ROGRAM NAUZANIA DLA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ, 811101 O STRUKTURZE RZEDMIOTOWEJ wersja przed recenzją (wersja robocza) z dn. 14.06.2012 Warszawa 2012 rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 1
SIS TREŚI 1. TY ROGRAMU: RZEDMIOTOWY...3 2. RODZAJ ROGRAMU: LINIOWY...3 3. AUTORZY, REENZENI I KONSULTANI ROGRAMU NAUZANIA:...3 4. ODSTAWY RAWNE KSZTAŁENIA ZAWODOWEGO...3 5. ELE OGÓLNE KSZTAŁENIA ZAWODOWEGO...3 6. KORELAJA ROGRAMU NAUZANIA DLA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ Z ODSTAWĄ ROGRAMOWĄ KSZTAŁENIA OGÓLNEGO...4 7. INFORMAJA O ZAWODZIE GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ...6 8. UZASADNIENIE OTRZEBY KSZTAŁENIA W ZAWODZIE GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ...6 9. OWIĄZANIA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ Z INNYMI ZAWODAMI...6 10. ELE SZZEGÓŁOWE KSZTAŁENIA W ZAWODZIE GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ...7 11. LAN NAUZANIA DLA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ...8 12. ROGRAMY NAUZANIA DLA OSZZEGÓLNYH RZEDMIOTÓW... 11 1. Eksploatacja podziemna złóż... 12 2. odstawy górnictwa podziemnego... 17 3. odstawy techniki i konstrukcji maszyn... 21 4. rzepisy prawa i bhp w górnictwie... 30 5. Język obcy w bezpieczeństwie i higienie pracy... 33 6. Działalność gospodarcza w górnictwie... 37 7. Techniki eksploatacyjnych... 41 8. Komputerowe wspomagania zawodu... 50 9. Maszyny i urządzenia górnicze... 55 ZAŁĄZNIKI... 60 rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2
TY SZKOŁY: Zasadnicza Szkoła Zawodowa 1. TY ROGRAMU: RZEDMIOTOWY 2. RODZAJ ROGRAMU: LINIOWY Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego 3. AUTORZY, REENZENI I KONSULTANI ROGRAMU NAUZANIA: Autorzy: mgr inż. Wojciech ebo, mgr inż. Grzegorz Śliwiński Recenzenci: Konsultanci: mgr inż. Teresa Jaszczyk 4. ODSTAWY RAWNE KSZTAŁENIA ZAWODOWEGO rogram nauczania dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej opracowany jest zgodnie z poniższymi aktami prawnymi: Ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw Rozporządzeniem w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego z dnia 23 grudnia 2012 r. Rozporządzeniem w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach z dnia 7 lutego 2012 r. Rozporządzeniem w sprawie ramowych planów nauczania z dnia 7 lutego 2012 r. Rozporządzeniem w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach z dnia 17 listopada 2010 r. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. rawo geologiczne i górnicze. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych. 5. ELE OGÓLNE KSZTAŁENIA ZAWODOWEGO Opracowany program nauczania pozwoli na osiągnięcie co najmniej następujących celów ogólnych kształcenia zawodowego: elem kształcenia zawodowego jest przygotowanie uczących się do życia w warunkach współczesnego świata, wykonywania pracy zawodowej i aktywnego funkcjonowania na zmieniającym się rynku pracy. Zadania szkoły i innych podmiotów prowadzących kształcenie zawodowe oraz sposób ich realizacji są uwarunkowane zmianami zachodzącymi w otoczeniu gospodarczo-społecznym, na które wpływają w szczególności: idea gospodarki opartej na wiedzy, globalizacja procesów gospodarczych i rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 3
społecznych, rosnący udział handlu międzynarodowego, mobilność geograficzna i zawodowa, nowe techniki i technologie, a także wzrost oczekiwań pracodawców w zakresie poziomu wiedzy i umiejętności pracowników. W procesie kształcenia zawodowego ważne jest integrowanie i korelowanie kształcenia ogólnego i zawodowego, w tym doskonalenie kompetencji kluczowych nabytych w procesie kształcenia ogólnego, z uwzględnieniem niższych etapów edukacyjnych. Odpowiedni poziom wiedzy ogólnej powiązanej z wiedzą zawodową przyczyni się do podniesienia poziomu umiejętności zawodowych absolwentów szkół kształcących w zawodach, a tym samym zapewni im możliwość sprostania wyzwaniom zmieniającego się rynku pracy. W procesie kształcenia zawodowego są podejmowane działania wspomagające rozwój każdego uczącego się, stosownie do jego potrzeb i możliwości, ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnych ścieżek edukacji i kariery, możliwości podnoszenia poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych oraz zapobiegania przedwczesnemu kończeniu nauki Elastycznemu reagowaniu systemu kształcenia zawodowego na potrzeby rynku pracy, jego otwartości na uczenie się przez całe życie oraz mobilności edukacyjnej i zawodowej absolwentów ma służyć wyodrębnienie kwalifikacji w ramach poszczególnych zawodów wpisanych do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. 6. KORELAJA ROGRAMU NAUZANIA DLA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ Z ODSTAWĄ ROGRAMOWĄ KSZTAŁENIA OGÓLNEGO rogram nauczania dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej uwzględnia aktualny stan wiedzy o zawodzie ze szczególnym zwróceniem uwagi na nowe technologie i najnowsze koncepcje nauczania. rogram uwzględnia także zapisy zadań ogólnych szkoły i umiejętności zdobywanych w trakcie kształcenia w szkole ponadgimnazjalnej umieszczonych w podstawach programowych kształcenia ogólnego, w tym: 1) umiejętność zrozumienia, wykorzystania i refleksyjnego przetworzenia tekstów, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa; 2) umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym; 3) umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody lub społeczeństwa; 4) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych; 5) umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi; 6) umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji; 7) umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się; 8) umiejętność pracy zespołowej. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 4
W programie nauczania dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej uwzględniono powiązania z kształceniem ogólnym polegające na wcześniejszym osiąganiu efektów kształcenia w zakresie przedmiotów ogólnokształcących stanowiących podbudowę dla kształcenia w zawodzie. Dotyczy to przede wszystkim takich przedmiotów jak: matematyka, fizyka, język obcy, a także podstawy przedsiębiorczości i edukacja dla bezpieczeństwa. Matematyka: dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie (także z wykorzystaniem kalkulatora) liczb wymiernych zapisanych w postaci ułamków zwykłych lub rozwinięć dziesiętnych; zamieniać ułamki zwykłe na ułamki dziesiętne; zamieniać ułamki dziesiętne skończone na ułamki zwykłe; zaokrąglać rozwinięcia dziesiętne liczb; obliczać wartości nieskomplikowanych wyrażeń arytmetycznych, procent danej liczby, liczbę na podstawie procentu, wartości liczbowe wyrażeń algebraicznych, długość okręgu i łuku okręgu, pola figur geometrycznych; stosować twierdzenie itagorasa; zamieniać jednostki pola i objętości; fizyka: podawać przykłady sił w różnych sytuacjach praktycznych; posługiwać się pojęciem siły ciężkości, gęstości, ciśnienia; wyjaśniać zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego, kołowrotu; zasady przewodnictwa cieplnego; wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej i wymienia różne jej formy; posługuje się pojęciem pracy i mocy; posługuje się pojęciem natężenia prądu elektrycznego; posługuje się pojęciem napięcia elektrycznego; posługuje się pojęciem oporu elektrycznego; zna jednostka podstawowa układu SI oraz potrafi je przeliczać; język obcy: umiejętności rozumienia ze słuchu oraz wypowiedzi pisemnej o różnorodnej formie i długości (np. rozmowy, dyskusje, komunikaty, instrukcje, wiadomości, napisy informacyjne, listy, broszury, ulotki reklamowe, instrukcje obsługi, dokumentacja techniczna, katalogi i programy komputerowe) w różnych warunkach odbioru; znajdowania w tekście określonych informacji; określania kontekstu wypowiedzi (np. czasu, miejsca, sytuacji, uczestników); rozróżniania formalnego i nieformalnego stylu wypowiedzi. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 5
Kształcenie umiejętności objętych przedmiotem podejmowanie działalności gospodarczej bazuje na treściach i umiejętnościach zawartych w podstawach przedsiębiorczości, a w szczególności w takich obszarach jak: sporządzanie biznesplanu, zakładanie działalności gospodarczej Rozpoznawanie zagrożeń dla życia i zdrowia występujące w związku z procesami produkcyjnymi w zakładach górniczych, udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach i zdarzeniach w związku z pracą, rozpoznawanie i reagowanie na sygnały alarmowe bazują na wiedzy i umiejętnościach zawartych w treściach kształcenia i nauczania w przedmiocie edukacja dla bezpieczeństwa. 7. INFORMAJA O ZAWODZIE GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ Górnik eksploatacji podziemnej zajmuje się pracami wydobywczymi w poziemnych zakładach górniczych, a proces wydobywczy odbywa się poprzez wydobywanie kopaliny ze złoża znajdującego się pod powietrznią ziemi. Głównym celem kształcenia w ramach specjalności jest nabycie przez uczniów gruntownej i zaawansowanej wiedzy w dziedzinie nauk o ziemi, górnictwie i geologii, eksploatacji podziemnej złóż, obsłudze maszyn i urządzeń do eksploatacji złóż, technice strzelniczej, miernictwie górniczym, przepisach prawnych w górnictwie i szeroko rozumianego bezpieczeństwa powszechnego. Te wiadomości zapewniają wiedzę o technologii i metodach wydobycia kopalin oraz umiejętności potrzebne współczesnemu górnikowi do podjęcia pracy zawodowej. Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej może podjąć pracę w podziemnych zakładach górniczych wydobywających kopaliny użyteczne oraz po potwierdzeniu kwalifikacji M.11. Eksploatacja złóż podziemnych może uzyskać dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie technik górnictwa podziemnego po potwierdzeniu dodatkowo kwalifikacji M.39. Organizacja i prowadzenie eksploatacji złóż podziemnych i uzyskać wykształcenie średniego. 8. UZASADNIENIE OTRZEBY KSZTAŁENIA W ZAWODZIE GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ Górnictwo podziemne kopalin to obecnie prężnie rozwijająca się częścią branży górniczej, zajmująca dominującą pozycję w ogólnym bilansie wydobywczym kraju. Są to przede wszystkim zakłady górnicze wydobywające węgiel kamienny, rudy żelaza i soli. Górnik eksploatacji podziemnej to zawód na który jest duże zapotrzebowanie, ponieważ eksploatacja surowców podlega przepisom prawa górniczego i właściciele kopalń chętnie przyjmują do pracy osoby posiadające kierunkowe wykształcenie górnicze. Górnicy eksploatacji podziemnej chętnie przyjmowani są do pracy w firmach realizujących usługi dla potrzeb górnictwa. 9. OWIĄZANIA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ Z INNYMI ZAWODAMI odział zawodów na kwalifikacje czyni system kształcenia elastycznym, umożliwiającym uczącemu się uzupełnianie kwalifikacji stosownie do potrzeb rynku pracy, własnych potrzeb i ambicji. Wspólne kwalifikacje mają zawody kształcone na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej i technikum, np. dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej wyodrębniona została kwalifikacja M.11 Eksploatacja podziemna złóż, która stanowi podbudowę kształcenia w zawodzie technik górnictwa podziemnego. Technik górnictwa podziemnego ma kwalifikację właściwą dla zawodu M.39. Organizacja i prowadzenie eksploatacji złóż podziemnych, która jest nadbudową do kwalifikacji bazowej M.11. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 6
Górnik eksploatacji podziemnej posiada wspólne efekty kształcenia dla grupy zawodów górniczych KZ (M.e) wiertacz, górnik eksploatacji podziemnej, górnik eksploatacji otworowej, górnik odkrywkowej eksploatacji złóż, technik wiertnik, technik górnictwa podziemnego, technik górnictwa otworowego, technik górnictwa odkrywkowego. 10. ELE SZZEGÓŁOWE KSZTAŁENIA W ZAWODZIE GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) wykonywanie robót związanych z drążeniem i likwidacją podziemnych wyrobisk górniczych; 2) wykonywanie robót związanych z wydobywaniem złóż; 3) wykonywanie robót związanych z obsługa urządzeń stosowanych do wentylacji i klimatyzacji podziemnych wyrobisk górniczych; Do wykonywania zadań zawodowych niezbędne jest osiągnięcie efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej: efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów (BH, DG, JOZ, KS) efekty stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: wiertacz, górnik eksploatacji podziemnej, górnik eksploatacji otworowej, górnik odkrywkowej eksploatacji złóż, technik wiertnik, technik górnictwa podziemnego, technik górnictwa otworowego, technik górnictwa odkrywkowego KZ(M.e) efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji M.11. Eksploatacja złóż podziemnych. Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej po potwierdzeniu kwalifikacji M.11. Eksploatacja złóż podziemnych może podwyższyć swoje kwalifikacje i uzyskać dyplom technika górnictwa podziemnego po potwierdzeniu kwalifikacji M.39. Organizacja i prowadzenie eksploatacji złóż podziemnych i uzyskaniu wykształcenia średniego. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 7
11. LAN NAUZANIA DLA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI ODZIEMNEJ Zgodnie z Rozporządzeniem MEN w sprawie ramowych planów nauczania w zasadniczej szkole zawodowej minimalny wymiar godzin na kształcenie zawodowe wynosi 1600 godzin, z czego na kształcenie zawodowe teoretyczne zostanie przeznaczonych minimum 630 godzin, a na kształcenie zawodowe praktyczne 970 godzin.. W podstawie programowej kształcenia w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej minimalna liczba godzin na kształcenie zawodowe została określona dla efektów kształcenia i wynosi: na kształcenie w ramach kwalifikacji M.11. Eksploatacja złóż podziemnych przeznaczono 620 godzin, na kształcenie w ramach efektów wspólnych dla wszystkich zawodów i wspólnych dla zawodów w ramach obszaru kształcenia przeznaczono 400 godzin. Tabela 3. lan nauczania do programu o strukturze przedmiotowej Liczba godzin w cyklu kształcenia Lp. Nazwa przedmiotu I II III I II I II I II tygodniowo łącznie Kształcenie zawodowe teoretyczne 1. odstawy podziemnej eksploatacji złóż 3 3 3 3 1 1 7 224 2. odstawy górnictwa podziemnego 3 3 1 1 4 128 3. odstawy techniki 2 2 2 2 4 128 4. rzepisy prawa i bhp w górnictwie 1 1 2 2 3 96 5. Język obcy w górnictwie 1 1 1 32 6. Działalność gospodarcza w górnictwie 1 1 1 32 Łączna liczba godzin na kształcenie zawodowe teoretyczne 8 7 5 20 640 Kształcenie zawodowe praktyczne */** 7. odstawy technik eksploatacyjnych - zajęcia praktyczne 6 6 4 4 14 14 24 778 8. Komputerowe wspomaganie zawodu 2 2 2 64 9. odstawy maszyn i urządzeń górniczych 4 4 4 128 Łączna liczba godzin na kształcenie zawodowe praktyczne w klasie 6 10 14 30 970 rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 8
* dla młodocianych pracowników liczbę dni w tygodniu przeznaczonych na praktyczną naukę zawodu u pracodawcy ustala dyrektor szkoły, z uwzględnieniem przepisów Kodeksu racy ** zajęcia odbywają się w pracowniach szkolnych, warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego oraz u pracodawcy Egzamin potwierdzający kwalifikację M.11. odbywa się pod koniec klasy trzeciej. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 9
Wykaz działów programowych dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej Nazwa przedmiotu Nazwa działu Liczba godzin przeznaczona na dział 1. odstawy podziemnej eksploatacji złóż 1.1. Metody drążenia i likwidacji podziemnych wyrobisk górniczych 180 1.2. Wentylacja i klimatyzacja podziemnych wyrobisk górniczych 26 1.3. Zasady bezpieczeństwa w wykonywaniu robót związanych z 18 eksploatacją podziemnych wyrobisk górniczych 2. odstawy górnictwa podziemnego 2.1. odstawy geologii złożowej 44 2.2. odstawy metod i systemów eksploatacji 84 3. odstawy techniki 3.1. Rysunek techniczny maszynowy 28 3.2. Elementy części maszyn i urządzeń 30 3.3. Maszyny i urządzenia do urabiania 30 3.4. Maszyny i rządzenia do ładowania i odstawy urobku 15 3.5. Maszyny i rządzenia do transportu urobku i materiału 15 3.6. Zasady bezpieczeństwa w trakcie użytkowania maszyn i urządzeń 10 górniczych 4. rzepisy prawa i bhp w górnictwie 4.1. Organizacja zakładu górniczego 26 4.2. Zagrożenia występujące w zakładzie górniczym 70 5. Język obcy w górnictwie 5.1. orozumiewanie się w języku obcym w realizacji zadań zawodowych 20 5.2. Struktury leksykalno-gramatyczne w typowych sytuacjach zawodowych 12 6. Działalność gospodarcza w górnictwie 6.1. odstawy formalno-prawne działalności gospodarczej w górnictwie 10 6.2. rowadzenie przedsiębiorstwa górniczego 22 7. odstawy technik eksploatacyjnych - zajęcia praktyczne 7.1. BH w trakcie wykonywania prac eksploatacyjnych 40 7.2. Drążenie i likwidacja podziemnych wyrobisk górniczych 340 7.3. Wydobywanie kopalin 300 7.4. Obsługiwanie urządzeń do wentylacji i klimatyzacji 98 8. Komputerowe wspomaganie zawodu 8.1. odstawy baz danych 10 8.2. odstawy statystyki w górnictwie 14 8.3. Komputerowe wspomaganie zarządzania w przedsiębiorstwie górniczym 40 9. odstawy maszyn i urządzeń górniczych 9.1. rojektowanie i wytwarzanie elementów części maszyn i urządzeń 38 9.2. Obsługa maszyn i urządzeń górniczych 90 rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 10
12. ROGRAMY NAUZANIA DLA OSZZEGÓLNYH RZEDMIOTÓW W programie nauczania dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej zastosowano taksonomię celów AB B. Niemierko 1. odstawy podziemnej eksploatacji złóż 224 godz. 2. odstawy górnictwa podziemnego 128 godz. 3. odstawy techniki 128 godz. 4. rzepisy prawa i bhp w górnictwie 96 godz. 5. Język obcy w górnictwie 32 godz. 6. Działalność gospodarcza w górnictwie 32 godz. 7. odstawy technik eksploatacyjnych - zajęcia praktyczne 778 godz. 8. Komputerowe wspomaganie zawodu 64 godz. 9. odstawy maszyn i urządzeń górniczych 128 godz. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 11
1. Eksploatacja podziemna złóż 1.1. Metody drążenia i likwidacji podziemnych wyrobisk górniczych 1.2. Wentylacja i klimatyzacja podziemnych wyrobisk górniczych 1.3. Zasady bezpieczeństwa w wykonywaniu robót związanych z eksploatacją podziemnych wyrobisk górniczych 1.1. Metody drążenia i likwidacji podziemnych wyrobisk górniczych Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 12 Materiał kształcenia DG(7)1. wskazać niezbędna dokumentacja potrzebną do wydobywania kopalin ze złóż; Dokumentacja potrzebna do wydobywania kopalin ze DG(8)1. lokalizować nowe informacje dotyczące wydobywania kopalin ze złóż; złóż. Informacje dotyczące wydobywania kopalin ze złóż. DG(9)1. wyszukać informacji o możliwości zastosowania w eksploatacji złóż nowych B Zastosowanie w eksploatacji złóż nowych technologii. technologii; Analizy potrzeby rynku w zakresie prowadzonej przez DG(10)1. analizować potrzeby rynku w zakresie prowadzonej przez zakład górniczy D zakład górniczy działalności. działalności; Obniżenie kosztów w trakcie drążenia i likwidacji DG(11)1. wskazać możliwości obniżenia kosztów w trakcie drążenia i likwidacji D wyrobisk. wyrobisk; owstanie skał i ich podział. KZ(M.e)(2)1. określić proces powstanie skał i ich podział; B Węgle kopalne. KZ(M.e)(2)2. rozróżnić węgle kopalne; B Własności fizyczne i chemiczne węgli kopalnych. KZ(M.e)(2)3. wymienić własności fizyczne i chemiczne węgli kopalnych; A Metody urabiania skał. KZ(M.e)(3)1. rozróżnić metody urabiania skał; B Metody ładowania i transportu urobku. Rodzaje obudów górniczych. KZ(M.e)(3)2. opisać metody ładowania i transportu urobku; B Sposoby likwidacji zrobów. KZ(M.e)(3)3. rozróżnić rodzaje obudów górniczych; Metody wykonywania wyrobisk udostępniających. KZ(M.e)(3)4. wymienić sposoby likwidacji zrobów; B Metody drążenia wyrobisk przygotowawczych. Urabianie skał za pomocą środków wybuchowych. M.11.1(5)1. przedstawić metody wykonywania wyrobisk udostępniających; B Dokumentacja robót związanych z drążeniem i M.11.1(5)2.przedstawić metody drążenia wyrobisk przygotowawczych; B likwidacja wyrobisk górniczych. M.11.1(6)1. objaśnić metodę urabiania skał za pomocą środków wybuchowych; Minerały występujące w skorupie ziemskiej. Metody likwidacji poziemnych wyrobisk górniczych. M.11.1(7)1. sporządzić metody wykonywania wyrobisk udostępniających;
M.11.1(7)2. sporządzić metody drążenia wyrobisk przygotowawczych; Metody urabiania ręcznego, mechanicznego i za M.11.1(8)1. zaplanować organizacje prac w zależności od warunków geologiczno- B pomocą materiałów wybuchowych. górniczych; M.11.1(8)2. analizować dokumentacja robót związanych z drążeniem i likwidacja p wyrobisk górniczych; M.11.1(9)1. wymienić minerały występujące w skorupie ziemskiej; A M.11.1(10)1. dobrać rodzaj obudowy wyrobisk górniczych; M.11.1(10)2. dobrać odpowiedni system obudowy podziemnych wyrobisk górniczych; M.11.1(11)1. rozróżnić metody likwidacji poziemnych wyrobisk górniczych; B M.11.2(4)1. objaśnić metody urabiania ręcznego, mechanicznego i za pomocą B materiałów wybuchowych; M.11.2(4)2. porównać sposoby ładowania i odstawy urobku; lanowane zadania Wyszukiwanie, selekcjonowanie informacji dotyczących drążenia i likwidacji podziemnych wyrobisk górniczych. Klasa podzielona jest na czteroosobowe grupy z której należy wybrać lidera. Lider grupy losuje temat zadania dotyczącego rodzaju złoża oraz urobku, a następnie cała grupa musi zaproponować sposób drążenia i likwidacji podziemnego wyrobiska górniczego. Na wykonanie zadania jest 15 minut po których lider grupy prezentuje pracę na forum klasy (czas 5 minut). Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia edukacyjne powinny być prowadzone w pracowni eksploatacji złóż, wyposażonej w: modele systemów eksploatacji, modele wyrobisk górniczych, schematy wentylacyjne kopalń, przekroje geologiczne, oprogramowanie do wspomagania projektowania procesu technologicznego eksploatacji złóż oraz do symulacji procesu technologicznego eksploatacji złóż, filmy dydaktyczne oraz prezentacje multimedialne dotyczące eksploatacji złóż, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z pakietem programów biurowych, z drukarką, ze skanerem, z ploterem, z projektorem multimedialnym, normy dotyczące eksploatacji złóż. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń, dokumentację górniczą, schematy i modele wyrobisk górniczych, schematy i modele układów technologicznych, instrukcje do ćwiczeń, karty samooceny, karty pracy dla uczniów, Zalecane metody dydaktyczne Dobierając metodę kształcenia nauczyciel powinien kierować się możliwościami uczniów, a także koniecznością realizacji efektów kształcenia, które zostaną wykorzystane w pracy zawodowej a także na egzaminie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe. Najbardziej zalecaną metodą dydaktyczną jest pogadanka, połączona z prezentacją multimedialną, praca w małych grupach i indywidualna. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje zastosować ocenę wykonanego ćwiczenie, zwracając szczególną uwagę na: prawidłowość wyboru metody drążenia rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 13
i likwidacji wyrobiska, zastosowanie terminologii zawodowej, formę wypowiedzi przez osobę prezentującą wykonane zadanie, innowacyjność zastosowanych rozwiązań. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia. 1.2. Wentylacja i klimatyzacja podziemnych wyrobisk górniczych Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna Materiał kształcenia KZ(M.e)(4)1. korzystać ze schematów i map przewietrzania i wentylacji; B Schematy i mapy przewietrzania i wentylacji. M.11.3(2)1. określić skład powietrza kopalnianego oraz jego właściwości; B Skład powietrza kopalnianego oraz jego właściwości. Warunki klimatyczne w kopalni. M.11.3(2)2. ocenić warunki klimatyczne w kopalni; Zasady przewietrzania kopalń. M.11.3(2)3. dobrać zasady przewietrzania kopalń; Metody i sposoby przepływu powietrza w kopalni. M.11.3(3)1. ustalić metody i sposoby przepływu powietrza w kopalni; B Elementy sieci wentylacyjnej i klimatyzacji. M.11.3(4)1. rozpoznać elementy sieci wentylacyjnej i klimatyzacji; B Rodzaje wentylatorów kopalnianych. Rodzaje instalacji klimatyzacyjnej. M.11.3(4)2. wskazać rodzaje wentylatorów kopalnianych; Rodzaje i budowę tam wentylacyjnych. M.11.3(4)3. rozpoznać rodzaje instalacji klimatyzacyjnej; B Zapory pyłowe i wodne. M.11.3(6)1. wytłumaczyć rodzaje i budowę tam wentylacyjnych; B Skutki nieprawidłowego rozprowadzenia powietrza w wyrobiskach. M.11.3(6)2. wyjaśnić konieczność stosowania zapór pyłowych i wodnych; M.11.3(8)1. przewidzieć skutki nieprawidłowego rozprowadzenia powietrza w D wyrobiskach; lanowane zadania Wykonaj opis rodzaju sieci wentylacyjnej i klimatyzacyjnej wykonanej w zakładzie górniczym. Na podstawie otrzymanego rysunku rozpoznaj i opisz rodzaj sieci i elementów wentylacji oraz klimatyzacji w niej zastosowanej. Opisany przykładowy rysunek należy porównać z prawidłowym schematem przedstawionym wizualnie na rzutniku i dokonać samooceny prawidłowości wykonania zadania. zas na wykonanie zadania wynosi 20 min. Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia dydaktyczne powinny być prowadzone w pracowni eksploatacji złóż wyposażonej w: modele systemów eksploatacji, modele wyrobisk górniczych, schematy wentylacyjne kopalń, przekroje geologiczne, oprogramowanie do wspomagania projektowania procesu technologicznego eksploatacji złóż oraz do symulacji procesu technologicznego eksploatacji złóż, filmy dydaktyczne oraz prezentacje multimedialne dotyczące eksploatacji złóż, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z pakietem programów biurowych, z drukarką, ze skanerem, z ploterem, z projektorem multimedialnym, sprzęt do pomiaru prędkości przepływu powietrza, temperatury i wilgotności powietrza, dokumentacje pomiarów geologicznogórniczych, mapy górnicze, normy dotyczące eksploatacji złóż. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 14
Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń, mapy, schematy, zdjęcia, rysunki, czasopisma branżowe oraz filmy i prezentacje multimedialne. Komputer i urządzenie multimedialne. Zalecane metody dydaktyczne Zaleca się metodę opisu, pogadanki i pokazu z zastosowaniem filmów i zdjęć gdyż uczeń w łatwy sposób zrozumie zasadę przewietrzania i klimatyzacji kopalń. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 15 osobowe. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje się przeprowadzenie testu w którym uczeń otrzyma schemat, na którym powinien zaznaczyć i opisać rodzaj i zasadę przewietrzania i klimatyzacji wyrobiska górniczego. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia oraz przyszłych pracodawców. 1.3. Zasady bezpieczeństwa w wykonywaniu robót związanych z eksploatacją podziemnych wyrobisk górniczych Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 15 Materiał kształcenia BH(4)1. przewidzieć skutki nie stosowania się do przepisów dotyczących eksploatacji podziemnych wyrobisk; D Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r.rawo geologiczne i górnicze. BH(5)1. przewidzieć zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka na obecnie zajmowanym Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca stanowisku; BH(6)1. dokonać analizy skutków odziaływania czynników szkodliwych występujących 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego na dole kopalni; BH(8)1. użytkować sprzęt ochronny zgodnie z jego przeznaczeniem na danym zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych. stanowisku pracy; Zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka. BH(9)1. stosować się do instrukcji i technologii dotyczących robót eksploatacyjnych; B zynniki szkodliwe występujące na dole kopalni. BH(10)1. wykazać się znajomością udzielania pierwszej pomocy osobom D Sprzęt ochronny. poszkodowanym; Instrukcje i technologie dotyczących robót M.11.2(8)1. podać przykłady zagrożeń metanowych; B eksploatacyjnych. Udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym. M.11.2(8)2.podać przykłady zagrożeń pyłowych; B Rodzaje zagrożeń na dole kopalni. M.11.2(8)3.podać przykłady zagrożeń pożarowych; B M.11.2(8)4. podać przykłady zagrożeń wodnych; B M.11.2(8)5. podać przykłady zagrożeń tąpaniami; B
KS(3)1. przewidzieć skutki nie stosowania się do zasad bezpieczeństwa w trakcie wykonywania robót górniczych; lanowane zadania Ustalić wpływ nie stosowania się zasad bezpieczeństwa w trakcie wykonywaniu robót związanych z eksploatacją podziemnych wyrobisk górniczy. Na podstawie otrzymanego opisu wypadku należy ustalić przyczyny jego powstania i opisać nieprawidłowości w trakcie wykonywanej pracy. Opisany przykładowy wypadek należy omówić na forum klasyz ekspertem lub nauczycielem. Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia dydaktyczne powinny być prowadzone w pracowni eksploatacji złóż wyposażonej w: przepisydla branży górniczej, informacjedotyczące wypadków górniczych, oprogramowanie do wspomagania projektowania procesu technologicznego eksploatacji złóż oraz do symulacji procesu technologicznego eksploatacji złóż, filmy dydaktyczne oraz prezentacje multimedialne dotyczące eksploatacji złóż, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu,. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. rawo geologiczne i górnicze, informacje wypadkowe, oraz filmy i prezentacje multimedialne. Komputer i urządzenie multimedialne. Zalecane metody dydaktyczne Zaleca się metodę opisu i pokazu zaistniałych wypadków i zagrożeń podczas wykonywania robót związanych z eksploatacją podziemnych wyrobisk górniczy z zastosowaniem filmów i zdjęć gdyż uczeń w łatwy sposób zrozumie jakie skutki może przynieść nie stosowanie się do obowiązujących przepisów. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 15 osobowe. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje się przeprowadzenie testu wielokrotnego wyboru w którym uczeń zaznaczy poprawne odpowiedzi postępowania w razie zagrożenia życia i zdrowia ludzkiego. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia oraz przyszłych pracodawców. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 16
2. odstawy górnictwa podziemnego 2.1. odstawy geologii złożowej 2.2. odstawy metod i systemów eksploatacji 2.1 odstawy geologii złożowej Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 17 Materiał kształcenia KZ(M.e)(1)1. określić budowę Ziemi i scharakteryzować sfery Ziemi. B Budowa ziemi. KZ(M.e)(1)2. wyszczególnić procesy geotektoniki. rocesy geotektoniki. Formy tektoniczne skorupy ziemskiej. KZ(M.e)(1)3. przedstawić na rysunku formy tektoniczne skorupy ziemskiej. rocesy endo i egzogeniczne. KZ(M.e)(1)4. wyszczególnić procesy endo- i egzogeniczne. Występowanie i pochodzenie wód podziemnych. KZ(M.e)(1)5. omówić występowanie i pochodzenie złóż kopalin energetycznych oraz B Okresy geologiczne i rozwój życia na ziemi. wód podziemnych. Występowanie złóż kopalin energetycznych. KZ(M.e)(1)6. przedstawić okresy geologiczne i rozwój życia na Ziemi. Występowanie złóż wód podziemnych. KZ(M.e)(1)7. analizować tabelę stratygraficzną. B odstawowe grupy minerałów. echy i własności minerałów. KZ(M.e)(1)8. omówić budowę geologiczna olski na tle jednostek strukturalnych B echy i własności litotypów i macerałów Europy. rocesy skałotwórcze. KZ(M.e)(1)9. objaśnić budowę geologiczną olski. Grupy genetyczne skał i ich właściwości. KZ(M.e)(2)4. wymienić podstawowe grupy minerałów. B Skały osadowe, magmowe i metamorficzne. KZ(M.e)(2)5. określić cechy i własności minerałów. B Własności hydrogeologiczne i inżynierskie skał. rocesy złożotwórcze głównych kopalin tworzących KZ(M.e)(2)6. wymienić procesy skałotwórcze. B złoża surowców użytecznych w olsce. KZ(M.e)(2)7. wyszczególnić grupy genetyczne skał i ich właściwości. Formy występowania złóż. KZ(M.e)(2)8. rozpoznać makroskopowo skały osadowe, magmowe i metamorficzne. rocesy tworzące złoża ropy naftowej i gazu KZ(M.e)(2)9. określić własności hydrogeologiczne i inżynierskie skał. B ziemnego. Surowce mineralne w olsce. KZ(M.e)(2)10. wymienić procesy złożotwórcze i podstawowe kopaliny tworzące złoża odziały kopalin. surowców użytecznych w olsce.
KZ(M.e)(2)11. badać formy występowania złóż; rocesy tworzące złoża kopalin będących własnością KZ(M.e)(2)12. wymienić rodzaje kopalin; górniczą. Główne minerały skałotwórcze stref złożowych. KZ(M.e)(2)13. wytłumaczyć procesy tworzące złoża kopalin będących własnością Główne minerały (macerały i litotypy węgla) w złożu. górniczą, Dokumentacja geologiczna strefy złożowej. M.11.2(1)1. rozpoznać główne minerały skałotwórcze stref złożowych M.11.2(1)2. rozpoznać główne minerały (macerały i litotypy węgla) w złożu M.11.2(1)3. rozpoznać główne minerały skałotwórcze strefy złożowej M.11.2(1)4. dokonać analizy dokumentacji geologicznej strefy złożowej; D lanowane zadania Wykonaj przekrój geologiczny ilustrujący budowę geologiczną danego obszaru.na podstawie otrzymanego opisu i zestawu przykładowych danych litologiczno-stratygraficznych wykonaj przekrój geologiczny badanego obszaru.wykonany projekt należy porównać z dokumentacją rzeczywistą przekrojów geologicznych badanego obszaru, przygotuj prezentację multimedialną. Wykonane zadanie zaprezentuj na forum klasy (czas 10 min). Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia dydaktyczne powinny być prowadzone w pracowni eksploatacji złóż, wyposażonej w: modele systemów eksploatacji, modele wyrobisk górniczych, schematy wentylacyjne kopalń, przekroje geologiczne, oprogramowanie do wspomagania projektowania procesu technologicznego eksploatacji złóż oraz do symulacji procesu technologicznego eksploatacji złóż, filmy dydaktyczne oraz prezentacje multimedialne dotyczące eksploatacji złóż, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z pakietem programów biurowych, z drukarką, ze skanerem, z ploterem, z projektorem multimedialnym, sprzęt geodezyjny: teodolit, niwelator, dalmierz, łaty geodezyjne, taśmy miernicze, przymiary, tyczki, węgielnicę, sprzęt do rozpoznawania minerałów i skał. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń, czasopisma i książki branżowe, mapy geologiczne, przykładowe przekroje litologiczno-stratygraficzne, modele przekrojów geologicznych, filmy i prezentacje multimedialne. Komputer i urządzenie multimedialne. Zalecane metody dydaktyczne Zaleca się metodę opisu, ćwiczeń i projektu. Należy zwrócić szczególną uwagę na metodę ćwiczeń gdyż uczeń w ten sposób łatwo zrozumie zasady wykonywania baz danych oraz metodę projektu, dzięki której w sposób uprzednio szczegółowo zaplanowany wykona przykładowy przekrój geologiczny. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 20 osobowe, grupy robocze maksymalnie 5 osób. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje wykonanie przykładowego przekroju geologicznego do którego należy zastosować poznane zasady. Wykonany projekt należy omówić na zasadzie porównania z wzorcem i określić jego słabe punkty. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia oraz możliwości technicznych pracodawców. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 18
2.2 odstawy metod i systemów eksploatacji Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 19 Materiał kształcenia KZ(M.e)(3)5. omówić znaczenie i rozwój górnictwa podziemnego w olsce. Rozwój górnictwa podziemnego w olsce. KZ(M.e)(3)6. scharakteryzować metody wykonywania wyrobisk górniczych. Metody udostępniania złóż. Metody wykonywania wyrobisk górniczych. KZ(M.e)(3)7. scharakteryzować podział wyrobisk górniczych ze względu na odział wyrobisk górniczych. przeznaczenie. rzeznaczenie wyrobisk górniczych. KZ(M.e)(3)8. omówić budowę i podzespoły urządzeń do wykonywania wyrobisk B Budowa i podzespoły urządzeń do wykonywania górniczych poziomych. wyrobisk górniczych poziomych. KZ(M.e)(3)9. scharakteryzować budowę wyrobisk górniczych pionowych. Budowa wyrobisk górniczych pionowych. KZ(M.e)(3)10. omówić systemy eksploatacji węgla. B Technologie górnicze. KZ(M.e)(3)11. omówić systemy eksploatacji rud metali nieżelaznych. B Systemy eksploatacji węgla. KZ(M.e)(3)12. omówić systemy podziemnej eksploatacji soli. B Systemy eksploatacji rud metali nieżelaznych. Systemy podziemnej eksploatacji soli. M.11.1(1)1. rozróżnić oznaczenia litologiczne na mapach Struktury geologiczne na mapach. M.11.1(1)2. rozpoznać struktury geologiczne na mapach Umowne znaki na mapach. M.11.1(1)3. rozpoznać umowne znaki na mapach geologicznych i górniczych Mapy eksploatacji górniczej podziemnej. M.11.1(1)4. omówić mapę eksploatacji górniczej podziemnej B Obiekty budowlane w podziemnym zakładzie górniczym. M.11.1(2)1. rozróżnić i klasyfikować obiekty budowlane w podziemnym zakładzie Zjawiska geofizyczne. górniczym, Monitoring geofizycznych zjawisk w górotworze. M.11.2(2)1. omówić monitorowanie zjawisk geofizycznych występujących w rowadzenie robót górniczych w strefie uskoku. górotworze w strefie eksploatacji korytarzowego M.11.2(2)2. omówić technologię prowadzenia robót górniczych w strefie uskoku B M.11.1(3)1. omówić metody udostępniania złóż; B lanowane zadania Na podstawie otrzymanych informacji i założeń dobierz odpowiedni system eksploatacji złóż kopaliny użytecznej i opisz go na karcie pracy. Wykonane zadanie zaprezentuj na forum klasy, a następnie skonsultuj z nauczycielem. zas na wykonanie zadania 10 min. Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia dydaktyczne powinny być prowadzone w pracowni eksploatacji złóż, wyposażonej w: modele systemów eksploatacji, modele wyrobisk górniczych, schematy wentylacyjne kopalń, przekroje geologiczne, oprogramowanie do wspomagania projektowania procesu technologicznego eksploatacji złóż oraz do symulacji procesu technologicznego eksploatacji złóż, filmy
dydaktyczne oraz prezentacje multimedialne dotyczące eksploatacji złóż, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z pakietem programów biurowych, z drukarką, ze skanerem, z ploterem, z projektorem multimedialnym, sprzęt geodezyjny: teodolit, niwelator, dalmierz, łaty geodezyjne, taśmy miernicze, przymiary, tyczki, węgielnicę, sprzęt do rozpoznawania minerałów i skał; przyrządy pomiarowe do wykrywania gazów kopalnianych, pomiaru prędkości przepływu powietrza, temperatury i wilgotności powietrza, dokumentacje pomiarów geologiczno-górniczych, mapy górnicze, normy dotyczące eksploatacji złóż. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń, czasopisma i książki branżowe, mapy geologiczne, przykładowe przekroje litologiczno-stratygraficzne, modele przekrojów geologicznych, modele obudów szybów, przykładowe projekty techniczne obudów szybów, filmy i prezentacje multimedialne. Komputer i urządzenie multimedialne. Zalecane metody dydaktyczne Zaleca się metodę opisu, ćwiczeń i projektu. Należy zwrócić szczególną uwagę na metodę ćwiczeń gdyż uczeń w ten sposób łatwo zrozumie zasady wykonywania baz danych oraz metodę projektu, dzięki której w sposób uprzednio szczegółowo zaplanowany wykona przykładowy projekt obudowy szybu. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 20 osobowe, grupy robocze maksymalnie 5 osób ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje wykonanie przykładowego systemu eksploatacji do którego należy zastosować poznane zasady. Wykonany prace należy omówić na zasadzie porównania z wzorcem i określić jego słabe punkty, zwracając szczególną uwagę na prawidłowe nazewnictwo techniczne. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia oraz możliwości technicznych pracodawców. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 20
3. odstawy techniki i konstrukcji maszyn 3.1. Rysunek techniczny maszynowy 3.2. Elementy części maszyn i urządzeń 3.3. Maszyny i urządzenia do urabiania 3.4. Maszyny i rządzenia do ładowania i odstawy urobku 3.5. Maszyny i rządzenia do transportu urobku i materiału 3.6. Zasady bezpieczeństwa w trakcie użytkowania maszyn i urządzeń górniczych 3.1 Rysunek techniczny maszynowy Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna Materiał kształcenia korzystać z zasad wykonywania rysunki technicznego; B Zasady wykonywania rysunków technicznych. dobrać rodzaje linii do rysowania i wymiarowania rysunków; Rodzaje linii do rysowania i wymiarowania rysunków. Zasady wymiarowania rysunków technicznych. wyjaśnić zasadę wymiarowania rysunku technicznego; B Zasady pisania liczb wymiarowych na rysunkach. wyjaśnić zasadę pisania liczb wymiarowych na rysunku; B Rodzaje tabelek rysunkowych. dobrać rodzaj tabelki rysunkowej; Różnice pomiędzy szkicem, a rysunkiem technicznym. rozróżnić szkic od rysunku technicznego; B Zasady szkicowania. Rodzaje uproszczeń na szkicach. korzystać z zasad szkicowania; B Zasady wymiarowania szkiców. dobrać rodzaj uproszczeń na szkicach; rogramy komputerowych wspomagające wyjaśnić zasady wymiarowania szkiców; B projektowanie. Tolerancje i pasowania. korzystać z programów komputerowych wspomagających projektowanie; rysować proste rysunku z zastosowanie programów komputerowych wspomagających projektowanie; uzasadnić konieczność stosowania tolerancji i pasowań; B zastosować tolerancje i pasowania w rysowaniu elementu części maszyn; korzystać z programów komputerowych typy AD; rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 21
rysować proste rysunku z zastosowanie programów komputerowych typy AD; lanowane zadania Wykonanie i zwymiarowanie rysunku technicznego. Na podstawie przedstawionego elementu części maszyn wykonaj rysunek techniczny i go zwymiaruj. Narysowany i zwymiarowany element części maszyn należy porównać z rysunkiem przedstawionym wizualnie na rzutniku i dokonać samooceny prawidłowości wykonania zadania. opełnione błędy należy omówić na forum klasy i wprowadzić poprawki. zas na wykonanie zadania 30 min. Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia dydaktyczne powinny być prowadzone w pracowni maszyn i urządzeń górniczych, wyposażonej w: stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia), oprogramowanie do wykonywania rysunku technicznego, modele brył geometrycznych, schematy kinematyczne i blokowe maszyn i urządzeń górniczych, modele części maszyn, połączeń rozłącznych i nierozłącznych, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z pakietem programów biurowych, z drukarką, ze skanerem, z ploterem, z projektorem multimedialnym, normy dotyczące zasad wykonywania rysunku technicznego maszyn, rysunki wykonawcze, złożeniowe oraz montażowe maszyn i urządzeń górniczych. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń, przykładowe elementy i rysunki części maszyn, czasopisma branżowe, projekty techniczne. Komputer i urządzenie multimedialne. Zalecane metody dydaktyczne Zaleca się metodę opisu i ćwiczeń. Należy zwrócić szczególną uwagę na metodę ćwiczeń gdyż uczeń w ten sposób łatwo zrozumie zasady wykonywania rysunków technicznych elementów części maszyn. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 15 osobowe. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących proponuje się wykonanie i zwymiarowanie rysunku technicznego na podstawie przedstawionego przykładowe elementu części maszyn. W ocenie trzeba uwzględnić poprawne stosowanie zasad rysunku technicznego, a szczególnie zasad wymiarowania i stosowania odpowiednich linii. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia oraz przyszłych pracodawców. 3.2 Elementy części maszyn i urządzeń Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 22 Materiał kształcenia wyjaśnić pojęcia łożyskowania elementów części maszyn; B Łożyskowania elementów części maszyn. wyjaśnić różnice pomiędzy osią, a wałem; B Różnice pomiędzy osią, a wałem. Rodzaje łożysk. wymienić rodzaje łożysk; A Budowa i zastosowanie sprzęgieł. opisać budowę i zastosowanie sprzęgieł; B Zasada działania hamulców.
wytłumaczyć zasadę działania hamulców; Rodzaje przekładni. przedstawić rodzaje przekładni; B Działanie przekładni cięgnowych, ciernych i zębatych. Materiały uszczelniające i środki smarownicze części wyjaśnić działanie przekładni cięgnowych, ciernych i zębatych; B maszyn. zastosować rodzaje materiałów uszczelniających i środków smarowniczych części ołączenia rozłączne. maszyn; ołączenia nierozłączne. przedstawić rodzaje połączeń rozłącznych; A Rodzaje materiałów konstrukcyjnych. przedstawić rodzaje połączeń nierozłącznych; A Struktura stopów żelaza. zastosować rodzaj połączenia w elementach maszyn; Gatunki stali. Materiały konstrukcyjne na elementy części maszyn. wymienić rodzaje materiałów konstrukcyjnych; B Rodzaje obróbki metali. znać strukturę stopów żelaza; B Korozja metali żelaznych i nieżelaznych. wymienić gatunki stali; B Zabezpieczenia metali przed korozją. uzasadnić stosowanie materiału konstrukcyjnego na element części maszyn; D Metody obróbki skrawaniem elementów części maszyn. opisać rodzaje obróbki metali; B Metody odlewnicze. opisać rodzaje korozji metali żelaznych i nieżelaznych; B Elementy maszyn które wykonuje się z form odlewniczych. dobrać metody zabezpieczania metali przed korozją; Rodzaje obróbki plastycznej. przedstawić metody obróbki skrawaniem elementów części maszyn; B Rodzaje maszyn do obróbki plastycznej. opisać metody odlewnicze; B Narzędzia stosowane do obróbki metali. dobrać elementy maszyn które wykonuje się z form odlewniczych; omiary części maszyn o różnych kształtach. rzyrządy pomiarowe. przedstawić rodzaje obróbki plastycznej; B Dokumentacja techniczno ruchowa maszyn i urządzeń. dobrać rodzaje maszyn do obróbki plastycznej; Rodzaje rysunków. wskazać maszyny do obróbki metali; B Normy dotyczące maszyn i urządzeń. dobrać narzędzia stosowane do obróbki metali; wykonać pomiary części maszyn o różnych kształtach; D korzystać z przyrządów pomiarowych podczas obróbki części maszyn. dobrać rodzaj przyrządu pomiarowego do przydzielonych zadań; dokonać pomiaru poprawności wykonanych prac; analizować dokumentacje techniczno ruchową maszyn i urządzeń; B rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 23
rozróżnić rodzaje rysunków w dokumentacjach; B stosować normy dotyczące maszyn i urządzeń; lanowane zadania Rozpoznawanie elementów podzespołów maszyn górniczych. Na podstawie otrzymanej dokumentacji technicznej przekładni mechanicznej określ rodzaje i przeznaczenie części użytych w przekładni. Zapisz rozwiązania w tabelce, a następnie dokonaj samooceny na podstawie opisanego podzespołu maszyny przedstawionego na rzutniku.opełnione błędy należy omówić na forum klasy i wprowadzić poprawki. zas na wykonanie zadania 15 min. Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia edukacyjne powinny być prowadzone w pracowni maszyn i urządzeń górniczych, wyposażonej w: schematy kinematyczne i blokowe maszyn i urządzeń górniczych, modele części maszyn, połączeń rozłącznych i nierozłącznych, napędów elektrycznych hydraulicznych i pneumatycznych, próbki materiałów konstrukcyjnych, części maszyn, części maszyn z różnymi postaciami zużycia, modele maszyn i urządzeń górniczych, oprogramowanie do symulacji działania maszyn i urządzeń górniczych, prezentacje multimedialne dotyczące działania maszyn i urządzeń górniczych, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z pakietem programów biurowych, z drukarką, ze skanerem, z ploterem, z projektorem multimedialnym, katalogi maszyn i urządzeń górniczych, rysunki wykonawcze, złożeniowe oraz montażowe maszyn i urządzeń górniczych. Środki dydaktyczne oradnik Mechanika, instrukcje do ćwiczeń, karty samooceny, karty pracy dla uczniów, filmy i prezentacje multimedialne z omawianego zakresu. Komputer i urządzenie multimedialne. Zalecane metody dydaktyczne Dział programowy Elementy części maszyn i urządzeń wymaga stosowania podających i praktycznych metod kształcenia. odstawowymi metodami nauczania w tym dziale powinny być ćwiczeń i opisu z prezentacją multimedialną dzięki którym uczeńpozna poszczególne części z których składa się maszyna lub urządzenia. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje wykonanie opisu elementów części maszyn na podstawie przedstawionego rysunku złożeniowego ze zwróceniem szczególnej uwagi na poprawne nazewnictwo techniczne poszczególnych podzespołów. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia przyszłych pracodawców. 3.3 Maszyny i rządzenia do urabiania Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna Materiał kształcenia M.11.2(3)1. rozróżnić rodzaje maszyn urabiających stosowanych do eksploatacji podziemnych złóż; B Rodzaje maszyn urabiających stosowanych do eksploatacji podziemnych złóż. M.11.2(3)2. opisać budowę kombajnów wąskoprzodkowych i szerokoprzodkowych; B Budowa kombajnów wąskoprzodkowych i M.11.2(3)3. wymienić rodzaje obudów wyrobisk; B szerokoprzodkowych. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 24