ALINA SZCZUREK-BORUTA Doświadczenia przyszłych społeczne w przygotowaniu nauczycieli do pracy w warunkach wielokulturowości
RECENZENCI prof. zw. dr hab. Jerzy Nikitorowicz prof. zw. dr hab. Andrzej Radziewicz- Winnicki REDAKTOR PROWADZĄ.CY Paweł Jaroniak KOREKTA Joanna Ja s tr zę bska -K i z iuk REDAKTOR TECHNICZNY S ł awom ir Orkiszewski PROJEKT OKLADKI Krzysztof Ga łu s PROJEKT LOGO Tadeusz Lewowicki Copyright by Wydawnictwo Adam Ma r sza ł ek Wszystkie prawa zas tr zeżo n e. Ks i ążka. "1órą n a b y ł e ś, jest d z ieł e m twórcy i wydawcy. Ża dna jej część ni e m oże być reprodukowana j ak im kolwiek sposobem - mechani cznie. elektronicznie, drogą fotokopi i itp. - bez pi semnego zezwoleni a wydawcy..ie ś l i cytuj esz frag menty tej ks i ążk i, nie zmi eniaj ich treśc i i koniecznie zaznacz, czyje to dzielo Ton1l12013 ISB N 978-83-7780-829-0 Ks i ążka powsta ł a w ramach koordynowanego przez autora projektu badawczego (Narodowe Cent rum Nauki w Krakowie, Uni wersytet Ś l ąski w Katow i cac h, Wyd z iał Etnologii i Nauk o Edukacj i w Cieszynie, numer projektu N N I06 416640, nr umowy 4166/B/H03/20 11 /40) na temat: Uczyć s ię od il/i/ycll i II czyć- l/all czać il/i/ycll - praca I/allczyciela II' lva uli/kacll lvieloklllllll'olvo śc i Projekt zos tał sfi nansowany ze ś rodków Narodowego Centrum Na uki Ksiqżkę dedykz!ję moim Najb liższym \'Vydawnictwo prowadzi sprzedaż wysy ł kową: tel./fax 56 648 50 70, e- mail : market ing@ marszalek.com.pl Wydawnictwo Adam Marszałek, ul. Lubicka 44, 87-100 ToruI1 tel. 566642235,5666081 60, e-mail: info@marszalek.com.pl, www.marszalek.com.pl D ruka rnia nr 2, ul. Warszawska 52, 87-148 Łysomice, tel. 566783478
Spis treści P. zedmowa (Tadeusz Lewowicki)................ 9 Wpro\vadzenie........................................................... II ROZDZIAŁ 1 Przemiany społeczne, wiełołmlturowość, społeczeństwo wielokultu. owe - korzyści, zagrożenia i edukacyjne Iwnsełnvencje... 2 1 1.1. Zmiany społeczne i kulturowe a edukacja................. 2 1 1.2. Zróżnicowanie kulturowe czy wielokulturowość a edukacja...... 31 1.3. Wielość rzeczywistości - wielowymiarowość współczesnego świata........................ 43 1.4. Wielowymiarowość człowieka..................... 49 1.5. Wielowymiarowość edukacji.......... 53 Konkluzje........................ 62 ROD ZIAŁ 2 Uczenie się - spojrzenie Imlturowe............ 68 2.1. Doświadczenie - Uczenie się - Nauczanie..... 68 2.2. Uczenie się i jego konteksty................... 75 2.2.1. Ideologiczny kontekst uczenia się........ 75 2.2.2. Kontekst teoretyczny uczenia się........... 81 2.2.3. Społeczno-kulturowy kontekst uczenia się... 88 2.2.4. Kontekst praktyczny uczenia się... 94 Konkluzje..................................................................... 102 ROZDZIAŁ 3 Założenia metodologiczne badań własnych........ 105 3.1. Problematyka badawcza.................... 105 3.2. Cele i zakres badal1...................... 113 3.3. Procedura badania................... 116 3.3.1. Badanie rzetelności kwestionariusza... 122 3.3.2. Analiza statystyczna danych.............. 122 3.4. Dobór próby i terenu badal1............ 125
6 Spis treści ROZDZIAŁ 4 Obraz Innego, siebie i uczenia się od Innych w świadomości Contents studentó\v....................... 134 4.1. Wielowymiarowe postrzeganie Innego/drugiego człowieka..... 134 4.2. Poziom wiedzy na temat Innego........ 155 Preface (Tadeusz Lewowicld).................... 9 4.3. Źródła wiedzy o Innych............ 157 Introduction... 11 4.4. Obraz własnej osoby w relacjach z Innym... 162 Konkluzje................................................................ 169 CHAPTER 1 Social transfol'mations, multicultul"alism, multicultural society - ROZDZIAŁ 5 benefits, threats and educational consequences........... 2 1 Doświadczenia uczenia się z Innym.................................. 176 1.1. Social and cultural changes versus education................. 2 1 5.1. Doświadczenia w bezpośrednich relacjach z Innym... 176 1.2. Cultural differentiation Ol' multiculturalism and education......... 31 5.2. Doświadczenia w bezpośrednich relacjach z Innymi - analiza 1.3. Multitude ofrealities -multidimensionality ofthe contemporary czynnikowa........................... 185 5.3. Potencjał spoleczno-gospodarczy i kulturowy a doświadczenia w bezpośrednich relacjach z Innym... 189 5.4. Obszary doświadczei1 przyszłych nauczycieli - wyniki zogniskowanego wywiadu grupowego...................... 199 Konkluzje................................... 214 world................. 43 1.4. Multidimensionality of man... 49 1.5. Multidimensionality of education.......... 53 Conclusions... 62 CHAPTER2 Learning - the cultural stand point... 68 ROZDZIAŁ 6 2.1. Experience - Learning - Teaching... 68 Wartości w uczeniu się...................... 217 2.2. Learning and its contexts...... 75 6.1. Wartości cenione przez kandydatów na nauczycieli........ 217 2.2.1. Ideological context of learning...... 75 6.2. Wartości - analiza czynnikowa........ 229 2.2.2. Theoretical context of learning... 81 6.3. Potencjał społeczno-gospodarczy i kulturowy a waliości... 236 I(onkluzje............................ 241 ROZDZIAŁ 7 2.2.3. Socio-cultural context of learning... 88 2.2.4. Practical context of learning... 94 Conclusions... 102 Gotowość do uczenia się od Innych... 245 CHAPTER3 7.1. Motywy uczenia się od Innych... 245 Methodological assllmptions of the author's own research... 105 7.2. Gotowość do angażowania się........ 253 3.1. Research problems... 105 Konkluzje................... 264 3.2. Goals and range of studies... 113 3.3. Research procedure... 116 Zakoilczellie............................................... 268 3.3.1. Checking the questionnaire reliability...... 122 Sumluary.......................... 281 3.3.2. Statistical analysis of the data... 122 Bibliografia... 285 3.4. Choice of research sample and ground... 125 Prace w sel"ii "Edulmcja Międzylmltul"Owa"... 331 Aneks............................. 339
8 Contents CHAPTER4 Image of leaming fł"oll1 Othel's in students' consciousness...... 134 4.1. Multidimensional peroeption of the Other /another person/..... 134 4.2. Level of knowledge concerning the Other.............. 155 4.3. Sources of knowledge concerning the Other... 157 4.4. Image of one's own person in relations with the Other... 162 Conclusions.................................. 169 CHAPTER 5 Experiences of leaming with the Other.................. 176 5.1. Experiences in direct relations with the Other.............. 176 5.2. Experiences in direct relations with the Other - factor analysis... 185 5.3. Socio-economic and cultural potential versus experiences in direct relations with the Other..................... 189 5.4. Experience fields of future teachers - focus group results........ 199 Conclusions........................... 2 14 CHAP TER 6 Values of learuing.................................... 2 17 6.1. Values appreciated by candidates for teachers............... 2 17 6.2. Values - factor analysis............ 229 6.3. Socio-economic and cultural potential versus values...... 23 6 ConcIusions................... 241 CHAPTER 7 Readiness to learu fł"om Othel's.................... 245 7.1. Motivation to learn from Others.......................... 245 7.2. Readiness to engage................. 253 Conclusions................... 264 Ending........................... 268 SUlnmary........................... 281 Bibliography.......................... 285 Works in the sedes "Intel'cultuI'al Education"........... 331 Annex................................ 339