Spis treści. Wykaz skrótów... 13. Przedmowa... 15. Wprowadzenie... 27

Wykaz skrótów..................................................... 13 Przedmowa........................................................ 15 Wprowadzenie..................................................... 27 A. Ustawa z 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw....................... 35 CZĘŚĆ PIERWSZA Nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ROZDZIAŁ I. Małżeństwo............................................. 35 Uwagi wstępne...................................................... 35 Art. 8 k.r.o....................................................... 35 ROZDZIAŁ II. Rozwód............................................... 40 Uwagi wstępne...................................................... 40 Art. 58 k.r.o......................................................... 41 1. Zasada nierozdzielania dzieci będących rodzeństwem na podstawie wyroku orzekającego rozwód ich rodziców w świetle noweli z 6 listopada 2008 r....... 48 1.1. Sytuacja dzieci będących rodzeństwem w razie rozwodu ich rodziców przed nowelizacją............................................. 48 1.2. Skutki rozdzielenia przez sąd wspólnych małoletnich dzieci rozwodzących się rodziców w świetle wyników badań aktowych....................... 53 1.3. Zasada nierozdzielania przez sąd rozwodowy małoletnich dzieci będących rodzeństwem i warunki odstąpienia od jej realizacji według znowelizowanego art. 58 1 k.r.o................................................ 57 2. Pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rozwodzącym się rodzicom........ 61 2.1. Podstawa prawna i korzystanie w praktyce sądowej z możliwości pozostawienia władzy rodzicielskiej obojgu rozwodzącym się rodzicom przed nowelizacją 61 2.2. Pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom na podstawie znowelizowanego art. 58 k.r.o.................................... 67 3. Porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie w świetle znowelizowanego art. 58 k.r.o....................................................... 78 3.1. Zgłaszane przed nowelizacją propozycje skorzystania z rozwiązania legislacyjnego w postaci planu wychowawczego przyjętego w USA (na przykładzie niektórych stanów)............................... 78 5

3.1.1. Plan wychowawczy rozwodzących się rodziców w prawie amerykańskim na przykładzie jego stosowania w stanie Waszyngton.............. 78 3.1.2. Plan wychowawczy rozwodzących się rodziców w USA na przykładzie jego stosowania w stanie Michigan............................ 84 3.1.3. Plan wychowawczy w stanie Floryda......................... 89 3.2. Porozumienie jako odpowiednik instytucji planu wychowawczego rodziców przewidziane w ustawie nowelizującej Kodeks rodzinny i opiekuńczy z 6 listopada 2008 r............................................ 89 ROZDZIAŁ III. Pokrewieństwo i powinowactwo........................... 92 Uwagi wstępne...................................................... 92 Art. 61 7 k.r.o..................................................... 93 Art. 61 8 k.r.o..................................................... 95 ROZDZIAŁ IV. Pochodzenie dziecka..................................... 97 Uwagi wstępne...................................................... 97 1. Ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa................................ 98 Art. 61 9 k.r.o...................................................... 98 Art. 61 10 k.r.o..................................................... 102 Art. 61 11 k.r.o..................................................... 107 Art. 61 12 k.r.o..................................................... 108 Art. 61 13 k.r.o..................................................... 114 Art. 61 14 k.r.o..................................................... 117 Art. 61 15 k.r.o..................................................... 119 Art. 61 16 k.r.o..................................................... 120 2. Ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa dziecka małżeńskiego................... 122 Art. 63 k.r.o...................................................... 122 Art. 67 k.r.o...................................................... 124 Art. 68 k.r.o...................................................... 125 Art. 69 k.r.o...................................................... 129 Art. 70 k.r.o...................................................... 131 3. Uznanie ojcostwa................................................. 135 Art. 72 k.r.o...................................................... 135 Art. 73 k.r.o...................................................... 145 Art. 74 k.r.o...................................................... 153 Art. 75 k.r.o...................................................... 157 Art. 76 k.r.o...................................................... 159 Art. 77 k.r.o...................................................... 165 4. Bezskuteczność uznania ojcostwa..................................... 173 Art. 78 k.r.o...................................................... 173 Art. 79 k.r.o...................................................... 180 Art. 80 k.r.o...................................................... 182 Art. 81 k.r.o...................................................... 184 Art. 82 k.r.o...................................................... 186 Art. 83 k.r.o...................................................... 189 5. Sądowe ustalenie ojcostwa.......................................... 192 Art. 86 k.r.o...................................................... 192 6

ROZDZIAŁ V. Stosunki między rodzicami i dziećmi przepisy ogólne......... 195 Uwagi wstępne...................................................... 195 1. Pomoc wzajemna między rodzicami i dziećmi........................... 195 Art. 87 k.r.o...................................................... 195 2. Nazwisko dziecka................................................. 199 Art. 88 k.r.o...................................................... 199 Art. 89 k.r.o...................................................... 204 Art. 89 1 k.r.o..................................................... 208 Art. 90 k.r.o...................................................... 209 Art. 90 1 k.r.o..................................................... 212 ROZDZIAŁ VI. Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem................. 214 Uwagi wstępne...................................................... 214 1. Władza rodzicielska w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka............. 214 Art. 93 k.r.o...................................................... 214 1.1. Orzeczenie o władzy rodzicielskiej w wyroku ustalającym ojcostwo na podstawie przepisu art. 93 2 k.r.o. przed nowelizacją.............. 218 1.2. Orzeczenie o władzy rodzicielskiej w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka według znowelizowanego art. 93 2 k.r.o.......................... 221 2. Zakres i treść władzy rodzicielskiej.................................... 224 Art. 95 k.r.o...................................................... 224 Art. 96 k.r.o...................................................... 231 3. Udzielanie pomocy rodzicom przez sąd opiekuńczy i inne organy władzy publicznej 234 Art. 100 k.r.o..................................................... 234 4. Inwentarz majątku dziecka.......................................... 237 Art. 104 k.r.o..................................................... 237 5. Zmiana wyroku w części dotyczącej władzy rodzicielskiej.................. 240 Art. 106 k.r.o..................................................... 240 6. Ograniczenie władzy rodzicielskiej rodzicom żyjącym w rozłączeniu.......... 244 Art. 107 k.r.o..................................................... 244 7. Ograniczenie władzy rodzicielskiej w trybie art. 109 k.r.o................... 248 Art. 109 k.r.o..................................................... 248 8. Pozbawienie lub zawieszenie władzy rodzicielskiej w wyroku rozwodowym.... 253 Art. 112 k.r.o..................................................... 253 9. Rodzina zastępcza................................................. 255 Art. 112 1 k.r.o.................................................... 255 10. Utrzymywanie kontaktów z dzieckiem................................. 262 Art. 113 k.r.o..................................................... 262 Art. 113 1 k.r.o.................................................... 273 Art. 113 2 k.r.o.................................................... 278 Art. 113 3 k.r.o.................................................... 284 Art. 113 4 k.r.o.................................................... 285 Art. 113 5 k.r.o.................................................... 288 Art. 113 6 k.r.o.................................................... 290 7

Rozdział VII. Przysposobienie......................................... 293 Uwagi wstępne...................................................... 293 Art. 119 k.r.o..................................................... 293 Art. 124 1 k.r.o..................................................... 295 ROZDZIAŁ VIII. Alimenty............................................. 297 Uwagi wstępne...................................................... 297 Art. 133 k.r.o..................................................... 297 Art. 135 k.r.o..................................................... 305 Art. 137 k.r.o..................................................... 310 Art. 144 1 k.r.o.................................................... 313 ROZDZIAŁ IX. Opieka................................................ 317 Uwagi wstępne...................................................... 317 Art. 148 k.r.o..................................................... 317 Art. 149 k.r.o..................................................... 321 Art. 158 k.r.o..................................................... 323 Art. 162 k.r.o..................................................... 325 Art. 163 k.r.o..................................................... 329 ROZDZIAŁ X. Kuratela............................................... 330 Uwagi wstępne...................................................... 330 Art. 179 k.r.o..................................................... 330 CZĘŚĆ DRUGA Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego ROZDZIAŁ XI. Proces przepisy ogólne................................. 333 Uwagi wstępne...................................................... 333 1. Właściwość sądu.................................................. 333 Art. 17 k.p.c..................................................... 333 Art. 32 k.p.c..................................................... 336 2. Skład sądu....................................................... 337 Art. 47 k.p.c..................................................... 337 3. Pełnomocnictwo.................................................. 339 Art. 87 k.p.c..................................................... 339 Art. 144 k.p.c.................................................... 341 4. Wysłuchanie małoletniego dziecka poza salą sądową...................... 343 Art. 216 1 k.p.c.................................................... 343 4.1. Problem wysłuchania małoletniego dziecka w postępowaniu sądowym przed nowelizacją z 6 listopada 2008 r.............................. 347 4.2. Rozważania dotyczące treści przepisów art. 216 1 i art. 576 2 k.p.c. wprowadzonych na podstawie noweli z 6 listopada 2008 r.............. 352 Art. 576 k.p.c.................................................... 357 8

ROZDZIAŁ XII. Postępowanie w sprawach małżeńskich.................... 359 Uwagi wstępne...................................................... 359 1. Ustalenie kontaktów z dzieckiem..................................... 359 Art. 445 1 k.p.c.................................................... 359 Art. 582 1 k.p.c.................................................... 362 2. Stosowanie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego do znowelizowanych przepisów prawa materialnego w przedmiocie ustalenia i zaprzeczenia pochodzenia dziecka i ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa........... 365 Art. 451 k.p.c..................................................... 365 Art. 452 k.p.c..................................................... 366 Art. 453 k.p.c..................................................... 368 Art. 453 1 k.p.c.................................................... 369 ROZDZIAŁ XIII. Postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami i dziećmi............................................. 371 Uwagi wstępne...................................................... 371 1. Legitymacja procesowa prokuratora.................................... 371 Art. 454 k.p.c..................................................... 371 Art. 454 1 k.p.c.................................................... 375 2. Umorzenie lub zawieszenie postępowania w sprawach filiacyjnych............ 377 Art. 456 k.p.c..................................................... 377 3. Zawiadomienie mężczyzny o toczącym się procesie w sprawach o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa...................................... 381 Art. 456 1 k.p.c.................................................... 381 4. Doręczenie prokuratorowi odpisu pozwu w sprawach filiacyjnych............ 384 Art. 457 k.p.c..................................................... 384 ROZDZIAŁ XIV. Postępowanie w trybie nieprocesowym w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego......................... 386 Uwagi wstępne...................................................... 386 1. Wywiad środowiskowy dotyczący małoletniego przeprowadzany przez kuratora sądowego....................................................... 386 Art. 570 1 k.p.c.................................................... 386 2. Obowiązek przeprowadzenia rozprawy w sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem................................. 388 Art. 579 k.p.c..................................................... 388 3. Rodzina zastępcza................................................. 390 Art. 579 1 k.p.c.................................................... 390 4. Uznanie ojcostwa przed sądem opiekuńczym............................. 393 Art. 581 k.p.c..................................................... 393 5. Przyznanie opiekunowi wynagrodzenia................................. 397 Art. 597 k.p.c..................................................... 397 6. Przymusowe odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką....................................................... 399 Art. 598 12a k.p.c................................................... 399 9

CZĘŚĆ TRZECIA Nowelizacja innych aktów prawnych ROZDZIAŁ XV. Nowelizacja Kodeksu cywilnego.......................... 403 Uwagi wstępne...................................................... 403 Art. 680 1 k.c..................................................... 403 ROZDZIAŁ XVI. Nowelizacja ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego....... 406 Uwagi wstępne...................................................... 406 Art. 7 p.a.s.c..................................................... 406 Art. 40 p.a.s.c.................................................... 409 Art. 42 p.a.s.c.................................................... 411 Art. 43 p.a.s.c.................................................... 413 Art. 44 p.a.s.c.................................................... 415 Art. 62 p.a.s.c.................................................... 416 ROZDZIAŁ XVII. Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych........................................... 418 Uwagi wstępne...................................................... 418 Art. 21 u.p.d.o.f................................................... 419 ROZDZIAŁ XVIII. Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej................. 420 Uwagi wstępne...................................................... 420 Art. 8 u.p.s...................................................... 420 Art. 18 u.p.s...................................................... 422 Art. 36 u.p.s...................................................... 423 Art. 53a u.p.s..................................................... 425 CZĘŚĆ CZWARTA Przepisy dostosowujące i intertemporalne Uwagi wstępne...................................................... 427 Art. 7 noweli..................................................... 427 Art. 8 noweli..................................................... 428 Art. 9 noweli..................................................... 429 CZĘŚĆ PIĄTA Przepisy zawarte w projektach noweli do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nieuwzględnione w ustawie z 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw oraz przepisy uchylone na podstawie tej noweli 1. Przepisy zawarte w projektach noweli, a nieuwzględnione w ustawie z 6 listopada 2008 r........................................................... 431 Uwagi wstępne...................................................... 431 Art. 52 k.r.o...................................................... 431 Art. 128 k.r.o..................................................... 434 Art. 755 k.p.c.................................................... 437 10

2. Przepisy uchylone................................................. 438 Uwagi wstępne...................................................... 438 Art. 26 k.r.o...................................................... 438 Art. 94 2 k.r.o................................................... 438 Art. 150 k.r.o..................................................... 439 B. Ustawa z 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw.............. 441 Uwagi wstępne...................................................... 441 CZĘŚĆ PIERWSZA Nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego Art. 96 1 k.r.o..................................................... 443 CZĘŚĆ DRUGA Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego Art. 579 1 k.p.c.................................................... 452 CZĘŚĆ TRZECIA Przepisy dotyczące Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zawarte w projektach, a nieuwzględnione w noweli Art. 28 k.r.o...................................................... 456 Art. 109 k.r.o..................................................... 457 Bibliografia........................................................ 459 ANEKSY........................................................... 465 Aneks nr 1. Kwestionariusz Planu wychowawczego obowiązującego w stanie Floryda (USA).......................................................... 465 Aneks nr 2. Ustawa z 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw.............................. 474 Aneks nr 3. Ustawa z 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw....................... 495 Skorowidz......................................................... 511 11