studium wykonalności - wytyczne Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 2007-2013 Wytyczne do studiów wykonalności w zakresie infrastruktury służącej wytwarzaniu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii (energii do konkursu 01/08/6.2.1 Oś priorytetowa 'Środowisko przyrodnicze' Opracował: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie http://www.zefe.org/ Olsztyn, 4 lipca 2008 r.
Spis treści SPIS TREŚCI 2 WPROWADZENIE 4 SKRÓTY WYKORZYSTYWANE W WYTYCZNYCH 5 STRESZCZENIE STUDIUM 6 1. WYKONALNOŚĆ TECHNICZNO-TECHNOLOGICZNA 7 1.1. STAN AKTUALNY 7 1.1.1. Opis stanu aktualnego (przed realizacją projektu) 7 1.1.2. Opis potrzeby realizacji projektu w kontekście wykonalności technicznej 9 1.1.3. Opis celów projektu 9 1.2. MOŻLIWE WARIANTY 10 1.2.1. Najważniejsze warianty realizacji projektu (inne możliwe sposoby osiągnięcia celu projektu) 10 1.2.2. Analiza wariantów projektu 11 1.2.3. Optymalny wariant projektu 12 1.2.4. Rozwiązanie technologiczne 12 1.2.5. Charakterystyka proponowanych technologii, elementów i parametrów technicznych inwestycji 12 1.3. REALIZACJA PROJEKTU 13 1.3.1. Opis lokalizacji / miejsca realizacji projektu 13 1.3.2. Niezbędne rodzaje czynności / materiałów / usług 13 1.3.3. Planowany harmonogram realizacji projektu 14 1.4. STAN PO REALIZACJI PROJEKTU 15 1.4.1. Opis stanu po realizacji projektu 15 1.4.2. Trwałość technologiczna 16 1.4.3. Matryca logiczna projektu 17 1.5. WYKONALNOŚĆ PRAWNA ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ OCHRONY ŚRODOWISKA 18 1.5.1. Kwestie prawne związane z realizacją projektu 18 1.5.2. Wpływ na środowisko regionu 18 1.5.3. Wpływ na siedliska i gatunki zamieszkujące tereny Natura 2000 18 2. WYKONALNOŚĆ INSTYTUCJONALNA 19 2.1. WYKONALNOŚĆ INSTYTUCJONALNA PROJEKTU 19 2.1.1. Opis beneficjenta 19 2.1.2. Opis wdrażania projektu 19 2.1.3. Finansowanie pracy komórki odpowiedzialnej za wdrożenie projektu (JRP) 20 2.2. TRWAŁOŚĆ REZULTATÓW PROJEKTU 20 2.2.1. Utrzymanie i eksploatacja inwestycji 20 2.2.2. Utrzymanie rezultatów projektu 20 2.2.3. Zdolności organizacyjne i finansowe do utrzymania rezultatów projektu 21 2.2.4. Zarządzanie infrastrukturą. Właściciel inwestycji 21 3. WYKONALNOŚĆ FINANSOWO-EKONOMICZNA 22 3.1. ZAPROPONOWANA METODOLOGIA PRZEPROWADZENIA ANALIZ 22 3.1.1. Przyjęte założenia przeprowadzanych analiz 22 3.1.2. Przyjęte założenia analizy finansowej 24 3.1.3. Przyjęte założenia analizy ekonomicznej 25 3.2. NAKŁADY INWESTYCYJNE NA REALIZACJĘ PROJEKTU 26 3.3. PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY KALKULACJA PRZYCHODÓW 27 3.3.1. Prognozowana liczba użytkowników dla wariantu bazowego 27 3.3.2. Prognozowana liczba użytkowników po realizacji projektu 27 2
3.3.3. Kalkulacja przychodów dla wariantu bazowego 28 3.3.4. Kalkulacja przychodów po realizacji projektu 28 3.3.5. Kalkulacja zmiany przychodów wywołanych realizacją projektu 29 3.4. PROGNOZA KOSZTÓW EKSPLOATACYJNYCH INWESTORA 29 3.4.1. Kalkulacja kosztów eksploatacyjnych dla wariantu bazowego 29 3.4.2. Kalkulacja kosztów eksploatacyjnych po realizacji projektu 30 3.4.3. Kalkulacja zmiany kosztów wywołanych realizacją projektu 30 3.4.4. Plan amortyzacji 30 3.5. RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT DLA PROJEKTU 31 3.6. RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH PROJEKTU W OKRESIE REALIZACJI I EKSPLOATACJI PROJEKTU 31 3.6.1. Kalkulacja zapotrzebowania na kapitał obrotowy 31 3.6.2. Rachunek przepływów pieniężnych dla projektu w okresie realizacji i eksploatacji projektu 32 3.6.3. Źródła pokrycia deficytu 33 3.7. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROJEKTU 33 3.7.1. Źródła finansowania. Finansowanie części inwestycji nie pochodzącej ze środków EFRR 33 3.7.2. Kalkulacja poziomu dofinansowania 33 3.7.3. Podstawowe parametry kredytów i pożyczek 34 3.7.4. Ocena możliwości finansowych inwestora. Wnioski z analizy zdolności inwestycyjnej inwestora 34 3.8. ANALIZA KOSZTÓW-KORZYŚCI ANALIZA FINANSOWA PROJEKTU 35 3.8.1. Wskaźnik FNPV/C i FRR/C 35 3.8.2. Wskaźnik FNPV/K i FRR/K 38 3.8.3. Trwałość finansowa projektu 38 3.9. ANALIZA KOSZTÓW-KORZYŚCI ANALIZA EKONOMICZNA PROJEKTU 39 3.9.1. Wskaźnik ENPV i ERR 39 3.9.2. Wskaźnik B/C 40 3
Wprowadzenie Wytyczne są przeznaczone dla osób piszących studia wykonalności dla projektów w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013. Celem wytycznych jest ujednolicenie zasad przygotowywania i pisania studiów wykonalności, w szczególności przyjmowania założeń, parametrów, a także metodologii prowadzenia obliczeń. Zadaniem studium wykonalności jest wybór takiego rozwiązania techniczno-technologicznego, które nie dość, że umożliwi realizację postawionych wcześniej celów, przyczyni się do rozwiązania problemów zidentyfikowanych w danej jednostce, to jeszcze wykorzystywać będzie istniejące zasoby i środki oraz zagwarantuje trwałość wybranego rozwiązania. 4
Skróty wykorzystywane w wytycznych B/C CBA CEA CRpa DA DCF DIC DNR EC EE EFRR FNPV FNPV/C FNPV/K FRR FRR/C FRR/K JRP KE MRR RPO WiM URE wskaźnik korzyści do kosztów (ang. Benefits / Costs Ratio) Analiza kosztów i korzyści (ang. Cost-Benefit Analysis) Analiza Efektywności Kosztowej (ang. Cost-Effectiveness Analysis) Wielkość współfinansowania przewidziana dla osi priorytetowej (ang. Cofunding Rate fixed for the priority axis) Kwota decyzji (ang. Decision Amount) Zdyskontowane przepływy pieniężne (ang. Discounted Cash Flow) Zdyskontowany koszt inwestycji (ang. Discounted Investment Cost) Zdyskontowany dochód netto (ang. Discounted Net Revenue) Koszty kwalifikowane (ang. Eligible Cost) Wydatki kwalifikowane (ang. Eligible Expenditure) Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Finansowa wartość bieżąca netto (ang. Financial Net Present Value) Finansowa wartość bieżąca netto inwestycji (ang. Financial Net Present Value on Investment) Finansowa wartość bieżąca netto zainwestowanego przez interesariuszy kapitału (ang. Financial Net Present Value on Invested Capital) Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu (ang. Financial (Internal) Rate of Return) Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji (ang. Financial Internal Rate of Return on Investment) Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu zainwestowanego przez interesariuszy kapitału (ang. Financial Internal Rate of Return on Invested Capital (shareholders' equity)) Jednostka Realizująca Projekt Komisja Europejska Minister właściwy ds. rozwoju regionalnego Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmińsko-Mazurskiego Urząd Regulacji Energetyki 5
Streszczenie Studium W streszczeniu powinien się znaleźć skrótowy przegląd kluczowych informacji o projekcie: odnośnie informacji ogólnych: tytuł projektu (inwestycji dla której tworzone jest studium wykonalności), lokalizacja inwestycji, w tym powiat, gmina, miejscowość (pkt 1.3.1), planowany okres realizacji (pkt 1.3.3), odnośnie wykonalności techniczno-technologicznej: tło i uzasadnienie uzasadnienie potrzeby realizacji (pkt 1.1.1 i 1.1.2), komplementarność z innymi projektami (pkt 1.1.1), wyniki analizy wariantów, w tym wybrane rozwiązanie techniczne (pkt 1.2.2 i 1.2.3), zgodność projektu z celami RPO wraz z uzasadnieniem (1.1.3, 1.4.2) wkład w realizację Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińskomazurskiego do roku 2020 wraz z uzasadnieniem (1.1.3, 1.4.2), matryca logiczna projektu ( 1.4.2). wykonalność prawna (pkt 1.5.1), zgodność z polityką ochrony środowiska (pkt 1.5.2 i 1.5.3). odnośnie wykonalności ekonomiczno-finansowej: kwalifikowalność podatku VAT (3.1.2), wydatki w zakresie instrumentu elastyczności (3.1.2), harmonogram rzeczowo-finansowy (zawierający przynajmniej informacje o całkowitym koszcie realizacji inwestycji w zł, w tym koszty kwalifikowane i niekwalifikowane, poziom współfinansowania z EFRR (% kosztów kwalifikowanych) oraz kwota współfinansowania ze środków EFRR w zł) (1.3.3), prognozowana liczba użytkowników, plan taryfowy, zasada sprawiedliwości społecznej (pkt 3.3.4, 3.3.5), wyniki analizy finansowej wskaźniki FNPV/C i FRR/C, FNPV/K i FRR/K oraz trwałość finansowa projektu (pkt3.8.1, 3.8.2), wielkość dofinansowania, w tym maksymalne kwalifikowane wydatki, zdyskontowany koszt inwestycji, zdyskontowany dochód netto, wydatki kwalifikowane, maksymalna wielkość współfinansowania (3.7.2), wyniki analizy ekonomicznej (pkt 3.9). odnośnie wykonalności instytucjonalnej: sposób zarządzania projektem (pkt 2.1.2), trwałość rezultatów projektu (pkt 2.2.2), W streszczeniu studium wykonalności należy stosować następujące zasady: streszczenie należy pisać zawsze na końcu pracy nad studium (kiedy całości dokumentu zostanie przygotowana), streszczenie nie może mieć więcej niż 10 stron, jeżeli istnieje potrzeba omówienia większego fragmentu należy odesłać czytelnika do szczegółowej części studium, przy każdym wniosku, wyniku badań itp. należy podawać stronę, na której znajdują się analizy lub wyliczenia, aby czytelnik mógł szybko znaleźć ten fragment, kolejność przedstawianych informacji powinna być zgodna ze strukturą studium, język streszczenia powinien być prosty do zrozumienia przez osoby bez przygotowania technicznego. 6
1. Wykonalność techniczno-technologiczna 1.1. Stan aktualny 1.1.1. Opis stanu aktualnego (przed realizacją projektu) Elementem wyjściowym w poprawnie sporządzonej analizie techniczno-technologicznej jest rzetelny i poprawny opis stanu aktualnego. Jasno opisany stan obecny pozwala w sposób przejrzysty przejść do identyfikacji istniejących problemów oraz potrzeb, a tym samym do uzasadnienia potrzeby realizacji projektu. Informacje powinny być oparte o wiarygodne źródła. Wiarygodność wzmacniają m.in.: wykorzystane źródła statystyczne, dokumenty strategiczne, analizy prowadzone na potrzeby danego obszaru i projektu, dokumentacja zdjęciowa obszaru. Opis stanu obecnego powinien przede wszystkim koncentrować się na charakterystyce istniejących elementów, które mogą zostać wykorzystane w projekcie oraz otoczenia z nim związanego. Już na tym etapie powinny być wskazane lub chociaż zaakcentowane problemy jakie generuje brak lub niedostateczne działania objęte projektem. Ramowy zakres informacji w opisie stanu aktualnego powinien zawierać: 1) charakterystykę obszaru objętego projektem Jaki obszar objęty jest potencjalnym oddziaływaniem przyszłego projektu? 2) liczbę użytkowników na dzień/miesiąc/rok istniejących obiektów i urządzeń lub danej instytucji Kim są najważniejsi odbiorcy? Jakie jest ich zapotrzebowanie na energię? Czy zapotrzebowanie na energię cieplną któregoś z odbiorców powoduje znaczny wpływ na funkcjonowanie systemu? Jeżeli tak, to jaka jest kondycja finansowa tego odbiorcy oraz jaki jest stan jego obiektów? 3) opis niedogodności i problemów mieszkańców, podmiotów gospodarczych itp. Jakie są straty przesyłowe (wskaźnik strat przesyłowych)? Czy są one problemem dla operatorów sieci? Czy powodują niedogodności dla odbiorców? Jaki jest rynek dostaw surowców do produkcji energii elektrycznej / cieplnej? Jakie jest pochodzenie surowca? Jak wygląda organizacja dostaw? Jaki jest poziom uzależnienia od dostawców? Czy istnieje możliwość zmiany dostawców? Czy istnieje możliwość zmiany paliwa (jakie są bariery technologiczne i ekonomiczne)? Jakie są obecne ceny surowców i prognozy tych cen na najbliższe lata? Jakość i stopień zaspokajania potrzeb beneficjentów oraz utrudnienia wynikające z dotychczasowych rozwiązań/technologii. 4) uwarunkowania realizacyjne planowanego projektu wynikające z dokumentów strategicznych, uwarunkowań prawnych, warunków środowiskowych, geologicznych i geotechnicznych, ochrony konserwatorskiej terenu i innych warunków 7
Należy wskazać bezpośrednie powiązania projektu z dokumentami strategicznymi, np. pokazać, że problemy, które ma rozwiązać projekt oraz narzędzia do ich rozwiązania są w w/w dokumentach wskazane. Jakie są uwarunkowania realizacyjne planowanego projektu wynikające z: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego itp., uwarunkowań prawnych (np. własność gruntu), warunków środowiskowych, geologicznych i geotechnicznych. Czy omawiane uwarunkowania miały wpływ na przyjęte wcześniej rozwiązania w kontekście istniejącej lub okalającej infrastruktury? Szerszy kontekst realizacji projektu należy pokazać komplementarność projektów realizowanych na obszarze objętym projektem. 5) ocenę istniejącego systemu pod kątem zgodności z prawem polskim i UE 6) funkcjonalność istniejącego systemu Struktura systemu energetycznego. Struktura organizacyjna z uwzględnieniem podziału kompetencji, współzależności, odpowiedzialności i struktury własności. Informacja na temat funkcjonujących przedsiębiorstw. Krótka historia, forma prawna i struktura własności. Istniejąca lub potencjalna konkurencja na rynku oferowanych usług, porównanie cen w przekroju regionalnym i krajowym, obecny udział przedsiębiorstwa w rynku usług z zakresu energetyki. 7) opis warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej o ile dotyczy Należy opisać proces uzyskania warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej (data złożenia przez wnioskodawcę wniosku o określenie warunków przyłączenia, data uzyskania zgody na przyłączenie, okres ważności warunków przyłączenia). 8) podstawowe rozwiązania oraz parametry techniczne i technologiczne istniejących rozwiązań krótki opis na podstawie AUDYTU ENERGETYCZNEGO schemat ideowy planowanych rozwiązań technicznych UWAGA! Audyt energetyczny należy dołączyć do studium wykonalności (Załącznik nr 3). Dla inwestycji nowych należy porównawczo wykonać audyt energetyczny przyjmując źródło wytwarzania energii o tej samej mocy co projektowane, opalane węglem kamiennym (groszkiem). 8
1.1.2. Opis potrzeby realizacji projektu w kontekście wykonalności technicznej Opis potrzeby realizacji projektu daje podstawę do rozważenia możliwości sfinansowania danego projektu. W opisie powinny się znaleźć następujące elementy: 1) analiza problemów i potrzeb, które dotykają użytkowników systemu (ale jedynie w kontekście przedmiotu projektu), a w tym w szczególności: zidentyfikowanie problemów 1 oraz podanie źródła analizy, np.: przeprowadzenie konsultacji lub badania na danym obszarze lub obszarze o podobnych problemach, związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy problemami, 2) powiązania pomiędzy wykazanymi problemami, a przedstawionym wcześniej opisem otoczenia projektu, 3) selekcja wszystkich problemów i wybór tych, które projekt ma rozwiązać lub przyczynić się do ich rozwiązania, Przeprowadzona analiza, podparta dowodami, powinna wskazywać potrzebę realizacji projektu. Pomocne mogą być w tym następujące pytania cząstkowe: 1) skąd wynika potrzeba realizacji projektu? czy z potrzeb przedsiębiorców? czy z potrzeb samorządu lokalnego? czy z potrzeb lokalnych mieszkańców (miejsca pracy)? 2) czy wskazane potrzeby realizacji projektu są widoczne (wynikają) z analizy rynku i/lub charakterystyki instytucji? 3) od kiedy istnieją potrzeby realizacji projektu? dlaczego do tej pory nie zostały zaspokojone? 4) czy projekt zaspokoi w pełni potrzeby danej instytucji w zakresie inwestycyjnym lub zakupowym? na jaki czas? jeżeli nie, to w jakim zakresie? dlaczego wybrano właśnie taki zakres projektu? 5) w jaki sposób projekt zaspokoi potrzeby instytucji? jakie działania zakłada, aby zaspokoić te potrzeby? w szczególności należy uzasadnić zakup nieruchomości, robót budowlanych, których realizacja musi być koniecznym warunkiem powodzenia projektu. 1.1.3. Opis celów projektu W tym punkcie należy przełożyć potrzeby i problemy społeczności na cele projektu. Należy przede wszystkim określić takie cele, które: 1) są pożądane przez inwestora i otoczenie (wynikają z analizy potrzeb), 2) oddziałują na cele strategiczne obszaru, na którym realizowany jest projekt oraz cele horyzontalne dotyczące danego typu projektu; w szczególności należy pokazać w jaki sposób i w jakim zakresie (np. w kontekście wskaźników realizacji) cele projektu spełniają cele Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego do roku 2020 i RPO WiM, 3) powodują koncentrację środków na tym co ważne, efektywne kosztowo, a także możliwe do zrealizowania. 1 Problemy muszą być określone jako sytuacje negatywne. Nie wszystkie sformułowania są sytuacjami negatywnymi, np. 10% stopa bezrobocia w mieście nie oznacza negatywnej sytuacji, jeżeli w innych miastach jest ona dwu-krotnie wyższa, ale sformułowanie dwukrotnie wyższa stopa bezrobocia niż na obszarze okalającym obszar projektu jest już sytuacją negatywną. 9
Cele muszą być: 1) opisem przyszłego stanu rzeczy, który zaistnieje po rozwiązaniu problemów (a więc nigdy celem nie może być kupienie wyposażenia lub zatrudnienie pracowników ); 2) zgodne z metodą SMART, każdy cel powinien być: S pecific (konkretny) czy cel nie jest ujęty zbyt ogólnie? (błędne przykłady to np. poprawa warunków świadczenia usług w zakresie dostaw energii elektrycznej i cieplnej itp.); M easurable (mierzalny) czy można zmierzyć poziom jego osiągnięcia? (np. ograniczenie ilości stosowanych paliw konwencjonalnych mierzone w % w stosunku do całkowitej ilości zużywanych paliw, wzrost udziału produkcji energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym o 10 % w roku 2015); A chievable/available (osiągalny) czy cel jest wyrażony liczbowo? tylko skwantyfikowany cel jest osiągalny (np. jeżeli celem jest znacząca zmniejszenie ilości zanieczyszczeń emitowanych do środowiska, wyrażonych np. unikniętymi emisjami zanieczyszczeń CO 2 ); R ealistic (realistyczny) czy cel jest możliwy do osiągnięcia w założonym okresie? (należy zastanowić się nad prawdopodobieństwem osiągnięcia każdego z celów,); T imed (określony w czasie) czy cel jest określony w czasie? (np. wzrost liczby osób korzystających z energii cieplnej wytworzonej z OZE o 5% w 2013 r.). 1.2. Możliwe warianty 1.2.1. Najważniejsze warianty realizacji projektu (inne możliwe sposoby osiągnięcia celu projektu) Analiza wariantów projektu jest decydująca dla właściwej identyfikacji zakresu projektu oraz wyboru najbardziej opłacalnego rozwiązania technicznego. Wybierając możliwe warianty realizacji projektu, należy zwrócić uwagę, czy faktycznie przyczyniają się one do określania różnych zakresów i możliwości realizacji projektu, Chodzi tu o to, aby skupić się na ograniczonej liczbie istotnych i technicznie wykonalnych opcji. Dla ułatwienia wyboru wariantów, należy odpowiedzieć na dwa podstawowe pytania: 1) w jaki sposób można rozwiązać wcześniej zidentyfikowane problemy oraz potrzeby? 2) w jakim stopniu zidentyfikowane warianty odpowiadają na potrzeby społeczności? Wybór wariantów do analizy może dotyczyć głównych aspektów realizacji projektu, takich jak: 1) lokalizacja, 2) zakres projektu (czy konieczna jest budowa, czy wystarczy rozbudowa, a może jedynie modernizacja), 3) skala projektu. Obligatoryjnie należy przedstawić co najmniej dwa warianty inwestycyjne. Warianty mogą dotyczyć np. lokalizacji trasy przebiegu sieci ciepłowniczej, energetycznej, czy lokalizacji kotłowni, technologii oczyszczania gazów i pyłów. Należy bowiem pamiętać, że wariant bezinwestycyjny jest niewykonalny, oznacza bowiem brak zgodności z wymogami prawa i nie może być porównywany z wariantem zapewniającym pełną zgodność. Nie można również porównywać innych wariantów nie w pełni zgodnych z wymogami prawa. 10
Nie oznacza to, że kiedy jest możliwość realizacji innego wariantu, nie należy jej ignorować. Należy jednak zwrócić uwagę, czy analiza wariantów realizacji projektu faktycznie przyczynia się do określania zakresu projektu, czy można skupić się na istotnej i technicznie wykonalnej opcji. Należy tu również opisać: 1) czy i jakie działania (które zakłada każdy z wariantów) doprowadzą do osiągnięcia celu i zaspokojenia potrzeb? 2) czego dany sposób wymaga? czy wymaga zakupu nieruchomości, robót budowlanych i środków transportu i czy są one konieczne dla powodzenia projektu? 1.2.2. Analiza wariantów projektu Analiza wielokryterialna Analizę wielokryterialną przeprowadzamy w następujących etapach: 1) wyznaczenie celów, przy czym cele nie mogą na siebie nachodzić (muszą być rozłączne), 2) przypisanie wag do celów, 3) określenie kryteriów oceny do celów, 4) analiza oddziaływania na podstawie kryteriów, 5) oszacowanie skutków interwencji punkty, 6) zsumowanie ocen punktowych, 7) wskazanie najlepszego wariantu. Oszacowanie skutków interwencji odbywa się na zasadzie określania wpływu kryteriów oceny na osiągnięcie założonych celów w projekcie, według zasady: 0 punktów brak wpływu 1 punkt niewielki wpływ 2 punkty umiarkowany wpływ 3 punkty istotny wpływ 4 punkty bardzo duży wpływ Przygotowując analizę wielokryterialną, należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach: aby uwzględnić w analizie wszystkie cele i kryteria (należy wybrać przynajmniej po jednym kryterium technicznym, przyrodniczym, ekonomicznym i społecznym, które opisują dany rodzaj projektu), aby wiarygodnie przypisywać wagi do kryteriów (uzasadnić ich wybór bazując na wiarygodnych źródłach lub wywodach), aby jasno i zrozumiale (również bazując na wiarygodnych źródłach lub wywodach) uzasadnić poszczególne oceny punktowe. 11
1.2.3. Optymalny wariant projektu Po przeprowadzeniu analizy wariantów danego projektu, należy dokonać wyboru najlepszego wariantu projektu. W przypadku metody wielokryterialnej najlepszym wariantem jest ten z najwyższą oceną sumaryczną, czyli maksymalnym wpływem na osiągnięcie celów projektu. Jednakże bywają przypadki, w których można próbować uzasadniać wybór innego wariantu, pomimo uzyskania odmiennych wyników analiz. 1.2.4. Rozwiązanie technologiczne Dopiero po analizie dostępnych wariantów inwestycji i wyborze optymalnego wariantu realizującego postawione cele, można wybrać i przedstawić koncepcję technicznotechnologiczną. Należy oczywiście uzasadnić wybraną przez nas technologię oraz przedstawić przeanalizowane warianty technologiczne. Opis koncepcji techniczno-technologicznej powinien ograniczyć się do elementów mających rzeczywisty wpływ na koszty, czy funkcjonowanie infrastruktury w przyszłości. Opisując optymalne rozwiązanie technologiczne należy skupić się na odpowiedzi na np. następujące pytania: 1) czy rozwiązania zastosowane w projekcie promują na polskim rynku najlepsze oraz sprawdzone technologie? 2) czy rozwiązania spełniają wymogi wynikające z obowiązujących europejskich i polskich norm i przepisów ochrony środowiska? 3) czy rozwiązania te wpływają znacząco na zmniejszenie zagrożeń dla środowiska i zdrowia ludzkiego? Opisując poszczególne elementy techniczno-technologiczne, należy każdorazowo uzasadniać wybór poszczególnych technologii, przy czym elementem uzasadnienia może być zgodność z normami PN dla odpowiednich parametrów infrastruktury, standardami polskimi i unijnymi, możliwymi trudnościami wynikającymi z zastosowaniem urządzeń technicznych, czy też rozwiązań technologicznych, negatywnym wpływem na środowisko itp. 1.2.5. Charakterystyka proponowanych technologii, elementów i parametrów technicznych inwestycji Po wybraniu konkretnych rozwiązań technologicznych przedstawiamy ich opis (należy pamiętać, że opisy mogą zawierać również inne elementy lub nie zawierać z przyczyn obiektywnych poniższych elementów) zgodne z opisem stanu obecnego punkt I.1.1. W przypadku każdego elementu infrastruktury, należy określić, czy jest to element: 1) nowy, 2) modernizowany, 3) adaptowany, 4) nie podlegający modernizacji. 12
1.3. Realizacja projektu 1.3.1. Opis lokalizacji / miejsca realizacji projektu W tym punkcie należy: 1) jasno przedstawić lokalizację wybranego wariantu projektu, 2) opisać charakterystykę lokalizacji wybranego wariantu projektu, 3) uwzględnić położenie planowanych obiektów w stosunku do obszarów objętych różnymi formami ochrony przyrody, w tym obszarów Natura 2000 z tzw. Shadow List, 4) dołączyć niezbędne mapy i zdjęcia. Analizując planowaną lokalizację, należy wziąć pod uwagę (szczegółowość opisów może być dostosowana do istniejących dokumentów etapu przygotowywania projektu): 1) wszystkie warunki fizyko-topograficzne mające wpływ na projekt, 2) powiązanie z innymi obiektami infrastrukturalnymi, 3) zapotrzebowanie na media i ich dostępność w danej lokalizacji, 4) możliwość prowadzenia i zabezpieczenia budowy, stref ochronnych itp. Należy pamiętać również o uzupełnieniu opisu lokalizacji wybranego wariantu projektu stosownymi mapami i szkicami, sytuującymi dane przedsięwzięcie zarówno w skali mikro jak i makro. Należy dołączyć mapę poglądową (plan orientacyjny w skali umożliwiającej pokazanie projektowanej inwestycji w otoczeniu). 1.3.2. Niezbędne rodzaje czynności / materiałów / usług W tym punkcie należy obligatoryjnie przedstawić (w zależności czy dane pozycje są adekwatne do projektu): 1) niezbędne prace, czynności, 2) materiały (np. budowlane), 3) usługi zlecane na zewnątrz, 4) maszyny i urządzenia, Wykorzystywane w okresie realizacji projektu i będące podstawą do późniejszego określenia wartości niezbędnych nakładów inwestycyjnych. Jest to o tyle ważne, gdyż zestawienie to w połączeniu z uzasadnieniem stanowi podstawę do zaszeregowania danego wydatku jako kosztu kwalifikowanego. 13
W przypadku projektów, do których mają zastosowanie przepisy dotyczące pomocy publicznej, należy wskazać, rodzaj nowej inwestycji występującej w projekcie z krótkim uzasadnieniem. Nowa inwestycja obejmująca: TAK NIE Inwestycję w środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne związane z: a) Utworzeniem nowego przedsiębiorstwa b) Rozbudową istniejącego przedsiębiorstwa c) d) Dywersyfikacją produkcji przedsiębiorstwa poprzez wprowadzenie nowych dodatkowych produktów Zasadniczą zmianą produkcji dotyczącą procesu produkcyjnego w istniejącym przedsiębiorstwie 1.3.3. Planowany harmonogram realizacji projektu Następnym elementem studium, który należy przygotować jest planowany harmonogram realizacji projektu, składający się z: harmonogramu prac przygotowawczych, w tym rozpisania przetargów, pozyskiwania odpowiednich zezwoleń itp., harmonogramu realizacji projektu. W tym celu należy trzymać się następujących zasad: 1) harmonogram musi być wykonany przynajmniej w układzie kwartalnym, 2) harmonogram musi zawierać co najmniej następujące elementy składowe procesu inwestycyjnego: uzyskanie decyzji o ustaleniu lokalizacji projektu inwestycyjnego, uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia, uzyskanie prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, uzyskanie pozwolenia na budowę, uzyskanie decyzji z zakresu ochrony środowiska: pozwolenia emisyjne (pozwolenie na emisję gazów i pyłów do atmosfery, pozwolenie na wytwarzanie odpadów lub/i pozwolenie zintegrowane (należy zwrócić uwagę, iż w przypadku konieczności uzyskania pozwolenia zintegrowanego, zgodnie z Prawem ochrony środowiska, organ ma 6 miesięcy na wydanie takiej decyzji należy zatem złożyć wniosek ze stosownym wyprzedzeniem), uzyskanie zezwolenia na odzysk odpadów (o ile jest wymagane), ogłoszenie przetargu na wykonanie zadania inwestycyjnego i podpisanie umowy z wykonawcą robót, wykonanie robót w poszczególnych etapach realizacyjnych, odbiór końcowy robót, uzyskanie pozwolenia na użytkowanie, rozliczenie końcowe zadania inwestycyjnego. 3) harmonogram musi być przejrzysty, 4) przyjęte w harmonogramie terminy realizacji muszą być możliwe do osiągnięcia i zgodne z obowiązującym prawodawstwem, muszą one uwzględniać czas niezbędny na wykonanie odpowiednich czynności przez wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego, 14
Należy pamiętać, że okres realizacji projektu powinien być zgodny z zasadą n+3 (w przypadku projektów złożonych do 2010 r.), n+2 (w przypadku projektów złożonych po 2010 r.). Jeżeli projekt będzie realizowany niezgodnie z zasadą n+3, n+2, należy uzasadnić jego dłuższą realizację. Należy zwrócić szczególną uwagę na źródła szacunków liczbowych czy kosztowych. Ma to szczególne znaczenie przy zakupie wyposażenia. Należy zatem zadbać o to, aby: 1) źródła nadal były aktualne opierając się na kosztorysach inwestorskich sprzed 2-3 lat, które w dobie bardzo szybko wzrastających cen materiałów i usług budowlanych stają się nieaktualne, można spowodować, że wyliczenia będą błędne a wyliczenia wskaźników niewiarygodne (np. dlatego kosztorysy inwestorskie nie mogą być starsze niż 6 miesięcy). 2) powoływać się na analogiczną sytuację w innym obszarze, kiedy ma to swoje uzasadnienie często dla obszarów wiejskich przyjmowane są średnie wskaźniki dla Polski, co w dalszym etapie może znacznie zniekształcić wyniki analiz. 1.4. Stan po realizacji projektu 1.4.1. Opis stanu po realizacji projektu W tym punkcie należy opisać wszystko, co się dzieje i jakie zmiany zaszły na obszarze oddziaływania projektu od czasu jego zakończenia. Opisując stan po realizacji projektu należy przede wszystkim: 1) przedstawić funkcjonalność rozwiązań zaproponowanych w projekcie (np. rozwiązań technicznych), 2) wykazać zbieżność parametrów technicznych projektowanej infrastruktury z celami projektu, 3) przedstawić logikę dostosowania rozwiązań wypracowanych w ramach projektu do poszczególnych celów, które ma spełniać, 4) wykazać dostosowanie wyposażenia budynku do realizacji celów projektu przez cały okres odniesienia (należy uwzględnić zużycie ekonomiczne środków trwałych itd.), 5) bardzo ważne są również miękkie aspekty projektu, mogą mieć one bowiem wpływ na sukces projektu, osiągnięcie przez niego założonych celów i stan, który nastąpi po jego realizacji. Dlatego, należy tutaj opisać następujące aspekty (jeżeli dotyczą przedmiotowo projektu): jakość świadczonych usług (jak zostanie zagwarantowana jakość? czy usługi będą spełniały określone normy fizyczne (standardy techniczne, higieniczne, sanitarne itp.), czy usługi będą świadczone w sposób ciągły? czy usługi będą dostępne? czy użytkownicy będą usatysfakcjonowani szybkością usług, ich dokładnością, terminowością, solidnością, ciągłością itp.), dostosowanie usług dla potrzeb wszystkich interesariuszy projektu (zgodnie z opisem potrzeb wyżej), 6) określić w sposób wiarygodny i poprawny zakres niezbędnych robót i nakładów odtworzeniowych w określonym okresie eksploatacji rezultatów projektu (w odniesieniu jedynie do elementów, które wymagają odtworzenia w okresie odniesienia), 7) opis stanu po realizacji projektu to również opis produktów i rezultatów określanych przez pewne określone wskaźniki realizacji. Powinien on zawierać i nawiązywać do wskaźników wskazanych przez Instytucję Zarządzającą w oddzielnym dokumencie lub generatorze wniosków. Należy w tym przypadku upewnić się, czy wskaźniki: są poprawnie określone (zgodne z innymi częściami projektu i wniosku)? wpływają na realizację celów projektu (są znacząco użyteczne dla społeczności)? 15
Należy również przedstawić następujące wskaźniki dotyczące projektu: 1. Wskaźnik (%) wykorzystania energii odnawialnej. Wartość tego wskaźnika wyraża się ilością energii pozyskanej z OZE w wyniku budowy lub modernizacji do zapotrzebowania na ciepło po budowie lub modernizacji. 2. Uniknięcie emisje zanieczyszczeń CO 2 2. Wartość wskaźnika w kg/toe. Różnica między emisją CO 2 ze spalania 1 toe oleju napędowego i biopaliwa. 3. Redukcja emisji zanieczyszczeń w przeliczeniu na SO 2. Liczona jako różnica emisji równoważnej przed i po realizacji projektu, wyrażona w Mg/a. Emisja równoważna rozumiana jako emisja wszystkich zanieczyszczeń w przeliczeniu na emisję SO2 przez współczynnik toksyczności Ka. 4. Zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło (%). Różnica między zapotrzebowaniem na ciepło w obiektach objętych projektem przed i po modernizacji podzielona przez zapotrzebowanie na ciepło przed modernizacją. 1.4.2. Trwałość technologiczna W przypadku realizacji projektu obejmującego instalację wymienioną w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości, a więc wymagającego uzyskania pozwolenia zintegrowanego, należy sprawdzić, czy analiza techniczna i technologiczna udowadnia, że zastosowana technologia ma charakter przyszłościowy w odniesieniu do najlepszych dostępnych technik. Trwałość produktów i rezultatów projektu nie może wiązać się jedynie z finansowym zabezpieczeniem przyszłego funkcjonowania inwestycji. Dlatego należy odpowiedzieć tutaj na kluczowe pytania: 1) Czy wybrane technologie budowy poszczególnych elementów infrastruktury przełożą się na wysoką jakość i trwałość otrzymanych produktów, tak że nie będą one wymagały ciągłych udoskonaleń lub poprawek? 2) Czy proponowane rozwiązania biorą pod uwagę szybkie starzenie się ekonomiczne urządzeń i oprogramowania i zapewniają funkcjonowanie rezultatów przynajmniej w okresach odniesienia? 3) Czy analiza techniczna i technologiczna udowadnia, że zastosowana technologia ma charakter przyszłościowy? 4) Czy projekt jest w stanie odpowiedzieć na zmieniające się trendy i prognozy technologiczne? Czy wybrane technologie mogą w sposób elastyczny na nie odpowiedzieć? 2 toe tona oleju ekwiwalentnego, jednostka energii, 1 toe=41,9 GJ 16
1.4.3. Matryca logiczna projektu Na zakończenie opracowywania wykonalności techniczno-technologicznej należy przygotować matrycę logiczną projektu, podsumowującą całą logikę projektu. Logika interwencji Wskaźniki realizacji Źródła informacji o wskaźniku Założenia Cel nadrzędny (programowy, ogólny) Cel bezpośredni projektu (główny) Rezultaty Produkty wskaźniki rezultatów muszą być spójne ze wskaźnikami z wniosku wskaźniki produktów muszą być spójne ze wskaźnikami z wniosku Działania Środki Koszty Poprawnie sporządzona matryca logiczna powinna: 1) definiować nadrzędny cel projektu (cel szerszy, ogólny), 2) definiować to, do czego dążymy w projekcie, 3) identyfikować kluczowe rezultaty projektu, 4) grupować działania niezbędne do osiągnięcia rezultatów, 5) używać obiektywnie weryfikowalnych wskaźników, 6) identyfikować sposoby weryfikacji osiągnięć projektu, 7) identyfikować obszary ryzyka zewnętrznego. Należy również pokazać, w jakim zakresie wskaźniki produktu i rezultatu realizują wskaźniki działań i priorytetów RPO WiM w odpowiednich komórkach matrycy logicznych w ujęciu procentowym. 17
1.5. Wykonalność prawna Zgodność z polityką ochrony środowiska 1.5.1. Kwestie prawne związane z realizacją projektu W opisie przede wszystkim należy przedstawić status prawny nieruchomości, w której będzie realizowany projekt. Należy opisać, jaka jest forma korzystania z tej nieruchomości (własność, czy dzierżawa). Jeżeli projektodawca nie jest właścicielem nieruchomości, należy napisać: 1) kto jest właścicielem gruntów/nieruchomości, na których będzie realizowany projekt? 2) jaka jest dostępność mediów pod inwestycję? (jeżeli dotyczy) Jaka jest dostępność gruntów niezbędnych do zrealizowania wybranego wariantu realizacji projektu? 3) jakie są ograniczenia wynikające z umowy np. jaki okres dzierżawy zapisano w umowie? jaki jest okres wypowiedzenia umowy itp.? Należy odnieść się do horyzontalnych polityk wspólnoty, w tym w szczególności do polityk w zakresie: 1) równości mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacji, 2) zrównoważonego rozwoju, 3) konkurencji oraz zamówień publicznych, 4) społeczeństwa informatycznego. 1.5.2. Wpływ na środowisko regionu W powyższym punkcie należy opisać sposób wdrożenia przez projekt polityk UE związanych z ochroną środowiska, w zakresie zrównoważonego rozwoju. Należy opisać w jaki sposób wdrożenie projektu przyczyni się do przestrzegania działań prewencyjnych. Należy przedstawić także sytuację projektodawcy w kontekście uwarunkowań środowiskowych. Należy przeprowadzić klasyfikację przedsięwzięcia pod kątem wymogu przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko w świetle przepisów prawa polskiego i UE. W przypadku konieczności uzyskania oceny oddziaływania na środowisko opisać stan zaawansowania przygotowania oceny. Projektodawca w powyższym punkcie powinien także opisać wszystkie dodatkowe działania w zakresie ochrony środowiska (np. audyt środowiskowy, zarządzanie środowiskiem, specjalny monitoring środowiska). 1.5.3. Wpływ na siedliska i gatunki zamieszkujące tereny Natura 2000 Ten punkt dotyczy jedynie tych projektów, których obszar realizacji znajduje się na terenach objętych Europejską Siecią Ekologiczną Natura 2000 (a także obszarów z tzw. Shadow List) lub które są realizowane poza tymi obszarami, ale mogą oddziaływać na obszary Natura 2000. W tym miejscu należy zadeklarować, czy obszar realizacji projektu znajduje się na tych terenach i podać stosowne źródło takiej deklaracji: np. oświadczenie. Należy podkreślić, że w każdym przypadku, kiedy mimo negatywnego wpływu na obszary Natura 2000, przedsięwzięcie może być zrealizowane, lecz warunkiem koniecznym jest podjęcie działań kompensacyjnych. 18
2. Wykonalność instytucjonalna 2.1. Wykonalność instytucjonalna projektu 2.1.1. Opis beneficjenta Należy tu przedstawić podstawowe dane formalno-prawne dotyczące statusu projektodawcy, a przede wszystkim, umieścić w opisie udokumentowanie tytułu prawnego do zawarcia umowy cywilno-prawnej na realizację projektu i dysponowania majątkiem powstałym w wyniku realizacji projektu. Zatem należy opisać: 1) w przypadku jednostek samorządu terytorialnego, ich związków i stowarzyszeń (jeżeli dotyczy): podstawę prawną utworzenia, organ założycielski, zadania statutowe. 2) w przypadku organizacji pozarządowych: formę prawną, historię, krótki opis przedmiotu działalności. 3) w przypadku przedsiębiorców: formę prawną, głównych udziałowców i akcjonariuszy, historię, krótki opis przedmiotu działalności, perspektywy rozwoju. Dodatkowo dla podmiotu pełniącego funkcję operatora majątku wytworzonego w wyniku realizacji projektu należy przedstawić: posiadane zasoby techniczne, doświadczenie oraz przygotowanie merytoryczne niezbędne dla prawidłowej eksploatacji majątku, obecne zasady amortyzacji majątku, zasady naliczania oraz poziom opłat dla użytkowników i sposób ich poboru (jeżeli usługa jest odpłatna). Należy również opisać powiązania projektodawcy z innymi podmiotami (prawne, właścicielskie, organizacyjne itp.). 2.1.2. Opis wdrażania projektu W tym punkcie należy wziąć pod uwagę: 1) płaszczyznę instytucjonalną wdrażania projektu, 2) płaszczyznę proceduralną wdrażania projektu. W płaszczyźnie instytucjonalnej należy opisać: 1) wszystkie zaangażowane w realizację projektu instytucje i organizacje, podział odpowiedzialności i zadań pomiędzy wszystkie instytucje, 2) wszystkie osoby, instytucje i organizacje, na które realizacja projektu będzie miała wpływ, 3) osoby biorące udział w realizacji projektu (przede wszystkim kierownika projektu), ich rolę, zadania i odpowiedzialność, 19
4) w przypadku powołania Jednostki Realizującej Projekt oraz Pełnomocnika ds. Realizacji Projektu należy opisać ich strukturę i schemat organizacyjny, należy opisać szczegóły dotyczące JRP (np. datę podjęcia uchwały odpowiedniego organu o powołaniu JRP oraz pełnomocnika). W płaszczyźnie proceduralnej należy opisać: 1) procedury, które będą wykonywane podczas realizacji projektu, np. sposoby śledzenia postępu prac, definiowania i weryfikowania punktów kontrolnych, formalne warunki odbioru prac, w szczególności procedury przepływu informacji i podejmowania decyzji w JRP, itp. 2) harmonogram prac przygotowawczych, w tym rozpisania przetargów, pozyskiwania odpowiednich zezwoleń itp. 3) harmonogram realizacji projektu; musi być on zgodny z harmonogramem przygotowanym w punkcie 1.3.3 oraz 2.2.1. 2.1.3. Finansowanie pracy komórki odpowiedzialnej za wdrożenie projektu (JRP) W tym punkcie należy opisać: 1) koszty funkcjonowania komórki odpowiedzialnej za wdrożenie projektu ze wskazaniem kosztów kwalifikowanych; 2) źródła, z jakich będzie ona finansowana (środki własne, dotacja, kredyt obrotowy). 2.2. Trwałość rezultatów projektu 2.2.1. Utrzymanie i eksploatacja inwestycji W tym punkcie należy określić: 1) sposób ponoszenia kosztów związanych z utrzymaniem i eksploatacją rezultatów projektu szczególnie jest to ważne przy przekazaniu rezultatów projektu innemu operatorowi, 2) sposób zabezpieczenia środków na te wydatki najlepiej, jak działania w ramach projektu są zapisane w statucie jednostki, najtrudniej jest udowodnić zabezpieczenie środków w przypadku przedsiębiorstw sektora prywatnego. Koszty związane z utrzymaniem i eksploatacją rezultatów projektu muszą korespondować z kosztami powtarzalnymi wyliczonymi w punkcie 3.2 (nakłady inwestycyjne na realizację projektu). 2.2.2. Utrzymanie rezultatów projektu Każdy projektodawca musi być w stanie utrzymać rezultaty projektu przez co najmniej 5 lat od chwili zakończenia jego realizacji (w przypadku małych i średnich przedsiębiorców obejmuje to okres 3 lat). Dlatego w tym punkcie należy określić sposób zarządzania i eksploatacji majątku, który powstanie dzięki realizacji projektu. 20
2.2.3. Zdolności organizacyjne i finansowe do utrzymania rezultatów projektu W tym punkcie należy określić zasoby techniczne i ludzkie zaangażowane we wdrożenie projektu. W opisie powinny znaleźć się opisy: dotyczące zasobów technicznych: 1) pomieszczeń niezbędnych do realizacji projektu (np. zlokalizowania w nich nabywanych środków trwałych) przy czym należy opisać tutaj wyposażenie, infrastrukturę tych pomieszczeń itp., 2) jeżeli projekt dotyczy prac budowlanych i modernizacyjnych posiadanie pozwolenia na budowę lub określenie przewidywanego terminu otrzymania pozwolenia (w przypadku jego braku), 3) inne niezbędne zasoby techniczne do realizacji projektu. dotyczące zasobów ludzkich i doświadczenia: 1) odpowiedniego doświadczenia i wykształcenia związanego z prowadzoną działalnością; osób odpowiedzialnych za zarządzanie finansami; należy podać, wykształcenie, doświadczenie zawodowe wskazanych osób itp., 2) posiadania odpowiedniego przygotowania merytorycznego do prowadzenia działalności danego typu; odpowiedzi na pytanie: dlaczego posiadane zasoby ludzkie są wystarczające do wdrożenia projektu oraz osiągnięcia celów określonych w projekcie? 2.2.4. Zarządzanie infrastrukturą. Właściciel inwestycji Należy tutaj podać operatora/właściciela, który będzie zarządzał projektem w ciągu co najmniej 5 lat od chwili jego zakończenia (w przypadku małych i średnich przedsiębiorców obejmuje to okres 3 lat). Przyszły właściciel rezultatów projektu finansowanego z EFRR (po jego zakończeniu) musi być wiarygodny, pewny i wypłacalny. W przypadku przekazania rezultatu projektu operatorowi, w tym przekazania na własność, a w szczególności przekazania ich przedsiębiorstwom dużego znaczenia nabiera trwałość finansowa samego operatora. Jeżeli bowiem właściciel rezultatów projektu zbankrutuje, trwałość samych rezultatów (np. inwestycji) nie będzie miała znaczenia. Jeżeli właścicielem rezultatów projektu będzie projektodawca, można na tym zakończyć wypełnianie tego punktu (wiarygodność, pewność i wypłacalność była przedstawiana wcześniej). Zatem należy podać, czy saldo skumulowanych przepływów pieniężnych na koniec każdego roku wdrażania i eksploatacji rezultatów jest dodatnie (jest to już liczone w punkcie3.8.1). Jeżeli projekt będzie realizowany, bądź eksploatowany przez inny niż projektodawca (np. jednostka samorządu terytorialnego) podmiot (operator), należy w opisie zawrzeć rozwiązania organizacyjno-formalne (ewentualnie opis powinien zawierać postanowienia umowy o świadczenie usług przez operatora). W szczególności, powinno się w nim zawrzeć: 1) szczegółowy opis świadczonych usług, 2) wymagania co do standardów i jakości usług, 3) zasady naliczania i poziom opłat dla użytkowników (jeżeli usługa jest odpłatna), 4) sposób poboru opłat, 5) tryb kontroli wykonania zadania i wpływ wyników tej kontroli na wysokość rekompensaty, o której mowa powyżej, 6) skutki niewykonania, bądź nienależytego wykonania umowy oraz tryb jej rozwiązania, 7) sposób zapewnienia dotrzymania założonej jakości. 21
3. Wykonalność finansowo-ekonomiczna 3.1. Zaproponowana metodologia przeprowadzenia analiz 3.1.1. Przyjęte założenia przeprowadzanych analiz W pierwszej kolejności należy przyjąć odpowiedni sposób przeprowadzania analiz: 1) należy dołączyć do studium wykonalności skoroszyt w postaci plików z aktywnymi komórkami i formułami, np. w formacie MS Excel lub OpenOffice; 2) skoroszyt powinien składać się z trzech arkuszy: Arkusz 1: Założenia, Arkusz 2: Obliczenia oraz Arkusz 3: Wyniki. 3) Arkusz 1: Założenia powinien zawierać wszystkie wprowadzane dane (zarówno założenia opisowe, jak i dane liczbowe); 4) wszystkie obliczenia powinny być zawarte w Arkuszu 2: Obliczenia ; w tym arkuszu nie powinny być wpisywane żadne dane, powinny one być powiązane formułami z danymi wprowadzonymi w Arkuszu 1: Założenia. 5) Arkusz 3: Wyniki powinien zawierać wszystkie tabele i załączniki do studium wykonalności (wykorzystywane w studium wykonalności); nie powinny tam występować żadne obliczenia; cała zawartość powinna być pobierana albo z Arkusza 2: Obliczenia, albo z Arkusza 3: Założenia. Jeżeli chodzi o zgodność z zasadami przygotowywania analiz ekonomiczno-finansowych, to należy przyjąć najważniejsze ogólne zasady i założenia, w szczególności: 1. Analiza powinna brać pod uwagę całościową serię działań, czynności lub usług służącą zaspokojeniu w pełni danej potrzeby i osiągnięciu założonego celu. Projekt poddany analizie musi być samodzielną jednostką analityczną 3 tzn. musi w pełni samodzielnie funkcjonować oraz muszą być dostępne odrębne kalkulacje nakładów, przychodów i kosztów operacyjnych takiej jednostki. Jeżeli projekt jest realizowany przez grupę podmiotów (projektodawcę i operatora lub projektodawcę i partnerów np. inne jednostki samorządowe) należy przygotować analizy skonsolidowane. W takim wypadku należy wyjść od prognozy liczby użytkowników przed i po projekcie dla wszystkich podmiotów oraz ponoszonych przez nich kosztów operacyjnych. Rachunek zysków i strat oraz kolejne rachunki należy przeprowadzić już dla przepływów różnicowych (różnicy pomiędzy przepływami po realizacji projektu a przepływami przed projektem). W tym punkcie należy również zwrócić uwagę na odpowiednią identyfikację projektu. Chodzi o to, aby analizą zostały objęte wszystkie zadania, które prowadzą do osiągnięcia danego celu i składają się przy tym na spójny i skoordynowany zespół działań i ról. 3 Komisja Europejska, Nowy okres programowania 2007-2013: Wytyczne dotyczące metodologii przeprowadzania analizy kosztów i korzyści, Dokument Roboczy nr 4, 08/2006, s. 5. 22
2. Nawiązując do powyższego, analiza powinna obejmować zamkniętą całość przedsięwzięcia, a w przypadku starania się o dofinansowanie początkowych etapów złożonego projektu również analizę ryzyka niezrealizowania pozostałych (końcowych) etapów projektu, od których faktycznie zależy powodzenie całości. Należy wziąć pod uwagę wszystkie planowane etapy tworzenia systemu. Efekt ekologiczny powstaje dopiero po zakończeniu wszystkich etapów realizacji projektu. 3. Analiza powinna brać pod uwagę odpowiednie oddziaływanie projektu, które jest uzależnione od wielkości i zakresu projektu. Koszty i korzyści projektów lokalnych mogą i powinny być mierzone na poziomie gminnym i/lub powiatowym, co nie oznacza, że nie powinna być również wykazana jego ogólna spójność i odpowiedniość w odniesieniu do konkretnych celów makroekonomicznych (np. polityki regionalnej UE). Podobnie przy projektach regionalnych pomiar korzyści i kosztów powinien odbywać się na poziomie regionu, ale powinno być również wykazane oddziaływanie (ale już nie skwantyfikowane) na gospodarkę Polski lub nawet UE (np. w przypadku wprowadzenia innowacji nowych dla rynku przez przedsiębiorstwo z regionu lub modernizację portu lotniczego). Zasadą powinno być również wykorzystanie tego samego poziomu oddziaływania dla obliczania kosztów, jak i korzyści projektu: zakres lokalny dotyczy obszaru gminy lub gmin w obrębie powiatu; w szczególności zakres lokalny obejmuje obszar 1 powiatu; zakres ponadlokalny dotyczy obszaru większego niż powiat, ale mniejszego niż region; zakres regionalny dotyczy obszaru całego województwa. Należy zawrzeć odpowiednie oddziaływanie projektu, które powinno się liczyć względem całego systemu zaopatrywania w energię (m.in. skąd pochodzą jego użytkownicy, komu służy, jeżeli jest to obiekt gminny, zakres obiektu będzie obejmował gminę). Analiza musi zawierać się w danym okresie odniesienia. Okres odniesienia to okres, dla którego przygotowywane są analizy kosztów i korzyści (CBA). Jest to okres za który należy sporządzić prognozę przepływów pieniężnych generowanych przez projekt, licząc od roku poniesienia pierwszych wydatków związanych z faktyczną realizacją projektu. Należy przyjąć właściwy okres odniesienia, tj. dla projektów z zakresu infrastruktury służącej wytwarzaniu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii minimum 15 lat. W przypadku, kiedy okres gospodarczego życia projektu wykracza poza okres odniesienia, należy zastosować wartość rezydualną. Wartość rezydualną można obliczyć na dwa sposoby: jako wartość rynkową środków trwałych netto (po odliczeniu kosztów zbycia i podatków z nim związanych), jak gdyby miały być one sprzedane na koniec horyzontu czasowego, jako wartość rezydualną sumy wszystkich aktywów i pasywów(wartość bieżąca przewidywanych przepływów pieniężnych netto w tych latach gospodarczego życia projektu, które wykraczają poza okres odniesienia ). 23
3.1.2. Przyjęte założenia analizy finansowej Analiza finansowa będąca częścią analizy kosztów i korzyści powinna mieć na celu, w szczególności: 1) dokonanie oceny finansowej rentowności projektu oraz kapitału własnego (krajowego), 2) określenie właściwego (maksymalnego) wkładu z EFRR oszacowanie poziomu wsparcia, 3) weryfikację trwałości finansowej projektu tzn. czy projektodawca będzie zdolny do wdrożenia projektu, a operator będzie generował wystarczającą nadwyżkę finansową do pokrycia wszystkich kosztów działalności operacyjnej oraz wydatków inwestycyjnych (łącznie z koniecznymi nakładami odtworzeniowymi) trwałość finansową analizujemy poprzez badanie sald środków pieniężnych systemu w okresie eksploatacji aktywów finansowanych z dotacji. Analiza finansowa: 4 1. Musi wskazywać, czy podatek VAT jest kosztem kwalifikowanym w ramach projektu. 2. Musi być dokonana z punktu widzenia właściciela rezultatów projektu. Jednakże, jeżeli właściciel i operator są odrębnymi podmiotami (prowadzącymi odrębne księgi rachunkowe), analiza finansowa powinna być skonsolidowana (obejmować oba podmioty). 3. Musi brać pod uwagę wyłącznie przepływy pieniężne tzn. rzeczywistą kwotę pieniężną otrzymywaną lub wypłacaną w ramach projektu. Dlatego niepieniężne pozycje rachunkowe, jak amortyzacja, czy też różnego rodzaju rezerwy (np. na pokrycie nieprzewidzianych wydatków) nie mogą być przedmiotem tej analizy. 5 4. Musi uwzględniać wartość pieniądza w czasie podczas wyliczania przepływów finansowych w różnych latach. Przyszłe przepływy pieniężne dyskontuje się wstecznie do wartości bieżącej (w pierwszym roku rozpoczęcia projektu) za pomocą degresywnego w czasie współczynnika dyskonta, którego wartość jest uzależniona od przyjętej stopy dyskontowej. Przygotowanie analizy finansowej bez uwzględnienia zmiany wartości pieniądza w czasie będzie powodować brak porównywalności efektów projektu z innymi projektami przygotowanymi zgodnie z założoną metodologią. 5. Analiza finansowa musi być sporządzona w cenach stałych, ponieważ stopa dyskontowa jest wyrażona w wartościach rzeczywistych. 6. Analiza finansowa musi być sporządzona przy użyciu metody przyrostu 6. 7. Musi zapewniać, że przepływy środków pieniężnych są uwzględnione w tym roku, w którym będą faktycznie dokonane i zawierać się w danym okresie odniesienia. W przypadku gdy rzeczywisty okres gospodarczego życia projektu przekracza dany okres odniesienia, analiza uwzględnia również wartość rezydualną. 8. Dopuszczalne jest stosowanie dwóch podejść: a) Strumienie pieniężne szacowane są jako różnica pomiędzy strumieniami pieniężnymi dla scenariusza podmiot z projektem (operator z inwestycją) oraz strumieniami pieniężnymi dla scenariusza podmiot bez projektu (operator bez inwestycji). Metoda ta ma zastosowanie w przypadku inwestycji z wykorzystaniem biomasy i energii geotermalnej. 4 5 6 Komisja Europejska, Nowy okres programowania 2007-2013: Wytyczne dotyczące metodologii przeprowadzania analizy kosztów i korzyści, Dokument Roboczy nr 4, 08/2006, s. 6-7. Jednakże w sytuacji, gdy do proponowanego projektu załączona jest szczegółowa analiza ryzyka, nieprzewidziane wydatki mogą zostać włączone do kosztów kwalifikowanych, nie mogą one jednak przekroczyć 10% łącznych kosztów inwestycji, po odliczeniu nieprzewidzianych wydatków. Jednakże, w przypadku projektu będącego w ramach już istniejącej infrastruktury generującej dochód, zastosowanie metody przyrostu może się okazać trudne, lub wręcz niewykonalne. W takim przypadku KE sugeruje, aby do analizy finansowej zastosować metodę pozostałych kosztów historycznych. 24