CZAS PRACY 2015 Przepisy z praktycznym komentarzem Stan prawny: Marzec 2015 r.
CZAS PRACY 2015 STAN PRAWNY: MARZEC 2015 ROKU
Publikacja Czas pracy 2015 to starannie wyselekcjonowane i zebrane informacje, wskazówki, porady, stanowiska urzędów oraz orzeczenia sądów. Wszystko w jednym miejscu, łatwo dostępne, kompleksowo omawiające tematykę czasu pracy. Autorzy Joanna Kaleta (nadzór merytoryczny nad całością oraz autorstwo większości tekstów; poza fragmentami innych autorów, wskazanymi poniżej) Katarzyna Wrońska-Zblewska (komentarz do art. 140 Kodeksu pracy) Tomasz Wardach (w komentarzu do art. 128 Kodeksu pracy: rozdziały dotyczące doby pracowniczej; w komentarzu do art. 150 Kodeksu pracy: tabela dotycząca długości okresów rozliczeniowych; w komentarzu do art. 151 1 Kodeksu pracy: rozdział dotyczący ryczałtu za godziny nadliczbowe; cały komentarz do art. 151 4 Kodeksu pracy) Szymon Sokolik (rozdział Zmiany z 2014 roku: dodatkowy wyjątek co do pracy w niedzielę i zmiany dotyczące niepełnosprawnych, fragmenty komentarza do art. 129, 140 1, 151) Wydawca Agnieszka Konopacka-Kuramochi Redaktor prowadzący Szymon Sokolik Korekta Zespół Koordynator produkcji Mariusz Jezierski Opracowanie graficzne Piotr Fedorczyk Druk Drukarnia Mdruk Skład i łamanie Triograf Dariusz Kołacz ISBN 978-83-269-3563-3 Wiedza i Praktyka sp. z o.o. 03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: personel@wip.pl NIP: 526-19-92-256 Numer KRS: 0000098264 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł Copyright by Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2015 Materiał został merytorycznie opracowany przez ekspertów m.in. z Państwowej Inspekcji Pracy oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Publikacja Czas pracy 2015 jest chroniona prawem autorskim. Przedruk materiałów w niej opublikowanych bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja Czas pracy 2015 została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy oraz doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Opublikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym autorzy, konsultanci oraz redakcja nie mogą ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Czas pracy 2015 wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków. Informacje o prenumeracie tel.: 22 518 29 29 e-mail: cok@wip.pl
SPIS TREŚCI Zmiany z 2014 roku: dodatkowy wyjątek co do pracy w niedzielę i zmiany dotyczące niepełnosprawnych... 5 Wyciąg z przepisów dział VI ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)... 8 Komentarze do poszczególnych przepisów działu VI Kodeksu pracy Rozdział I. Przepisy ogólne... 20 Art. 128.... 20 Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy... 51 Art. 129.... 51 Art. 130.... 73 Art. 131.... 83 Rozdział III. Okresy odpoczynku... 85 Art. 132.... 85 Art. 133.... 92 Art. 134.... 95 Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy... 96 Art. 135.... 96 Art. 136.... 102 Art. 137.... 104 Art. 138.... 107 Art. 139.... 110 Art. 140.... 114 Art. 140 1.... 124 Art. 141.... 127 Art. 142.... 130 Art. 143.... 133 Art. 144.... 135 Art. 145.... 138 Art. 146.... 140 Art. 147.... 147 Art. 148.... 149 Art. 149.... 151 Art. 150.... 160 Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych... 167 Art. 151.... 167 Art. 151 1.... 182 Czas pracy 2015 3
Art. 151 2.... 191 Art. 151 3.... 194 Art. 151 4.... 198 Art. 151 5.... 201 Art. 151 6.... 206 Rozdział VI. Praca w porze nocnej... 208 Art. 151 7.... 208 Art. 151 8.... 210 Rozdział VII. Praca w niedziele i święta... 212 Art. 151 9.... 212 Art. 151 9a.... 214 Art. 151 10.... 217 Art. 151 11.... 218 Art. 151 12.... 222 Tabele i wskaźniki związane z czasem pracy w 2015 roku... 224 Czas pracy dla okresów rozliczeniowych 1-miesięcznych w 2015 roku... 224 Czas pracy dla okresów rozliczeniowych 3-miesięcznych w 2015 roku... 224 Czas pracy dla okresów rozliczeniowych 4-miesięcznych w 2015 roku... 225 Godziny pracy pracowników zatrudnionych na 1/2, 1/3 i 1/4 etatu w 2015 roku... 225 Dodatki za godziny nadliczbowe... 225 Jak rozliczyć godziny nadliczbowe instrukcja... 226 Limity godzin nadliczbowych... 226 Rekompensowanie pracy ponadwymiarowej albo nadliczbowej... 227 Przerwy, które pracodawca może ale nie musi wprowadzić... 228 Przerwy obowiązkowe, wliczane do czasu pracy i płatne... 228 Systemy i okresy rozliczeniowe czasu pracy... 229 Systemy czasu pracy przesłanki stosowania... 230 Wyjścia pracowników w celu załatwienia spraw prywatnych... 234 4 Czas pracy 2015
Zmiany w czasie pracy z 2014 roku Zmiany z 2014 roku: dodatkowy wyjątek co do pracy w niedzielę i zmiany dotyczące niepełnosprawnych W 2014 roku były 2 zmiany w przepisach dotyczących czasu pracy. Po pierwsze doszedł kolejny (11.) rodzaj pracy dozwolonej w niedzielę. Po drugie, wszyscy niepełnosprawni w stopniu znacznym i umiarkowanym zostali objęci obniżoną normą czasu pracy (z możliwością pozostawienia zwykłej normy w wyjątkowych przypadkach. Jeśli chodzi o niepełnosprawnych, od 10 lipca 2014 roku wróciły zasady obowiązujące przed 1 stycznia 2012 roku. Niższe normy czasu pracy (7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo) obowiązują obecnie automatycznie niepełnosprawnych w stopniu znacznym lub umiarkowanym, nawet w przypadku gdyby pracodawca miał w regulaminie zapis, że wszystkich niepełnosprawnych obejmuje norma 8 i 40 godzin. Zmianę ukazuje tabela Do 9 lipca 2014 r. Od 10 lipca 2014 r. Niepełnosprawny w stopniu znacznym i umiarkowanym miał zwykłą normę: 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo, chyba że uzyskał zaświadczenie, że powinien pracować 7 i 35 godzin Niepełnosprawny w stopniu znacznym i umiarkowanym ma obniżoną normę 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo, chyba że uzyska zaświadczenie, że może pracować 8 i 40 godzin TYLKO PRACOWNIK MOŻE STARAĆ SIĘ O ZAŚWIADCZENIE Zgodnie z obecnymi zasadami, gdyby pracownik niepełnosprawny w stopniu znacznym lub umiarkowanym chciał jednak zachować zwykłą normę 8 i 40 godzin, powinien uzyskać stosowne zaświadczenie. Wystawia je lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną. Lekarz w zaświadczeniu może wyrazić zgodę całościową (na niestosowanie całego art. 15 ustawy o rehabilitacji) albo tylko częściową (np. zgodzić się tylko na pracę w godzinach nadliczbowych). Uwaga: pracodawca może wysłać pracownika na badania w sprawie stosowania wyższej normy tylko na wniosek pracownika (nigdy z własnej inicjatywy). Projekt senacki przewidywał, że odwołać się od wyniku badania mógł zarówno pracownik, jak i pracodawca. Jednak ostatecznie uchwalona nowelizacja wcale nie przewiduje możliwości odwoływania się od zaświadczenia lekarskiego. Pracownik może co najwyżej za jakiś czas ponownie wystąpić o badanie. WYMIAR NIE JEST PRZECIĘTNY Nowelizacja nie zmieniła zasady, że dobowe i tygodniowe wymiary czasu pracy większości niepełnosprawnych są sztywne. Dotyczy to: zarówno niepełnosprawnych mających obniżone normy 7 i 35 godzin, jak i niepełnosprawnych w stopniu lekkim, którzy zawsze mają zwykłe normy 8 i 40 godzin. Jedynie ci niepełnosprawni, co do których lekarz wyraził zgodę na niestosowanie odrębnych zasad dotyczących czasu pracy niepełnosprawnych, nie muszą mieć sztywnego wymiaru czasu pracy. Czas pracy 2015 5
Zmiany w czasie pracy z 2014 roku W przypadku zaś osób, które nie mają takiego zaświadczenia, pracodawca nie może planować więcej pracy niż przez 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo lub odpowiednio: 8 i 40 godzin w zależności od tego, jaką niepełnosprawny ma normę (patrz: przykład 1.). Sztywny wymiar dobowy sprawia, że niepełnosprawnego na ogół nie opłaca się zatrudniać w systemie równoważnym, gdyż i tak nie można mu zaplanować pracy powyżej 7 lub 8 godzin na dobę (nie dotyczy to jednak dozorców lub osób, wobec których lekarz zgodził się na pracę powyżej normy dobowej). Z kolei sztywny wymiar tygodniowy sprawia, że niepełnosprawnym nie wolno planować pracy przez 6 dni w niektórych tygodniach i po 4 dni w innych tygodniach co w przypadku zwykłych pracowników jest dozwolone nawet jeśli nie mają wprowadzonego systemu równoważnego. PRZYKŁAD 1. SZTYWNY DOBOWY WYMIAR CZASU PRACY NIEPEŁNOSPRAWNEGO Niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym ma 7-godzinną normę dobową. Pracodawca planuje mu pracę w taki sposób, że w jednym dniu pracownik pracuje po 8 godzin, a w innym po 6 (aby przeciętnie wyszło 7 godzin). Jest to niedopuszczalne. Gdyby jednak ten pracownik był zatrudniony na 1/2 etatu, nie oznacza to, że koniecznie musiałby pracować po 3,5 godziny dziennie. Mógłby np. pracować w niektóre dni po 7 godzin, a w zamian inne mieć wolne. Ważne jest jedynie, aby nie planować mu pracy w jakimkolwiek dniu powyżej 7 godzin. Jeśli pracownik przyniesie orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, to obecnie nabywa niższą normę już od dnia przedstawienia tego orzeczenia pracodawcy. Trzeba więc zmienić mu rozkład czasu pracy (nie można czekać z tym np. do rozpoczęcia kolejnego miesiąca). E-PRACA NA RZECZ ZAGRANICZNEGO PODMIOTU DOZWOLONA W grudniu Sejm uchwalił nowelizację art. 151[10] kp, rozszerzającą katalog prac, które mogą być wykonywane w niedziele i święta o prace wykonywane za pomocą środków komunikacji elektronicznej oraz urządzeń telekomunikacyjnych (czyli drogą internetową i telefoniczną). Pod warunkiem jednak że są świadczone na rzecz podmiotów zagranicznych w niedziele lub polskie święta, jeśli te dni są w kraju odbiorcy dniami roboczymi. Dozwolona w niedziele lub święta ma być także praca osób zapewniających funkcjonowanie takich stanowisk PRZYKŁAD 2. ZAGRANICZNY ODBIORCA USŁUG ELEKTRONICZNYCH Pracodawca prowadzi centrum biznesowe obsługujące oddział fi rmy w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Wymaga to stałej wymiany e-maili w dniach i godzinach pracy zagranicznego oddziału. Tymczasem w Emiratach niedziela jest dniem pracy. Dlatego wszyscy pracownicy: zatrudnieni w Polsce, ale przy obsłudze oddziału w ZEA, a także informatyk zapewniający funkcjonowanie stanowisk e-pracowników mogą pracować w niedziele. 6 Czas pracy 2015