Stosunki międzynarodowe Wprowadzenie
Jeżeli teoria polityki jest tradycją spekulowania o państwie, to teoria międzynarodowa jest tradycją spekulowania o społeczeństwie państw, rodzinie narodów, czy też o wspólnocie międzynarodowej (Martin Wight)
SM jako dyscyplina naukowa Tukidydes, Macchiavelli, Zouche, Grocjusz, Hobbes (ius gentes, intergentes) Tragedia I wojny światowej, pierwszego konfliktu globalnego próba stworzenia nowego ładu międzynarodowego (po 100 latach ładu wiedeńskiego ), opartego o podejście idealistyczne (wartości, moralność) 14-punktowy plan prezydenta USA T.W. Wilsona (8 I 1918): jawna dyplomacja, wolna żegluga, wolny handel, kontrola zbrojeń, samostanowienie narodów, Liga Narodów Założenie Katedry Polityki Międzynarodowej na Uniwersytecie Walijskim w Aberystwyth (1919) nacisk na aspekt normatywny SM
Czynniki SM Czynniki warunkujące mają charakter strukturalny, ich zmiana jest niemożliwa, lub możliwa jedynie w dłuższym okresie. Wpływają na stosunki międzynarodowe w sposób pośredni Czynniki realizujące wpływają na stosunki międzynarodowe w sposób intensywny, bezpośrednio, efekt widoczny jest już w krótkim okresie. Często narzędzia polityki międzynarodowej.
Czynniki SM (2) Czynniki warunkujące: geograficzne demograficzne narodowe ideologiczne religijne Czynniki realizujące: ekonomiczno-techniczne militarne organizacyjno-społeczne osobowościowe
Geopolityka Geopolityka dyscyplina badająca czynników geograficznych na zjawiska i procesy społeczno-polityczne; Początki geopolityki determinizm geograficzny Najciekawsze koncepcje: - Karl Haushofer (Lebensraum) - Friedrich Ratzel (Weltmacht) - Halford Mackinder (Heartland) - Alfred Mahan ( koncepcja morska ) - Giulio Douhet (koncepcja powietrzna) - John Mearsheimer (siły lądowe)
Koncepcja Mackindera Who rules East Europe rules the Heartland. Who rules the Heartland commands the World-Island: Who rules the World-Island commands the World. [Halford Mackinder 1919]
Koncepcja Mahana Determinizm geograficzny Imperium portugalskie, II poł. XVI w Imperium brytyjskie (1921)
Aktorzy SM 1) Państwo 2) Naród 3) Organizacje międzynarodowe 4) Wspólnoty i ruchy międzynarodowe
Państwo a suwerenność 1) stabilny rząd, niepodlegający innej władzy 2) efektywna władza nad terytorium 3) zwierzchnictwo nad grupą ludzi Państwo = Władza + terytorium + ludzie (naród, język, kultura)
Suwerenność 1) wewnętrzna 2) współzależności 3) międzynarodowoprawna 4) westfalska
Stosunki wewnętrzne vs. zewnętrzne Podmioty Charakterystyka stosunków Cechy podmiotów Stosunki wewnątrzpaństwowe (hierarchiczne) Stosunki międzynarodowe (anarchiczne) Polityka Prawo Czas Poczucie wspólnoty Przemoc Ochrona podmiotów
Stosunki wewnętrzne vs. zewnętrzne Stosunki wewnątrzpaństwowe (hierarchiczne) Stosunki międzynarodowe (anarchiczne) Podmioty obywatele państwa Charakterystyka stosunków Cechy podmiotów Polityka Prawo subordynacja, wertykalizm, centralizacja, współzależność heterogeniczność, specjalizacja, podział pracy domena władzy, administracji i prawa wewnętrzne, jednoznaczne, obowiązkowe koordynacja, horyzontalizm, decentralizacja, współistnienie homogeniczność, podobieństwo funkcjonalne, jednolitość ról domena siły, walki i przystosowania się międzynarodowe, sporne, fakultatywne Czas liniowość, progresywizm cykliczność Poczucie wspólnoty silne słabe Przemoc Ochrona podmiotów kontrolowana przez rząd i używana w imię prawa, przemoc prywatna zagraża systemowi państwo chroni obywateli przed bezprawnym użyciem przemocy używana przez państwo w obronie własnej i dla zdobycia przewagi, przemoc prywatna nie zagraża systemowi brak instytucji chroniącej państwa przed użyciem przemocy, potęga silnych odstrasza
Podejścia teoretyczne (tradycyjne) 1) Behawioralizm indukcja 2) Strukturalizm dedukcja 3) Ewolucjonizm dynamika (linearna lub cykliczna)
Poziomy analizy 1) Pierwszego poziomu jednostki 2) Drugiego poziomu zachowanie państw, ich charakter, społeczeństwo 3) Trzeciego poziomu struktura systemu międzynarodowego Wojna w Afganistanie?
Problem siły Rodzaje siły państwa Czynniki siły państwa (przykład): Ps = (K + E + M) x (S + W) Równowaga sił Wojna peloponeska
Systematyka teorii SM Wyszczególnienie Realizm Liberalizm Globalizm/ strukturalizm Zainteresowanie Konflikt, anarchia, samopomoc Współpraca, instytucje międzynarodowe, współzależność Dominacja i zależność, solidarność globalna Poziom analizy Państwocentryczny Multi-centryczny Global-centryczny Forma SM System międzynarodowy Społeczność międzynarodowa Społeczność światowa Prekursorzy Hobbes/ Machiavelli Grocjusz/Locke Kant/Marks
Wielkie debaty teoretyczne w SM Teorie Okres Idealizm realizm 1930 1950 Tradycjonalizm behawioralizm (debata metodologiczna) 1950 1970 Realizm, liberalizm globalizm 1970 1985 Neorealizm-neoliberalizm ( neo-neo, wewnątrzparadygmatyczna) Pozytywizm postpozytywizm (debata epistemologiczna) 1985 1995 1995