Akademia EduGIS Technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT) oraz geoinformacyjne (GIS) w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych w gimnazjum i liceum oraz w edukacji środowiskowej Karta pracy ucznia Materiały dodatkowe do scenariusza: Brazylia kraj lasów równikowych i przeludnionych miast Mirosława Rogala Projekt realizuje: Partnerzy projektu:
Czy wiesz? Dlaczego ludność i gospodarka Brazylii rozmieszczone są nierównomiernie? Jak gospodarka człowieka wpływa na lasy równikowe nad Amazonką? Aby znaleźć rozwiązanie problemu: Obejrzyj film edukacyjny Brazylia. Zwróć uwagę na cechy środowiska geograficznego Brazylii. Wyszukaj informacje we wskazanych źródłach. Dokonaj analizy informacji. Możesz na kartce robić notatki, aby nie obciążać niepotrzebnie pamięci. 5 zadań wymaga zapisania wniosków na slajdzie prezentacji (lub w karcie pracy) Rozmieszczenie ludności Wyszukaj mapę fizyczną Brazylii, korzystając z: oprogramowania Google Earth http://earth.google.com, aplikacji Google Maps http://maps.google.pl/, interaktywnego atlas świata http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=109. Otwórz mapę ludności: http://www.wiking.edu.pl/show_image.php?type=image&f=geografia/images/swiat_rozmieszcz enie_ludnos.jpg Na podstawie map opisz rozmieszczenie ludności Brazylii. Zastanów się, które elementy środowiska geograficznego mają wpływ na rozmieszczenie ludności Brazylii. Dlaczego połowa ludności Brazylii mieszka w strefie do 500km od linii wschodniego wybrzeża, stanowiącej tylko 10% powierzchni kraju? Struktura etniczna Dokonaj analizy tabeli: Tabela 1. Skład rasowy społeczeństwa brazylijskiego w 2000 roku Brazylia Biali Czarni Indianie Azjaci Mieszani b.d. Metysi i Mulaci struktura 100,00 53,4 6,3 0,45 0,49 38,6 0,76 miasta 81,2 84,8 79,1 90,2 76,8 52,2 76,4 interior 18,8 15,2 20,9 9,8 23,2 47,8 23,6 Źródło: http://www. ibge.gov.br/home/estatica/populacao Censo Demográfico 2000- Resultados da Amostra Tebela 1.1.1.- População residente, por cor ou raça, segundo a situação do domicílio e os grupos de idade Brasil Przynależność rasowa ustalana była na podstawie deklaracji pytanych respondentów 2
Czy wiesz, że Wśród przodków dzisiejszych mieszkańców kraju wymienić można: Indian (głównie z plemion Tupi i Guarani), Europejczyków (głównie Portugalczyków, Włochów, Niemców i Hiszpanów), mieszkańców Afryki (głównie z plemion Bantu i Yoruba), Japończyków, Libańczyków i Syryjczyków. Zastanów się, dlaczego ludność Brazylii jest zróżnicowana pod względem etnicznym? Pomocne informacje znajdziesz w tekście o kolonizacji Brazylii (portal turystyczny Travel Planet) http://www.travelplanet.pl/przewodnik/brazylia/historia.html Procesy urbanizacji Przeczytaj fragmenty tekstu źródłowego nr 1. Obejrzyj zdjęcia faveli w Rio de Janeiro: www.jucamartins.com/favelas1/foto03.shtml Wyszukaj plany miast São Paulo i Brasilia, korzystając z: oficjalnej strony poświęconej turystyce w mieście São Paulo http://www.spturismo.com/capital-sp.htm oficjalnej strony poświęconej turystyce w mieście Brasilia http://www.brasilturismo.com/distrito-federal/imagens/imagem.htm oprogramowania Google Earth, Porównaj ze sobą przestrzenny układ Brasilii i Sao Paulo. Uzasadnij różnice. 1.Wymień główne przyczyny, które spowodowały, że obecnie w miastach żyje ok. 84% ludności kraju: 2. Jednym z niepożądanych zjawisk związanych z gwałtownym rozwojem miast jest rozrastanie się dzielnic nędzy. Wymień skutki społeczne tego procesu: 3
Rolnictwo Odczytaj informacje o rozmieszczeniu ważnych dla Brazylii: upraw alimentacyjnych: kukurydza, ryż, maniok, soja upraw plantacyjnych: trzcina cukrowa, bawełna, tytoń, kawa, kakao obszarów chowu zwierząt, korzystając z map Świat uprawa roślin i Świat hodowla zwierząt zawartych w interaktywnym atlasie świata http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=109 Przemysł Odczytaj informacje o rozmieszczeniu surowców wydobywanych w Brazylii: ropy naftowej, gazu ziemnego, rudy żelaza (2 miejsce na świecie), węgla kamiennego, boksytów (4 miejsce), manganu (2 miejsce), cyny (3 miejsce), diamentów, złota, korzystając z mapy Świat bogactwa naturalne zawartej w interaktywnym atlasie świata http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=109 Czy wiesz, że Brazylia to czołowy światowy producent i eksporter rudy żelaza, cukru, kawy, soi, soku pomarańczowego, tytoniu, mięsa wołowego i drobiowego. Rozwija się górnictwo, hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych, przemysł motoryzacyjny, lotniczy (Embraer), spożywczy, elektrotechniczny, celulozowo-papierniczy, chemiczny (produkcja bioetanolu), energetyka wodna. Jeśli chcesz wiedzieć więcej o współczesnej gospodarce Brazylii przeczytaj po lekcji artykuł Moniki Rębali Cud nad Amazonką Tygodnik Newsweek Polska nr 20/2009 str. 42-45 www.newsweek.pl Oceń, w jakim stopniu rolnictwo i przemysł Brazylii są zależne od warunków przyrodniczych Amazonia Korzystając z programu Google Earth prześledź bieg drogi BR230-Transamazonica (droga samochodowa nr BR230 w północnej Brazylii, dł. ok. 5,1 tys. km ) między Itaituba i Altamira. Otwórz Google Earth. Wpisz do wyszukiwarki trasy nazwy miejscowości i kraju Dobierz skalę mapy. Możesz oglądać trasę w Google Maps. 4
Poszukaj związków między siecią dróg a powierzchnią lasów. Obejrzyj animację. Oceń skutki gospodarowania w stanie Rondonia w zachodniej Brazylii. http://www.childrenoftheamazon.com/google-earth-maps/deforestation-video Zapoznaj się z tekstem źródłowym nr 2. Zastanów się, dlaczego Amazonię nazywa się Płucami Ziemi i jaką rolę pełni ona w gospodarce Brazylii? 3. Dlaczego ludność i gospodarka Brazylii rozmieszczone są nierównomiernie? 4. Jak gospodarka człowieka wpływa na lasy równikowe nad Amazonką? 5. Oceń zagospodarowanie Amazonii Z punktu widzenia mieszkańca Brazylii Z punktu widzenia mieszkańca Europy 5
Tekst źródłowy nr 1 Społeczne podłoże zjawiska powstawania dzielnic nędzy sięga czasów niewolnictwa. Po jego zniesieniu w 1888 r. migracje kolorowej ludności nasiliły się. Z plantacji bawełny, trzciny cukrowej, tytoniu część ludności ruszyła w kierunku wielkich miast w poszukiwaniu pracy. Favele zaludniają także od lat emigranci. Szacuje się, że co piąty mieszkaniec Brazylii żyje w ubogich dzielnicach. Miesięczne dochody osób tam żyjących w porównaniu z mieszkańcami bogatszych dzielnic miasta są 3,5-krotnie niższe. Przyrost naturalny jest tam trzykrotnie większy. Ubóstwo w favelach idzie w parze z przestępczością, dzielnicami rządzą gangi. Przemoc, narkomania, prostytucja, wykorzystywanie nieletnich dzieci to największe plagi ubogich dzielnic. Ludzie w favelach nie mają adresu, dzieci nie podlegają więc obowiązkowi szkolnemu. Źródło: Rio de Janeiro Adam Koman Geografia w Szkole wydanie specjalne nr 1/2008 Tekst źródłowy nr 2 Trwające od dziesięcioleci wycinanie wilgotnych lasów równikowych jest zagrożeniem dla zachowania równowagi w środowisku geograficznym. Zmniejszanie się powierzchni tych lasów pozbawia naturalnego środowiska ludność tubylczą, wpływa na zmianę ich życia. A przecież lasy te, ze względu na wielkość biomasy, dostarczają do atmosfery w czasie fotosyntezy duże ilości tlenu. Dlatego mają znaczący wpływ na bilans tlenu na Ziemi. Zmniejszanie ich powierzchni powoduje wzrost dwutlenku węgla w atmosferze. Wilgotne lasy równikowe zmieniają więc jej skład chemiczny. Mogą wpływać na zmiany klimatu w skali lokalnej i globalnej. Mimo to na obszarach wilgotnych lasów równikowych prowadzi się hodowlę i wypas bydła, zakłada plantacje np.: kawy, kakao, eksploatuje się surowce mineralne, realizuje różne inwestycje np.: budowę dróg i zapór wodnych. Na podstawie: Makowski J., Występowanie lasów tropikalnych, UW, Warszawa, 2001. Wilczyńscy E. i B., Geografia, BGW, Warszawa, 1997 6