IUNG-PIB zgodnie z wymogami Obwieszczenia opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich Polski (2478 ) oraz w oparciu o kategorie gleb określił w tych ach aktualny stan zagrożenia suszą rolniczą dla następujących upraw: kukurydzy na ziarno i kiszonkę, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych oraz krzewów i drzew owocowych (załącznik 1). Ponadto przesyłamy: mapę wartości klimatycznego bilansu wodnego (załącznik 2), zestawienie statystyczne zagrożenia suszą dla upraw (załącznik 3), mapę obszarów aktualnie suszą dla poszczególnych upraw dla obszaru Polski (załącznik 4) za okres od 11 lipca do 10 września 2018 roku. W dwunastym okresie raportowania tj. od 11 lipca do 10 września 2018 roku, stwierdzamy wystąpienie suszy rolniczej na obszarze Polski. Średnia wartość Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW) dla kraju, na podstawie którego dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą była ujemna, wynosiła -94 mm. W obecnym sześciodekadowym okresie wartość KBW uległa zwiększeniu o 18 mm w stosunku do poprzedniego okresu. W zachodniej części kraju odnotowano kolejny już raz zwiększenie obszaru z niskimi wartościami KBW. Najniższe wartości w dalszym ciągu występowały w Poznaniu i na terenach przyległych do tego miasta, na terenie Ziemi Lubuskiej oraz na Nizinie Śląskiej od -200 do -229 mm. Duży deficyt wody od 180 do -199 mm notowany jest na terenie Nizin Szczecińskiej, Wielkopolskiej, na Wale Trzebnickim. W pozostałej zachodniej części kraju niedobory wody wynoszą od -160 do 179 mm. We wschodniej części Polski notowany jest mniejszy deficyt wody od 0 do -100 mm z wyjątkiem Wysoczyzny Siedleckiej, Pojezierza Chełmińskiego, Stargardzkiego oraz Żuław gdzie deficyt ten wynosi od -120 do -139 mm. 1
upraw: Aktualnie susza rolnicza w Polsce występuje wśród następujących monitorowanych 1. Krzewów owocowych, 2. Ziemniaka, 3. Chmielu, 4. Warzyw gruntowych, 5. Buraka cukrowego, 6. Tytoniu, 7. Kukurydzy na kiszonkę, 8. Kukurydzy na ziarno, 9. Drzew owocowych. Liczbę wszystkich suszą w Polsce oraz udział z suszą w kraju (w %) prezentuje tabela 1. Tabela 1. oraz udział suszą w kraju (w %) Uprawa suszą suszą w Polsce [w %] 1. Krzewy owocowe 631 25,46 2. Ziemniak 566 22,84 3. Chmiel 356 14,37 4. Warzywa gruntowe 265 10,69 5. Burak cukrowy 254 10,26 6. Tytoń 160 6,46 7. Kukurydza na kiszonkę 59 2,38 8. Kukurydza na ziarno 34 1,37 9. Drzewa owocowe 18 0,73 2
Potencjalną ę zagrożenia suszą rolniczą w Polsce przedstawia tabela 2. Tabela 2. Powierzchnia zagrożenia suszą rolniczą według upraw Uprawa suszą [w %] 1. Krzewy owocowe 15,21 2. Ziemniak 13,03 3. Chmiel 4,60 4. Burak cukrowy 3,32 5. Warzywa gruntowe 2,94 6. Tytoń 1,67 7. Kukurydza na kiszonkę 0,33 8. Kukurydza na ziarno 0,17 9. Drzewa owocowe 0,12 W stosunku do poprzedniego okresu raportowania nastąpiły zmiany dotyczące liczby objętych suszą rolniczą, są one przedstawione w tabeli 3. Tabela 3. Zmiany w liczbie z suszą rolniczą w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego (w punktach procentowych) Uprawa Punkty procentowe 1. Burak cukrowy + 9,01 2. Chmiel + 7,91 3. Warzywa gruntowe + 6,94 4. Ziemniak + 4,52 5. Tytoń + 3,84 6. Kukurydza na kiszonkę + 2,02 7. Krzewy owocowe + 1,77 8. Kukurydza na ziarno + 1,33 9. Drzewa owocowe + 0,73 3
W stosunku do poprzedniego okresu raportowania nastąpiły też zmiany dotyczące gruntów ornych objętych suszą, tabela 4. Tabela 4. Zmiany w gruntów ornych objętych suszą w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego (w punktach procentowych) Uprawa Punkty procentowe 1. Ziemniak + 6,72 2. Krzewy owocowe + 5,68 3. Chmiel + 4,56 4. Burak cukrowy + 3,32 5. Warzywa gruntowe + 2,49 6. Tytoń + 1,40 7. Kukurydza na kiszonkę + 0,31 8. Kukurydza na ziarno + 0,17 9. Drzewa owocowe + 0,12 W dwunastym okresie raportowania od 11 lipca do 10 września 2018 r. największe zagrożenie suszą rolniczą występowało wśród upraw krzewów owocowych. W tym okresie sześciodekadowym odnotowano kolejny już raz suszę rolniczą w tych uprawach. Notowano ją w ośmiu województwach w 631 ach tj. w 25,46% Polski, na 15,21% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby z suszą o 1,77 punktów procentowych oraz o 5,69 punktów procentowych dotyczących. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w tych uprawach przedstawia tabela 5. 4
Tabela 5. Susza w uprawach krzewów owocowych 1. lubuskie 82 82 100,00 92,98 2. dolnośląskie 169 164 97,04 37,15 3. opolskie 71 65 91,55 17,22 4. wielkopolskie 226 196 86,73 62,01 5. zachodniopomorskie 114 83 72,81 41,78 6. łódzkie 177 29 16,38 6,88 7. śląskie 167 7 4,19 0,17 8. kujawsko-pomorskie 144 5 3,47 0,40 Zagrożenie suszą rolniczą występowało również wśród upraw ziemniaka. Na terenie Polski suszę w tych uprawach notowano w ośmiu województwach w 566 ach tj. w 22,84% kraju obejmując 13,03% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby z suszą o 10,62 punktów procentowych oraz o 6,72 punktów procentowych dotyczących. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach ziemniaka w poszczególnych województwach przedstawia tabela 6. Tabela 6. Susza w uprawach ziemniaka 1. lubuskie 82 82 100,00 90,25 2. dolnośląskie 169 156 92,31 31,83 3. wielkopolskie 226 183 80,97 55,03 4. zachodniopomorskie 114 74 64,91 31,18 5. opolskie 71 46 64,79 11,45 6. łódzkie 177 22 12,43 4,80 7. kujawsko-pomorskie 144 2 1,39 0,02 8. śląskie 167 1 0,60 0,01 5
W tym okresie raportowania zagrożenie suszą występowało również w uprawach chmielu. W tych uprawach suszę notowano w sześciu województwach, w 356 ach tj. w 14,37% kraju na 4,60% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby z suszą o 9,91 punktów procentowych oraz o 4,56 punktów procentowych dotyczących. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach chmielu przedstawia tabela 7. Tabela 7. Susza w uprawach chmielu 1. lubuskie 82 82 100,00 66,71 2. dolnośląskie 169 109 64,50 11,19 3. wielkopolskie 226 115 50,88 15,61 4. zachodniopomorskie 114 40 35,09 5,20 5. opolskie 71 7 9,86 0,44 6. łódzkie 177 3 1,69 0,32 6
W tym okresie raportowania odnotowano zagrożenie suszą w uprawach warzyw gruntowych. W tych uprawach notowano ją w pięciu województwach, w 265 ach tj. w 10,69% kraju na 2,94% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby z suszą o 6,94 punktów procentowych oraz o 2,49 punktów procentowych dotyczących. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach warzyw gruntowych przedstawia tabela 8. Tabela 8. Susza w uprawach warzyw gruntowych 1. lubuskie 82 82 100,00 57,12 2. dolnośląskie 169 82 48,52 7,44 3. wielkopolskie 226 73 32,30 6,15 4. zachodniopomorskie 114 27 23,68 3,38 5. opolskie 71 1 1,41 0,00 7
Suszę rolniczą notowano również w uprawach buraka cukrowego. Notowano jej wystąpienie w pięciu województwach, w 254 ach tj. w 10,26% kraju na 3,32% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby z suszą o 9,01 punktów procentowych oraz o 3,32 punktów procentowych dotyczących. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach buraka cukrowego przedstawia tabela 9. Tabela 9. Susza w uprawach buraka cukrowego 1. lubuskie 82 82 100,00 36,65 2. dolnośląskie 169 79 46,75 8,98 3. wielkopolskie 226 64 28,32 12,65 4. zachodniopomorskie 114 27 23,68 6,10 5. opolskie 71 2 2,82 0,02 8
Zagrożenie suszą występowało również w uprawach tytoniu. W tych uprawach notowano ją w czterech województwach, w 160 ach tj. w 6,46% kraju na 1,67% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby z suszą o 3,84 punktów procentowych oraz o 1,40 punktów procentowych dotyczących. Szczegółowe dane dotyczące suszy w poszczególnych województwach w uprawach tytoniu przedstawia tabela 10. Tabela 10. Susza w uprawach tytoniu 1. lubuskie 82 79 96,34 43,11 2. wielkopolskie 226 37 16,37 2,45 3. dolnośląskie 169 33 19,53 1,93 4. zachodniopomorskie 114 11 9,65 1,18 9
Suszę rolniczą notowano również w uprawach kukurydzy na kiszonkę. Na terenie Polski notowano ją w tych uprawach w trzech województwach w 59 ach tj. 2,38% kraju na 0,33% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby z suszą o 2,02 punktów procentowych oraz o 0,31 punktów procentowych dotyczących. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w poszczególnych województwach przedstawia tabela 11. Tabela 11. Susza w uprawach kukurydzy na kiszonkę 1. lubuskie 82 53 64,63 10,82 2. zachodniopomorskie 114 4 3,51 0,41 3. dolnośląskie 169 2 1,18 0,00 10
Suszę rolniczą notowano również w uprawach kukurydzy na ziarno. Na terenie Polski notowano ją w tych uprawach w dwóch województwach w 34 ach tj.1,37% kraju na 0,17% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby z suszą o 1,33 punktów procentowych oraz o 0,17 punktów procentowych dotyczących. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach kukurydzy na kiszonkę w poszczególnych województwach przedstawia tabela 12 Tabela 12. Susza w uprawach kukurydzy na ziarno 1. lubuskie 82 32 39,02 5,75 2. zachodniopomorskie 114 2 1,75 0,08 11
Suszę rolniczą notowano także w uprawach drzew owocowych. Na terenie Polski notowano ją w tych uprawach w dwóch województwach w 18 ach tj. w 0,73% kraju na 0,12% gruntów ornych. W tym okresie w stosunku do poprzedniego okresu sześciodekadowego nastąpił wzrost liczby z suszą o 0,73 punktów procentowych oraz o 0,12 punktów procentowych dotyczących. Szczegółowe dane dotyczące suszy w uprawach drzew owocowych w poszczególnych województwach przedstawia tabela 12 Tabela 12. Susza w uprawach drzew owocowych 1. lubuskie 82 17 20,73 4,41 2. zachodniopomorskie 114 1 0,88 0,00 Tegoroczny lipiec był bardzo ciepły. Na przeważającym obszarze Polski notowano temperaturę powietrza od 18 do 20 o C, wyższą od normy wieloletniej o ponad 2 o C. Najchłodniej było na północnym i południowym terytorium kraju od 16 do 18 o C ale i na tym terenie była ona wyższa od normy od 1 do 2 o C. Sierpień w tym roku również był wyjątkowo ciepły. Zdecydowanie najcieplej było na terenie Ziemi Lubuskiej, gdzie notowano średnią temperaturę powietrza wynoszącą ponad 22,5 o C i na tym terenie była ona wyższa aż o ponad 4 o C od normy wieloletniej. Im dalej od tego obszaru w kierunku wschodnim, temperatura była tylko nieco niższa, osiągając 18 o C na krańcach tej części Polski. Na przeważającym obszarze kraju notowano temperaturę wyższą od normy aż od 2 do 3 o C. Pierwszej dekada września była bardzo ciepła, zdecydowanie najcieplej było na terenie południowo-zachodniej części Polski od 18 do 20 o C. Im dalej od tego obszaru w kierunku północno-wschodnim tym temperatura była już nieco niższa, osiągając 16 o C na krańcach tej części Polski. Na przeważającym obszarze kraju notowano od 16 do 18 o C. 12
W lipcu notowano bardzo wysokie opady wynoszące nawet miejscami ponad 200 mm. Szczególnie duże notowano we wschodniej części kraju od 100 do 200 mm i na tych terenach stanowiły od 100 do ponad 200% normy. Jedynie w południowo-zachodniej części kraju opady były mniejsze wynoszące mniej niż 50 mm, stanowiące 70-80% normy wieloletniej. W sierpniu zachodnie obszary kraju charakteryzowały się bardzo małymi opadami, wynoszącymi mniej niż 20 mm a w okolicach Poznania mniejszymi nawet od 10 mm. Na tym obszarze notowano opady niższe od normy o 70%. Natomiast w pasie obejmującym Wyżynę Małopolską, Nizinę Mazowiecką oraz Pojezierze Mazurskie opady były stosunkowo wysokie wynoszące od 50 do ponad 120 mm, stanowiące od 100 do 130% normy wieloletniej. Na przeważającym obszarze Polski notowano niskie opady od 20 do 50 mm, stanowiące od 30 do 100% normy. W pierwszej dekadzie września największe terytorium z bardzo niskim opadami poniżej 10 mm a miejscami nawet mniejszymi od 5 mm notowano na terenie Ziemi Lubuskiej oraz na Nizinie Wielkopolskiej. W mniejszym stopniu tak niskie opady notowano na wschodzie Polski. Natomiast największe opady od 20 do ponad 50 mm zanotowano na terenie Wyżyny Małopolskiej, w Beskidzie Śląskim oraz w północnowschodniej Polsce. Na przeważającym obszarze Polski notowano niskie opady od 10 do 20 mm. Występujące warunki pogodowe w kolejnym już monitorowanym okresie powodowały w zachodniej części Polski dalsze zwiększenie deficytu wody dla roślin, czego wynikiem jest występowanie suszy wśród dziewięciu upraw. ogarniętych suszą uległa zwiększeniu z 587 do 631 a a o 6,72 punktów procentowych. Wykazany występujący deficyt wody powoduje obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskanych przy średnich warunkach pogodowych. W tym okresie nadal szczególnie niesprzyjające warunki pogodowe powodujące dotkliwą suszę notowano zwłaszcza w województwie lubuskim, zachodniopomorskim, dolnośląskim, wielkopolskim oraz opolskim. Dyrektor Prof. dr hab. Wiesław Aleksander Oleszek Opracowali: Dr hab. Andrzej Doroszewski, prof. nadaw. Dr hab. Rafał Pudełko Dr Katarzyna Żyłowska Mgr Piotr Koza Mgr Elżbieta Wróblewska 13