SPOŁECZNE ASPEKTY ROZWOJU RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO Wstęp Ogólny zamysł napisania książki wywodzi się ze stwierdzenia, iż dalszy rozwój rynku ubezpieczeniowego w Polsce jest uzależniony od znacznego zwiększenia zapotrzebowania na ochronę ubezpieczeniową ze strony gospodarstw domowych. Najwyraźniej taką sytuację powodują zmiany w powszechnym systemie zabezpieczenia społecznego, gdyż oczekiwane bezpieczeństwo socjalne, które ma ten system zapewniać, staje się niezadowalające i wymaga poszerzania z inicjatywy gospodarstw domowych. Inaczej mówiąc, pojawia się coraz większe zapotrzebowanie na odpowiednie doubezpieczenie, które zaproponowaliśmy określać mianem?społeczne", wtedy gdy poprzez odpowiednie preferencje finansowe staje się ono ważnym elementem systemu zabezpieczenia społecznego. Jednakże na tle tak widzianego rozwoju rynku ubezpieczeniowego pojawia się równie istotne zagadnienie jego instytucjonalizacji, swoistego uspołecznienia w interesie korzystających z ochrony ubezpieczeniowej gospodarstw domowych. Rozważania zawarte w książce zostały podzielone na trzy rozdziały. W rozdziale pierwszym zostały uaktualnione podstawy teoretyczne dalszych rozważań, z wyeksponowaniem uwarunkowań polityko -społecznych wykorzystania metody ubezpieczenia w zarządzaniu ryzykami społecznymi, podsumowane swoistym dekalogiem założeń?szkoły" ubezpieczenia społecznego. W najobszerniejszym, drugim rozdziale omówiono i wyjaśniono zastosowania metody ubezpieczenia w zarządzaniu ryzykami społecznymi. Warto podkreślić, że w literaturze przedmiotu jest to pierwsza próba tak szerokiego ujęcia tematu, bo obejmująca nie tylko ryzyka zaliczane do tzw. klasycznego katalogu ryzyk społecznych. Jest to zatem podejście badawcze najkonsekwentniej odwołujące się do definicji ryzyka społecznego jako zagrożenia zdarzeniem, którego zaistnienie powoduje stratę w posiadanych lub spodziewanych zasobach gospodarstwa domowego. Należy dodać, że rozważania o charakterze stricte ubezpieczeniowym są prowadzone w kontekście rozwiązań występujących w szeroko ujmowanym systemie zabezpieczenia społecznego i jego podsystemów. Zostały one opatrzone wieloma uwagami i komentarzami oceniającymi w tym zakresie praktykę, z którymi można się wprawdzie bardziej lub mniej zgadzać, ale warto się zapoznać, w myśl lansowanego w literaturze ubezpieczeniowej powiedzenia: teoria dla praktyki. Rozdział trzeci jest poświęcony wybranym aspektom instytucjonalizacji rynku ubezpieczeniowego. Powinna ona bowiem służyć sprawnemu funkcjonowaniu rynku, którego podstawowym wyznacznikiem jest realność ochrony ubezpieczeniowej dla korzystających z niej, i zamierzających z niej korzystać w szerszym zakresie, gospodarstw domowych. Zaprezentowane rozważania z całą pewnością nie wyczerpują wszystkich zagadnień, obejmowanych tytułem książki, ale jest to uzasadnione ograniczoną jej objętością i oczywistą potrzebą kontynuacji studiów i badań w tym zakresie.
Opis Książka została wydana z okazji 15-lecia Katedry Ubezpieczenia Społecznego SGH. Teoretyczne podejście do zastosowań metody ubezpieczenia, prezentowane przez tę placówkę naukową, nazywane jest?szkołą ubezpieczenia społecznego". Opracowanie dotyczy bardzo ważnego, społecznego aspektu rynku ubezpieczeniowego w Polsce, którego dalszy rozwój powinien być kojarzony ze zwiększonym zapotrzebowaniem na ochronę ubezpieczeniową ze strony gospodarstw domowych. Okazuje się bowiem, że standard bezpieczeństwa socjalnego, który powinien zapewniać system zabezpieczenia społecznego, staje się niezadowalający, co wymaga podnoszenia tego standardu z inicjatywy samych gospodarstw domowych. Na tle tak widzianego rozwoju rynku ubezpieczeniowego pojawia się równie istotne zagadnienie jego racjonalnej instytucjonalizacji. Książka jest adresowana do wszystkich, którzy zajmują się problematyką ubezpieczeniową, zarówno ze względu na przedmiot zainteresowań naukowych, jak i charakter pracy zawodowej czy kierunek podjętych studiów. Książka może być również wykorzystywana jako podręcznik akademicki. Spis treści Od redaktora ROZDZIAŁ I. UBEZPIECZENIE W POLITYCE SPOŁECZNEJ 1. Polityka społeczna jako zarządzanie ryzykiem społecznym 1.1. O polityce społecznej jako zarządzaniu zmianą społeczną 1.2. Zarządzanie ryzykiem społecznym i społeczne zarządzanie ryzykiem 2. Metoda ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego 2.1. Definicja systemu zabezpieczenia społecznego 2.2. Aspekty systemu zabezpieczenia społecznego 3. Gospodarstwo domowe jako podmiot ochrony ubezpieczeniowej 3.1. Definicja gospodarstwa domowego jako podmiotu ochrony ubezpieczeniowej 3.2. Gospodarstwo domowe jako podmiot zarządzający ryzykiem 3.3. Zakres ochrony ubezpieczeniowej w zarządzaniu ryzykami gospodarstwa domowego 4.?Szkoła" ubezpieczenia społecznego
ROZDZIAŁ II. UBEZPIECZENIA W ZARZĄDZANIU RYZYKAMI SPOŁECZNYMI 1. Ubezpieczenie w zarządzaniu ryzykiem choroby 1.1. O polskim rynku usług medycznych i ubezpieczeń zdrowotnych w okresie?preindustrialnym" 1.2. Ubezpieczeniowy kierunek zmiany systemu zabezpieczenia zdrowotnego 1.3. Zmiany w ofercie prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych 1.3.1. Pojęcie:?kompleksowe ubezpieczenia kosztów leczenia" 1.3.2. Zmiany po stronie oferentów kompleksowych ubezpieczeń kosztów leczenia 1.3.3. Zmiany w konstrukcji produktów kompleksowych ubezpieczeń kosztów leczenia 2. Ubezpieczenie w zarządzaniu ryzykiem niezdolności do pracy 2.1. Istota ryzyka niezdolności do pracy 2.2. Niezdolność do pracy a niezdolność do samodzielnej egzystencji 2.3. Niezdolność do pracy a niepełnosprawność 2.4. Renty z tytułu niezdolności do pracy 2.5. Prewencja rentowa 2.6. O prywatnym ubezpieczeniu na wypadek niezdolności do pracy 3. Ubezpieczenie w zarządzaniu ryzykiem śmierci żywiciela 3.1. Ryzyko śmierci żywiciela w systemie zabezpieczenia społecznego 3.2. Ubezpieczenie posagowe - konstrukcja produktu 3.2.1. Cel ubezpieczenia posagowego 3.2.2. Podmioty ubezpieczenia posagowego 3.2.3. Rodzaje ubezpieczenia posagowego 3.3. Oferta rynkowa ubezpieczeń posagowych 4. Ubezpieczenie w zarządzaniu ryzykiem bezrobocia 4.1. Ubezpieczenie jako metoda zarządzania ryzykiem bezrobocia 4.2. Ocena stosowania ubezpieczeń na wypadek bezrobocia
5. Ubezpieczenie w zarządzaniu ryzykiem starości 5.1. System zabezpieczenia emerytalnego 5.1.1. Ryzyko starości 5.1.2. Konstrukcja systemu zabezpieczenia emerytalnego 5.1.3. Ubezpieczeniowe zasady konstrukcji systemu zabezpieczenia emerytalnego 5.1.4. Problem wieku emerytalnego w zabezpieczeniu społecznym na okres starości 5.2. Ubezpieczenie w kapitałowych systemach emerytalnych 5.2.1. Charakterystyka kapitałowych systemów emerytalnych 5.2.2. Zastosowanie metody ubezpieczenia w kapitałowym systemie emerytalnym 5.3. Rynek wypłat świadczeń z kapitałowego systemu emerytalnego 5.3.1. Charakterystyka i rodzaje rent dożywotnich 5.3.2. Tworzenie koncepcji rynku wypłat emerytur kapitałowych w Polsce. 5.3.3. Renta dożywotnia a ryzyko inflacji i ryzyko długowieczności 5.4. Problemy redystrybucji dochodowej w systemach zabezpieczenia emerytalnego 6. Ubezpieczenie w zarządzaniu ryzykiem niedołęstwa starczego 6.1. Rozwiązania ubezpieczeniowe w bazowym zabezpieczeniu pielęgnacyjnym w Polsce 6.2. Prywatne ubezpieczenia pielęgnacyjne w Polsce 7. Ubezpieczenie w zarządzaniu ryzykiem odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym 7.1. Rozwój ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej 7.2. Funkcje i cele ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej 7.3. Postanowienia umowne determinujące zakres ochrony w ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej 7.4. Możliwości rozwoju ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym 8. Ubezpieczenie w zarządzaniu ryzykiem utraty mienia 8.1. Ryzyko utraty mienia - ubezpieczenia dominujące
8.2. Ryzyka katastrofalne i terroryzmu - specjalne programy ubezpieczeniowe 9. Ubezpieczenie w zarządzaniu ryzykiem rolniczego gospodarstwa domowego 9.1. Metoda ubezpieczenia w rolniczym zabezpieczeniu społecznym 9.1.1. Instytucja renty za ziemię 9.1.2. Zaopatrzenie społeczne rolników indywidualnych i ich rodzin 9.1.3.?Ubezpieczenie" społeczne rolników 9.2. Społeczne aspekty ubezpieczeń majątkowych gospodarstw rolnych 9.2.1. Producent rolny a gospodarstwo domowe 9.2.2. Specyfika ryzyka w gospodarstwach rolnych. Rola ubezpieczeń w produkcji rolnej 9.2.3. Ubezpieczenia obowiązkowe producentów rolnych w Polsce 9.2.4. Ubezpieczenia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej 9.2.5. Wspieranie rozwoju ubezpieczeń ROZDZIAŁ III. CZYNNIKI INSTYTUCJONALNE ROZWOJU RYNKU UBEZPIECZEŃ 1. Ochrona konsumenta w inicjatywach Unii Europejskiej 2. Reprezentacja konsumenta na rynku ubezpieczeń w Polsce. 3. Bezpieczeństwo finansowe na rynku ubezpieczeń 3.1. Funkcje i instytucje bezpieczeństwa finansowego 3.2. Sieć bezpieczeństwa finansowego rynku ubezpieczeń 3.3. Ubezpieczeniowe fundusze gwarancyjne w sieci bezpieczeństwa 3.4. Przesłanki tworzenia funduszy gwarancyjnych 3.5. Zagrożenia wynikające z istnienia funduszy gwarancyjnych 3.6. Sieć bezpieczeństwa a kierunki rozwoju funduszy gwarancyjnych 4. Instytucja mikroubezpieczeń 4.1. Mikroubezpieczenia - koncepcja instytucji
4.2. Mikrofinanse i mikroubezpieczenia jako alternatywa dla systemu zabezpieczenia społecznego 4.3. Mikroubezpieczenia jako produkt finansowy 4.4. Instytucjonalizacja mikroubezpieczeń 5. Społeczne znaczenie pośrednictwa ubezpieczeniowego 6. Społeczne aspekty przeciwdziałania przestępczości ubezpieczeniowej Zakończenie. W kierunku społecznej polityki ubezpieczeniowej Bibliografia