solidne (Glycyrrhiza Glabra z rodziny Leguminosae, Liquorice) lub mięsiste (Devil's claw, Harpagohytum procumbens). Korzenie mogą mieć kształt rurkowy lub stożkowaty, cylindryczny, itd. Kłącze (rhizoma): Kłącze jest drzewiastą lub wydłużoną łodygą, która zazwyczaj rośnie poziomo pod ziemią, formując liście nad ziemią i korzenie w ziemi. Do kłączy o znaczeniu leczniczym należą kłącza Kava kava (Piper Methysticum) i Ginger (Zingiber Officinalis). Bulwa (bulbus): Bulwa (zawana też cebulą) jest mięsistą strukturą, która składa się wielu warstw łusek, które są podstawą liści. Cebulki popularne w medycynie to cebula i czosnek (odpowiednio Allium Cepa i A. Sativum). Nasiona: Nasiona zawarte są w owocach, np. w białej musztardzie Sinapis alba L. nasienie Sinapi) oraz w nasionach kopru włoskiego (Foeniculum Vulgare, Apiaceae). Gumy-Żywice: Gumy są ciałami stałymi składającymi się z mieszanin polisacharydów. Gumy przepływają przez uszkodzone łodygi jako mechanizm obronny lub czasami jako system ochronny przed inwazją bakterii i grzybów. Przykłady to guma arabska (Acacia Senegal), Benjoin (Terminalia bentzoe) i żel Aloe (Aloe Vera gum z Liliaceae). Żywice są wydalane z wyspecjalizowanych komórek lub przewodów w roślinach. Na przykład są to Pistachia Lentiscus (mastiha medicinalis of Chios) czy dobrze znane od czasów biblijnych Frankincense (Boswellia Sacra) i Mirra (Commiphora Myrrha) z rodziny Burseraceae.

Oleje tłuszczowe: Olej migdałowy pochodzi z nasion lub owoców roślin, np. olej migdałowy jest stosowany w kosmetykach, a oliwa z oliwek jest przykładem wykorzystywania jej własnego potencjału terapeutycznego jak i stosowana w preparatach płynnych i maściach. Oleje eteryczne: Są to lotne oleje pozyskiwane z roślin w procesie destylacji parowej lub ekstrakcji. Mają one duże znaczenie jako aktywne składniki roślin leczniczych, m. in.: Rosemary oil (Rosmarinus officinalis), olejek z mięty pieprzowej (Mentha Piperita), olejek origanum (Origanum Vulgare), olejek Ylang Ylang (Canga Odorata). Źródła: 1. Bohlin, L., Bruhn, J.G. (Eds.), 1999. Bioassay methods in natural product research and drug development. Proceedings of the Phytochemical Society of Europe, vol. 43. Kluwer Academic, Dordrecht 2. Cordell GA, Quinn-Beattie ML, Farnsworth NR (2001) The potential of alkaloids in drug discovery. Phytother Res 15: 183-205. 3. Fullas, F., et al. ( 1990 ) Sweet - tasting triterpene glycoside constituents of Abrus fruticulosus1.planta Medica 56 : 332 333 4. Hostettmann, K., Lea, P.J. (Eds.), 1987. Biologically active natural products. Proceedings of the Phytochemical Society of Europe, vol. 27. Clarendon Press, Oxford 5. Kinghorn AD. Pharmacognosy in the 21st Century. J. Pharm. Pharmacol. 2001;53:135 148 6. Lewis NG, Davin LB. Evolution of lignan and neolignan biochemical pathways. In: Isoprenoids and other natural products: Evolution and function. Nes WD, ed. 1994. ACS Symposium Series, Washington 7. Pimm SL, Russell GJ, Gittleman JL, Brooks TM. The future of biodiversity. Science 1995;269:347 350,) 8. Rahman, A.U. ( 1995 ) Studies in Natural Products Chemistry: Structure and Chemistry (Vol. 15 ). Amsterdam, Elsevier Science Publishers. 9. Rahman, A.U. ( 1995 ) Studies in Natural Products Chemistry: Structure and Chemistry (Vol.17) Amsterdam, Elsevier Science Publishers. 10. Rahman, A.U. ( 1997 ) Studies in Natural Products Chemistry: Structure and Chemistry (Vol. 19 ) Amsterdam, Elsevier Science Publishers. 11. Rahman, A.U. ( 1998 ) Studies in Natural Products Chemistry: Structure and Chemistry (Vol. 20 ) Amsterdam, Elsevier Science Publishers.

12. Volker Schulz, Rudolf Hansel, Mark Blumenthal, Varro Tyler Rational Phytotherapy 5th edition 2004 Rozdział 4: Preparaty ziołowe - Fitomedycyny - Dawkowanie i sposób podawania Leki roślinne, znane również jako fitomedycyny lub fitofarmaceutyki, są lekami pochodzenia roślinnego, które zawierają związki chemiczne lub częściej, mieszaniny związków chemicznych, które działają indywidualnie lub w połączeniu na organizm ludzki, aby zapobiegać zaburzeniom i przywrócić lub utrzymać zdrowie. Fitomedycyny to produkty lecznicze, których składniki farmakologicznie czynne zawierają wyłącznie preparaty wytworzone z ziół leczniczych. (Gaedcke F, Steinhoff B. 2000) Tradycyjnymi sposobami stosowania roślin leczniczych są: herbaty ziołowe, napar, ekstrakty alkoholowe itp. Bardzo często takie materiały roślinne są wykorzystywane w sposób niestandardowy. Obecnie coraz większy nacisk kładzie się jednak na stosowanie znormalizowanych materiałów. Mieszaniny są produktami o właściwościach leczniczych, które zawierają 2 lub więcej roślin lub ziół, które mogą działać indywidualnie, uzależniająco lub nawet synergistycznie w celu przywrócenia lub utrzymania zdrowia. W przypadku leków tradycyjnych rośliny lecznicze są zazwyczaj stosowane w mieszaninach. Ekstrakty są skoncentrowanymi preparatami o postaci ciekłej, sproszkowanej lub lepkiej, które są zwykle wytwarzane z suszonych części roślin (pierwotnego leku) w drodze maceracji lub perkolacji. Stosunek ekstraktu dla ziół wynosi zazwyczaj 5:1, a związki chemiczne mogą być następnie ekstrahowane z materiału roślinnego przy użyciu wody lub rozpuszczalników organicznych, takich jak alkohol (etanol). Wyciąg z płynów to płynne preparaty, które zazwyczaj zawierają 1:1 stosunek ekstraktu płynnego do suchego zioła [w/w] lub objętości do masy [v/w]. Etanol, woda lub mieszaniny etanolu i wody są stosowane jako

rozpuszczalniki. Ekstrakty stałe lub sproszkowane to preparaty wytworzone przez odparowanie rozpuszczalnika stosowanego w procesie produkcji (ekstrakt surowy). Olejki eteryczne są ekstrahowane w drodze destylacji parowej lub ekstrakcji rozpuszczalnikowej. (Farmakopea Europejska, 2002) Herbaty lecznicze lub napary lecznicze przygotowywane są przez parowanie ziół we wrzącej wodzie. Ze względu na podobieństwo przygotowań nazywa się je herbatami. Typowa herbata lecznicza składa się z kilku ziół. W fitoterapii europejskiej ogólną zasadą uważaną za dobrą praktykę farmaceutyczną jest posiadanie nie więcej niż 4-7 ziół w herbacie mieszanej (Wichtl, 1989). W niektórych przypadkach skuteczność herbaty leczniczej jest oczywista. Zioła zawierające anhranoidy mają zdecydowane działanie przeczyszczające, herbaty z aromatycznymi goryczkami pobudzają apetyt i nic nie jest zazwyczaj lepsze dla chorego żołądka niż na czczo, herbata Dictamus czy herbata Sideritis. Herbatę można przygotować zasadniczo na trzy sposoby: wywar, infuzja i maceracja na zimno. (Schilcher H (1982) a) Wywar: wywary są preparatami z twardych zdrewniałych części roślin, takich jak korzenie, nasiona i orzechy. Są one dość podobne do naparów i wymagają większej ilości ciepła podczas przygotowywania i przenoszenia związków chemicznych w wodzie. Zazwyczaj przygotowuje się je przez gotowanie 1-2 łyżeczek twardej części rośliny przez 1-10 minut. Do przygotowania napoju, lepiej nie wlewać gorącej wody do ziół, ale zamiast tego dodać zimną wodę i podgrzać mieszaninę do wrzenia. Po wrzeniu ciecz powinna zostać pozostawiona na 15 minut, a następnie może zostać odsączona (z wyjątkiem roślin zawierających włókna, które opadają natychmiast po wrzeniu). Napój lepiej jest pić w pojedynczej dawce, ponieważ w ten sposób jego aktywne składniki pozostaną niezmienione. Podczas procedury lepiej nie używać naczyń ze stali nierdzewnej, ale gliny, emalii, szkła itp. Ponadto wywary są przygotowywane proporcjonalnie (część w gr/gr wody) 1:10 lub 1:20 do użytku wewnętrznego i 1:5 do użytku zewnętrznego. b Infuzja (gorąca herbata lub napój): Napar przygotowuje się za pomocą wrzącej wody, ale bez gotowania zioła. Oznacza to, że wrzącą wodę wlewa się do kubka z preparatem farmaceutycznym, a mieszaninę pozostawia się na 15-20. W ten sposób substancje czynne pochodzące z delikatnych części roślin leczniczych (zazwyczaj kwiaty, liście) nie odparowują ani nie neutralizują się w wyniku intensywnego wrzenia. Stosunek

preparatu ziołowego i wrzącej wody wynosi zazwyczaj 1:10 lub 1:20, ale dla preparatów o silnym działaniu może być większy, do 40. Na szklankę lub filiżankę wrzącej wody używa się zazwyczaj 1-2 łyżeczeki rozkruszonego zioła. Dokładniej mówiąc, do 600 ml przegotowanej wody należy dodać 1 uncję lub 25 gramów suszonych ziół, albo 2 uncje lub 50 gramów świeżych ziół aromatycznych. Napój gorący należy pić natychmiast, ale można go przechowywać w lodówce do 24 godzin. W przypadku choroby przewlekłej należy spożywać filiżankę herbaty leczniczej trzy razy dziennie, a w fazie ostrej herbata ziołowa może być spożywana 6 razy dziennie. (Leimbeck R (1987) c) Maceracja (rozmaczanie): odnosi się do preparatu sporządzonego poprzez dodanie zimnej wody do wymaganej ilości leku, który jest dopuszczony do nasączenia w temperaturze pokojowej przez 6-8 godzin. Pojęcie herbaty stopniowo rozszerzało się w języku angielskim, najpierw odnosząc się do liścia herbaty suszonej, potem do napoju z niej warzonego, a wkrótce zaczęło być stosowane do wszystkich ziół, z których można produkować napary pitne. Podstawowe rozróżnienie wprowadza się między: Herbatami nieleczniczymi spożywanymi dla przyjemności, takie jak herbata czarna i jej mieszanki. Herbaty lecznicze stosowane jako pojedyncze herbaty lub częściej jako mieszanki herbat. Dawkowanie herbat Przygotowaną herbatę (niezależnie od sposobu przygotowania) należy spożywać w ciągu 24 godzin od jej przygotowania; w przeciwnym razie roztwór mógłby być odpowiednim środowiskiem dla rozwoju różnych mikroorganizmów, które zatrują herbatę toksynami. Herbata z nieprzyjemnym zapachem, rozmyciem i zmianą koloru nie powinna być pita. Napar po przygotowaniu należy przechowywać w szklanych lub emaliowanych pojemnikach, a nie metalicznych, ponieważ herbata może reagować z metalem uwalniającym szkodliwe substancje. Z reguły napar przechowywany jest w miejscach ciemnych i świeżych, w temperaturze pokojowej lub w lodówce. (Hiller K (1995).

Herbaty roślin leczniczych powinny być odsączane i słodzone miodem, zaleca się stosować je na ciepło, zwykle 3 szklanki dziennie, rano (przed jedzeniem), w południe po jedzeniu i wieczór przed snem, ale należy zwrócić uwagę na następujące wyjątki: Herbatę moczopędną przyjmuje się podczas śniadania; w miarę możliwości należy spożywać 1 litr herbaty jednorazowo. Herbaty pobudzające apetyt podawane są około 30 minut przed posiłkiem. Środki, które są używane jako środek przeczyszczający lub pomoc do snu należy przyjmować w nocy. Mięta pieprzowa i herbaty rumiankowe na rozstrój żołądka powinny być przyjmowane w normalnych porach posiłków lub w razie potrzeby. Herbaty diaforetyczne, takie jak herbata kwiatowa Linden i herbata z bzu czarnego nie działają rano, ale po południu w miarę wzrostu temperatury ciała szybko indukują obfite pocenie się. (Wichtl M (Hrsg) (1989) Nalewka: nalewki otrzymywane są przez zanurzanie ziół w roztworze alkoholowym przez okres 3 tygodni. W tym czasie aktywne składniki ziół rozpuszczają się w roztworze alkoholowym, w wyniku czego powstaje nalewka, ponieważ alkohole są w stanie wyekstrahować głównie alkaloidalne i sankonoidowe składniki ziół. Najczęściej stosowanym alkoholem w preparacie jest roztwór etanolu (40-70%), taki jak wódka, dżin lub biały rum. Rozgnieciona roślina umieszczana jest w szklanym pojemniku i pokryta alkoholem (1:5,1:10 lub 1:20) i pozostawiana w ciepłym miejscu na 21 dni. Następnie ciecz jest tłoczona, opróżniana i przechowywana w szczelnie zamkniętych szklanych pojemnikach, w ciemnym miejscu, co sprzyja dłuższemu przechowywaniu. Nalewki z roślin trujących i silnie działających są oddzielane od innych preparatów. Nalewki są stosowane wewnętrznie jako krople rozcieńczone w wodzie. Ponadto nalewkę można nalewać bezpośrednio do jamy ustnej w celu natychmiastowego wchłaniania lub popijać niewielką ilością wody lub soku. Jeśli zapach alkoholu nie jest preferowany, odpowiednia dawka nalewki może być rozpuszczona w około pół szklanki ciepłej wody i alkohol po chwili odparowuje. Zazwyczaj nalewki są dużo skuteczniejsze niż wywary i napary.

Syrop: syrop jest lepkim roztworem 66% czystego cukru w wodzie (np. czysty syrop) lub innych płynach (takich jak wino itp.). Jest oferowany jako napój lub jako lek w zależności od innych substancji aromatyzujących lub leczniczych, które go zawierają. Syropy lecznicze zawierają ekstrakty lub napary roślin leczniczych, które są dodawane do podstawowego syropu przygotowanego z cukru surowego lub miodu, ponieważ ma on właściwości zmiękczające. Nieprzyjemny smak niektórych ziół przykryty jest słodkim smakiem, co ułatwia korzystanie z nich dzieciom i osobom, które nie lubią gorzkiego i intensywnego smaku. Ponadto zawartość cukru w syropach ma zasadnicze znaczenie dla wydłużenia ich okresu przydatności do spożycia. Mikroorganizmy nie mogą rozmnażać się w nasyconych roztworach cukru, ponieważ wysoko stężone roztwory pozbawiają mikroorganizmy wody niezbędnej do ich rozwoju. (Hartling Ch (1983) Sok: Świeży sok jest przygotowywany ze świeżo zebranych części roślin, które są rozmaczane w wodzie i wyciskane. W tym celu świeże rośliny i świeże owoce są prasowane w mieszarce, a następnie wyciskane do soku. Sok przechowywany jest w ciemnych szklanych pojemnikach w lodówce przez jeden dzień, aby się osiedlić, a następnie należy go przefiltrować. Produkt można pasteryzować w celu wydłużenia okresu przydatności do spożycia. Niektórymi

popularnymi źródłami soków roślinnych są liście brzozowe, pokrzywa, rzodkiewka, rukiew wodna, czosnek, mniszek, melisa cytrynowa, rzodkiewka i skrzyp. Sok przyjmuje się w ustalonej dawce. Proszek: Proszek jest przygotowywany poprzez dokładne mielenie suchej masy roślinnej lub kombinacji roślin leczniczych. W tym celu suszone rośliny są kruszone, a następnie rozdrabniane za pomocą zaprawy lub maszyny do krojenia. Końcowy produkt sprzedawany w saszetkach, stosowany jest do przygotowywania napojów i nie ma potrzeby filtrowania. Proszek można również przyjmować bezpośrednio na język lub mieszać z jedzeniem takim jak zupa lub jogurt. Kompres typu Poultice-Compass (kompres): Jest to wilgotna mieszanka, nakładana bezpośrednio na organizm, gdzie jest to konieczne. Świeże lub suszone zioła używane są jako kompres. W przypadku stosowania świeżych liści, łodyg lub korzeni należy je przedtem naruszyć lub pokruszyć. Jeżeli używane są suszone zioła, można dodać trochę gorącej wody do ziół, które są drobno posiekane lub sproszkowane. Do zabiegu terapeutycznego najpierw na rozdrobniony proszek roślin, dodaje się kilka kropli wrzącej wody, a następnie miesza się do momentu powstania pasty. Następnie mieszanka jest rozprowadzana na gazę i umieszczana zewnętrznie na bolesnej części zawiniętej w drobną siatkę. Worek jest trzymany na miejscu z opatrunkiem i przechowywany w stanie ciepłym. Maść: Maści są półstałymi preparatami przeznaczonymi do stosowania zewnętrznego. Zazwyczaj zawierają one substancje lecznicze w odpowiedniej substancji nośnikowej (wodne lub oleiste rozpuszczalniki). Maść jest lepką substancją, którą często rozprowadza się na powierzchni. Maści są mieszaninami używanymi do celów terapeutycznych, masażu w celu złagodzenia bólu mięśniowego, stymulacji mięśni i stawów. Przygotowuje się je poprzez podgrzewanie lub po prostu mieszanie olejów roślinnych z ziołami i nalewkami alkoholowymi. Najłatwiejszym sposobem na wytworzenie maści jest użycie wosku pszczelego z ropy naftowej lub wosku pszczelego i zmieszanie go z odpowiednimi ziołami, nalewkami ziołowymi lub olejkami eterycznymi. Maści mogą być łatwo wchłaniane przez skórę i przenosić do dotkniętego obszaru ciała, składniki lecznicze, które zawierają. Stosuje się je na zewnątrz i przechowuje w chłodnym i ciemnym miejscu. Oleje lecznicze (oleje farmaceutyczne): są to oleje tłuszczowe lub woski płynne zawierające roztwory lub wyciągi z roślin leczniczych. Przygotowuje się je wtedy, gdy zioło jest pozostawione na kilka dni w słońcu z oliwą (zazwyczaj oliwką z oliwek lub olejem słonecznikowym). Następnie składniki aktywne roślin leczniczych są ekstrahowane z oleju. Oleje lecznicze stosowane są zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie najczęściej jako oleje masażowe, zwłaszcza w aromaterapii. Przykładami olejów leczniczych otrzymywanych przez ekstrakcję materiału roślinnego są olej św. Jana i olej czosnkowy. (Bauer KH, Fromming KH, Fiihrer C, (1989)

Esencja medyczna: jest to roztwór substancji lotnej w alkoholu lub w mieszaninie wody i alkoholu. Przygotowuje się je albo przez rozpuszczenie w alkoholu oleju lotnego, albo przez destylację. Napoje spirytusowe lecznicze wytwarzane są poprzez mieszanie ziół aromatycznych z alkoholami i dopuszczane są do momentu rozpuszczenia się lotnych składników rośliny w tkance ziołowej. Składniki czynne odzyskiwane są w drodze destylacji. Znaną esencją medyczną jest na przykład spirytus z mięty pieprzowej. Kapsułki: są to zazwyczaj małe pojemniki na lek miękki lub twardy, zwykle wykonane z żelatyny. Mogą one zawierać produkty lecznicze lub ekstrakty w określonej dawce, zabezpieczone przed działaniem powietrza, światła i wilgoci. Twarde kapsułki żelatynowe składają się z dwóch cylindrycznych łupin, które są połączone razem po wprowadzeniu leku. Kapsułki żelatyny miękkiej mają kształt łuski żelatyny, kulistej, owalnej lub podłużnej w kształcie, z zawartością półstałej lub płynnej substancji, która musi być wolna od wody (np. oleistych ekstraktów ziołowych). Kapsułki lub tabletki powlekane Enteric, które uwalniają substancję po wprowadzeniu do jelit chronią substancję leku przed dezaktywacją lub rozkładem przez soki żołądkowe. Nigdy nie należy ich przyjmować podczas posiłków lub po posiłkach, ale około 1 godziny przed posiłkiem. Tabletki: są wytwarzane przez ściskanie sproszkowanego materiału czynnego i odpowiedniej substancji pomocniczej obojętnej oraz innych dodatków poprawiających barwę lub smak. Istnieją dwa rodzaje tabletek: tabletki niepowlekane i powlekane. Niepowlekane tabletki mogą zawierać rozpryskiwacze, dzięki czemu tabletka szybko rozpuszcza się w wodzie. Tabletki powlekane to tabletki pokryte powłoką z cukru, barwników, tłuszczu, wosku i/lub białka, chroniące rdzeń leczniczy przed wpływem czynników zewnętrznych takich jak światło, wilgoć i naprężenia mechaniczne. Uwalnianie leku może być kontrolowane lub opóźnione (tabletki powlekane, tabletki z kontrolowanym uwalnianiem). (Hefendehl FW (1984) Pastylki: pastylki są zaprojektowane tak, aby uwalniać składniki aktywne powoli do jamy ustnej podczas ssania lub żucia. W tym celu lek wchłaniany jest na bazie, która składa się z sacharozy (zazwyczaj więcej niż 90 %), akacji (około 7 %), żelatyny i wody (np. jeżówka

tabletka do ssania). Mogą one mieć wygląd tabletki (okrągły, podłużny itp.), ale różnią się od tabletek tym, że nie są wykonane w wyniku uciskania, lecz są odcięte od elastycznej masy o różnym składzie. Czopki: są to produkty podobne do tabletek o kształcie od podłużnego do owalnego, które są przeznaczone do wprowadzania do odbytu, pochwy lub cewki moczowej i wtapiają się w jelito odbytnicze, pochwę lub cewkę moczową. Produkty ziołowe rzadko są używane w tej formie, ale czopki aromaterapii, produkowane są z olejków eterycznych. Sposoby podawania 4. Doustnie: Wywary, napary, nalewki, syropy i tabletki są przyjmowane doustnie, czasem podjęzycznie. 5. Nos: (palenie, wdychanie, parowanie): Olejki eteryczne rozpuszczane w gorących płynach lub materiałach sproszkowanych mogą być wdychane nosem, aby substancje aktywne zostały wchłonięte przez błonę śluzową. 6. Skóra: Balsamy, oleje, maści lub kremy zawierające wyciągi z roślin leczniczych są aplikowane bezpośrednio na skórę, gdzie wchłania się związek aktywny. 7. Odbyt: Płynne preparaty można podawać w postaci lewatyw i ciała stałego w postaci czopków. Substancje czynne są absorbowane przez błonę śluzową odbytnicy 8. Kąpiel: Zioła lub ekstrakty ziołowe można dodawać do wody do kąpieli. 9. Wstrzyknięcia podskórne lub domięśniowe: Niektóre fitomedycyny (często czyste jednostki chemiczne pochodzące z roślin leczniczych) są wstrzykiwane do krwioobiegu. PORADNIK METRYCZNY DOTYCZĄCY PRZYGOTOWANIA FITOMEDYCYNY W celu przygotowania środków fitomedycznych w warunkach domowych podaje się następujące wskaźniki: 13. Jedna szczypta (trzy złączone palce) zawiera 0,5-1 g pokruszonych preparatów. 14. Jedna łyżeczka pełna, wypełniona zgniecionym preparatem zawiera 1,5-2g roślin leczniczych.

15. Łyżka pełna, wypełniona pokruszonym preparatem zawiera około 5 g mieszanki roślin leczniczych. 16. Łyżka pełna, zawiera około 4 g kwiatów lub liści. 17. Łyżka pełna zawiera około 8 g korzeni lub drewna. 18. Łyżka pełna zawiera około 7,5 g nasion lub szypułek. 9. Proporcje dawkowania dla płynnej herbaty wynoszą: 11. Jedna łyżeczka pełna zawiera 5 g herbaty (płynu). 12. Łyżka pełna zawiera 15 g herbaty (płynu). 13. Filiżanka pełna kawy zawiera 50 g herbaty (płynu). 14. Filiżanka pełna herbaty zawiera 100 g herbaty (płynu). 15. Pełna szklanka wody zawiera 150-200 g herbaty (płynu). 10. Proporcje dawkowania do przygotowania naparów i napojów: Najbardziej powszechne wskaźniki to: 1-3 łyżeczki lub 1 łyżka pełna wypełniona preparatem leczniczym na szklankę wody, lub 6 łyżeczek wypełnionych zgniecionym preparatem w 1 litrze wody. Typowe dawki terapii herbatą są następujące: Dorośli biorą około 3 kieliszki herbaty dziennie rano przed jedzeniem, po zjedzeniu lunchu i wieczorem przed snem. Dzieci w wieku 6-14 lat przyjmują dawkę dla dorosłych. Dzieci w wieku od 2 do 6 lat przyjmują 1/4 dawki dla dorosłych. Dzieci w wieku 0-2 lat otrzymują 1/8 dawki dla dorosłych. Czas trwania leczenia ziołowymi produktami leczniczymi. Zazwyczaj działanie lecznicze roślin leczniczych jest powolne, dlatego leczenie powinno być kontynuowane przez 2 do 4 tygodni. Jeśli wymagane jest długotrwałe stosowanie, zaleca się po upływie 1,5-2 miesięcy, przerwać leczenie na 1-2 tygodnie i rozpocząć od nowa. Działanie roślin leczniczych jest zawsze skuteczne i bez żadnych skutków ubocznych, co wynika głównie z synergii zawartych w nich substancji leczniczych. Często niepowodzenie terapii ziołowej wynika z pominięcia powyższej zasady. Źródła:

1. Bauer KH, Fromming KH, Fiihrer C (1989) Pharmazeutische Technologie. 2nd edition. Thieme Verlag, Stuttgart New York: 450. 2. European Pharmacopeia (2002) Extracts. 4th edition. Suppl 4.3 : 2937-8. 3. Gaedcke F, Steinhoff B (2000) Phytopharmaka - Wissenschaftliche und rechtliche Grundlagen fur die Entwicklung, Standardisierung und Zulassung in Deutschland und Europa. Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft, Stuttgart 2000. 4. Hartling Ch (1983) Beitrag zur Frage des mikrobiellen Zustandes pflanzlicher Drogen. Fakten und Folgerungen. Pharm Z 132: 643-644. 5. Hefendehl FW (1984) Anforderungen an die Qualitat pflanzlicher Arzneimittel. In: Eberwein B, Helmstaedter G, Reimann J et al. (eds) Pharmazeutische Qualitat von Phytopharmaka. Deutscher Apotheker Verlag, Stuttgart, 25-34. 6. Hiller K (1995) Pharmazeutische Bewertung ausgew^lter Teedrogen. Dtsch Apoth Z 135: 1425-1440. 7. Leimbeck R (1987) Teedrogen: Wie steht es mit der mikrobiologischen Qualitat? Dtsch Apoth Z 127: 1221-1224. 8. Schilcher H (1982) Gesund durch Krauter-Tees. Moglichkeiten und Probleme der Arzneikrauter- Teezubereitungen. Apotheker-Journal, Heft 7: 36-39. 9. The National Formulary (NF) 10. Wichtl M (Hrsg) (1989) Teedrogen. 2nd edition. Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft, Stuttgart, 10 and 26. Rozdział 5: Ograniczenia w stosowaniu medycznym, skuteczność i bezpieczeństwo roślin leczniczych Przeciwwskazania, działanie niepożądane, toksyczność i interakcje z innymi lekami. Skuteczność kliniczna fitomedycyny Przez wieki ludzie wykorzystywali wiele tradycyjnych ziół do leczenia chorób i zapobiegania im. Ostatnio rośnie zainteresowanie stosowaniem leków alternatywnych lub ziołowych, co prowadzi do rosnących obaw o bezpieczeństwo stosowania roślin leczniczych. Wielu ludzi błędnie uważa, że produkty ziołowe są bezpieczne. Chociaż większość leków ziołowych jest stosunkowo bezpieczna w porównaniu z nowoczesnymi lekami, wyniki badań toksykologicznych pokazują, że nie zawsze jest to prawdą. (Claude, J.R. and Claude, N. 2004) Oczekiwania pacjentów Znany niemiecki instytut badań demograficznych prowadzi regularne badania opinii publicznej w celu poznania postaw społeczeństwa niemieckiego wobec naturalnych środków

zaradczych (Badanie IFD 7016,2002). W 2002 r. Instytut przeprowadził badanie reprezentatywnego przekroju 2172 osób w wieku od 16 do 90 lat. Trzydzieści pięć procent respondentów uznało wykorzystanie naturalnych leków za "bardzo ważne", 41% oceniło je jako "ważne", a 13% jako "niezbyt ważne". Badanie to pokazuje ogólnie wysoki szacunek, jakim cieszą się fytomedycyny wśród niemieckiej opinii publicznej. Na pytanie, czy te produkty były skuteczne, 4% stwierdziło, że nie, 38% nie wyraziło opinii, a 54% było przekonanych, że leki ziołowe są skuteczne. Większość respondentów uważała jednak, że leki naturalne działają inaczej niż leki syntetyczne. Ilustracja 1. Wyniki badania reprezentacyjnego przeprowadzonego wśród 2172 niemieckich obywateli na temat ryzyka związanego z lekami syntetycznymi a środkami naturalnymi. Uważa się, że te ostatnie mają bardzo duży zakres terapeutyczny i wysoki margines bezpieczeństwa. (IFD Survey 7016, 2002). Jeszcze bardziej uwidoczniły się opinie na temat bezpieczeństwa produktów: 82% ankietowanych oceniło ryzyko leczenia środkami naturalnymi jako "niskie", a 84% oceniło ryzyko stosowania leków syntetycznych jako "umiarkowane do wysokiego" (rys. 1). W równym stopniu zwolennicy i przeciwnicy naturalnych środków zaradczych mieli również okazję zapoznać się z tą opinią. Tak więc zapotrzebowanie wielu pacjentów, zwłaszcza osób starszych, na leki ziołowe wynika częściowo z emocjonalnej percepcji, że produkty naturalne są łagodniejsze i bezpieczniejsze od produktów chemicznych. Poza pewnymi bardzo konkretnymi dowodami na istnienie pewnych aktywnych składników roślin, nawet konsultacja z lekarzem nie wydaje się prawdopodobna, aby zmienić poglądy pacjentów odnośnie tego z góry pojmowanego pojęcia. Bardziej rozsądnym podejściem jest oparcie recepty i rekomendacji ziołowych środków zaradczych na sposobie, w jaki pacjenci faktycznie używają tych produktów, co zakłada, że produkty te na ogół mają szeroki, bezpieczny zakres terapeutyczny. (Ernst E, Pittler MH, Stevinson C, White A 2001). Potencjalne leki pochodzenia roślinnego, takie jak preparaty z części roślinnych zawierających glikozydy sercowe, takie jak rękawice naparstnicy (Digitalis spp.), alkaloidy tropanowe z belladonny (Atropa Belladonna) lub kolchicyna z krokusa jesiennego (Colchicum Autumnale) nie spełniają tych kryteriów bezpieczeństwa, a zatem najlepiej nie