PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU PROGRAMU ROZBUDOWY KSP W ZAKRESIE POŁĄCZENIA POLSKA - LITWA (wersja po konsultacjach) Warszawa, 2011 r. EPC S.A. z siedzibą w Warszawie 00-033 Warszawa ul. Wojciecha Górskiego 9 tel. +48 22 321 31 01 fax +48 22 828 40 03 40-056 Katowice ul. Jordana 25 tel. +48 32 257 86 61 fax +48 32 251 63 21 NIP 526-10-27-348 REGON 010953590 KRS 0000092539 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego Kapitał zakładowy: 4 666 100 zł; Kapitał wpłacony: 4 666 100 zł Konto: Bank Handlowy w Warszawie S.A. 12-1030-1508-0000-0005-0123-6004 www.epc.pl e-mail: epc@epc.pl
Zamawiający: Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A. Wykonawca: EPC S.A. Przygotował Zespół w składzie: Paulina Pałasz Iwona Gajos Joanna Kulawik Michał Szczepaniak Katarzyna Wałaszewska Mariusz Winnik pod kierunkiem Magdaleny Miłow 2
SPIS TREŚCI STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM... 7 ROZDZIAŁ 1. ZAGADNIENIA FORMALNE... 11 1.1. Podstawy formalno-prawne... 11 1.2. Cel i zakres prognozy... 12 1.3. Metodyka... 14 ROZDZIAŁ 2. CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU PROGRAMU... 17 2.1. Informacja o zawartości i celu Programu... 17 ROZDZIAŁ 3. INFORMACJE O POWIĄZANIACH PROJEKTU PROGRAMU Z INNYMI DOKUMENTAMI... 21 3.1. Powiązania z dokumentami szczebla UE... 21 3.2. Powiązanie i spójność Programu z dokumentami i prawem krajowym... 22 3.2.1. Dokumenty powołane w Projekcie Programu... 22 3.2.2. Inne dokumenty istotne z punktu widzenia celów Programu... 24 3.3. Spójność Projektu Programu z dokumentami regionalnymi... 30 3.3.1. Województwo podlaskie... 30 3.3.2. Województwo warmińsko-mazurskie... 31 3.3.3. Województwo kujawsko-pomorskie... 32 3.3.4. Województwo mazowieckie... 32 3.3.5. Województwo lubelskie... 33 ROZDZIAŁ 4. STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE OBJĘTYM ODDZIAŁYWANIEM... 35 4.1. Informacje ogólne... 35 4.2. Analiza wpływu planowanych lokalizacji inwestycji na obszary Natura 2000... 36 4.3. Potencjalne zmiany obecnego stanu środowiska w przypadku braku realizacji Programu opcja zero... 36 ROZDZIAŁ 5. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA... 37 5.1. Województwo podlaskie... 40 3
5.1.1. Hałas... 40 5.1.2. Pola elektromagnetyczne... 40 5.2. Województwo warmińsko-mazurskie... 41 5.2.1. Hałas... 41 5.2.2. Pola elektromagnetyczne... 41 5.3. Województwo kujawsko-pomorskie... 42 5.3.1. Hałas... 42 5.3.2. Pola elektromagnetyczne... 42 5.4. Województwo mazowieckie... 42 5.4.1. Hałas... 42 5.4.2. Pola elektromagnetyczne... 43 5.5. Województwo lubelskie... 44 5.5.1. Hałas... 44 5.5.2. Pola elektromagnetyczne... 44 ROZDZIAŁ 6. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA... 45 6.1. Cele ustanowione na poziomie międzynarodowym i krajowym... 45 6.2. Cele ustanowione na poziomie regionalnym... 53 6.2.1. Województwo podlaskie... 53 6.2.2. Województwo warmińsko-mazurskie... 55 6.2.3. Województwo kujawsko-pomorskie... 58 6.2.4. Województwo mazowieckie... 60 6.2.5. Województwo lubelskie... 60 ROZDZIAŁ 7. OCENA WPŁYWU NA ŚRODOWISKO... 65 7.1. Ocena wpływu wdrożenia Programu na realizację celów ogólnych lista kontrolna... 65 7.1.1. Kryteria oceny... 65 7.1.2. Ocena wpływu wdrożenia Programu na realizację celów sektorowych... 65 7.1.3. Ocena wpływu wdrożenia Programu na realizację celów środowiskowych... 69 7.1.4. Ocena zbiorcza... 73 7.2. Przewidywane znaczące oddziaływania... 75 7.3. Oddziaływanie skumulowane... 79 7.4. Oddziaływanie transgraniczne... 84 4
7.5. Oddziaływanie łączne... 85 ROZDZIAŁ 8. OPIS PRZEWIDYWANYCH DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU MOŻLIWOŚCI MINIMALIZOWANIA ODDZIAŁYWAŃ... 87 8.1. Ochrona terenu i krajobrazu przy projektowaniu i budowie linii napowietrznych... 87 8.2. Działania w zakresie ustalenia optymalnej trasy linii... 87 8.3. Rozwiązania techniczne ograniczające wpływ linii napowietrznych na środowisko... 88 8.4. Rozwiązania techniczne ograniczające wpływ stacji elektroenergetycznych na środowisko... 89 8.5. Ochrona przed szkodliwym działaniem gazu SF 6... 91 ROZDZIAŁ 9. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE... 92 ROZDZIAŁ 10. PRZEDSTAWIENIE PROPOZYCJI MONITORINGU ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA... 97 ROZDZIAŁ 11. WNIOSKI I ZALECENIA... 99 ŹRÓDŁA... 124 SPIS TABEL Tabela 1. Struktura prognozy... 13 Tabela 2. Lokalizacja inwestycji w podziale na województwa... 20 Tabela 3. Dostosowana do potrzeb sieć nośników energii, a cele strategiczne... 32 Tabela 4. Wyniki oceny według modelu oceny realizacji celów... 73 Tabela 5 Stopień oddziaływania na środowisko linii i stacji elektroenergetycznych w trakcie budowy... 75 Tabela 6 Wyniki analiy zawartej w Załączniku II (etap budowy)... 76 Tabela 7 Stopień oddziaływania na środowisko linii i stacji elektroenergetycznych w trakcie eksploatacji... 77 Tabela 8 Wyniki analizy zawartej w Załączniku II (etap eksploatacji)... 78 Tabela 9 Identyfikacja potencjalnych oddziaływań skumulowanych... 81 Tabela 10. Stopień potencjalnego oddziaływania transgranicznego... 84 Tabela 11. Porównanie wpływu na środowisko linii napowietrznej i kablowej... 94 Tabela 12 Wynik analizy prognozowanego oddziaływania na Rezerwaty Przyrody z Załącznika II (rozdział 3)... 103 Tabela 13 Wynik analizy prognozowanego oddziaływania na Parki Krajobrazowe oraz ich otuliny z Załącznika II (rozdział 3)... 105 Tabela 14 Wynik analizy prognozowanego oddziaływania na Obszary Chronionego Krajobrazu z Załącznika II (rozdział 3)... 107 Tabela 15 Wynik analizy prognozowanego oddziaływania na Obszary wodno-błotne z Załącznika II (rozdział 3)... 109 5
Tabela 16 Wynik analizy prognozowanego oddziaływania na obszary Natura 2000 z Załącznika II (rozdział 3)... 113 Tabela 17 Wynik analizy prognozowanego oddziaływania Korytarze Ekologiczne z Załącznika II (rozdział 3)... 118 Tabela 18 Wynik analizy prognozowanego oddziaływania na formy ochrony przyrody na podstawie Załącznika II (rozdział 3)... 122 SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1. Planowane inwestycje w ramach Programu Rozbudowy KSP z zakresie połączenia... 19 Rysunek 2 Infrastruktura energetyczna, potencjał OZE, niedobory... 29 Rysunek 3 Poziomy hałasu w środowisku... 38 Rysunek 4 Zakresy częstotliwości pola elektromagnetycznego wykorzystywanego w technice... 39 Rysunek 6 Krajobraz wzdłuż trasy ekologicznej obwodnicy Augustowa... 81 Rysunek 7 Lokalizacja planowanych inwestycji elektroenergetycznych na tle planowanej sieci dróg... 82 Rysunek 8 Lokalizacja planowanych inwestycji elektroenergetycznych na tle tras kolejowych... 82 Rysunek 9 Lokalizacja planowanych inwestycji elektroenergetycznych na tle sieci gazociągów... 83 Rysunek 10 Lokalizacja planowanych inwestycji elektroenergetycznych na tle istniejących portów lotniczych... 83 SPIS ZAŁĄCZNIKÓW Załącznik I STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE OBJĘTYM ODDZIAŁYWANIEM, W TYM INFORMACJE DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE Załącznik II ODDZIAŁYWANIE LINII I STACJI ELEKTROENERGETYCZNYCH NA ŚRODOWISKO Załącznik III - cześć 1: OPIS ŚRODOWISKA NATURALNEGO W OTOCZENIU PLANOWANYCH INWESTYCJI - część 2: WARIANTY TRASY LINII 6
Streszczenie w języku niespecjalistycznym Celem prognozy oddziaływania na środowisko jest analiza i ocena skutków środowiskowych realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych, obejmujących budowę lub rozbudowę stacji i linii elektroenergetycznych najwyższych napięć. Przedmiotem prognozy jest projekt Programu rozbudowy KSP (Krajowej Sieci Przesyłowej) w zakresie połączenia Polska Litwa. Program został sporządzony przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A. operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego. Prognozę sporządzono w oparciu o przepisy ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.] Stopień szczegółowości i zakres prognozy uzgodniono z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska (RDOŚ) oraz Powiatowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym (PWIS) pięciu województw: podlaskiego, warmińsko-mazurskiego, kujawsko-pomorskiego, mazowieckiego oraz lubelskiego, ponieważ Program obejmuje realizację inwestycji na obszarze tych województw. Ocenę przeprowadzono przy zastosowaniu metody realizacji celów, uzupełnioną o metodę nakładkową i opisową. Zastosowanie wskazanych metod wynikało ze specyfiki Programu, jego stopnia szczegółowości i charakteru przewidywanych do realizacji inwestycji. Opracowanie prognozy obejmowało 3 etapy: 1. Ustalenie kryteriów oceny Projektu Programu 2. Opis i ocena oddziaływań na środowisko 3. Wnioski i rekomendacje dla opracowującego Projekt Programu Program został opracowany w związku z Decyzją nr 1364/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r., w której połączenie, łącznie z koniecznym wzmocnieniem polskiej sieci elektroenergetycznej stanowi projekt priorytetowy, leżący w interesie Europy. Program obejmuje inwestycje infrastrukturalne niezbędne do realizacji w związku z projektowanym mostem energetycznym, łączącym polski i litewski system elektroenergetyczny. Program zawiera następujące rozdziały: 1. Wprowadzenie 2. Przedmiot, cel i uzasadnienie programu 3. Struktura zarządzania programem 4. Opis zadań programu 5. Wpływ realizacji zadań Programu na środowisko 6. Stan obecny KSP na obszarze objętym programem rozbudowy 7. Opis techniczny inwestycji 7
8. Lokalizacja inwestycji 9. Wpływ inwestycji na poszczególne województwa 10. Finansowanie inwestycji Podstawowym celem Programu jest odtworzenie i wzmocnienie istniejących oraz budowa nowych linii i stacji elektroenergetycznych, umożliwiających wymianę transgraniczną energii elektrycznej z Litwą. Celem pośrednim jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju i krajów Unii Europejskiej i umożliwienie stworzenia wspólnego konkurencyjnego rynku energii elektrycznej przy zachowaniu zasad i celów ochrony środowiska. Rozbudowa sieci przesyłowej jest narzędziem służącym realizacji celów dokumentów strategicznych zarówno na poziomie unijnym, jak i krajowym, i regionalnym. W prognozie poddano analizie dokumenty o charakterze sektorowym, do których odwołuje się Program jak również dokumenty odnoszące się do ochrony środowiska. Na podstawie analizy dokonano oceny spójności oraz spełnienia celów przywołanych dokumentów poprzez realizację założeń Programu. Ponieważ planowane do realizacji inwestycje znajdują się na terenie pięciu województw północno-wschodniej i centralnej Polski, opisano obecny stan środowiska na terenie województw: podlaskiego, warmińsko mazurskiego, kujawsko pomorskiego, mazowieckiego oraz lubelskiego. Odniesiono się również do istniejących problemów ochrony środowiska w poszczególnych województwach, w zakresie oddziaływań charakterystycznych dla linii przesyłowych i stacji elektroenergetycznych najwyższych napięć, tj. hałasu i pola elektromagnetycznego. W Załączniku I do prognozy, w sposób szczegółowy przedstawiono problemy, na które należy zwrócić szczególną uwagę przy projektowaniu planowanych przedsięwzięć. Przedstawiono możliwą ingerencję w takie elementy środowiska jak zabytki i dobra materialne oraz formy ochrony przyrody. Ponadto w prognozie dokonano analizy i oceny wpływu na środowisko oddziaływań powodowanych przez linie i stacje elektroenergetyczne. W Załączniku II przedstawiono opis oddziaływań charakterystycznych dla planowanych przedsięwzięć. W Rozdziale 7 prognozy oszacowano stopień wpływu na środowisko poszczególnych rodzajów oddziaływań na etapie budowy i eksploatacji inwestycji. Ponadto, oceniono wpływ wdrożenia Programu na wypełnienie celów związanych z ochroną środowiska. Z oceny wynikają następujące wnioski: Oddziaływania pozytywne związane są ze stworzeniem warunków do wypełnienia celów rozwojowych dla regionów, w których będą realizowane inwestycje. Ponadto, należy wskazać uwzględnienie metod i sposobów realizacji planowanych inwestycji, bez znaczącej ingerencji w środowisko naturalne. Oddziaływania negatywne związane są z okresem realizacji robót budowlanych, gdzie będzie miało miejsce nasilenie emisji hałasu, spalin i pyłów pochodzących z pracującego sprzętu na placu budowy. Negatywnym aspektem jest również konieczność wprowadzenia trwałych zmian w krajobraz. Każda powstająca linia energetyczna stwarza kolejne zagrożenie dla awifauny. W okresie eksploatacji inwestycji będzie miała miejsce ponadto stała emisja pól elektromagnetycznych na całym odcinku przebiegu linii 8
napowietrznej oraz hałasu w sąsiedztwie stacji rozdzielczych. Ponadto będzie miała miejsce wycinka drzew i krzewów kolidujących z budową linii. Nastąpi trwałe zajęcie terenu i zniszczenie warstwy glebowej w miejscu przeznaczonym pod budowę słupów i stacji elektroenergetycznych. Oddziaływania bezpośrednie związane są z zajęciem i przekształceniem terenu pod budowę słupów nośnych linii oraz budowę stacji rozdzielczych, wycinką drzew i krzewów, emisją pyłów, spalin, hałasu podczas budowy oraz emisją pól elektromagnetycznych i hałasu w okresie użytkowania. Oddziaływania pośrednie mogą być związane z oddziaływaniem na wody podziemne oraz powierzchniowe poprzez dopływy wód gruntowych w przypadku wystąpienia ewentualnej sytuacji awaryjnej czy zanieczyszczenia warstw gruntu, także w okresie budowy w przypadku awarii maszyn czy innych urządzeń związanych z wyciekiem oleju czy paliwa. Ponadto związane będą z oddziaływaniem linii 400 kv na awifaunę i chiropterofaunę poprzez stwarzanie zagrożenia i utrudnianie przelotów. Oddziaływania krótkookresowe chwilowe będzie miało związek z oddziaływaniem w czasie budowy inwestycji. Dotyczy to funkcjonowania zaplecza placu budowy. Oddziaływania będą związane z emisją hałasu, pyłów, spalin pochodzących ze środków transportu, pracujących maszyn. Może wystąpić częściowe zniszczenie roślinności w miejscu przejazdów i prowadzenia prac budowlanych, które w okresie wegetacyjnym zostanie przywrócone do stanu pierwotnego. Oddziaływania długotrwałe - długookresowe będą związane z oddziaływaniem w postaci promieniowania elektromagnetycznego oraz z emitowanym hałasem, co ma związek z wpływem na zdrowie ludzi. Oddziaływania nieodwracalne mają związek z trwałym przekształceniem form ukształtowania terenu oraz z konieczną wycinką drzew. Będą to oddziaływania nieodwracalne ze względu na fakt, iż na tym etapie nie przewiduje się fazy likwidacji inwestycji. Oddziaływania odwracalne będą związane z obecnością zaplecza placu budowy, które po zakończeniu inwestycji przestanie funkcjonować, podobnie jak wszelkie oddziaływania z nim związane. Zwrócono uwagę na inne przedsięwzięcia, które łącznie z inwestycjami w sieci elektroenergetycznej mogą w dodatkowy, negatywny sposób, oddziaływać na otoczenie. Rozważono potencjalne oddziaływanie skumulowane z innymi przedsięwzięciami obejmującymi infrastrukturę drogową, kolejową, gazową oraz lotniska. Ze względu na odmienne rodzaje oddziaływań, oprócz ingerencji w krajobraz, nie stwierdzono znaczącego negatywnego łącznego oddziaływania analizowanych przedsięwzięć na środowisko. W prognozie zawarto również opis sposobów i działań mających na celu minimalizowanie negatywnych oddziaływań. Obejmują one ochronę krajobrazu, działania w zakresie ustalenia optymalnej trasy linii oraz rozwiązania techniczne ograniczające wpływ linii i stacji elektroenergetycznych na środowisko. Dla poszczególnych inwestycji planowanych do realizacji w projekcie Programu przeanalizowano wstępne rozwiązania alternatywne (warianty), które przedstawiono 9
w Załączniku III. Zespół zrezygnował z proponowania szczegółowych rozwiązań w tym zakresie, wychodząc z założenia, że jest to możliwe najwcześniej na etapie wymaganych przez prawo raportów oddziaływania na środowisko dla poszczególnych przedsięwzięć inwestycyjnych. Przeanalizowano natomiast możliwość zastosowania alternatywnej w stosunku do rozwiązania napowietrznego - technologii kablowej. Aspekty techniczne i ekonomiczne oraz wątpliwe korzyści środowiskowe powodują jednak konieczność odrzucenia takiej alternatywy. W odrębnym rozdziale przedstawiono propozycje monitoringu oddziaływania wybudowanych obiektów infrastruktury elektroenergetycznej. Po zakończeniu etapu inwestycyjnego wskazane jest przeprowadzenie pomiarów rzeczywistego poziomu hałasu w środowisku oraz pomiarów oddziaływania pola elektrycznego i magnetycznego na środowisko. Powinny być również wykonane pomiary poziomu zakłóceń radioelektrycznych i porównanie wyników z wartością dopuszczalną. Monitoring miałby również na celu określenie skuteczności zastosowanych rozwiązań do ochrony przyrody (na przykład ocena skuteczności zainstalowanych urządzeń mających na celu minimalizację śmiertelności ptaków spowodowanej funkcjonowaniem linii wysokiego napięcia). Kluczową inwestycją Programu jest linia 400 kv Ełk-Alytus, stanowiąca bezpośrednie połączenie systemów elektroenergetycznych Polski i Litwy. Linia ta, będąca przedmiotem wspólnego zainteresowania Unii Europejskiej w zakresie transeuropejskich sieci energetycznych, stanowi zasadnicze uzasadnienie opracowania Programu. Ze względu na międzysystemowy charakter połączenia, w prognozie opisano możliwy wpływ na środowisko budowy linii w kontekście transgranicznym. Zgodnie z unijnymi jak i narodowymi regulacjami prawnymi zostało przeprowadzone postępowanie w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko przedsięwzięć objętych Programem. Kwestie związane z oddziaływaniem transgranicznym opisano w Rozdziale 7 prognozy. Rekomenduje się traktowanie działań wynikających z priorytetów o charakterze sektorowym w ścisłym powiązaniu z działaniami z zakresu ochrony środowiska. Należy podkreslić istotność działań, mających na celu zapewnienie spójności i prawidłowego funkcjonowania systemu obszarów chronionych (wraz z korytarzami ekologicznymi), w tym sieci Natura 2000. Niniejsza prognoza powinna stanowić materiał pomocniczy przy przeprowadzaniu ocen oddziaływania na środowisko przedsięwzięć będących przedmiotem Programu rozbudowy KSP w zakresie połączenia Polska Litwa. W Rozdziale 11 prognozy zawarto rekomendacje, na które zdaniem autorów powinno się zwrócić szczególną uwagę w dalszych działaniach związanych z wdrożeniem Programu. 10
Rozdział 1. Zagadnienia formalne 1.1. Podstawy formalno-prawne Prognoza oddziaływania na środowisko Projektu Programu Rozbudowy KSP w zakresie połączenia Polska Litwa (Projekt Programu), została opracowana przez EPC S.A. na zlecenie Polskich Sieci Elektroenergetycznych Operator S.A. (PSE Operator S.A.). Podstawę prawną przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Projektu Programu stanowi art. 46 pkt. 2 i art. 47 ustawy z dnia 3 października 2008 r. (Dz.U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.) o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Ustawa). Proponowana metodyka i zakres prognozy jest zgodny z wymaganiami dyrektywy 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny oddziaływania niektórych planów i programów na środowisko [Dz. U. L 197 z 21. 7. 2001, str. 30]. Projekt Programu rozbudowy KSP w zakresie połączenia Polska Litwa opracowany przez PSE Operator S.A., jest dokumentem z dziedziny energetyki, wyznaczającym ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko i realizacja postanowień tego dokumentu może spowodować znaczące oddziaływanie na środowisko. Wypełnia to jedną z przesłanek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, zawartych w art. 46 pkt. 2 oraz 47 ustawy. Kolejną przesłanką wynikającą z art. 46 pkt 2 ustawy, jaką projekt Programu musi spełnić, aby podlegać strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, jest spełnienie warunku, że musi on być opracowywany lub przyjmowany przez organ administracji. PSE Operator S.A. jako spółka prawa handlowego nie spełnia tej przesłanki. Biorąc jednak pod uwagę cel przeprowadzenia oceny, brzmienie art. 56 ustawy oraz wykładnię Wytycznych w zakresie wdrożenia dyrektywy 2001/42/WE w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Wytyczne), stwierdzono, że projekt Programu opracowanego przez PSE Operator S.A. podlega przepisom Działu IV ustawy. W oparciu o pkt 3.12 polskiego tłumaczenia Wytycznych: W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich pojęcie organu ma szeroki zakres. Można go zdefiniować jako podmiot, który niezależnie od jego formy prawnej i zakresu uprawnień na mocy środka przyjętego przez Państwo został zobowiązany do świadczenia usług o charakterze publicznym pod kontrolą Państwa i który w tym celu posiada szczególne uprawnienia ( ) PSE Operator S.A., na podstawie Decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr DPE-47-58(5)/4988/2007/BT z dnia 24 grudnia 2007 r., pełni na terenie Rzeczpospolitej Polskiej funkcje operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego w okresie od 1 stycznia 2008 r. do 1 lipca 2014 r. PSE Operator S.A. posiada, na mocy Decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr PEE/272/4988/W/2/2004.MS z dnia 15 kwietnia 2004 r., koncesję na przesyłanie i dystrybucję energii, na okres od 1 lipca 2004 r. do 1 lipca 2014 r. 11
W związku z powyższym można stwierdzić, że PSE Operator S.A., została zobowiązana przez Państwo do świadczenia usług o charakterze publicznym, działa pod kontrolą Państwa i posiada w tym celu szczególne uprawnienia. Podlega zatem definicji organu określonej w Wytycznych. 1.2. Cel i zakres prognozy Ocenie podlegał projekt dokumentu, tak aby możliwe było wprowadzenie w nim zmian wynikających z analiz wykonanych w ramach przygotowywania prognozy oddziaływania na środowisko. Głównym celem prognozy oddziaływania na środowisko jest zbadanie oraz ocena stopnia i sposobu uwzględnienia aspektów środowiskowych w projekcie Programu Rozbudowy KSP w zakresie połączenia Polska Litwa (Program). Realizacja celu głównego wiąże się z potrzebą zbadania i oceny projektu Programu pod względem: stopnia i sposobu uwzględnienia zasady zrównoważonego rozwoju w badanym dokumencie, wskazania potencjalnych zagrożeń i konfliktów ekologicznych związanych z realizacją postanowień dokumentu w przedziale czasowym: 2010 2020 r., w tym identyfikacji znaczących negatywnych oddziaływań na obszary chronione, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów sieci Natura 2000, możliwości występowania oddziaływań skumulowanych w związku z realizacją zapisów dokumentu, określenia możliwości i zasad ograniczenia potencjalnych znaczących oddziaływań na środowisko związanych z realizacją postanowień dokumentu, eliminacji na możliwie wczesnym etapie powstawania dokumentu ustaleń i zaleceń, których negatywne skutki środowiskowe pozostają w sprzeczności z wymogami prawa, postanowieniami Polityki Ekologicznej Państwa i wiążących Polskę umów międzynarodowych, przedstawienia zaleceń dotyczących monitorowania realizacji Programu, w tym skutków środowiskowych i przestrzennych w systemie programowania rozwoju sieci przesyłowej, możliwości wystąpienia transgranicznego oddziaływania na środowisko, mogącego stanowić wskazanie dla przeprowadzenia oceny transgranicznego oddziaływania na środowisko, skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu. Podsumowaniem prac nad prognozą są rekomendacje przygotowane dla opracowującego Program, mające służyć możliwie szerokiemu uwzględnieniu aspektów środowiskowych w ostatecznej wersji tego dokumentu. Dokument został opracowany zgodnie z wytycznymi zawartymi w art. 51. ust. 1 Ustawy. Zakres i stopień szczegółowości prognozy został uzgodniony z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska (RDOŚ) oraz Powiatowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym (PWIS) województw: podlaskiego, warmińsko mazurskiego, 12
kujawsko pomorskiego, mazowieckiego oraz lubelskiego. Poniżej zamieszczono zestawienie przedstawiające informacje, co do miejsc w strukturze prognozy, gdzie należy szukać opisu zagadnień wymienionych w Ustawie. Tabela 1. Struktura prognozy Lp. Wymagany zakres Prognozy Miejsce w strukturze Prognozy nr rozdziału 1 Informacja o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz powiązaniach z innymi dokumentami prognoza rozdział 2, rozdział 3 2 Określenie, analiza i ocena stanu środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu załącznik I, rozdział 4 (ppkt. 4.3) 3 Określenie, analiza i ocena stanu środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem prognoza rozdział 4, 4 Określenie, analiza i ocena istniejących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczących obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody prognoza rozdział 5 załącznik I rozdział 2.3, 3.3, 4.3, 5.3, 6.3 5 6 Określenie, analiza i ocena celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu międzynarodowym albo krajowym, istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposobów, w jaki te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowania dokumentu Określenie, analiza i ocena przewidywanych znaczących oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska, w tym oddziaływań bezpośrednich, pośrednich, wtórnych, skumulowanych krótkoterminowych, średnioterminowych i długoterminowych, stałych i chwilowych oraz pozytywnych i negatywnych, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszarua także na środowisko, w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne, z uwzględnieniem zależności miedzy tymi elementami środowiska i miedzy oddziaływaniami na te elementy prognoza rozdział 6, rozdział 7.1 prognoza 7.2, 7.3, załącznik I, Załącznik II, 13
Lp. 7 8 9 Wymagany zakres Prognozy Przedstawienie rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogacych być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru Przedstawienie rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartych w projekcie dokumentu - uwzględniając cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz integralność tego obszaru wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru, w tym także wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Informacja o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy Miejsce w strukturze Prognozy nr rozdziału prognoza rozdział 8 prognoza rozdział 9, prognoza rozdział 1, pkt. 1.3. 10 Informacja o przewidywanych metodach analizy realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania prognoza rozdział 10, rozdział 11 11 Informacja o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko prognoza rozdział 7, pkt. 7.4. 12 Streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym prognoza str. 7-10 1.3. Metodyka Prognozę oddziaływania na środowisko Projektu Programu wykonano stosując metodę zgodną z zaleceniami Podręcznika do Strategicznych Ocen Oddziaływania na Środowisko dla polityki spójności na lata 2007 2013 z lutego 2006 r., odpowiadającą modelowi oceny realizacji celów. Model ten umożliwia włączenie aspektów środowiskowych w strukturę ocenianego dokumentu. Metoda ta, jest najlepiej dostosowaną do oceny dokumentów o dużym stopniu ogólności, w których nie ocenia się konkretnych lokalizacji i technologii realizacji lecz cele jakim mają służyć. W niniejszej prognozie dostosowano metodę do tematyki i stopnia szczegółowości ocenianego dokumentu. Zbadano sposób planowania przedsięwzięć przewidywanych do realizacji w Projekcie Programu i w rekomendacjach zaproponowano uwzględnienie w ostatecznej wersji Programu działań niezbędnych do minimalizowania negatywnych oddziaływań na środowisko. Z uwagi na specyfikę Programu, w tym zasięg terytorialny i charakter przewidywanych do realizacji inwestycji, metodę oceny realizacji celów uzupełniono o metodę nakładkową. Polega ona na przedstawieniu rozmieszczenia przestrzennego 14
poszczególnych parametrów środowiska na mapach ilustrujących obszary oddziaływania. Ze względu na stosowany sposób przedstawiania danych, metoda nakładkowa nadaje się szczególnie do analizowania zagadnień o charakterze przestrzennym, np. związanych z inwestycjami liniowymi. Z uwagi na szczególny charakter oddziaływania obiektów elektroenergetycznych najwyższych napięć zastosowano także metodę opisową, obejmującą przedstawienie wpływu, a następnie ocenę stopnia i zakresu oddziaływania na środowisko inwestycji na różnych etapach ich realizacji. Przygotowanie prognozy obejmowało następujące etapy: Etap 1 Ustalenie kryteriów oceny Projektu Programu Dokonano przeglądu dokumentów określających charakterystykę istniejącego stanu zasobów środowiska uwzględniając w sposób szczególny przewidywane znaczące oddziaływanie oraz obszary prawnie chronione. Ponadto w prognozie uwzględniono informacje zawarte w prognozach oddziaływania na środowisko wykonanych dla przyjętych dokumentów powiązanych z Projektem Programu, w tym dla: Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Programów rozwoju regionalnego poszczególnych województw, Planów zagospodarowania przestrzennego poszczególnych województw, Programów rozwoju poszczególnych województw, Programów Ochrony Środowiska województw. Uwzględniono również prognozy dokumentów programowych o podobnej specyfice, w tym prognozy sporządzane dla dokumentów z sektora transportu. Analizie poddano także akty prawne krajowe i wspólnotowe, polityki i strategie sektorowe oraz z zakresu ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, pod kątem spójności celów ocenianego Programu z celami wskazanymi w tych dokumentach, jak również oceny skutków środowiskowych realizacji celów. Na podstawie analizy źródeł, sformułowano listę kontrolną, zawierającą kryteria sektorowe i środowiskowe. Ocenę spełnienia kryteriów przedstawiono w rozdziale 7 prognozy. Etap 2 Opis i ocena oddziaływań na środowisko W etapie tym dokonano analizy oddziaływania na środowisko linii i stacji elektroenergetycznych najwyższych napięć. Dokonano oceny oddziaływań na poszczególne elementy środowiska ze względu na rodzaj i charakter oddziaływań, w tym stopnia oddziaływania na etapie budowy i eksploatacji. Na podstawie oceny dokonano podsumowania pod kątem oddziaływań pozytywnych, negatywnych, bezpośrednich, pośrednich, krótko i długoterminowych, odwracalnych i nieodwracalnych. Przeanalizowano także możliwość skumulowanego i transgranicznego oddziaływania planowanych inwestycji. 15
Etap 4 Wnioski i rekomendacje dla opracowującego Projekt Programu W wersji prognozy do celów konsultacyjnych sformułowano wnioski wynikające z analiz oraz wstępne rekomendacje w zakresie zmian w Projekcie Programu. Wersja ta została, zgodnie z regulacją art. 54 Ustawy, poddana wraz z projektem Programu procedurze udziału społeczeństwa w opracowywaniu dokumentów. Ponadto, Projekt Programu wraz z prognozą został skierowany do właściwych organów w celu wydania opinii. Na podstawie uzyskanych opinii, wniosków i uwag zostały wprowadzone stosowne zmiany i uzupełnienia Projektu Programu, a niniejsza prognoza oddziaływania na środowisko została zweryfikowana i zaktualizowana. 16
Rozdział 2. Charakterystyka Projektu Programu 2.1. Informacja o zawartości i celu Programu Przedmiotem Programu rozbudowy KSP w zakresie połączenia Polska - Litwa jest rozbudowa elektroenergetycznej sieci przesyłowej Polski, głównie w części północno wschodniej kraju. Projekt Programu obejmuje inwestycje infrastrukturalne niezbędne do realizacji w związku z projektowanym mostem energetycznym, który ma stanowić ważny element tzw. Pierścienia Bałtyckiego, obejmujący systemy elektroenergetyczne krajów nadbałtyckich Unii Europejskiej. Realizacja tego projektu przyczyni się do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa elektroenergetycznego Polski i pozwoli na zwiększenie obszaru wewnętrznego rynku energii Unii Europejskiej poprzez włączenie do niego krajów nadbałtyckich Unii Europejskiej. Aktualny poziom przesyłowych mocy elektrycznych połączeń transgranicznych w Polsce nie zapewnia w sposób efektywny wykorzystania tranzytowego położenia w międzynarodowym handlu energią. Wymaga to rozbudowy połączeń transgranicznych z systemami energetycznymi innych krajów Unii Europejskiej dzięki czemu w perspektywie czasu będzie można zwiększyć możliwości pokrycia ewentualnych niedoborów handlowym importem energii elektrycznej i wzmocnić pozycję Polski, jako kraju mogącego uczestniczyć w tranzycie energii elektrycznej. Ta druga ewentualność jest możliwa dopiero po rozbudowie istniejących zdolności przesyłowych wewnątrz kraju. Rozbudowa połączeń transgranicznych umożliwi pełne wykorzystania możliwości wspólnego rynku energii elektrycznej Unii Europejskiej. Planowane do realizacji w Projekcie Programu inwestycje podzielone zostały na dwie grupy, w zależności od zakładanego terminu realizacji. I tak w grupie I znalazły się inwestycje, których wykonanie powinno zakończyć się w roku 2015, natomiast w grupie II inwestycje realizowane w terminie od 2014 do końca 2020 r. Projekt Programu opiera się na założeniach i wynikach analiz przyjętych przez PSE Operator w dokumencie pn. Plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata 2010 2025 (Plan Rozwoju). Główny cel rozwoju sieci przesyłowej przedstawiany jest w Planie Rozwoju jako zapewnienie możliwości długofalowego świadczenia uczestnikom rynku energii elektrycznej usług przesyłowych zgodnie z ich potrzebami. Wśród celów szczegółowych wymienia się natomiast: 1. Cele związane ze stroną popytową energii elektrycznej: zaspokojenie wzrastającego zapotrzebowania na energię elektryczną odbiorców końcowych, poprawa pewności zasilania. 2. Cele związane ze stroną podażową energii elektrycznej: zabezpieczenie pewności pracy sieci przesyłowej w warunkach niepewności kierunków rozwoju dużych krajowych źródeł wytwarzania, wyprowadzenie mocy z nowych źródeł wytwarzania, w tym z farm wiatrowych. 17
3. Cele związane z zapewnieniem spójności rozwoju sieci przesyłowej najwyższych napięć (NN) i sieci dystrybucyjnej: zabezpieczenie potrzeb przedsiębiorstw dystrybucji energii elektrycznej w zakresie nowych punktów poboru energii elektrycznej z sieci przesyłowej (NN), poprawa niezawodności pracy całego KSE. 4. Cele związane z zapewnieniem prawidłowej pracy infrastruktury sieciowej Operatora Systemu Przesyłowego (OSP): odtworzenie majątku trwałego OSP, zapewnienie priorytetu dla rozwoju sieci przesyłowej o napięciu 400 kv, poprawa gospodarki mocą bierną. 5. Cele związane ze wspomaganiem funkcjonowania krajowego rynku energii elektrycznej: zapewnienie lub poprawa elastyczności wyprowadzania mocy z istniejących źródeł wytwarzania, zmniejszenie ograniczeń przesyłowych w sieci NN. 6. Cele związane z rozwojem rynku międzynarodowego: zwiększenie zdolności KSE do wymiany energii elektrycznej z sąsiednimi systemami elektroenergetycznymi przy zapewnieniu bezpiecznej pracy tych połączeń, zapewnienie aktywnego uczestnictwa KSE w wewnętrznym rynku Unii Europejskiej (UE). Inwestycje będące przedmiotem Projektu Programu wpisują się nie tylko w realizację celów związanych z rozwojem rynku międzynarodowego, będą również służyć zapewnieniu poprawy pewności zasilania, zarówno na obszarze północnowschodnim kraju, jak i dla aglomeracji warszawskiej, przyczynią się także do poprawy niezawodności pracy całego KSE. Ponieważ wszystkie z inwestycji wskazanych w Projekcie Programu dotyczą infrastruktury funkcjonującej na napięciu 400 kv, wpływać będą korzystnie na zapewnienie prawidłowej pracy całej infrastruktury sieciowej Operatora Systemu Przesyłowego (OSP), również poprzez poprawę gospodarki mocą bierną. Poszczególne inwestycje będące przedmiotem Projektu Programu przedstawiono na rys. 1 oraz w tabeli 2. Planowane inwestycje będą zlokalizowane na terenie pięciu województw: podlaskiego, mazowieckiego, warmińsko-mazurskiego, kujawsko pomorskiego i lubelskiego. 18
ELK BIS EŁK Rysunek 1. Planowane inwestycje w ramach Programu Rozbudowy KSP z zakresie połączenia 19
Tabela 2. Lokalizacja inwestycji w podziale na województwa L.p. INWESTYCJA WOJEWÓDZTWO I GRUPA 1 Budowa stacji 400/220/110 kv Ołtarzew mazowieckie 2 Budowa linii 400 kv Ostrołęka-Łomża- Narew podlaskie, mazowieckie 3 Rozbudowa stacji 220/110 kv Ostrołęka o rozdzielnię 400 kv (I etap) mazowieckie 4 Rozbudowa rozdzielni 400 kv w stacji 400/110 kv Narew podlaskie 5 Budowa linii 400 kv podlaskie, warmińskomazurskie Ełk-Łomża 6 Budowa stacji 400/110 kv Ełk Bis I i II eatp (dawniej: Rozbudowa stacji 220/110 kv Ełk o rozdzielnię 400 kv warmińsko-mazurskie (I i II etap)) 7 Budowa stacji 400 kv Łomża podlaskie 8 9 10 Budowa linii 400 kv Miłosna-Siedlce Ujrzanów Budowa stacji 400/110 kv Siedlce Ujrzanów (I etap) Budowa linii 400 kv Ełk-Granica RP (kierunek Alytus) mazowieckie mazowieckie podlaskie, warmińskomazurskie 11 Budowa stacji 400 kv Stanisławów mazowieckie 12 13 14 15 16 17 II GRUPA Budowa linii 400 kv Ostrołęka- Stanisławów Rozbudowa stacji 220/110 kv Ostrołęka o rozdzielnię 400 kv (II etap) Budowa linii 400kV Kozienice-Siedlce Ujrzanów Rozbudowa stacji 400/110 kv Siedlce Ujrzanów (II etap) Rozbudowa stacji 400/220/110 kv Kozienice Budowa linii 400 kv Płock-Olsztyn Mątki mazowieckie mazowieckie mazowieckie, lubelskie mazowieckie mazowieckie warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie, mazowieckie 18 Rozbudowa stacji 400/110 kv Płock mazowieckie 19 Rozbudowa stacji 400/110 kv Olsztyn Mątki warmińsko-mazurskie 20
Rozdział 3. Informacje o powiązaniach Projektu Programu z innymi dokumentami 3.1. Powiązania z dokumentami szczebla UE Projekt Programu, w pkt. 2.3. Podstawy prawne i uzasadnienie Programu, odwołuje się do dokumentów legislacyjnych prawa unijnego. Wskazują one obowiązki, zadania oraz regulacje dotyczące sektora elektroenergetycznego. W Projekcie Programu przywołano następujące dokumenty: Dyrektywa 2009/72/WE z 13 lipca 2009 r. (Dyrektywa elektroenergetyczna) Dyrektywa elektroenergetyczna, uchylająca Dyrektywę 2003/54/WE, stanowi obecnie podstawowy akt prawny określający zasady funkcjonowania rynku energii elektrycznej. Jako najważniejszy cel dla sektora Dyrektywa elektroenergetyczna przyjmuje obowiązek świadczenia usługi publicznej oraz obowiązek ochrony odbiorców, wskazując sposoby i określając mechanizmy, które będą stanowiły podstawę do osiągnięcia zakładanego celu. Ponadto, określa zasady działania systemu wytwarzania, systemu przesyłowego i systemu dystrybucyjnego, wskazując jednocześnie funkcje, jakie każdy z tych systemów powinien spełniać. Dyrektywa 2005/89/WE (Dyrektywa SOS) Dyrektywa SOS dotyczy działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i inwestycji infrastrukturalnych. Dyrektywa weszła w życie 24 lutego 2006 roku. Państwa członkowskie zostały zobowiązane do transponowania zawartych w niej regulacji do prawa krajowego do 24 lutego 2008 roku. Dyrektywa określa działania mające na celu zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w celu zapewnienia właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zagwarantowanie odpowiedniego poziomu mocy wytwórczych, równowagi między dostawami a zapotrzebowaniem, a także właściwego poziomu połączeń międzysystemowych pomiędzy państwami członkowskimi w celu rozwoju rynku wewnętrznego. Na mocy Dyrektywy, państwa członkowskie zostają zobowiązane do zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej poprzez podjęcie koniecznych środków, mających na celu sprzyjanie inwestycjom. Cel ten ma zostać osiągnięty poprzez określenie ról i obowiązków właściwych organów, w tym rolę operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych, wytwórców energii elektrycznej, sprzedawcy, a także odbiorców. Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej poprzez ustanowienie stabilnych warunków dla inwestycji oraz określenie zakresu zadań i odpowiedzialności odpowiednich władz, w tym urzędów regulacyjnych oraz podmiotów sektora operatorów systemów przesyłowych, operatorów systemów dystrybucyjnych, wytwórców, dostawców i odbiorców nie naruszając podstawowych zasad rynkowych. Decyzja nr 1364/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. (Decyzja 1364) Decyzja ustanawia zbiór wytycznych obejmujących cele, priorytety i ogólne kierunki działań Wspólnoty w zakresie transeuropejskich sieci elektroenergetycznych. W Załączniku I do Decyzji 1364 Transeuropejskie sieci energetyczne określono osie projektów priorytetowych. Wśród projektów priorytetowych wskazano m.in. połączenie 21
tzw. Pierścienia Bałtyckiego (obejmującego Norwegię Szwecję Finlandię Danię Niemcy Polskę państwa bałtyckie Rosję) z Danią i Niemcami. Realizacja tego projektu, a więc również inwestycji objętych Projektem Programu powinna służyć przede wszystkim zwiększaniu zdolności przesyłowych elektroenergetycznych połączeń wzajemnych. Warto zwrócić uwagę, że również w Decyzji 1364 oprócz bezpośredniego połączenia pomiędzy Polską a Litwą wskazuje się na konieczność wzmocnienia sieci elektroenergetycznej na obszarze Polski. 3.2. Powiązanie i spójność Programu z dokumentami i prawem krajowym 3.2.1. Dokumenty powołane w Projekcie Programu Projekt Programu jest ściśle powiązany i spójny z prawodawstwem krajowym oraz dokumentami strategicznymi szczebla krajowego. Projekt Programu odwołuje się do podstawowych dokumentów obejmujących tematykę sektora elektroenergetycznego, w tym: Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne Ustawa określa ogólne zasady kształtowania polityki energetycznej państwa oraz zasady działalności przedsiębiorstw energetycznych. Ustawa umożliwia tworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i energii, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom monopoli, uwzględnienia wymogów środowiska, zobowiązań wynikających z ustaw międzynarodowych oraz równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) został przygotowany na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzeń (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady, a także na podstawie ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO) na lata 2007 2013 stanowi jeden z programów operacyjnych będących podstawowym narzędziem do osiągnięcia założonych w niej celów przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Realizacja celów szczegółowych POIiŚ w zakresie energetyki realizowana jest przede wszystkim w ramach Priorytetu X: Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii, obejmującego następujące działania: Działanie 10.1. Rozwój systemów przesyłowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz budowa i przebudowa magazynów gazu ziemnego, Działanie 10.2. Budowa systemów dystrybucji gazu ziemnego na terenach niezgazyfikowanych i modernizacja istniejących sieci dystrybucji, Działanie 10.3. Rozwój przemysłu dla OZE. 22
Realizacja inwestycji wskazanych w Projekcie Programu wynika z Działania 10.1.: Rozwój systemów przesyłowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz budowa i przebudowa magazynów gazu ziemnego. Głównym celem tego działania, zgodnie ze Szczegółowym opisem priorytetów z dnia 20 stycznia 2010 r. jest zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego państwa poprzez zdywersyfikowanie źródeł dostaw nośników energii oraz poprawa jakości świadczonych usług poprzez modernizację systemów transportu i przesyłu. Realizacja działania obejmuje rozbudowę oraz tworzenie nowych zdolności przesyłowych i transportowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz jej pochodnych, budowę obiektów i urządzeń technicznych zapewniających prawidłową pracę systemów przesyłowych oraz wzrost pojemności. Dodatkowo, połączenie Polska Litwa będące przedmiotem Projektu Programu znalazło się na tzw. Liście projektów indywidualnych dla POIiŚ 2007-2013. W uzasadnieniu realizacji tego projektu pisze się o kluczowym jego znaczeniu dla Europy. Wskazuje się również na strategiczny charakter z punktu widzenia kraju i rozwoju społeczno-gospodarczego. Polityka energetyczna Kolejnym dokumentem powiązanym z Projektem Programu jest Polityka energetyczna Polski do 2030 r. przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 r. uchwałą nr 202/2009 r. (Polityka energetyczna). Polityka energetyczna wpisuje się w priorytety Strategii Rozwoju przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 29 listopada 2006 r. W szczególności cele i działania określone w Polityce energetycznej powinny przyczynić się do realizacji priorytetu dotyczącego poprawy stanu infrastruktury technicznej. Cele Polityki energetycznej są także zbieżne z celami Odnowionej Strategii Lizbońskiej i Odnowionej Strategii Zrównoważonego Rozwoju UE. Polityka energetyczna będzie zmierzać do realizacji zobowiązania, wyrażonego w powyższych strategiach UE, o przekształceniu Europy w gospodarkę o niskiej emisji dwutlenku węgla oraz pewnym, zrównoważonym i konkurencyjnym zaopatrzeniu w energię. Podstawowe kierunki polskiej polityki energetycznej, wynikające m.in. z członkowstwa w Unii Europejskiej, w dużej mierze koncentrują się na zagadnieniach związanych z funkcjonowaniem sektora elektroenergetycznego. Planowane do realizacji i przedstawione w Projekcie Programu przedsięwzięcia inwestycyjne wpisują się w główne kierunki Polityki energetycznej, zdefiniowane jako: 1) poprawa efektywności energetycznej, 2) wzrost bezpieczeństwa dostaw. Wskazane w poprzednim rozdziale cele rozwoju elektroenergetycznej sieci przesyłowej, będące punktem wyjścia do zdefiniowania potrzeb w zakresie przedsięwzięć inwestycyjnych w elektroenergetycznej sieci przesyłowej, są zbieżne z kierunkami polskiej polityki energetycznej. I tak jako cele w obszarze w zakresie poprawy efektywności energetycznej wskazano zmniejszenie wskaźnika strat sieciowych w przesyle i dystrybucji, poprzez m.in. modernizację obecnych i budowę nowych sieci, wymianę transformatorów o niskiej sprawności oraz rozwój generacji rozproszonej. Zwiększenie zdolności przesyłowych sieci elektroenergetycznych oraz zwiększenie możliwości wymiany energii elektrycznej z krajami sąsiednimi jest również w Polityce energetycznej identyfikowane jako jeden z elementów wpływających na wzrost bezpieczeństwa dostaw energii w skali ogólnokrajowej. 23
W obszarze wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej, Polityka energetyczna wskazuje zaś jako główne szczegółowe cele m.in.: 1) rozbudowę krajowego systemu przesyłowego umożliwiającą zrównoważony wzrost gospodarczy kraju, jego poszczególnych regionów oraz zapewniająca niezawodne, dostawy energii elektrycznej (w szczególności zamknięcie pierścienia 400 kv oraz pierścieni wokół głównych miast Polski), jak również odbiór energii elektrycznej z obszarów o dużym nasyceniu planowanych i nowobudowanych jednostek wytwórczych, ze szczególnym uwzględnieniem farm wiatrowych, 2) rozwój połączeń transgranicznych skoordynowany z rozbudową krajowego systemu przesyłowego i z rozbudową systemów krajów sąsiednich, 3) modernizację sieci przesyłowych i dystrybucyjnych pozwalająca obniżyć do 2030 r. czas awaryjnych przerw w dostawach do 50 % czasu trwania przerw w roku 2005. Dla realizacji powyższych celów, w Polityce energetycznej zakłada się podjęcie działań związanych m.in. z odtworzeniem i wzmocnieniem istniejących oraz budową nowych linii elektroenergetycznych, umożliwiających również wymianę transgraniczną energii z krajami sąsiednimi. Bezpośrednie wsparcie budowy nowych sieci elektroenergetycznych realizowane powinno być również na potrzeby rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE). Warto w tym miejscu zaznaczyć, że na potrzeby przyłączania do systemu elektroenergetycznego nowych OZE, w Planie rozwoju nie zidentyfikowano potrzeb w zakresie rozbudowy sieci przesyłowej na obszarze województw: mazowieckiego, podlaskiego, warmińsko mazurskiego, kujawsko pomorskiego i lubelskiego (a więc na terenie objętym Projektem Programu). 3.2.2. Inne dokumenty istotne z punktu widzenia celów Programu W Projekcie Programu nie odniesiono się szczegółowo do innych dokumentów strategicznych, które formułują cele zrównoważonego rozwoju, w tym cele, które powinny być brane pod uwagę w programowaniu rozwoju infrastruktury energetycznej. Są to: Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 2015 Strategia Rozwoju Kraju 2007 2015 (Strategia Rozwoju) została przyjęta 29 listopada 2006 r. Zgodnie z ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Ustawa zppr), Strategia Rozwoju podlega okresowej aktualizacji, co najmniej raz na cztery lata i jest podstawowym dokumentem strategicznym określającym cele i priorytety polityki rozwoju w perspektywie najbliższych lat oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Strategia Rozwoju jest nadrzędnym, wieloletnim dokumentem strategicznym rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, stanowiącym punkt odniesienia zarówno dla innych strategii i programów rządowych, jak i opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Spośród szeregu wskazanych w Strategii Rozwoju priorytetów, w ramach tzw. Priorytetu 2 poruszona została kwestia infrastruktury energetycznej. Tworzenie rozwiązań na rzecz inwestycji i modernizacji majątku wytwórczego, przesyłowego oraz dystrybucyjnego w energetyce, rozwijanie systemów przesyłowych oraz połączeń transgranicznych uważane jest jako czynnik wpływający na poprawę bezpieczeństwa energetycznego 24
kraju oraz zwiększający możliwość udziału kraju w europejskim rynku energii elektrycznej. Dywersyfikacja źródeł zaopatrzenia w energię oraz zwiększenie niezawodności infrastruktury wskazywane są w Strategii Rozwoju jako czynnik szczególnie ważny z punktu widzenia wzrostu gospodarczego i zwiększenia konkurencyjności kraju. Autorzy Strategii Rozwoju dostrzegają również problem stanu krajowej infrastruktury energetycznej przestarzałej i niedoinwestowanej, z głównym źródłem energii w postaci źródeł nieodnawialnych oraz niezadowalającego stopnia integracji krajowego systemu przesyłu energii elektrycznej z systemami w innych krajach UE. W związku z tym, jako niezwykle istotne, postrzegane jest zainicjowanie procesu tworzenia nowych zdolności przesyłowych energii elektrycznej. Przedstawiane w Projekcie Programu przedsięwzięcia inwestycyjne służyć powinny poprawie ogólnie rozumianego stanu elektroenergetycznej infrastruktury technicznej, a w konsekwencji sukcesywnemu przeciwdziałaniu wskazanych w Strategii Rozwoju problemów. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 2013 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007 2013 (NSRO) wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie zostały opracowane na podstawie wytycznych UE określających główne cele polityki spójności oraz uwzględniając uwarunkowania społeczno gospodarcze Polski. Dokument określa kierunki wsparcia ze środków finansowych dostępnych z budżetu UE w okresie 7 najbliższych lat w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności. NSRO jest instrumentem odniesienia dla przygotowania programów operacyjnych, uwzględniając jednocześnie zapisy Strategii Rozwoju oraz Krajowego Programu Reform na lata 2005 2008 (KPR), odpowiadającego na wyzwania zawarte w Strategii Lizbońskiej. NSRO zostało przygotowane zgodnie z wymogami art. 27 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999. Głównym celem strategicznym NSRO jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Planuje się, że cel strategiczny osiągany będzie poprzez realizację horyzontalnych celów szczegółowych, takich jak: poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa, poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej, budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski, podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług, wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, 25