Turystyka na terenach cennych przyrodniczo, w tym obszarach Natura 2000 Promocja ekoturystyki. Ekoturysta. Jolanta Kamieniecka Soczewka - Październik 2014
I. Promocja ekoturystyki Dla potrzeb pogłębiania i rozwijania biznesu turystycznego niezbędna jest promocja proekologicznego wizerunku turystyki organizowanej w regionach, w których występują obszary Natura 2000. należy szeroko informować klientów, partnerów i społeczność lokalną danego terenu o tym, że w turystyce podejmuje się działania ukierunkowane na rzecz ochrony środowiska lub służące jej bezpośrednio, że turystyka w regionie przyjmuje za podstawy swego funkcjonowania zasady zrównoważonego rozwoju. należy prowadzić systematyczne szkolenia personelu przedsiębiorstw turystycznych w zakresie podejmowanych działań proekologicznych i kontrolować praktykę, by wypracowane zasady zarządzania prośrodowiskowego nie były łamane. Ważna jest podbudowa wizerunku przyjaznego środowisku, tworzona dzięki doskonaleniu kadr zarządzających turystyką, tj. pogłębianiu ich wiedzy na temat środowiska przyrodniczego. Okazją do tego, ale i metodą promocji w określonych kręgach, może być udział działaczy turystycznych w konferencjach naukowych przyrodników, praktyczna współpraca z ekologicznymi organizacjami pozarządowymi w terenie. Rozszerzanie kontaktów branży turystycznej jest niezbędne i opłacalne, a w kategoriach promocji drogą do pozyskania większego grona sprzymierzeńców i ambasadorów swej działalności.
Informacja dla ekoturystyki W przypadku turystyki przyrodniczej informacja turystyczna wykracza poza tradycyjne zakres i materiały. Spotykamy pogłębione jej formy i treści polegające na tzw. interpretacji dziedzictwa przyrodniczego opracowanej w ośrodkach informacyjnoedukacyjnych i realizowanej przez przewodników, zwanych strażnikami przyrody. Takie profesjonalne ośrodki i kadry są domeną parków narodowych, krajobrazowych i leśnych kompleksów promocyjnych. Obszary Natura 2000 na dziś nie dysponują bazą edukacyjną. Jak tworzyć ekoinformację? Jej podręcznikami winny być zaktualizowane mapy z naniesionymi walorami Natury 2000, foldery jeszcze silniej promujące szlaki piesze, rowerowe i wodne z informacją o wypożyczalniach sprzętu, miejscach postojowych w bezpiecznej odległości, np. od miejsc gniazdowania ptaków. Ważne jest też dostarczanie informacji o obowiązujących zasadach zachowania się turystów w terenie, np. korzystania z urządzeń postojowych dla rowerów (stojaków), by dalszą część wędrówki odbyć pieszo.
II. Ekoturysta Aby dobrze wykorzystać zasoby obszarów zaliczonych do sieci Natura 2000, trzeba poznać ich potencjalnych gości, zatem ważne są pytania: Dla kogo Natura 2000 może być interesująca? Kim są miłośnicy turystyki przyrodniczej? Badania motywacji podróżowania prowadzone przez InE wskazały, że turystyka wykorzystująca zasoby przyrodnicze bywa: przypadkowa, skupiona na środowisku, popierająca, zaangażowana, ekologiczna. Za tymi określeniami kryją się różni turyści, np. doceniający piękno przyrody tacy, dla których jest ona głównym motywem podróży, po udzielających jej ochronie wsparcia finansowego lub podejmujących własne działania na rzecz jej ochrony. Najbardziej wymagającymi są uczestnicy turystyki ekologicznej, którą raczej należy nazwać proekologiczną lub zrównoważoną, jako uprawianą ze znajomością przyrody i praw do jej zasobów przyszłych pokoleń, potrzeb współczesnej gospodarki oraz aspiracji mieszkańców regionów cennych przyrodniczo.
Jak turyści przyrodnicy spędzają czas, czego oczekują od świadczących usługi? Do najbardziej popularnych preferencji (40 50%) należą: spokojny wypoczynek na łonie przyrody, spacery w lesie, podziwianie krajobrazu, tzw. spacery estetyczne, wędrówki piesze bez określonego celu. wędrowanie po górach, zbieranie darów przyrody (grzybów, jagód), przełajowe wędrówki piesze, spotkania towarzyskie w przyrodzie (np. pikniki), żeglowanie (śródlądowe i morskie), wędrówki wodne po rzekach i jeziorach z biwakowaniem, samotnicze i rodzinne wędrówki z namiotem, obserwacje przyrody (fotografowanie, nagrywanie odgłosów). wędrówki narciarskie po górach, kajakarstwo i wioślarstwo, zwiedzanie parków narodowych, wędrówki narciarskie na niżu, przełajowe rajdy i wędrówki rowerowe lub jeździectwo bez określonego celu, zaś tylko 3 % stanowią zajęcia dobrowolne na korzyść przyrody (sadzenie drzew, sprzątanie śmieci). Niektóre zachowania wynikają wprost z pobytu mają miejsce w środowisku przyrodniczym, którego zasoby nie odgrywają pierwszorzędnej roli w okazywanych preferencjach. Można sugerować organizatorom turystyki w obszarach Natura 2000, że moda na ekoturystykę idzie w parze z pogłębianiem zainteresowań osobliwościami przyrody, klientów ofert niekoniecznie stricte przyrodniczych. Dokonana ponad 10 lat temu typologia zachowań nie traci aktualności. Klientów, którzy preferują takie zachowania, należy szukać wśród m.in. amatorów spotkań z nietoperzami, łosiami lub wycieczek botanicznych i ornitologicznych.
Podsumowanie TURYSTYKA PRZYJAZNA ŚRODOWISKU jest na czasie, ale wymaga budowania pozytywnych relacji między branżą turystyczną a ochroną środowiska oraz kierowania się zasadami zrównoważonego rozwoju
TURYSTYKA ZRÓWNOWAŻONA jest szerszym pojęciem i daje szersze podejście do relacji turystyki ze środowiskiem, społeczństwem i gospodarką Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO): turystyka zrównoważona, to koncepcja rozwoju przemysłu turystycznego w skali globalnej, która odnosi się zarówno do masowych, jak i niszowych form turystyki oraz do wszystkich miejsc penetracji turystycznej na świecie. Na tym tle łatwiej jest znaleźć właściwą interpretację istoty ekoturystyki od jej wymiaru w postaci dalekich egzotycznych wypraw po wycieczki do obszarów Natura 2000 w celu podglądania np. nietoperzy lub poznawania osobliwych siedlisk, godnych uwagi nie tylko przyrodników.
KALENDARIUM TURYSTYKI PRZYJAZNEJ ŚRODOWISKU Przełomu XX/XXI wieku stał się niemal standardem uwzględniania turystyki zrównoważonej w strategiach, deklaracjach, planach działań różnej rangi i zasięgu Założenia turystyki przyjaznej dla środowiska są uwzględniane w kluczowych programach i dokumentach, wyznaczających kierunek w polityce ochrony środowiska na świecie i w Europie, takich jak: Konwencja na rzecz Bioróżnorodności UNEP (2001), VI Plan Unii Europejskiej na rzecz Ochrony Środowiska (2001), Strategia Zrównoważonego Rozwoju dla Unii Europejskiej Zrównoważona Europa dla lepszego świata (2001) i in.
KALENDARIUM cd. 2002 - Międzynarodowy Rok Ekoturystyki ogłoszony przez UNEP (Program Narodów Zjednoczonych na rzecz Środowiska) i Światową Organizację Turystyki UNWTO. 2002 - Szczyt Ekoturystyki w Quebec w Kanadzie, z udziałem 132 krajów (reprezentowanych przez 1000 osób) przyniósł Deklarację o Ekoturystyce z Quebec (Quebec Declaration on Ecotourism). 2002 - Światowy Szczyt na rzecz Zrównoważonego Rozwoju w Johannesburgu uznał zrównoważoną turystykę za jeden z priorytetowych kierunków rozwoju gospodarczo-społecznego na świecie w pierwszej dekadzie nowego tysiąclecia.
DEFINICJE Ekoturystyka to świadoma podróż do naturalnych miejsc przyrodniczych, która z jednej strony pomaga chronić środowisko naturalne, a z drugiej podtrzymuje dobrobyt lokalnych mieszkańców The International Ecotourism Society Ekoturystyka to podróżowanie w celu studiowania, podziwiania i czerpania zadowolenia z piękna krajobrazów, obserwacji dzikich zwierząt i roślin, jak również podziwiania miejscowych obyczajów i kultury Richard Denaman
EKOTYRYSTYKA CELE Ekologiczne zapewnienie ochrony przyrody i krajobrazu oraz kształtowanie poparcia dla terenów chronionych wśród społeczności lokalnych oraz turystów;
SPOŁECZNE zapewnienie turystom ciekawego i wartościowego pobytu na łonie natury, poprawę jakości życia ludności miejscowej, szerzenie zasad i potrzeby rozwijania turystyki zrównoważonej oraz zagwarantowanie różnym grupom społecznym czerpania korzyści i przyjemności z istnienia terenów chronionych
EKONOMICZNE wspieranie zrównoważonego rozwoju gospodarczego w najbardziej wrażliwych i cennych regionach świata, co przyczynia się do rozwoju gospodarki narodowej danego kraju, likwidowania bezrobocia i dostarczania środków finansowych na cele ochrony przyrody.
Warunki rozwoju ekoturystyki w Polsce Mocne strony Stosunkowo bogate i dobrze zachowane (w skali europejskiej) środowisko przyrodnicze oraz cenne historyczne dziedzictwo kulturowe Słabe strony Niewystarczające kwalifikacje kadr zarządzających turystyką
Obszary chronione kuźnią ekoturystyki - korzyści Szeroka, bezpłatna promocja regionu Gwarancja dobrego stanu środowiska naturalnego Realizacja założeń zawartych w strategii rozwoju turystyki Podstawa do ubiegania się o dodatkowe fundusze Rozwój form turystyki przyjaznej środowisku Motor rozwoju infrastruktury turystycznej Obniżenie bezrobocia, kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców, zachowanie tradycji
Korzyści cd. - warto samemu je dostrzec Mogą być i inne..
Eko-sprawdzian dla miejsc zakwaterowania warsztaty
POLECAM: Portal internetowy pt. Natura 2000 a turystyka www.natura2000.org.pl funkcjonuje od 2005 roku, pełni funkcje informacyjno-edukacyjne Ekspert ds. zrównoważonego rozwoju turystyki Jolanta Kamieniecka