RAPORT ROCZNY 2012 Państwowe Muzeum na Majdanku
RAPORT ROCZNY 2012 Państwowe Muzeum Na Majdanku Lublin 2013
SPIS TREŚCI WPROWADZENIE WYDARZENIA DNI MAJDANKA 2012 WYSTAWY ZBIORY KONSERWACJA WYDAWNICTWA EDUKACJA WSPÓŁPRACA Z ZAGRANICĄ ZWIEDZAJĄCY INWESTYCJE POMÓŻ ZACHOWAĆ PAMIĘĆ STRUKTURA MUZEUM 4 6 10 12 16 20 24 26 32 34 38 41 43 2 RAPORT ROCZNY 2012 3
wprowadzenie W wyniku wymiany pokoleniowej pamięć jednak tracić z pola widzenia swojej specyfiki o II wojnie światowej ulega istotnym przeobrażeniom. Przede wszystkim przekształca się z pamięci komunikatywnej (międzypokoleniowej) w pamięć kulturową (wielopostaciową), której nośnikami i przekaźnikami są różnego typu instytucje. Procesowi temu towarzyszy zmiana oczekiwań społecznych dotyczących sposobu upamiętniania przeszłości i prezentacji historii. Potrzeba budowania narracji o wydarzeniach historycznych dostosowanych do nowych uwarunkowań biograficznych, społecznych i technologicznych odnosi się również do muzealnictwa. Przed koniecznością modernizacji przekazu i poszukiwania nowych form kreacji opowieści historycznej stają także muzea martyrologiczne. Wbrew niektórym opiniom pojawia się pod tym względem sporo możliwości, ponieważ muzea te są podmiotami kultury historycznej łączącymi funkcje wielu instytucji: archiwów, bibliotek, ośrodków badawczych, centrów edukacji. Ponadto w coraz większej mierze realizują zadania tradycyjnych muzeów historii najnowszej. Otwierając się na nowe trendy w muzeologii i wystawiennictwie, nie powinny i charakteru nekropolii, tym bardziej że z powodu nieuchronnego wymierania świadków epoki zachowane zabudowania i tereny poobozowe zaczynają pełnić funkcję świadka zastępczego, a same muzea depozytariuszy pamięci o II wojnie światowej. Państwowe Muzeum na Majdanku od kilku lat stara się budować narrację muzealną, która uwzględnia zarysowane zjawiska, a zarazem wykorzystuje walory krajobrazu kulturowego i aurę autentycznego miejsca pamięci. W ten sposób dążymy do stworzenia przekazu umożliwiającego polisensoryczne doświadczanie przeszłości i poznawanie historii przez odwołanie się do różnych warstw i wymiarów pamięci. Równolegle przykładamy wagę do rozwijania i propagowania interaktywnych form edukacji historycznej, w których obcowanie z oryginalną przestrzenią i substancją historyczną, artefaktami i archiwaliami odgrywa rolę pierwszoplanową. W tym duchu kontynuowaliśmy i prowadziliśmy działania także w ubiegłym roku. W konsekwencji w 2012 roku zrealizowaliśmy prace modernizacyjne i przedsięwzięcia merytoryczne, które znacząco przyczyniły się do poprawy stanu infrastruktury Muzeum, zabezpieczenia pod względem konserwatorskim ważnych obiektów oraz popularyzacji wiedzy historycznej dotyczącej problematyki wojennej i okupacyjnej. Kluczową inwestycją był generalny remont i adaptacja na cele wystawiennicze baraku dawnych warsztatów szewskich. Urządzona została w nim nowoczesna przestrzeń ekspozycyjna wyposażona w systemy ogrzewania i klimatyzacji oraz gabloty i sprzęt multimedialny. Od 2013 roku prezentowane będą tu wy- stawy czasowe, a w najbliższej przyszłości powstanie stała wystawa historyczna ilustrująca dzieje obozu koncentracyjnego na Majdanku. Pełną konserwacją objęliśmy poza tym dwa obiekty: budynek tzw. starego krematorium oraz jeden z baraków więźniarskich na polu III. Warto też nadmienić, że opracowana została dokumentacja konserwatorska baraku łaźni męskiej i budynku komór gazowych. W minionym roku zakończono także budowę systemu sygnalizacji pożaru, który objął swoim zasięgiem cały obszar Muzeum. Budynki wyposażono w czujki sygnalizacji dymu oraz ręczne ostrzegacze pożarowe. Ponadto dwadzieścia baraków poddano impregnacji środkami ogniochronnymi. Duży zasięg miały prace modernizacyjne prowadzone na terenie Muzeum i w obiektach administracyjnych. Zrealizowano kolejny etap remontu dróg i chodników, wyremontowano schody przy Pomniku-Bramie oraz odnowiono pomieszczenia biurowe i magazynowe w dwóch segmentach głównego budynku administracyjnego. Przebudowano kanalizację sanitarną w pawilonie muzealnym w Bełżcu. Istotne znaczenie dla rozwoju infrastruktury muzealnej ma wykonanie dokumentacji technicznej na termomodernizację i przebudowę budynku Centrum Obsługi Zwiedzających na Majdanku. W ramach modernizacji tego obiektu powstanie w nim zaplecze edukacyjne i sala projekcyjno-konferencyjna. Z wydarzeń merytorycznych wymienić trzeba przede wszystkim ekspozycję plenerową pt. Przybyli do getta... Odeszli w nieznane, którą przygotowaliśmy dla uczczenia 70. rocznicy rozpoczęcia masowej eksterminacji Żydów w ramach Aktion Reinhardt. Ważnym punktem obchodów tej tragicznej rocznicy była międzynarodowa konferencja naukowa Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Wysoko oceniona została także druga konferencja zatytułowana Edukacja w miejscach pamięci w Polsce. Tendencje i kierunki rozwoju, zorganizowana przez PMM we współpracy z Instytutem Historii UMCS. Konferencja ta, podobnie jak wydana w 2012 roku praca Wizyty edukacyjne w Państwowym Muzeum na Majdanku. Poradnik dla nauczycieli, stanowi kolejne potwierdzenie znaczenia Muzeum jako czołowego ośrodka w zakresie refleksji naukowej poświęconej teorii i praktyce edukacji muzealnej w miejscach pamięci. Z publikacji muzealnych warto wymienić jeszcze trzy wydawnictwa: album Majdanek w fotografii Leszka Mądzika, opracowanie Majdanek miejsce pamięci i muzeum, które prezentuje zbiory i działalność naszej instytucji, a także Informator o zasobie archiwalnym Państwowego Muzeum na Majdanku. Od maja 2012 roku nowym oddziałem PMM jest Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze. W przygotowaniu jest konkurs na koncepcję architektoniczno-krajobrazową, która zakłada wybudowanie budynku muzealnego i urządzenie ścieżki historycznej dokumentującej najważniejsze miejsca związane z działalnością obozu. W roku sprawozdawczym przeprowadziliśmy w Sobiborze prace techniczne, które umożliwiły stworzenie podstawowego zaplecza do pracy biurowej i obsługi zwiedzających. Na koniec warto podkreślić, że realizację opisanych w prezentowanym Raporcie przedsięwzięć i zakupów inwestycyjnych, remontów i działań statutowych w dużym stopniu umożliwiło zwiększenie dotacji finansowej, przyznanej Muzeum na Majdanku przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wydatki netto na te cele, łącznie z wydatkami poniesionymi w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego, osiągnęły w 2012 roku rekordową kwotę 4 730 mln zł. Tomasz Kranz Dyrektor Państwowego Muzeum na Majdanku 4 RAPORT ROCZNY 2012 5
wydarzenia W 2012 roku minęła 70. rocznica rozpoczęcia Akcji Reinhardt zagłady Żydów europejskich w Generalnym Gubernatorstwie. Muzeum skupiło się szczególnie na przypomnieniu tych wydarzeń i upamiętnieniu ofiar. Nie zabrakło jednak również uroczystości i projektów, które organizowane są przez Muzeum co roku. 27 stycznia Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holocaustu obchodzony jest przez PMM od siedmiu lat. W tym roku uczniowie lubelskich liceów, byli więźniowie oraz przedstawiciele instytucji żydowskich w Lublinie mieli możliwość poznania genezy i przebiegu Akcji Reinhardt. Podczas zorganizowanego specjalnie tego dnia projektu edukacyjnego obejrzeli prezentację multimedialną dotyczącą losów rodzin żydowskich na Majdanku oraz zapalili znicze przy Pomniku-Bramie. 10 marca Już po raz drugi Państwowe Muzeum na Majdanku włączyło się w akcję Zamień makulaturę na lubelską kulturę zorganizowaną przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej w Lublinie. Przygotowano 50 dwuosobowych wejściówek na pokaz archiwalnych filmów dokumentalnych poświęconych historii Majdanka dla osób, które oddały minimum pięć kilogramów makulatury. 19 marca Pod patronatem honorowym Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego odbyła się ceremonia upamiętniająca 70. rocznicę pierwszych transportów Żydów z Lublina i Lwowa do obozu zagłady w Bełżcu. Deportacje te stanowiły początek Akcji Reinhardt. Ofiary narodowego socjalizmu upamiętnili tego dnia m.in. Jan Lityński, doradca Prezydenta RP, i Piotr Żuchowski, sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ekumeniczną modlitwę za zmarłych zmówił naczelny rabin Polski Michael Schudrich oraz ks. Jan Krawczyk z dekanatu w Tomaszowie Lubelskim. To nasz obowiązek stać na straży pamięci o wszystkich, których życie dobiegło tu końca i o bestialstwie, jakie ich spotkało. Jolanta Szołno-Koguc, Wojewoda Lubelski 30 marca Dźwięk Dzwonu Pokoju rozpoczął liturgię drogi krzyżowej organizowanej na terenie byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku już po raz 13. Mimo ulewnego deszczu zgromadziła ona kilka tysięcy lublinian i mieszkańców regionu. Wraz z uczestnikami drogi krzyżowej spod Pomnika-Bramy wyruszył metropolita lubelski arcybiskup Stanisław Budzik. Nabożeństwo otworzyło obchody Światowego Dnia Młodzieży w Lublinie. 2 maja Oddziałem Państwowego Muzeum na Majdanku zostało Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze. Upamiętnia ono 170 250 tysięcy ofiar obozu śmierci, który funkcjonował w tym miejscu od wiosny 1942 roku do końca października 1943 roku. W związku ze zmianami organizacyjnymi wydłużyły się godziny otwarcia Muzeum w Sobiborze. 6 RAPORT ROCZNY 2012 7
8 lipca W 25. rocznicę pobytu Papieża Jana Pawła II na Majdanku u stóp Pomnika-Bramy odbyło się ekumeniczne nabożeństwo z udziałem 1300 osób. Międzyreligijne spotkanie na Majdanku było ważnym punktem programu ubiegłorocznego obozu stypendystów Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia. W modlitwie uczestniczyli przedstawiciele różnych wyznań i obrządków, m.in. metropolita lubelski arcybiskup Stanisław Budzik, naczelny rabin Polski Michael Schudrich, greckokatolicki biskup Włodzimierz Juszczak i luterański biskup Jerzy Samiec. Ceremonia była transmitowana na żywo przez TVP. 23 lipca Z udziałem byłych więźniów, przedstawicieli władz wojewódzkich i miejskich, korpusu dyplomatycznego oraz organizacji kombatanckich odbyły się obchody 68. rocznicy likwidacji KL Lublin. Po przemówieniach wiceministra edukacji Izraela rabina Menachema Eliezera Mosesa i wojewody lubelskiego Jolanty Szołno-Koguc oraz wspólnej modlitwie ekumenicznej uczestnicy uroczystości wzięli udział w wernisażu wystawy plenerowej Przybyli do getta Odeszli w nieznane dokumentującej genezę i przebieg Akcji Reinhardt. 15 21 września Wykłady, prezentacje multimedialne i projekcje filmów łącznie osiem różnych projektów. Taki wkład pracownicy Muzeum wnieśli w IX Lubelski Festiwal Nauki. Podczas sześciu dni wypełnionych zajęciami edukacyjnymi uczniowie lubelskich szkół poznali dzieje obozu na Majdanku, losy poszczególnych więźniów i grup więźniarskich oraz historię upamiętniającego go Muzeum. 10 14 października Muzeum zorganizowało Dni Majdanka najważniejsze z cyklicznych wydarzeń muzealnych w kalendarzu instytucji (więcej na str. 10). 26 października Na terenie dawnego parku dworskiego Lipki w Bełżcu odsłonięto pomnik poświęcony romskim ofiarom bełżeckiego obozu pracy. Monument powstał we współpracy Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, Urzędu Gminy w Bełżcu oraz Muzeum Miejsca Pamięci w Bełżcu. Obecny na uroczystości doradca Prezydenta RP Henryk Wujec odczytał list Bronisława Komorowskiego do zgromadzonych. Ponadto w uroczystościach udział wzięli przedstawiciele władz wojewódzkich, samorządowych i młodzież szkolna. Po ceremonii odsłonięcia pomnika uczestnicy udali się do siedziby Muzeum Miejsca Pamięci w Bełżcu, gdzie odbyła się minikonferencja poświęcona zagładzie Romów. 8 9 listopada Przebiegowi Akcji Reinhardt, jej sprawcom i reakcjom na Zagładę poświęcona była międzynarodowa konferencja naukowa zorganizowana w dniach 8 9 listopada przez Państwowe Muzeum na Majdanku. Poza polskimi badaczami, wzięli w niej udział także historycy m.in. z Niemiec, Izraela i Czech. Podczas konferencji po raz pierwszy przedstawiono m.in. tematy związane z organizacją transportów do dystryktu lubelskiego ze Słowacji oraz Protektoratu Czech i Moraw. Nie zabrakło także wątku lubelskiego. Na terenie Lubelszczyzny działały trzy obozy wyposażone w komory gazowe, w których masowo mordowano Żydów, a w przypadku Majdanka również więźniów innych narodowości. Bełżec, Sobibór i Lublin to wierzchołki nazistowskiego trójkąta Zagłady, niespotykanego nigdzie indziej w Europie, który pochłonął kilkaset tysięcy ofiar. Tomasz Kranz, Dyrektor PMM 8 RAPORT ROCZNY 2012 9
DNI MAJDANKA 2012 Cztery dni, siedem wydarzeń, setki uczestników tak najkrócej można podsumować ubiegłoroczne Dni Majdanka. Trwały od 10 do 14 października. Wiele uwagi poświęcono w nich edukacji historycznej, która odgrywa coraz większą rolę w działalności muzeów w Polsce. uroczystości upamiętniające z udziałem przedstawicieli ZNP Nauczyciele nauczycielom ofiarom Majdanka ; Relikty obozowe jako nośniki społecznej pamięci przeszłości prezentacja wybranych muzealiów ze zbiorów PMM w ramach Dni Otwartych w Dziale Muzealiów; W centrum wydarzeń znalazła się sesja naukowa Edukacja w miejscach pamięci w Polsce. Tendencje i kierunki rozwoju organizowana przez Państwowe Muzeum na Majdanku i Instytut Historii UMCS. Jej uczestnicy dyskutowali o tym, jak prowadzi się edukację historyczną w muzeach martyrologicznych i czy pomocna przy niej może być dydaktyka historii. Ponadto zanalizowali główne nurty pedagogiczne odnoszące się do dziedzictwa II wojny światowej. Wśród referentów byli pracownicy muzeów zajmujący się edukacją oraz dydaktycy historii pracownicy naukowi uczelni wyższych. Sesję zakończył panel dyskusyjny zatytułowany Muzea tradycyjne i miejsca pamięci jako przestrzenie edukacji. Podobieństwa i różnice. Nie zabrakło także propozycji dla osób zainteresowanych zgłębianiem historii Majdanka i obozu zagłady w Sobiborze. Były wśród nich: Świadkowie historii mówią spotkania z więźniami obozu na Majdanku i innych obozów; Majdanek w fotografii lotniczej prezentacja zdjęć lotniczych wykonanych w latach 1944 1946; Sobibór prawda ukryta w ziemi spotkanie z Wojciechem Mazurkiem archeologiem prowadzącym badania na terenie byłego obozu zagłady w Sobiborze; zwiedzanie obiektów i ekspozycji z przewodnikiem muzealnym poświęcone zagładzie Żydów w 70. rocznicę Akcji Reinhardt. MAJDANEK W LICZBACH 370 osób uczestniczyło w Dniach Majdanka 10 RAPORT ROCZNY 2012 11
wystawy Dzieje KL Lublin przedstawia wystawa historyczna, urządzona w dwóch poobozowych barakach. Jej uzupełnieniem jest ekspozycja plenerowa oraz wystawy czasowe. EKSPOZYCJA Od 2008 roku trwają w Państwowym Muzeum na Majdanku prace nad rozbudową ekspozycji plenerowej. Doprowadziły one do lepszego wyeksponowania zachowanych obiektów historycznych i włączenia ich do trasy zwiedzania. Osoby odwiedzające Majdanek mogą zapoznać się z dziejami poszczególnych reliktów obozowych oraz przekazami świadków. To ostatnie umożliwia 17 tablic z fragmentami relacji byłych więźniów i członków załogi SS zainstalowanych na terenie Muzeum w czerwcu. Wspomnienia dotyczą najważniejszych aspektów funkcjonowania obozu oraz wydarzeń, które wstrząsnęły społecznością więźniarską. Tablice w trzech wersjach językowych (po polsku, angielsku i hebrajsku) ustawiono w miejscach, z którymi związana jest ich treść. W baraku nr 45 wyświetlana jest natomiast multimedialna prezentacja archiwalnych zdjęć i filmów z Majdanka z lat 1944 1949. Obrazuje ona zabudowę byłego obozu oraz zmiany, jakie w niej zaszły po wojnie. Od 1 sierpnia ponownie czynna jest ekspozycja w baraku 52. Do wyremontowanych gablot wróciło obuwie więźniarskie, które w 2011 roku poddano dezynfekcji w ramach dotacji z programu MKiDN. W baraku wykonano także prace polegające m.in. na impregnacji ścian środkami przeciwgrzybicznymi i ogniochronnymi. 12 RAPORT ROCZNY 2012 13
WYSTAWY CZASOWE Obrazki domowe Lwów 1942, scenariusz R. Kuwałek Na wystawie zorganizowanej w Muzeum Miejscu Pamięci w Bełżcu pokazano cykl rysunków będących zapisem jednego dnia z życia rodziny żydowskiej w okupowanym Lwowie. Prace wykonała latem 1942 roku młoda Żydówka, studentka Instytutu Sztuk Plastycznych we Lwowie Elżbieta Nadel. Rysunki powstały tuż przed rozpoczęciem wielkiej akcji sierpniowej, w wyniku której około 40 tysięcy lwowskich Żydów trafiło do obozu zagłady w Bełżcu. Największą wartością prac jest ich dokumentalizm. Przybyli do getta Odeszli w nieznane, scenariusz R. Kuwałek, D. Libionka Otwarcie tej plenerowej wystawy specjalnej upamiętniło 70. rocznicę Akcji Reinhardt. Ekspozycja ukazuje najważniejsze aspekty i okoliczności masowego mordu dokonanego na Żydach polskich i europejskich w Generalnym Gubernatorstwie. Na 20 planszach znalazły się komentarze historyczne bogato ilustrowane dokumentami i zdjęciami archiwalnymi. Przedstawiają one genezę i przebieg akcji począwszy od pierwszych deportacji z Lublina i Lwowa do obozu zagłady w Bełżcu po akcję Erntefest, która rozegrała się na Majdanku i w kilku obozach pracy na Lubelszczyźnie. Wystawa jest prezentowana także w Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze. Majdanek w fotografii Leszka Mądzika, scenariusz D. Olesiuk Na wystawę złożyło się 21 zdjęć wykonanych w Państwowym Muzeum na Majdanku w okresie od stycznia 2010 do kwietnia 2011 roku. Towarzyszyły im informacje dotyczące historii KL Lublin i urządzenia przestrzennego Muzeum na Majdanku, a także autorski tekst Leszka Mądzika. Ekspozycję można było oglądać na Placu Litewskim w Lublinie. MAJDANEK W LICZBACH 51 242 osoby obejrzały wystawę Przybyli do getta Odeszli w nieznane 14 RAPORT ROCZNY 2012 15
ZBIORY Państwowe Muzeum na Majdanku to nie tylko 90 hektarów terenu z autentycznymi barakami poobozowymi, budynkiem komór gazowych i krematorium. To także setki tysięcy przedmiotów (głównie butów ofiar Akcji Reinhardt ) i dokumentów mówiących o tożsamości osób przywiezionych do KL Lublin, ich życiu przed wojną oraz obozowej codzienności. Ważne miejsce w muzealnych kolekcjach zajmują także dzieła sztuki współczesnej i dokumenty powstałe już po utworzeniu Państwowego Muzeum na Majdanku. To głównie prace o tematyce martyrologicznej i antytotalitarnej podarowane przez artystów uczestniczących w organizowanych przez Muzeum konkursach i wystawach, a także akta obrazujące działalność PMM pierwszej na świecie instytucji związanej z II wojną światową, powołanej do życia w 1944 roku. NABYTKI Liczba eksponatów gromadzonych w muzealnych magazynach wzrosła o 340 obiektów. Są to głównie przedmioty znalezione podczas prac związanych z budową kanalizacji teletechnicznej i zabezpieczeniem Kolumny Trzech Orłów. Do najciekawszych należą: garnek i kubek aluminiowy, dwie miski z napisem: Kgl. Waffen SS Lublin, fragmenty macew, element podwozia samochodowego służącego jako ruszt do spalania zwłok oraz 2 banknoty 500-złotowe wydane w 1940 roku przez Bank Emisyjny w Polsce. DARY Kontakty utrzymywane przez Muzeum z byłymi więźniami i ich rodzinami zaowocowały pozyskaniem wielu darów. Najcenniejsze z nich to: 43 dokumenty z lat 1937 1965 dotyczące życia i działalności Elżbiety Lauber-Krzyżewskiej, która udzielała pomocy więźniom KL Lublin; karty pocztowe wysłane z Majdanka przez więźniarkę Stefanię Błońską; 11 fotografii wykonanych w pralni miejskiej przy ul. Farbiarskiej w Lublinie ze zbiorów byłego więźnia KL Lublin Władysława Buchnera; grypsy wysyłane z obozu na Majdanku do rodziny przez Hannę Lewandowską i Stanisława Zawilińskiego; sukienka pasiak należąca do Walerii Wawruch, więźniarki KL Auschwitz. 270 000 klatek mikrofilmów ARCHIWALIA W LICZBACH 5411 zdjęć archiwalnych 555 nagrań audio 548 nagrań wideo 16 RAPORT ROCZNY 2012 17
17 710 dokumentów archiwum administracji KL Lublin ARCHIWALIA W LICZBACH 1104 relacje byłych więźniów i świadków 2009 grypsów 2077 dokumentów prywatnych znalezionych na terenie obozu PRACE PRZY KOLEKCJI OBUWIA WIĘŹNIARSKIEGO Buty więźniarskie stanowią największą grupę zbiorów historycznych zgromadzonych w Muzeum. W 2011 roku dzięki dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeprowadzono ich kompleksową dezynfekcję, a w 2012 roku rozpoczęto ich ponowne liczenie. Przy tych pracach pomagała 12-osobowa grupa młodzieży z międzynarodowego workcampu zorganizowanego przez Stowarzyszenie Akcja Znak Pokuty z Niemiec. Przeliczono także pozostałe obuwie oraz wydzielono z niego kolekcję specjalną, w której znalazły się buty z naszywkami firmowymi i markami firm, a także m.in. kalosze i kierpce. Do baraku 52, gdzie mieści się wystawa obuwia więźniarskiego, trafiło 56 361 butów. Podczas prac przy projekcie znaleziono m.in.: czapki więźniarskie, wkładkę do buta damskiego wykonaną z gazety niemieckiej, torebki damskie, portfele i krawat. DIGITALIZACJA Zasoby archiwalne Muzeum są na bieżąco digitalizowane. W Archiwum zeskanowano ponad pięć tysięcy dokumentów i nagrań wideo. Profesjonalnej cyfryzacji w Narodowym Archiwum Cyfrowym poddano także jeden z najcenniejszych dokumentów Księgę zgonów z 1942 roku. Znajdują się w niej nazwiska około siedmiu tysięcy ofiar obozu koncentracyjnego na Majdanku. MAJDANEK W LICZBACH 340 obiektów powiększyło zbiory Państwowego Muzeum na Majdanku w 2012 roku 18 RAPORT ROCZNY 2012 19
KONSERWACJA Ekspozycję Państwowego Muzeum na Majdanku stanowią w głównej mierze oryginalne budynki i obiekty pochodzące z czasów funkcjonowania obozu. Jednym z priorytetowych zadań PMM jest utrzymanie ich autentyczności. Temu celowi podporządkowane są zadania w zakresie konserwacji reliktów obozowych. REKONSTRUKCJA KOLUMNY TRZECH ORŁÓW Na III polu więźniarskim znów można oglądać Kolumnę Trzech Orłów. Przeszła ona gruntowną konserwację. Jej trzon wypoziomowano, a głowicę zrekonstruowano. Obecny kapitel nawiązuje do pierwotnego przedstawienia orłów z 1943 roku. Pomnik wykonali polscy więźniowie według projektu Albina Marii Bonieckiego. Kierownictwo obozu, chcąc stworzyć wrażenie porządku i estetyki na Majdanku, zleciło udekorowanie pól więźniarskich. Wykorzystując tę okazję polscy więźniowie polityczni postanowili upamiętnić ofiary obozu, wznosząc kolumnę z głowicą przyozdobioną trzema ptakami: pół gołębiami, pół orłami, które zrywają się do lotu. REMONT STAREGO KREMATORIUM I BARAKU NR 17 W 2012 roku przeprowadzono pierwsze zakrojone na dużą skalę remonty tych budynków. W obiektach m.in. zakonserwowano drewniane elementy konstrukcyjne i betonowe posadzki, natomiast uszkodzone fragmenty ścian budynków i drewnianych podłóg zrekonstruowano. Stare krematorium powstało w czerwcu 1942 roku między I a II polem więźniarskim. Początkowo działały w nim dwa piece do spalania ciał, później w budynku powstały komory gazowe służące do dezynfekcji odzieży. 20 RAPORT ROCZNY 2012 21
WKŁAD MŁODZIEŻY W ZACHOWANIE RELIKTÓW Wychowankowie Lubelskiej Wojewódzkiej Komendy OHP w Lublinie oraz Katolickiego Związku Młodzieży w Oberhausen w Niemczech wspólnie pracowali przy konserwacji 12 drewnianych łóżek polowych noszy. Obiekty z okresu funkcjonowania obozu oczyszczono i zabezpieczono preparatem ochronnym. Prace zostały poprzedzone zwiedzaniem terenu Muzeum z przewodnikiem. Była to okazja do poznania historii obozu koncentracyjnego na Majdanku i polityki eksterminacyjnej nazistów. IMPREGNACJA Obiekty zlokalizowane na terenie Muzeum wymagają także regularnej konserwacji zabezpieczającej. W 2012 roku zaimpregnowano środkami ogniochronnymi i grzybobójczymi 20 baraków poobozowych. Opieką otoczone zostały także mniejsze przedmioty zgromadzone w muzealnym magazynie środkami owadobójczymi zabezpieczono 12 934 muzealia, w tym tekstylia, książki i obuwie. MAJDANEK W LICZBACH 440 000 zł kosztował remont starego krematorium 22 RAPORT ROCZNY 2012 23
WYDAWNICTWA Państwowe Muzeum na Majdanku niebawem będzie obchodzić 70-lecie istnienia. Wydawane nakładem instytucji publikacje coraz częściej opisują jej funkcjonowanie, wypracowane koncepcje i metody działania oraz zgromadzone w tym czasie zbiory. Wśród nowości wydawniczych przygotowanych w 2012 roku znalazły się następujące pozycje: Wizyty edukacyjne w Państwowym Muzeum na Majdanku. Poradnik dla nauczycieli, red. T. Kranz Publikacja powstała z myślą o nauczycielach i uczniach. Łącząc teorię z praktyką, jest pomocna w propagowaniu wiedzy i kultywowaniu pamięci związanej z II wojną światową. Przybliża założenia pedagogiki pamięci i edukacji muzealnej, a także przedstawia formy realizacji projektów edukacyjnych. Majdanek w fotografii Leszka Mądzika, teksty L. Mądzik i D. Olesiuk Album zawiera fotografie przedstawiające zimowy krajobraz Majdanka. Powstały one podczas kilku sesji fotograficznych w okresie od stycznia 2010 do kwietnia 2011 roku. Publikacji towarzyszy komentarz historyczny przybliżający dzieje Majdanka oraz tekst autorski i biogram Leszka Mądzika. Udałem się w moją podróż z aparatem fotograficznym, wierząc, że nie wszystko z tamtego świata pamięć zabrała. Przeczuwam, że detal, faktura też mogą przemówić i tworzyć napięcie, wyzwalać niepokój i oddawać nastrój minionych dramatycznych wydarzeń. Leszek Mądzik, założyciel Sceny Plastycznej KUL Informator o zasobie archiwalnym Państwowego Muzeum na Majdanku, A. Wójcik To praktyczny przewodnik po zbiorach dokumentów związanych z funkcjonowaniem KL Lublin, okupacją Lubelszczyzny oraz działalnością Muzeum. Ich szczegółowe omówienie poprzedzono komentarzem historycznym opisującym powstanie i rozwój Archiwum PMM. Informator powstał z myślą zarówno o nauczycielach, uczniach i studentach uczestniczących w projektach edukacyjnych, jak i historykach i archiwistach, którym ułatwia poruszanie się po obszernej bazie źródłowej. Majdanek. A Guide to the Historical Buildings, M. Wiśnioch Anglojęzyczna wersja przewodnika po obiektach historycznych przeznaczona jest głównie dla zwiedzających z zagranicy, którzy chcą samodzielnie zapoznać się z historią byłego obozu na Majdanku i licznych obiektów zlokalizowanych na jego terenie. Obóz zagłady w Bełżcu, oprac. R. Kuwałek, D. Libionka Nowe wydanie foldera przedstawia najważniejsze informacje dotyczące bełżeckiego ośrodka śmierci. Jest ilustrowany zdjęciami archiwalnymi oraz zawiera plan sytuacyjny obozu w Bełżcu. Znaleźć można w nim ponadto informacje praktyczne ułatwiające organizację wizyty w Muzeum Miejscu Pamięci. Przewodnikiem po najważniejszych publikacjach wydanych w ostatnich latach przez PMM jest Oferta wydawnicza Państwowego Muzeum na Majdanku. Można ją pobrać ze strony internetowej www.majdanek.eu. Pod tym samym adresem działa także muzealna księgarnia internetowa, gdzie poza nowościami kupić można także przewodniki, foldery, pamiątki muzealne, a nawet archiwalne plakaty. BIBLIOTEKA Muzealna Biblioteka gromadzi zbiory od 1944 roku. W 2012 roku na jej półki trafiło kolejnych 178 pozycji. Korzystać można z nich na miejscu, ale wcześniej warto sprawdzić w katalogu on-line na stronie internetowej Muzeum, czy poszukiwana książka znajduje się w zbiorach bibliotecznych. Majdanek miejsce pamięci i muzeum, oprac. A. Kowalczyk Informator pozwala czytelnikom poznać najważniejsze aspekty funkcjonowania Muzeum. Przedstawia zbiory, działalność edukacyjną, wystawienniczą i naukową, ekspozycję muzealną oraz opisuje formy upamiętnień ofiar Majdanka. MAJDANEK W LICZBACH 12 829 rekordów liczy katalog komputerowy Biblioteki PMM 24 RAPORT ROCZNY 2012 25
EDUKACJA Ramy działalności edukacyjnej Państwowego Muzeum na Majdanku wyznacza koncepcja pedagogiki pamięci. Z jej postulatami można było zapoznać się podczas organizowanej w ramach Dni Majdanka sesji naukowej Edukacja w miejscach pamięci w Polsce. Tendencje i kierunki rozwoju. Przekładają się one bezpośrednio na realizację projektów edukacyjnych przygotowywanych przez PMM. Ich główne cele to propagowanie wiedzy i kultywowanie pamięci dotyczącej II wojny światowej. W procesie tym jako partnerów Muzeum upatruje szczególnie nauczycieli, do których kieruje specjalne szkolenia oraz opisaną wcześniej publikację zatytułowaną Wizyty edukacyjne w Państwowym Muzeum na Majdanku. Poradnik dla nauczycieli, red. T. Kranz. W 2012 roku projekty edukacyjne PMM spotkały się z zainteresowaniem różnych grup odbiorców. Byli wśród nich: Studenci W ramach wyjazdu naukowo-badawczego Śladami Żydów lubelskich Muzeum odwiedziła grupa studentów z Centrum Badań Holokaustu przy Instytucie Europeistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Celem wizyty było nie tylko obejrzenie ekspozycji muzealnej, ale również zapoznanie się z historią i działalnością edukacyjną Muzeum. Po obejrzeniu wystawy historycznej studenci odkrywali relikty i pozostałości obozowe na podstawie fragmentów relacji byłych więźniów. Drugą część wizyty studyjnej stanowił wykład dotyczący historii utworzenia i funkcjonowania Państwowego Muzeum na Majdanku. Zwiedzanie Majdanka miejsca pamięci będącego niemal integralną częścią miejskiego krajobrazu stało się pretekstem do refleksji na temat funkcjonowania przeszłości w przestrzeni publicznej i życiu każdego człowieka. Poza Majdankiem uczestnicy projektu odwiedzili także Muzeum Miejsce Pamięci w Bełżcu i Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze, które funkcjonują w odmiennych warunkach i otoczeniu. Dorośli W 70. rocznicę Akcji Reinhardt pracownicy Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Wiedniu oraz organizacje austriackich kombatantów, byłych więźniów obozów koncentracyjnych i uczestników ruchu oporu odbyły podróż studyjną do byłych nazistowskich obozów zagłady i innych miejsc związanych z losami i eksterminacją ludności żydowskiej w Generalnym Gubernatorstwie. Uczestnicy projektu odwiedzili muzea w Treblince, Bełżcu, Sobiborze i na Majdanku, a także miejscowości pełniące funkcje gett tranzytowych i obozów pracy przymusowej Izbicę i Trawniki. Programowi towarzyszyły wykłady ekspertów, prezentacje multimedialne oraz projekcje filmów dokumentalnych dotyczące funkcjonowania obozów nazistowskich i niemieckich planów kolonizacyjno-germanizacyjnych. Częścią podróży było także upamiętnienie ofiar dyktatury nazistowskiej. Główne uroczystości odbyły się w Muzeum na Majdanku. Nauczyciele Polscy i niemieccy edukatorzy pracujący przy projektach związanych z wymianą młodzieży byli uczestnikami zorganizowanych na Majdanku zajęć dydaktycznych. Złożyło się na nie 26 RAPORT ROCZNY 2012 27
zwiedzanie ekspozycji plenerowej pod kątem historyczno-metodycznym oraz wykład Edukacja przez doświadczenie, połączony z dyskusją na temat treści, form i celów przekazu historycznego w muzeach upamiętniania. Młodzież W ramach IX Lubelskiego Festiwalu Nauki odbyły się warsztaty historyczne Odkrywanie miejsca historycznego. W ich trakcie uczniowie X Gimnazjum w Lublinie mieli okazję zapoznać się z historią obozu i losami uwięzionych w nim ludzi, zwiedzając z przewodnikiem wystawę historyczną. Następnie, zaopatrzeni we fragmenty relacji byłych więźniów i zdjęcia historyczne, w małych grupkach odwiedzali miejsca, które miały w obozie szczególne znaczenie, m.in. kuchnię obozową, gammelblock czy warsztat szewski. Grupy międzynarodowe Już po raz dziesiąty Państwowe Muzeum na Majdanku, we współpracy ze stowarzyszeniem Jeden Świat, zorganizowało międzynarodowy projekt wolontariacki Workcamp w Miejscu Pamięci. Przez dwa tygodnie wolontariusze z Niemiec, Czech i Polski łączyli możliwość poznania historii obozu koncentracyjnego na Majdanku z aktywnym działaniem na rzecz Muzeum. Zadaniem wolontariuszy była tym razem praca przy segregacji, liczeniu i oczyszczaniu więźniarskiego obuwia cywilnego, znalezionego na terenie KL Lublin po likwidacji obozu. W ramach oferty edukacyjnej Muzeum wolontariusze mogli uczestniczyć w szeregu zajęć: oprowadzaniu, warsztatach i prezentacjach. Równie istotne były dyskusje dotyczące przeszłych wydarzeń i ich wpływu na teraźniejszość. Ponadto w czasie wolnym od pracy wolontariusze mieli okazję poznać historię Lublina, interesujących ludzi oraz uczestniczyć w wydarzeniach kulturalnych odbywających się w tym czasie w mieście. Słuchacze Uniwersytetu Trzeciego Wieku Kolejna odsłona cyklu spotkań dla słuchaczy Lubelskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku poświęcona była wykorzystaniu reliktów obozowych w działalności edukacyjnej Państwowego Muzeum na Majdanku. W oparciu o nie poznali specyfikę losów poszczególnych grup więźniarskich. Ponadto spojrzeli na historię obozu koncentracyjnego na Majdanku z perspektywy młodej polskiej więźniarki Jadwigi Ankiewicz. Osoby niepełnosprawne W Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku odbyła się lekcja muzealna dla uczniów klas trzecich z XVI Liceum Profilowanego dla Uczniów Niesłyszących i Słabosłyszących w Lublinie. Podczas zajęć poświęconych losom kobiet w KL Lublin młodzież zapoznała się z materiałami ikonograficznymi i relacjami byłych więźniarek. Wizyta w Muzeum stała się punktem wyjścia do dyskusji oraz porównania warunków życia panujących na Majdanku i w łagrze opisanym przez Gustawa Herlinga- -Grudzińskiego w Innym świecie. MAJDANEK W LICZBACH 281 osób wzięło udział w projektach przygotowanych przez PMM w ramach IX Lubelskiego Festiwalu Nauki 28 RAPORT ROCZNY 2012 29
SPOTKANIA ZE ŚWIADKAMI HISTORII Niezastąpionym źródłem wiedzy o przeszłości są relacje naocznych świadków. Jednym z najważniejszych punktów programów edukacyjnych realizowanych przez PMM jest rozmowa z osobą, która przebywała w obozie koncentracyjnym, getcie lub w inny sposób została poddana represjom w okresie okupacji niemieckiej. Autentyczne przeżycia i sugestywny przekaz zapadają w pamięć uczestników zajęć oraz skłaniają do refleksji. W 2012 roku Muzeum zorganizowało 15 spotkań z byłymi więźniami. KURS NA PRZEWODNIKA PO MUZEUM W 2012 roku Muzeum przeprowadziło szóstą edycję kursu przygotowującego studentów do oprowadzania po terenie byłego obozu i ekspozycji muzealnej. Osoby, które pomyślnie przeszły rekrutację i wszystkie etapy szkolenia, rozpoczęły współpracę z Muzeum. Jest to dla nich okazja nie tylko do poszerzenia wiedzy z zakresu historii, ale także rozwijania kontaktów interpersonalnych i zdobywania doświadczeń zawodowych. Cieszę, się, że mogłem odkryć trochę polskiej kultury i historii. Sądzę, że nasza praca była pożyteczna dla innych. Powinniśmy razem pracować dla lepszej przyszłości. Jakub z Czech Dziękuję, że dajecie mi szansę dowiedzieć się o tym, co się tutaj działo. Puste baraki z pewnością nie powiedziałyby mi wiele na szczęście są ludzie, którzy dbają o to, aby pamięć nie umarła. Kasia z Lublina Żałuję, że nie byłam tu wcześniej. Wizyta ta zmieniła mój punkt widzenia losów tych, którzy zostawili tu najważniejszą wartość życie. Zuzia z Lublina Pobyt tutaj był czymś zupełnie innym niż czytanie o tych wydarzeniach w podręcznikach. Chociaż zdawałam sobie sprawę z rozmiaru przemocy, do jakiej tu dochodziło, opowieści przewodnika bardzo mnie poruszyły, zwłaszcza historie pojedynczych więźniów. Carolina z Niemiec 30 RAPORT ROCZNY 2012 31
WSPÓŁPRACA Z ZAGRANICĄ REFERATY WYGŁOSZONE ZA GRANICĄ W swoich badaniach naukowych pracownicy PMM podejmują tematy związane głównie z historią obozu koncentracyjnego na Majdanku, a także obozów zagłady w Sobiborze i Bełżcu oraz polityką hitlerowską na terenie okupowanej Lubelszczyzny. Ich zainteresowania skupiają się również na problematyce muzealnej, zwłaszcza działalności edukacyjnej. Tymi zagadnieniami zajmują się także zagraniczne instytucje badawcze. W 2012 roku przedstawiciele Muzeum wygłosili referaty na konferencjach organizowanych przez: Memorial de la Shoah w Paryżu Obozy zagłady Aktion Reinhardt (Robert Kuwałek) Krajowa Centrala Edukacji Obywatelskiej w Turyngii Ostatnia droga. Z getta w Bełżycach do obozu koncentracyjnego na Majdanku (Wiesław Wysok) Bełżyce. Zapomniane miejsce Holokaustu (Wiesław Wysok) Wyższa Szkoła Pedagogiczna i Stowarzyszenie Niemals Vergessen w Wiedniu Przestrzeń muzeów upamiętnienia in situ. Między cmentarzem, muzeum a miejscem edukacji (Wiesław Wysok) Pedagogika muzealna versus pedagogika miejsc pamięci? (Wiesław Wysok) Efekty uczenia się w miejscach upamiętniania in situ (Wiesław Wysok) Force w Berlinie oraz Międzynarodowej Komisji Eksperckiej ds. Modernizacji Miejsca Pamięci w Wolfenbüttel. Podczas wizyty w Amsterdamie wicedyrektor Grzegorz Plewik wziął udział w posiedzeniu Międzynarodowego Komitetu Sterującego ds. utworzenia nowego upamiętnienia w Sobiborze. WOLONTARIAT Niebawem minie 50 lat, od kiedy PMM nawiązało współpracę z organizacją Akcja Znak Pokuty/Służba dla Pokoju z Niemiec. W jej ramach młodzi Niemcy przyjeżdżają na Majdanek, aby wziąć udział w projektach wolontariackich realizowanych przez Dział Edukacji PMM. Ochotnicy zajmują się głównie oprowadzaniem grup obcojęzycznych po ekspozycji oraz przygotowywaniem materiałów dydaktycznych, które Muzeum wykorzystuje w pracy z młodzieżą. W 2012 roku Muzeum gościło Franziskę Rolf, która w ciągu 12 miesięcy spędzonych w Lublinie, poza realizacją standardowych zadań, zorganizowała międzynarodowe spotkanie młodzieży na Majdanku połączone z workcampem. Franziska angażowała się także w działania na rzecz Maximilian-Kolbe-Werk, organizacji wspierającej byłych więźniów obozów koncentracyjnych i gett, oraz odwiedzała byłą więźniarkę obozu na Majdanku. Swoje wrażenia z pobytu opisuje następująco: Czas spędzony w Muzeum nauczył mnie przede wszystkim historii, ale także oceniania własnych możliwości, a poza tym wyznaczył drogę na przyszłość. Ponieważ swoją pracę magisterską będę pisać na temat związany z historią Muzeum, mam nadzieję, że będę wracać tu regularnie. Dom Konferencji Wannsee w Berlinie Judenjagd. III faza zagłady Żydów w Generalnym Gubernatorstwie (Robert Kuwałek) i-punkt Katolischer Kirchenladen we Frankfurcie n. Menem Od konferencji w Wannsee do obozów Aktion Reinhardt (Wiesław Wysok) Initiative der Shoah-Gedenkstätten w Bielefeld Działalność Państwowego Muzeum na Majdanku w 2012 roku (Ewa Bąbol) UDZIAŁ W OBRADACH GRUP EKSPERCKICH Dyrektor Tomasz Kranz uczestniczył w posiedzeniach Międzynarodowej Komisji Budżetowej ds. przyznawania grantów z programu Task MAJDANEK W LICZBACH 36 grup zagranicznych i międzynarodowych uczestniczyło w projektach edukacyjnych organizowanych przez Muzeum 32 RAPORT ROCZNY 2012 33
ZWIEDZAJĄCY W 2012 roku Państwowe Muzeum na Majdanku zyskało nowy oddział Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze. Wpłynęło to bezpośrednio na ogólną liczbę zwiedzających, ale zauważalny jest także wzrost frekwencji wśród przyjeżdżających na Majdanek. Rośnie również odsetek osób odwiedzających Muzeum indywidualnie. W 2012 roku PMM wraz z oddziałami w Bełżcu i Sobiborze odwiedziły 156 953 osoby. BEZPŁATNE ZWIEDZANIE Z PRZEWODNIKIEM Z myślą o turystach indywidualnych spędzających urlop w Lublinie oraz mieszkańcach miasta Muzeum przeprowadziło trzy akcje bezpłatnego zwiedzania terenu byłego obozu z przewodnikiem, które były poprzedzone projekcją filmu dokumentalnego poświęconego historii Majdanka. Łącznie wzięło w nich udział ponad 400 osób. Tegoroczne edycje podporządkowane były tematyce zagłady Żydów w 70. rocznicę przeprowadzenia Akcji Reinhardt. liczba osób zwiedzających muzeum na majdanku i oddziały 101 320 MUZEUM NA MAJDANKU 30 605 MUZEUM W BEŁŻCU 25 028 MUZEUM W SOBIBORZE liczba osób zwiedzających z Polski i zagranicy 97 554 POLSKA 59 399 ZAGRANICA liczba osób zwiedzających w grupach zorganizowanych i indywidualnie 85 667 W GRUPACH 71 286 INDYWIDUALNIE 34 RAPORT ROCZNY 2012 35
OPROWADZANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Pracownicy Działu Edukacji PMM, Centrum Obsługi Zwiedzających i studenci współpracujący z Muzeum przeszli szkolenie z zakresu oprowadzania osób niepełnosprawnych. Warsztaty pt. Przewodnik specjalny zorganizowała Fundacja 5 Pora Roku. Ich celem było przybliżenie zasad, jakimi powinien kierować się przewodnik pracujący z osobą niepełnosprawną, oraz sposobów niesienia pomocy osobom dotkniętym inwalidztwem. Kontynuacją współpracy Państwowego Muzeum na Majdanku z Fundacją 5 Pora Roku będzie stworzenie opisów budynków, pomników oraz ekspozycji muzealnej w technice audiodeskrypcji. Gotowe pliki w formacie mp3 zostaną udostępnione na stronie internetowej Muzeum. INFOKIOSK DLA ODWIEDZAJĄCYCH MUZEUM W BEŁŻCU W Muzeum Miejscu Pamięci w Bełżcu zainstalowano infokiosk multimedialny. Urządzenie wyświetla informacje dotyczące historii obozu zagłady w Bełżcu czy okupacji Zamojszczyzny podczas II wojny światowej. Teksty są ilustrowane zdjęciami archiwalnymi. Podobny infokiosk pojawił się rok wcześniej w Centrum Obsługi Zwiedzających PMM. WWW.MAJDANEK.EU Blisko 50 tysięcy odsłon więcej w porównaniu z 2011 rokiem wygenerowała strona internetowa Muzeum. W 2012 roku zarejestrowano 307 523 wejścia. 36 RAPORT ROCZNY 2012 37
INWESTYCJE W 2012 roku Państwowe Muzeum na Majdanku pozyskało środki na przeprowadzenie wielu inwestycji, które poprawiły i zabezpieczyły infrastrukturę muzealną, a w przyszłości umożliwią uatrakcyjnienie ekspozycji. ADAPTACJA BARAKU NR 62 NA CELE WYSTAWIENNICZE W budynku poobozowych warsztatów szewskich zakończyły się prace remontowo-adaptacyjne. Tym samym Muzeum na Majdanku zyskało nowoczesną przestrzeń, w której już wkrótce prezentowane będą wystawy. Barak wyposażono w ogrzewanie, klimatyzację, sanitariaty, nowoczesne gabloty, sprzęt elektroniczny i specjalistyczne oświetlenie. Znalazło się w nim także miejsce na pracownię plastyczną. Jest on dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Pierwsza wystawa prezentowana w baraku 62 Wysiedleńcy z Zamojszczyzny na Majdanku zaplanowana jest na lipiec 2013 roku. Wtedy zamontowane zostaną w nim także ekrany holograficzne. W kolejnych latach w baraku 62 urządzona zostanie stała wystawa historyczna ilustrująca dzieje Majdanka. Środki na remont i adaptację baraku pochodzą z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007 2013, a także ze specjalnej dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. REMONT DRÓG I CHODNIKÓW Zakończył się III etap modernizacji dróg i chodników na terenie Muzeum. Pod koniec sierpnia droga prowadząca od głównej bramy wjazdowej w kierunku ekspozycji muzealnej zyskała nową nawierzchnię. Wyremontowano także znajdujące się przy niej chodniki oraz parking, zlokalizowany przed budynkiem administracyjnym. 38 RAPORT ROCZNY 2012 39
MAJDANEK W LICZBACH 1 357 125,74 zł dofinansowania ze środków europejskich zdobył projekt Adaptacja baraku 62 na cele wystawiennicze POMÓŻ ZACHOWAĆ PAMIĘĆ BUDOWA SYSTEMU SYGNALIZACJI POŻARU Kanalizacja teletechniczna, której instalację ukończono na początku 2012 roku, pozwoliła na montaż urządzeń systemu sygnalizacji pożaru. Teraz objęte są nim wszystkie obiekty historyczne oraz budynki administracyjne zlokalizowane na liczącym blisko 90 ha obszarze Muzeum. MAJDANEK W LICZBACH 718 czujek dymu zainstalowano w obiektach PMM Wizualizacja wnętrza Centrum Obsługi Zwiedzających (wykonawca: Projekt Samograj) DOKUMENTACJA PROJEKTOWA Do poprawy infrastruktury muzealnej przyczyni się także wykonana w 2012 roku dokumentacja techniczna na przebudowę budynku Centrum Obsługi Zwiedzających oraz budowę nowej sieci wodociągowej. W ramach prac, których rozpoczęcie zaplanowano w 2013 roku, w pawilonie muzealnym powstanie m.in. nowoczesne zaplecze edukacyjne. Państwowe Muzeum na Majdanku jest jedynym muzeum martyrologicznym utworzonym w latach II wojny światowej. Na jego terenie znajduje się wiele obiektów historycznych. Większość z nich to budynki drewniane. Inne bunkier komór gazowych czy krematorium przedstawiają unikatową na skalę światową wartość historyczną, bowiem zachowały się tutaj w niemal nienaruszonym stanie. Autentyzm miejsca wywołuje u odwiedzających największe emocje, uzmysławia im skalę dokonanych tu zbrodni i zmusza do refleksji. Jego zachowanie to dla instytucji zadanie priorytetowe, a jednocześnie olbrzymi koszt. W miarę możliwości finansowych na bieżąco poddawane są remontom najbardziej wymagające tego obiekty. Ale na kompleksową konserwację wciąż brakuje funduszy. Obowiązek przekazywania wiedzy o przeszłości spoczywa na każdym z nas. W procesie tym najlepszym nauczycielem i narratorem są relikty historyczne. Nie pozwólmy, aby choć jeden z nich odszedł w zapomnienie. Każdą instytucję lub osobę dobrej woli, która zechce wesprzeć finansowo prace konserwatorskie lub inne działania PMM, prosimy o kontakt: PAŃSTWOWE MUZEUM NA MAJDANKU ul. Droga Męczenników Majdanka 67 20-325 Lublin tel.: +48 81 710 28 21, fax: +48 81 710 28 65 e-mail: sekretariat@majdanek.eu Nr konta bankowego: PL 35 1240 5497 1111 0000 5005 9452 Bank PEKAO SA O/Lublin SWIFT: PKO PPLPW 40 RAPORT ROCZNY 2012 41
STRUKTURA MUZEUM DYREKTOR MUZEUM Tomasz Kranz Z-CA DYREKTORA DS. DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJ Danuta Olesiuk Z-CA DYREKTORA DS. ADMINISTRACJI I MARKETINGU Grzegorz Plewik ARCHIWUM Anna Wójcik MUZEUM MIEJSCE PAMIĘCI W BEŁŻCU Tomasz Hanejko DZIAŁ MUZEALIÓW Wiesława Zlot MUZEUM BYŁEGO OBOZU ZAGŁADY W SOBIBORZE Krzysztof Skwirowski DZIAŁ WYSTAWIENNICZY Krzysztof Banach DZIAŁ TECHNICZNO- -KONSERWATORSKI Leszek Kocyba CENTRUM OBSŁUGI ZWIEDZAJĄCYCH Beata Siwek-Ciupak DZIAŁ ADMINISTRACYJNO- -GOSPODARCZY Tomasz Górski 42 RAPORT ROCZNY 2012 DZIAŁ NAUKOWY Dariusz Libionka DZIAŁ EDUKACJI Wiesław Wysok DZIAŁ OCHRONY MUZEUM Jarosław Pałacha SEKRETARIAT Renata Zgrajka RZECZNIK MUZEUM Agnieszka Kowalczyk DZIAŁ FINANSOWO- -KSIĘGOWY Renata Pojasek SPECJALISTA DS. KADROWO-PŁACOWYCH Monika Krupa-Harasim SPECJALISTA DS. OBRONNYCH I OC SPECJALISTA DS. BHP I PPOŻ. SKŁAD RADY MUZEUM prof. dr hab. Monika Adamczyk-Garbowska Jadwiga Branecka doc. Romuald Dylewski prof. dr hab. Jerzy Kłoczowski Anna Krawczyk Władysław Marek Kunicki-Goldfinger Wanda Lotter prof. dr hab. Zygmunt Mańkowski Andrzej Miskur Adam Siwek dr hab. Andrzej Stępnik - przewodniczący dr hab. inż. Bogusław Szmygin Jarosław Szymczyk Jacek Welter
WYDAWCA Państwowe Muzeum na Majdanku ul. Droga Męczenników Majdanka 67 20-325 Lublin tel.: +48 81 710 28 21, fax: +48 81 710 28 65 e-mail: sekretariat@majdanek.eu www.majdanek.eu REDAKCJA Agnieszka Kowalczyk PROJEKT GRAFICZNY Izabela Tomasiewicz ZDJĘCIA Adam Banach, Krzysztof Banach, Ewa Bąbol, Marta Grudzińska, Pia Hansen, Jarosław Joniec, Krzysztof Kokowicz, Dariusz Pawłoś, Franziska Rolf, Krzysztof Tarkowski, Izabela Tomasiewicz, Wiesław Wysok WYBÓR ZDJĘĆ Izabela Tomasiewicz Agnieszka Kowalczyk Państwowe Muzeum na Majdanku, Lublin 2013
PAŃSTWOWE MUZEUM NA MAJDANKU ul. Droga Męczenników Majdanka 67 20-325 Lublin Sekretariat tel.: +48 81 710 28 21 fax: +48 81 710 28 65 e-mail: sekretariat@majdanek.eu Centrum Obsługi Zwiedzających tel.: +48 81 710 28 33 e-mail: centrum@majdanek.eu Rzecznik Muzeum tel.: +48 81 710 28 31 e-mail: rzecznik@majdanek.eu www.majdanek.eu