EB71.3 WYBORY EUROPEJSKIE W 2009 R. Sondaż powyborczy Pierwsze wyniki: Sposób głosowania w podziale na grupy wiekowe

Dyrekcja Generalna ds. Informacji Dyrekcja C Kontakty z obywatelami DZIAŁ BADANIA OPINII PUBLICZNEJ 16/12/2009 EB71.3 WYBORY EUROPEJSKIE W 2009 R. Sondaż powyborczy Pierwsze wyniki: Sposób głosowania w podziale na grupy wiekowe Populacja: UE 18+ (w Austrii 16+) Zasięg: UE 27 (26 830 obywateli europejskich) 1 Respondenci mający prawo do głosowania: 26 096 Okres badań w terenie: 12 czerwca 6 lipca 2009 r. Na stronie internetowej PE znajdują się cztery powiązane dokumenty dotyczące sondażu powyborczego, przygotowane przez Parlament Europejski 2. W niniejszej, piątej analizie skupiono się na rozkładzie głosów w zależności od grupy wiekowej, a w szczególności na sposobie głosowania osób należących do przedziału wiekowego 18 24 lata (+16 w Austrii) w porównaniu ze średnią dla UE27 i średnią dla danego kraju. Analizę tę sporządzono z wykorzystaniem danych socjodemograficznych pochodzących z powyborczego badania Eurobarometru/Parlament Europejski. Poprzednie badanie głosowania w podziale na płeć 3 wykazało, że nie istnieją znaczne różnice pomiędzy elektoratem męskim a żeńskim: średnio kobiety oddawały głos nieco rzadziej niż mężczyźni (42% w porównaniu z 44%), ale w 8 państwach członkowskich głosowało więcej kobiet niż mężczyzn. Z drugiej strony, kobiety zachowują większy dystans do UE niż mężczyźni: postrzegają one UE jako twór zbyt oderwany od ich codziennego życia. Kobiety czują się boleśnie dotknięte przez kryzys finansowy, gospodarczy i społeczny. Generalnie wykazują mniejsze niż mężczyźni zainteresowanie polityką. Jeśli już interesują się polityką, to bardziej na szczeblu lokalnym i regionalnym niż na szczeblu krajowym. 1 Aby zapewnić reprezentatywność wyników tego sondażu powyborczego, dane ważono przy zastosowaniu kryteriów socjodemograficznych dla każdego państwa członkowskiego, a następnie w skali międzynarodowej na szczeblu UE. 2 http://www.europarl.europa.eu/parliament/public/staticdisplay.do?language=pl&id=40 3 http://www.europarl.europa.eu/pdf/eurobarometre/10_11/eb71.3post-electoral_gender_pl.pdf 1/45

Jak głosowali młodzi (mężczyźni i kobiety) w wieku 18 24 lat? Podczas gdy średnia frekwencja w UE jest na poziomie 43%, frekwencja w grupie osób w wieku 18 24 lat wynosi jedynie 29% (-14 punktów procentowych), dla porównania frekwencja w grupie osób w wieku 55+ to 50%. W 2004 r. frekwencja w tych dwóch grupach wiekowych wyniosła odpowiednio 33% i 59%. W średniej europejskiej frekwencji w najmłodszej grupie wiekowej (29%) zawierają się istotne wahania w poszczególnych krajach; wahania te wynoszą od +2 do -28 punktów w porównaniu ze średnią frekwencją krajową. Ta sama uwaga odnosi się także do frekwencji w grupie osób w wieku 18-24 lat. Poza Belgią i Luksemburgiem, gdzie udział w wyborach jest obowiązkowy, krajowe poziomy frekwencji w tej grupie wynoszą od 77% do 12%. Nie ma nic dziwnego w tym, że młodzi ludzie, którzy głosowali dopiero pierwszy lub drugi raz, znacznie rzadziej udawali się do urn niż osoby starsze. Tendencja ta uwidoczniona jest w wyborach krajowych, w których średnia frekwencja dla UE jest na poziomie 72%, natomiast w grupie osób w wieku 18-24 lata wynosi 38% (-34 punkty procentowe). Jaki jest stopień sympatii politycznych? Nie dziwi to, że osoby w grupie wiekowej 18 24 lata mniej sympatyzują z jakąkolwiek partią polityczną. Podczas gdy ogólnie 43% Europejczyków deklaruje sympatię do wybranej partii politycznej, w przedziale wiekowym 18-24 lata takich osób jest jedynie 30% (-13). Osoby w przedziale wiekowym 55+ mają bardziej sprecyzowaną tożsamość polityczną (52%). Również w tej kategorii istnieją duże wahania międzypokoleniowe, zwłaszcza w ramach poszczególnych państw członkowskich: różnice dotyczące deklarowanej sympatii politycznej do określonej partii pomiędzy wynikiem w grupie osób młodych a średnią krajową wynoszą od -1 do -31 punktów procentowych. W którym momencie młodzi ludzie podjęli decyzję o udziale w głosowaniu? Jak wskazano powyżej, młodzi ludzie w mniejszym stopniu sympatyzują z daną partią polityczną niż starsze grupy wiekowe. Możemy zatem zadać sobie pytanie, czy, oprócz innych powodów, nie wywiera to wpływu na ich chęć udziału w głosowaniu oraz na moment, w którym podejmują decyzję o sposobie głosowania. Jedynie 30% osób w przedziale wiekowym 18 24 lata zadeklarowało, że zawsze głosuje w ten sam sposób, w porównaniu ze średnią wynoszącą 50% (-20). 2/45

Natomiast większy odsetek tych osób podejmuje decyzję o głosowaniu w późniejszym momencie w trakcie kampanii: 17% na kilka tygodni przed wyborami (+4), w porównaniu z 13% w skali UE27; lub na kilka dni przed wyborami: 17% (+8) w porównaniu z 9%. Zatem można stwierdzić, że osoby te są populacją głosujących bardziej wrażliwą na argumenty przytaczane przez kandydatów w czasie kampanii wyborczej. Na pytanie, dlaczego udali się na głosowanie, 7% osób młodych (+2) w porównaniu ze średnią UE wynoszącą 5% podało, że przekonały je informacje otrzymane w czasie kampanii. Dodatkowo zadajemy sobie pytanie, czy słaba mobilizacja grupy osób w wieku 18 24 lat w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz brak pewności co do sposobu głosowania nie wiążą się z brakiem wiedzy młodych ludzi o Unii Europejskiej w porównaniu z osobami starszymi. Być może należy się zastanowić nad tą kwestią, a zwłaszcza nad miejscem Unii Europejskiej w programach nauczania w szkolnictwie średnim w 27 państwach członkowskich. Można założyć, że im bardziej młodzi ludzie są zaznajomieni z Unią Europejską w szkole średniej, tym lepiej zrozumieją Unię, a zatem będą dysponowali niezbędną wiedzą, aby ustalić swoją tożsamość polityczną i dokonać wyboru w głosowaniu. Jakie są powody głosowania? Podobnie jak starsze grupy wiekowe, młodzi ludzie najczęściej podawali, że udali się do urn, aby spełnić swój obywatelski obowiązek: 46% (-1) w porównaniu ze średnią UE wynoszącą 47% 4. Pokolenia są w określony sposób podzielone, jeśli chodzi o europejskie powody głosowania. Zatem 22% (+3) młodych ludzi uważa, że ich głos może zmienić coś w Europie, 18% (+6), 18% (+5) głosuje, ponieważ czuje się obywatelami europejskimi a 8% (+2) jest zdania, że UE odgrywa ważną rolę w ich codziennym życiu. Wreszcie 16% (=) osób z grupy wiekowej 18 24 lata głosowało, ponieważ są zwolennikami Europy. Jednakże 3% (-2) głosowało, ponieważ interesują się sprawami europejskimi. Jakie kwestie wpłynęły na udział w głosowaniu? Z 15 kwestii, które mogły skłonić wyborców do oddania głosu i które zostały przedstawione respondentom, osoby młode w grupie wiekowej 18 24 lata, które głosowały (29%), wybrały takie same główne powody, co osoby starsze. W odniesieniu do dwóch najważniejszych kwestii widzimy, że osoby w grupie 18-24 lata są bardziej zaniepokojone kryzysem finansowym, gospodarczym i społecznym niż starsze grupy wiekowe. 4 Możliwe maksymalnie 3 odpowiedzi, podano sumę odpowiedzi. 3/45

a) wzrost gospodarczy jest przedmiotem ich największej troski, opcję tę wybrało 46% (+5) osób młodych w porównaniu ze średnią UE27 wynoszącą 41%. Podobnie jak w przypadku pozostałych kwestii, różnice krajowe są stosunkowo istotne. Różnorodność odpowiedzi nie powinna nas zaskakiwać, jeśli przeanalizujemy zmiany statystyk dotyczących PKB. Według Eurostatu PKB na mieszkańca wyrażony w standardzie siły nabywczej w państwach członkowskich wynosił w 2008 r. od 41% do 276% średniej UE27. b) wśród młodych ludzi w grupie wiekowej 18 24 lata obawa przed bezrobociem zajmuje drugie miejsce, otrzymując 41% (+4) głosów wobec 37%. Nie ma w tym nic zaskakującego, biorąc pod uwagę, że według Eurostatu w październiku 2009 r. bezrobocie wynosiło 9,3% populacji czynnej zawodowo, natomiast wśród osób młodych poniżej 25 roku życia odsetek ten wynosił 20,7%. c) osoby młode są mniej zaniepokojone niż osoby starsze o przyszłość ich systemów emerytalnych. Powód ten podało jedynie 11% osób młodych w porównaniu ze średnią wynoszącą 22% (-11). Jakie są powody niegłosowania? W porównaniu ze średnią UE27 młodzi ludzie w wieku 18 24 lat, którzy nie poszli do głosowania (71%), częściej deklarowali, że nie interesują się polityką: 20% (+3) wobec 17%. Jednakże deklarują oni ogólnie mniejszy stopień niezadowolenia z polityki: 19% (-9) wobec 28%. Jako trzeci główny powód niegłosowania osoby młode podawały, że były za bardzo zajęte, nie miały czasu bądź musiały pracować. 16% (+6) osób w grupie wiekowej 18 24 lata wybrało ten powód, co stanowi większy odsetek niż unijna średnia w wysokości 10%. Wreszcie, jako powód niegłosowania, ludzie młodzi stosunkowo częściej podawali, że mieli problemy z kartą do głosowania lub z rejestrem wyborców: 5% (+2) wobec 3%. Wobec powyższych dwóch powodów niegłosowania można zadać sobie pytanie, czy określone środki ułatwiające głosowanie nie pomogłyby zwiększyć frekwencji w przyszłych wyborach europejskich wśród ludzi młodych należących do przedziału wiekowego 18 24 lata. Jednocześnie stosunkowo mniej osób młodych w wieku 18 24 lat stwierdziło, że nie są zadowolone z Parlamentu Europejskiego jako instytucji: 5% (-3) wobec średniej UE27 wynoszącej 8%. Czy młodzi ludzie mają większe zaufanie do UE? Traktując próbę badaną jako całość, możemy zauważyć na podstawie udzielonych odpowiedzi, że ogólnie młodzi ludzie mają większe zaufanie do UE niż pozostałe grupy wiekowe. 4/45

I tak, 54% osób młodych w wieku 18 24 lat w porównaniu ze średnią UE wynoszącą 50% (+4) ma zaufanie do instytucji UE; 74% jest zdania, że członkostwo ich kraju w UE jest czymś dobrym (+5), a 68% czuje się obywatelami europejskimi (+4). Jeśli chodzi o przywiązanie młodych ludzi do ich kraju i do Europy, to 86% (-5) osób młodych czuje się związanych z własnym krajem, a 66% (+2) czuje się związanych z Europą. Osoby młode w grupie wiekowej 18 24 lat w porównaniu z osobami w starszym wieku ogólnie mniej interesują się polityką; ich odsetek wynosi: 30% (-9). 5/45

UWAGA: Należy pamiętać, że wyniki sondażu to wyniki szacunkowe, których dokładność zależy w zasadzie od wielkości próby oraz od zaobserwowanych wartości procentowych. Przy próbach o liczebności około 1000 respondentów rzeczywiste wartości procentowe, tj. odpowiadające sytuacji, w której na ankietę odpowiedziałaby cała populacja, wahają się w następujących granicach przedziału ufności: Zaobserwowane wartości procentowe Granice przedziału ufności 10% lub 20% lub 30% lub 40% lub 50% 90% 80% 70% 60% ± 1,9 punktu ± 2,5 punktu ± 2,7 punktu ± 3,0 punkty ± 3,1 punktu EUROSTAT Populacja państw członkowskich w podziale na grupy wiekowe na dzień 1 stycznia 2008 r. UE27 % ŁĄCZNIE 497 444 638 100% 18 24 44 280 042 8,90% 25 39 106 239 424 21,36% 40 54 107 749 511 21,66% 55+ 134 033 899 26,94% UWAGA: Należy zauważyć, że powyższe dane nie odpowiadają liczbie potencjalnych wyborców, lecz populacji, która osiągnęła wiek wyborczy. Dane dotyczące wyborców faktycznie zależą od krajowych procedur wyborczych, które różnią się w zależności od kraju. 6/45

SPIS TREŚCI I. FREKWENCJA A SYMPATIA POLITYCZNA... 8 A. Frekwencja w wyborach europejskich w 2009 r....8 B. Frekwencja w wyborach krajowych...10 C. Porównanie frekwencji w wyborach europejskich w 2009 r. i w ostatnich wyborach krajowych: najmłodsza grupa wiekowa...12 D. Sympatia polityczna...14 II. DOŚWIADCZENIA Z EUROPEJSKĄ KAMPANIĄ WYBORCZĄ... 16 III. WYBORCY CHARAKTERYSTYKA I POWODY DECYZJI... 18 A. Moment podjęcia decyzji, na kogo głosować...18 B. Powody głosowania...19 C. Kwestie wpływające na udział w głosowaniu...24 IV. OSOBY NIEUCZESTNICZĄCE W WYBORACH CHARAKTERYSTYKA I POWODY DECYZJI... 28 A. Moment podjęcia decyzji o niegłosowaniu...28 B. Powody niegłosowania...29 V. OPINIA O PARLAMENCIE EUROPEJSKIM I UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ NASTAWIENIE DO PE I UE... 35 A. Parlament Europejski...35 B. Unia Europejska...37 a. Zainteresowanie polityką...38 b. Przywiązanie do Europy lub własnego kraju, poczucie, że jest się obywatelem UE...39 c. Przekonanie, że Parlament Europejski bierze pod uwagę problemy obywateli Europy...44 VI. ZNACZENIE WIEDZY O WYNIKACH WYBORÓW... 45 7/45

I. FREKWENCJA A SYMPATIA POLITYCZNA A. Frekwencja w wyborach europejskich w 2009 r. Q1. Frekwencja w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 r. Średnia w UE i grupy wiekowe. UE27 18 24 Różn. 25 39 40 54 55+ FREKWENCJA 43% 29% -14 36% 44% 50% ABSENCJA 57% 71% +14 64% 56% 50% Wykres 1: Frekwencja w wyborach europejskich w 2009 r. Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. 100% 90% 92% 88% 80% 77% 70% 60% 59% 53% 50% 40% 41% 39% 39% 39% 36% 30% 20% 31% 31% 29% 28% 27% 27% 27% 25% 25% 23% 21% 21% 20% 15% 14% 13% 12% 12% 10% 0% LU* BE* MT IT CY EL PT LV DK AT SE IE EU27 HU DE EE ES BG FR CZ RO FI UK SI NL SK LT PL Frekwencja w wyborach europejskich w 2009 r. wzrastała wraz z wiekiem i wynosiła od 29% w najmłodszej grupie (18 24 lata) do 50% w grupie respondentów w wieku 55 lat i starszych. Różnica pomiędzy frekwencją łączną a frekwencją w najmłodszej grupie wiekowej w całej UE wynosi -14 punktów procentowych. 8/45

Q1. Frekwencja w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 r.: podział według państw członkowskich i wieku. ŁĄCZNIE 18 24 Różn. 25 39 40 54 55+ PT 37% 39% +2 34% 35% 39% LU# 91% 92% +1 89% 92% 90% MT 79% 77% -2 82% 75% 80% BE# 90% 88% -2 92% 92% 90% CZ 28% 23% -5 29% 28% 29% IT 65% 59% -6 66% 65% 66% CY 59% 53% -6 41% 60% 71% SK 20% 13% -7 17% 20% 23% RO 28% 21% -7 18% 28% 35% HU 36% 28% -8 38% 37% 38% LT 21% 12% -9 15% 19% 29% AT 46% 36% -10 44% 47% 51% EL 53% 41% -12 43% 51% 62% PL 25% 12% -13 20% 26% 30% SI 28% 15% -13 16% 22% 41% UE27 43% 29% -14 36% 44% 50% BG 39% 25% -14 31% 39% 46% SE 46% 31% -15 41% 40% 53% LV 54% 39% -15 48% 54% 62% UK 35% 20% -15 17% 38% 52% FR 41% 25% -16 29% 40% 49% DE 43% 27% -16 46% 40% 49% EE 44% 27% -17 39% 44% 51% ES 45% 27% -18 34% 52% 49% FI 40% 21% -19 32% 36% 50% DK 60% 39% -21 50% 62% 66% NL 37% 14% -23 23% 40% 46% IE 59% 31% -28 56% 63% 68% # Państwa członkowskie, gdzie głosowanie jest obowiązkowe. Jeśli analizuje się jedynie najmłodszą grupę wiekową w poszczególnych państwach członkowskich, różnice są niezwykle zmienne. W Portugalii i Luksemburgu udział najmłodszych wyborców w głosowaniu nawet przekroczył średnią dla ich krajów (+2 punkty w Portugalii i +1 w Luksemburgu). W większości państw frekwencja wśród najmłodszych respondentów układa się poniżej wartości średniej. Największe różnice obserwowane są w Irlandii (-28 punktów procentowych), Holandii (-23) i Danii (gdzie frekwencja wśród najmłodszej grupy jest o 21 punktów niższa niż średnia dla kraju). 9/45

B. Frekwencja w wyborach krajowych Q9. Frekwencja w ostatnich wyborach krajowych. Podział według państw członkowskich i wieku. UE27 18 24 Różn. 25 39 40 54 55+ FREKWENCJA 72% 38% -34 64% 77% 82% ABSENCJA* 28% 62% +34 36% 23% 18% UWAGA: Pytanie zadano wszystkim respondentom. * W tym respondenci, którzy odpowiedzieli nie wiem : 2,8% w UE (2,8% w grupie 18 24, 3,6% w grupie 25-39, 3% w grupie 40 54 oraz 2,4% w grupie 55+). Frekwencja w ostatnich wyborach krajowych również wzrastała wraz z wiekiem. W każdej badanej grupie wiekowej frekwencja ta jest wyższa niż frekwencja w wyborach europejskich w 2009 r. Różnica pomiędzy frekwencją w najmłodszej grupie a łączną średnią frekwencją wynosi 34 punkty procentowe i jest to wartość większa niż taka sama różnica we frekwencji w wyborach europejskich w 2009 r. (ale respondenci ci częściej brali udział w wyborach krajowych niż europejskich). Wykres 2: Frekwencja w ostatnich wyborach krajowych. Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. 80% 70% 73% 69% 67% 65% 64% 60% 50% 40% 30% 56% 56% 53% 53% 51% 51% 47% 47% 43% 42% 39% 39% 38% 37% 35% 33% 31% 29% 28% 27% 26% 26% 23% 20% 10% 0% BE LU CY DK EL LT MT RO AT SK IT ES PT NL FI FR SI EU27 CZ LV IE HU BG EE PL SE UK DE 10/45

Q9. Frekwencja w ostatnich wyborach krajowych: Podział według państw członkowskich i wieku. ŁĄCZNIE 18 24 Różn. 25 39 40 54 55+ RO 63% 53% -10 59% 61% 69% LU# 81% 69% -11 76% 79% 87% LT 68% 56% -12 63% 66% 76% SK 68% 51% -17 70% 68% 74% BE# 91% 73% -18 91% 94% 94% AT 72% 53% -19 66% 72% 84% CZ 56% 37% -19 55% 56% 65% CY 89% 67% -22 88% 91% 96% EL 87% 64% -23 87% 93% 90% DK 89% 65% -24 88% 91% 94% PT 71% 47% -24 64% 73% 80% PL 55% 27% -29 51% 59% 64% IT 81% 51% -30 79% 88% 83% ES 78% 47% -31 69% 82% 88% SI 70% 39% -31 62% 66% 84% UE27 72% 38% -34 64% 77% 82% MT 91% 56% -35 96% 95% 97% EE 63% 28% -35 63% 68% 72% UK 61% 26% -35 44% 69% 81% LV 72% 35% -36 70% 73% 86% NL 80% 43% -37 82% 87% 83% FR 76% 39% -38 67% 80% 87% FI 80% 42% -38 76% 80% 90% HU 70% 31% -39 68% 74% 80% BG 70% 29% -41 60% 75% 81% IE 76% 33% -43 68% 82% 93% DE 72% 23% -49 67% 77% 84% SE 84% 26% -58 87% 91% 93% # Państwa członkowskie, gdzie głosowanie jest obowiązkowe. Wartości zostały zaokrąglone do najbliższej liczby całkowitej; z tego powodu różnica może się wahać o +/- 1 punkt procentowy. Analiza najmłodszej grupy respondentów w poszczególnych państwach członkowskich wykazuje duże rozbieżności; jednakże w żadnym państwie odsetek najmłodszych głosujących nie był większy od odsetka głosujących w pozostałych grupach wiekowych. Podczas gdy frekwencja w najmłodszej grupie w Szwecji była o 58 punktów procentowych niższa niż ogólna frekwencja w ostatnich szwedzkich wyborach krajowych, w Rumunii różnica ta wynosi jedynie 10 punktów. 11/45

C. Porównanie frekwencji w wyborach europejskich w 2009 r. i w ostatnich wyborach krajowych: najmłodsza grupa wiekowa Q1 i Q9. Porównanie frekwencji w wyborach europejskich w 2009 r. i w ostatnich wyborach krajowych. Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. Wyb. eur. 2009 r. Wybory krajowe Różn. LU# 92% 69% +23 MT 77% 56% +21 BE# 88% 73% +15 IT 59% 51% +8 SE 31% 26% +5 LV 39% 35% +4 DE 27% 23% +4 EE 27% 28% -1 IE 31% 33% -2 HU 28% 31% -3 BG 25% 29% -4 UK 20% 26% -6 PT 39% 47% -8 UE27 29% 38% -9 CY 53% 67% -14 FR 25% 39% -14 CZ 23% 37% -14 PL 12% 27% -15 AT 36% 53% -17 ES 27% 47% -20 FI 21% 42% -21 EL 41% 64% -23 SI 15% 39% -24 DK 39% 65% -26 NL 14% 43% -29 RO 21% 53% -32 SK 13% 51% -38 LT 12% 56% -44 # Państwa członkowskie, gdzie głosowanie jest obowiązkowe. Chociaż, jak wspomniano powyżej, w UE rozpatrywanej jako całość frekwencja w najmłodszej grupie respondentów była wyższa w ostatnich wyborach krajowych niż w wyborach europejskich w 2009 r., zależność ta nie dotyczy jednak wszystkich państw członkowskich. W siedmiu państwach frekwencja wśród respondentów w wieku od 18 do 24 lat była wyższa w wyborach europejskich w 2009 r. niż w ostatnich wyborach krajowych (LU, MT, BE, IT, SE, LV, DE). W sześciu z tych krajów frekwencja w tej grupie w wyborach europejskich w 2009 r. była wyższa od średniej UE (29% dla najmłodszej grupy wiekowej). Jedynie w Niemczech odsetek ten był niższy od średniej. 5 5 Należy zauważyć, że niektórzy respondenci należący do tej grupy wiekowej mogli jeszcze nie osiągnąć wymaganego wieku, aby głosować w ostatnich wyborach krajowych, lecz do czasu wyborów europejskich osiągnęli już wiek wyborczy. Różnice są tak duże, że można je uznać za istotne. 12/45

W pozostałych państwach więcej osób młodych zmobilizowało się do głosowania w ostatnich wyborach krajowych niż w wyborach europejskich w 2009 r. Wartości skrajne w tej skali osiągnęła Litwa (różnica 44 punktów), Słowacja (różnica 38 punktów) i Rumunia (różnica 32 punktów). 13/45

D. Sympatia polityczna Q10. Czy o którejś z partii politycznych mógłby/mogłaby Pan(i) powiedzieć, że jest Panu(i) bliska? Podział według państw członkowskich i wieku. UE27 18 24 Różn. 25 39 40 54 55+ Tak, bardzo bliska 13% 7% -6 8% 12% 19% Tak, raczej bliska 30% 23% -7 28% 30% 33% Nie, niezbyt bliska 28% 27% -1 30% 30% 25% Nie, zupełnie nie jest 26% 41% +15 31% 25% 21% Trudno powiedzieć 3% 2% -1 3% 3% 2% Tak* 43% 30% -13 36% 42% 52% Nie** 54% 68% +14 61% 55% 46% * Suma odpowiedzi Tak, bardzo bliska i Tak, raczej bliska. ** Suma odpowiedzi Nie, niezbyt bliska i Nie, zupełnie nie jest bliska. UWAGA: Pytanie zadano wszystkim respondentom. Wykres 3: Sympatia polityczna. Średnia w UE dla grup wiekowych. No, not close at all 21% 25% 31% 41% No, not really close 25% 27% 30% 30% Yes, somew hat close 23% 28% 30% 33% Yes, very close 7% 8% 12% 19% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 55 years and more 40-54 years 25-39 years 18-24 years Sympatia dla wybranej partii politycznej wzrasta wraz z wiekiem; najmłodsza grupa respondentów najrzadziej deklaruje, że jakaś partia jest im w jakimś stopniu bliska. Po zsumowaniu odpowiedzi Tak, bardzo bliska i Tak, raczej bliska, wynik najmłodszej grupy jest o 13 punktów niższy niż średnia UE dla wszystkich respondentów. Różnica ta przykładowo wzrasta do 22 punktów, jeśli wynik ten porównać z wynikiem w grupie respondentów w wieku 55 lat i starszych. 14/45

Q10. Czy o którejś z partii politycznych mógłby/mogłaby Pan(i) powiedzieć, że jest Panu(i) bliska? Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. ŁĄCZNIE 18 24 Różn. DK 37% 37% = IT 59% 58% -1 EE 47% 44% -3 LV 35% 31% -4 PT 45% 41% -4 MT 78% 73% -5 FI 46% 40% -6 BG 40% 34% -6 CZ 34% 28% -6 RO 26% 16% -10 LT 40% 30% -10 HU 42% 31% -11 FR 38% 27% -11 PL 31% 19% -12 UE27 43% 30% -13 IE 34% 21% -13 SK 47% 33% -14 UK 22% 8% -14 SI 35% 20% -15 CY 60% 44% -16 NL 62% 45% -17 BE 54% 37% -17 ES 50% 32% -18 DE 49% 28% -21 LU 57% 34% -23 AT 55% 32% -23 EL 56% 29% -27 SE 59% 28% -31 UWAGA: Suma odpowiedzi Tak, bardzo bliska i Tak, raczej bliska. W żadnym państwie najmłodsi respondenci nie uważają, że jakaś partia polityczna jest im bliska częściej, niż wynikałoby to ze średniej dla danego kraju. Jedynie w Danii odsetek respondentów w przedziale wiekowym 18 24 lata, którzy deklarują, że jakaś partia polityczna jest im bliska, jest równy wielkości średniej dla tego kraju (37%). W pozostałych państwach członkowskich różnica jest ujemna, co oznacza, że odsetek najmłodszych respondentów, którzy uważają, że określona partia polityczna jest im bliska, jest niższy niż wartość średnia dla danego kraju. Różnica ta jest najbardziej wyraźna w Szwecji (-31 punktów), Grecji (-27 punktów), Austrii i Luksemburgu (w obu państwach po -23 punkty). 15/45

II. DOŚWIADCZENIA Z EUROPEJSKĄ KAMPANIĄ WYBORCZĄ Q8. Czy przypomina sobie Pan(i), żeby widział(a) Pan(i) w telewizji, w Internecie lub na plakatach wyborczych, czytał(a) w gazetach lub słyszał(a) w radiu kampanię zachęcającą ludzi do pójścia na głosowanie w wyborach europejskich? Średnia w UE i grupy wiekowe. UE27 18 24 Różn. 25 39 40 54 55+ Tak, przypominam sobie 67% 66% -1 64% 69% 67% Nie, nie przypominam sobie 30% 31% +1 32% 29% 30% Trudno powiedzieć 3% 3% = 4% 2% 3% Kontakt z kampanią europejską w przypadku najmłodszej grupy wiekowej nie różni się znacząco od średniego kontaktu dla całej UE (średnio 66% w porównaniu z 67%) Wykres 4: Kontakt z kampanią europejską w 2009 r. Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. 100% 90% 90% 80% 70% 60% 81% 81% 79% 79% 75% 73% 72% 70% 70% 69% 68% 68% 68% 67% 66% 66% 64% 63% 63% 63% 63% 62% 60% 57% 56% 56% 50% 47% 40% 30% 20% 10% 0% MT CY EE CZ ES LU SK HU DE LT SE EL PL AT FR EU27 FI LV PT SI NL DK RO IE UK BE IT BG W najmłodszej grupie respondentów: Kontakt z kampanią był największy na Malcie (90%), Cyprze i w Grecji (w obu państwach po 81%). Najniższy odsetek odnotowano w Bułgarii (47%), we Włoszech i Belgii (w obu państwach po 56%). 16/45

Q8. Czy przypomina sobie Pan(i), żeby widział(a) Pan(i) w telewizji, w Internecie lub na plakatach wyborczych, czytał(a) w gazetach lub słyszał(a) w radiu kampanię zachęcającą ludzi do pójścia na głosowanie w wyborach europejskich? Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18-24 lata. ŁĄCZNIE 18 24 Różn. CZ 75% 79% +4 CY 78% 81% +3 ES 76% 79% +3 BE 53% 56% +3 UK 54% 57% +3 EL 66% 68% +2 PL 66% 68% +2 BG 45% 47% +2 MT 89% 90% +1 EE 80% 81% +1 LU 74% 75% +1 DE 69% 70% +1 FR 66% 67% +1 RO 62% 62% = UE27 67% 66% -1 LT 72% 70% -2 LV 66% 64% -2 AT 72% 68% -4 IT 60% 56% -4 PT 67% 63% -4 FI 71% 66% -5 HU 79% 72% -7 SK 82% 73% -9 SI 75% 63% -12 IE 72% 60% -12 NL 78% 63% -15 DK 79% 63% -16 SE 86% 69% -17 UWAGA: Suma odpowiedzi Tak. Pytanie zadano wszystkim respondentom. O ile średnio w UE nie odnotowano różnic, to współczynnik dotyczący przypominania sobie kampanii zmienia się, jeśli przeanalizujemy w każdym państwie członkowskim wyniki dla grupy wiekowej 18 24 lata. W 13 państwach członkowskich odsetek najmłodszych respondentów pamiętających kampanię jest wyższy od średniej, lecz różnice te są niewielkie od 4 punktów procentowych (Czechy) do jedynie 1 punktu (Malta, Estonia, Luksemburg, Niemcy i Francja). Natomiast w 13 państwach członkowskich odsetek osób w przedziale wiekowym 18 24 lata pamiętających kampanię jest niższy od średniej w porównaniu z ich wynikami krajowymi. Różnica jest największa w Szwecji (17 punktów), Danii (16 punktów) i Holandii (15 punktów). 17/45

III. WYBORCY CHARAKTERYSTYKA I POWODY DECYZJI UWAGA: Poniższe pytania (Q3a, Q4d i Q5) zadano jedynie respondentom, którzy zadeklarowali, że głosowali w wyborach europejskich w 2009 r. (43% w całej UE). A. Moment podjęcia decyzji, na kogo głosować Q3a. Kiedy podjął/podjęła Pan(i) decyzję, żeby zagłosować na tę właśnie partię lub ugrupowanie, na które głosował(a) Pan(i) w wyborach do Parlamentu Europejskiego? Średnia w UE i grupy wiekowe. UE27 18 24 Różn. 25 39 40 54 55+ Zawsze głosuję na tę partię lub 50% 30% -20 41% 47% 58% Zdecydowałem/Zdecydowałam kilka 21% 28% +7 26% 22% 17% Zdecydowałem/Zdecydowałam kilka 13% 17% +4 14% 13% 12% Zdecydowałem/Zdecydowałam na 9% 17% +8 9% 9% 8% Zdecydowałem/Zdecydowałam w 6% 8% +2 8% 8% 4% Trudno powiedzieć 1% - * 2% 1% 1% UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że głosowali w wyborach europejskich. *Nie można obliczyć różnicy z powodu braku określonej wartości. Z powodu specyfiki najmłodszej grupy respondentów (ze względu na młody wiek nie wykształcili oni jeszcze własnych zwyczajów wyborczych, dlatego rzadko odpowiadali Zawsze głosuję na tę partię lub ugrupowanie ) porównanie wyników dla tego pytania pod kątem wieku nie byłoby właściwe. 18/45

B. Powody głosowania Q4d. Jakie były najważniejsze powody, dla których zdecydował(a) się Pan(i) pójść i zagłosować w tych wyborach do Parlamentu Europejskiego? Średnia w UE i grupy wiekowe. UE27 18 24 Różn. 25 39 40 54 55+ To mój obywatelski obowiązek 47% 46% -1 42% 48% 49% Zawsze głosuję 40% 28% -12 39% 39% 43% Żeby poprzeć partię polityczną, która jest mi bliska 24% 23% -1 24% 24% 25% Mogę coś zmienić, głosując w wyborach do Parlamentu 19% 22% +3 20% 21% 17% Jestem zwolennikiem UE 16% 16% = 16% 18% 16% Czuję się 13% 18% +5 15% 13% 12% Żeby wyrazić swoją niezgodę 11% 12% +1 12% 12% 9% Żeby poprzeć rząd 9% 9% = 9% 8% 9% UE odgrywa ważną rolę w moim codziennym życiu 6% 8% +2 8% 7% 5% Żeby ukarać rząd 5% 6% +1 5% 7% 5% Bardzo interesuję się sprawami europejskimi 5% 3% -2 8% 5% 5% Informacje otrzymane w czasie kampanii przekonały mnie, 5% 7% +2 5% 4% 4% Żeby ukarać UE 2% 2% = 2% 3% 2% (TYLKO W KRAJACH, W KTÓRYCH GŁOSOWANIE JEST OBOWIĄZKOWE) Bo głosowanie jest obowiązkowe 2% 3% +1 2% 2% 2% Inne (SPONTANICZNIE) 1% 2% +1 1% 1% 1% Trudno powiedzieć 1% 0% -1 1% 1% 1% UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że głosowali w wyborach europejskich. Możliwe maksymalnie trzy odpowiedzi. Pokazano sumę odpowiedzi. POGRUBIENIEM zaznaczono najczęściej podawane trzy odpowiedzi w tej grupie wiekowej. Nie istnieją zasadnicze różnice pomiędzy średnią hierarchią powodów głosowania w całej UE a powodami podawanymi przez najmłodszą grupę respondentów. Różnice pojawiają się, gdy spojrzymy na częstość wybierania poszczególnych odpowiedzi. Z powodu specyfiki najmłodszej grupy respondentów (ze względu na młody wiek nie wykształcili oni jeszcze własnych zwyczajów wyborczych, dlatego rzadko odpowiadali Zawsze głosuję ) porównanie wyników dla tego pytania nie byłoby właściwe. Wykres 5: Powody głosowania. Średnia w UE dla grupy wiekowej 18 24 lata. This is your duty as citizen You alw ays vote To support the political party you feel close to You can make things change in voting on the European elections You feel European/ citizen of the EU You are in favour of the EU To express your disagreement To support your Government The EU plays an important role in your everyday life The information you received during the campaign convinced you to go to vote To impose sanctions to your Government You are very interested in European affairs (ONLY WHERE VOTING COMPULSORY) Because voting is compulsory To impose sanctions to the EU 23% 22% 18% 16% 12% 9% 8% 7% 6% 3% 3% 2% 28% 46% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Poczucie obowiązku jest zdecydowanie najważniejszym powodem głosowania w ostatnich wyborach europejskich wskazywanym przez najmłodszą grupę respondentów (46%). Kolejnym popularnym powodem jest zwyczaj głosowania (28%, ale jak wspomniano, należy ostrożnie interpretować ten wskaźnik) oraz głosowanie, żeby poprzeć partię polityczną, która jest respondentowi bliska (23% odpowiedzi). 19/45

Q4d. Jakie były najważniejsze powody, dla których zdecydował(a) się Pan(i) pójść i zagłosować w tych wyborach do Parlamentu Europejskiego? Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. TO MÓJ OBYWATELSKI OBOWIĄZEK ŁĄCZNIE 18 24 Różn. BE# 37% 49% +12 SE 71% 83% +12 PL 44% 55% +11 CZ 29% 39% +10 LU# 60% 70% +10 RO 73% 79% +6 AT 35% 39% +4 IT 35% 36% +1 NL 43% 44% +1 BG 63% 63% = UE27 47% 46% -1 HU 30% 29% -1 PT 43% 42% -1 UK 41% 39% -2 DE 40% 38% -2 IE 68% 66% -2 EE 55% 52% -3 CY 78% 75% -3 FR 65% 57% -8 MT 74% 65% -9 FI 54% 45% -9 DK 64% 54% -10 EL 60% 50% -10 LV 61% 51% -10 LT 62% 51% -11 ES 57% 43% -14 SK 63% 47% -16 SI 63% 44% -19 UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że głosowali w wyborach europejskich. # Państwa, gdzie głosowanie jest obowiązkowe. Poczucie obowiązku jest ważniejszym motywem głosowania wśród respondentów w wieku 18 24 lata w porównaniu ze średnią krajową w 9 państwach członkowskich; różnica ta jest najbardziej wyraźna w Belgii (gdzie głosowanie jest obowiązkowe, różnica 12 punktów procentowych), w Szwecji (również 12 punktów) i Polsce (11 punktów). Na drugim końcu skali jest to o wiele mniej istotny motyw wśród młodych wyborców w porównaniu ze średnią krajową w Słowenii (-19 punktów różnicy), na Słowacji (-16) i w Hiszpanii (-14). Tendencja ta dotyczy 17 krajów. 20/45

Q4d. Jakie były najważniejsze powody, dla których zdecydował(a) się Pan(i) pójść i zagłosować w tych wyborach do Parlamentu Europejskiego? Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. ŻEBY POPRZEĆ PARTIĘ POLITYCZNĄ, KTÓRA JEST MI BLISKA ŁĄCZNIE 18 24 Różn. AT 31% 48% +17 IE 19% 33% +14 NL 31% 44% +13 FI 20% 28% +8 UK 21% 28% +7 SK 41% 45% +4 FR 18% 22% +4 BG 45% 49% +4 DE 34% 38% +4 LU 17% 19% +2 CY 42% 43% +1 LT 23% 24% +1 LV 20% 21% +1 HU 30% 30% = DK 21% 20% -1 UE27 24% 23% -1 PL 14% 13% -1 PT 10% 9% -1 IT 22% 19% -3 EE 18% 13% -5 BE 24% 18% -6 RO 31% 25% -6 CZ 23% 16% -7 ES 17% 9% -8 SI 26% 13% -13 SE 29% 15% -14 MT 36% 20% -16 EL 31% 12% -19 UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że głosowali w wyborach europejskich. Po przeanalizowaniu wyników dla odpowiedzi żeby poprzeć partię polityczną, która jest mi bliska w najmłodszej grupie, ponownie pojawiają się znaczne różnice pomiędzy państwami członkowskimi. Spośród trzech możliwych powodów, które mogli wybrać respondenci, częstość wybierania tej odpowiedzi przez najmłodszych respondentów jest znacznie wyższa niż średnia w Austrii (różnica 17 punktów procentowych, 48% młodych Austriaków podało tę odpowiedź), Irlandii (udział najmłodszych respondentów podających tę odpowiedź jako jedną z możliwych jest o 14 punktów wyższy od średniej krajowej) oraz Holandii (+13 punktów). Na drugim końcu skali, jest to o wiele mniej istotny motyw dla najmłodszych wyborców w porównaniu ze średnią dla ich kraju w Grecji (różnica -19 punktów procentowych), na Malcie (-16) i w Szwecji (-14). 21/45

Q4d. Jakie były najważniejsze powody, dla których zdecydował(a) się Pan(i) pójść i zagłosować w tych wyborach do Parlamentu Europejskiego? Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. CZUJĘ SIĘ EUROPEJCZYKIEM/EUROPEJKĄ/OBYWAT ELEM/OBYWATELKĄ UE ŁĄCZNIE 18 24 Różn. SK 13% 32% +19 CZ 15% 33% +18 EE 15% 32% +17 ES 6% 15% +9 FR 23% 32% +9 IT 10% 18% +8 LT 10% 18% +8 RO 7% 15% +8 AT 16% 23% +7 PL 13% 20% +7 EL 8% 15% +7 MT 11% 18% +7 HU 9% 15% +6 UE27 13% 18% +5 BG 10% 14% +4 DE 23% 27% +4 LV 8% 12% +4 BE 13% 15% +2 SI 11% 12% +1 DK 17% 17% = CY 5% 4% -1 FI 16% 15% -1 IE 5% 3% -2 PT 6% 3% -3 LU 24% 15% -9 NL 18% 9% -9 SE 14% 4% -10 UK 4% - * UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że głosowali w wyborach europejskich. *Nie można obliczyć różnicy z powodu braku określonej wartości. Czuję się Europejczykiem/Europejką/obywatelem/obywatelką UE to motyw, w przypadku którego odnotowano największą dodatnią różnicę pomiędzy średnią dla UE a średnią dla grupy wiekowej 18 24 lata (5 punktów). Z wynikiem 18%, odpowiedź ta znajduje się na piątym miejscu wśród najczęściej wybieranych powodów w najmłodszej grupie (w próbie dla całej UE zajmuje ona szóste miejsce z wynikiem 13%). W podziale wyników najmłodszej grupy na kraje okazuje się jednak, że tendencja nie wszędzie jest taka sama. Różnica pomiędzy wynikami w najmłodszej grupie a średnią dla kraju jest największa na Słowacji, gdzie w porównaniu ze średnim wynikiem dla kraju o 19 punktów procentowych więcej najmłodszych respondentów twierdzi, że głosowało w wyborach europejskich, ponieważ czuje się Europejczykiem/Europejką/obywatelem/obywatelką UE. Różnica jest duża również w Czechach (+18 punktów) i Estonii (+17 punktów). 22/45

Sytuacja przedstawia się odwrotnie w Szwecji, gdzie o 10 punktów procentowych mniej młodych respondentów wybrało tę odpowiedź jako jeden z głównych powodów pójścia na głosowanie w wyborach europejskich w 2009 r. Podobnie było w Holandii i Luksemburgu (w obu krajach różnica wynosi -9 punktów). 23/45

C. Kwestie wpływające na udział w głosowaniu Q5. W imię jakich spraw decyduje się Pan(i) głosować w wyborach do Parlamentu Europejskiego? Średnia w UE i grupy wiekowe. UE27 18 24 Różn. 25 39 40 54 55+ Wzrost gospodarczy 41% 46% +5 46% 45% 36% Bezrobocie 37% 41% +4 43% 40% 32% Przyszłość systemów emerytalnych 22% 11% -11 14% 21% 26% Rola Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej 22% 23% +1 25% 24% 21% Uprawnienia i kompetencje instytucji europejskich 19% 21% +2 19% 21% 18% Przestępczość 18% 17% -1 17% 19% 19% Inflacja i siła nabywcza 18% 14% -4 17% 19% 18% Imigracja 16% 18% +2 17% 16% 15% Walka ze zmianami klimatycznymi 16% 18% +2 17% 18% 15% Europejskie wartości i tożsamość 16% 16% = 17% 16% 15% Energetyka 13% 13% = 14% 12% 13% Wspólna waluta, euro 12% 14% +2 13% 13% 11% Terroryzm 11% 10% -1 10% 12% 12% Rolnictwo 11% 10% -1 8% 11% 11% Bezpieczeństwo żywności 9% 9% = 9% 10% 8% Inne (SPONTANICZNIE) 4% 3% -1 3% 4% 4% Żadne (SPONTANICZNIE) 12% 10% -2 11% 11% 13% Trudno powiedzieć 3% 3% = 2% 3% 4% UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że głosowali w wyborach europejskich. Możliwe maksymalnie trzy odpowiedzi. Pokazano sumę odpowiedzi. POGRUBIENIEM zaznaczono najczęściej podawane trzy odpowiedzi w tej grupie wiekowej. Najczęściej podawane trzy powody, które skłoniły wyborców do głosowania w wyborach europejskich w 2009 r., są takie same we wszystkich grupach wiekowych. Na pierwszym i drugim miejscu we wszystkich grupach wiekowych jest odpowiednio: wzrost gospodarczy i bezrobocie. Zrozumiałe jest, że znajdująca się na trzecim miejscu odpowiedź przyszłość systemów emerytalnych jest ważniejsza dla starszych grup wiekowych. Wykres 6: Kwestie wpływające na udział w głosowaniu. Średnia w UE dla grupy wiekowej 18 24 lata. Economic grow th Unemployment The role of the EU in the international scene The pow er and competences of the European institutions The fight against climate change Immigration Crime European values and identity The single currency, the Euro Inflation and purchasing pow er The energy The future of pensions None (SPONTANEOUS) Agriculture Terrorism The food security 14% 13% 11% 10% 10% 10% 9% 23% 21% 18% 18% 17% 16% 14% 41% 46% 0% 10% 20% 30% 40% 50% W najmłodszej grupie na trzecim i czwartym miejscu znalazły się dwie kwestie związane z UE: jej rola na arenie międzynarodowej oraz uprawnienia i kompetencje jej instytucji; zebrały one odpowiednio 23 i 21% głosów. 24/45

Q5. W imię jakich spraw decyduje się Pan(i) głosować w wyborach do Parlamentu Europejskiego? Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. WZROST GOSPODARCZY ŁĄCZNIE 18 24 Różn. CZ 43% 69% +26 UK 23% 40% +17 MT 42% 57% +15 ES 49% 62% +13 BE 39% 50% +11 SK 56% 67% +11 AT 43% 53% +10 CY 51% 56% +5 HU 59% 64% +5 UE27 41% 46% +5 NL 31% 36% +5 FR 29% 33% +4 EL 56% 60% +4 FI 31% 34% +3 IT 41% 43% +2 LU 37% 38% +1 DE 46% 46% = EE 42% 42% = LV 57% 57% = IE 62% 61% -1 PL 48% 45% -3 PT 43% 40% -3 DK 32% 29% -3 RO 55% 52% -3 LT 54% 49% -5 SI 38% 32% -6 BG 63% 57% -6 SE 34% 24% -10 UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że głosowali w wyborach europejskich. Możliwe maksymalnie trzy odpowiedzi. Udział respondentów w wieku od 18 do 24 lat, którzy wybrali rozwój gospodarczy jako jedną z głównych kwestii, które zmotywowały ich do zagłosowania w wyborach europejskich w 2009 r., jest o 5 punktów procentowych większy niż średnia UE dla wszystkich grup wiekowych łącznie (jest to największa dodatnia różnica spośród wszystkich możliwych odpowiedzi). Rozwój gospodarczy jest o wiele ważniejszy dla najmłodszych wyborców niż średnio dla wszystkich respondentów w Czechach (+26 punktów); w porównaniu z pozostałymi państwami członkowskimi to właśnie w Czechach kwestia ta zyskała również najwięcej odpowiedzi wśród najmłodszych respondentów (69% odpowiedzi). Drugą co do wielkości różnicę odnotowano w Wielkiej Brytanii (odpowiedź tę wybrało o 17 punktów procentowych więcej najmłodszych wyborców niż wynosi średnia dla kraju), a na trzecim miejscu znalazła się Malta (+15). W Szwecji tendencja jest odwrotna: wzrost gospodarczy jest mniej ważną motywacją dla najmłodszej grupy w porównaniu ze średnią dla kraju (o 10 punktów procentowych mniej odpowiedzi). Podobna tendencja ma miejsce w Bułgarii i Słowenii (-6 punktów). 25/45

Q5. W imię jakich spraw decyduje się Pan(i) głosować w wyborach do Parlamentu Europejskiego? Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. BEZROBOCIE ŁĄCZNIE 18 24 Różn. EE 32% 55% +23 SI 35% 57% +22 LV 42% 58% +16 RO 39% 52% +13 ES 65% 77% +12 FI 22% 33% +11 MT 37% 48% +11 SK 39% 50% +11 LU 36% 46% +10 PL 33% 43% +10 IT 36% 44% +8 BE 33% 41% +8 CY 39% 46% +7 UK 25% 32% +7 IE 64% 71% +7 PT 48% 53% +5 NL 11% 15% +4 SE 31% 35% +4 UE27 37% 41% +4 BG 46% 49% +3 AT 44% 47% +3 EL 60% 62% +2 DK 25% 26% +1 FR 38% 36% -2 HU 51% 48% -3 DE 30% 20% -10 LT 35% 20% -15 CZ 29% 13% -16 UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że głosowali w wyborach europejskich. Możliwe maksymalnie trzy odpowiedzi. Bezrobocie jest również kwestią, która okazała się ważniejszą motywacją dla respondentów w wieku od 18 do 24 lat niż średnio dla całej UE (41% wobec 37%). Jeśli weźmiemy pod uwagę jedynie najmłodszą grupę respondentów, bezrobocie było najważniejszą kwestią w Hiszpanii (77%), Irlandii (71%) i Grecji (62%). W ramach tej grupy różnice pomiędzy państwami członkowskimi są nawet bardziej zarysowane niż w przypadku odpowiedzi wzrost gospodarczy. Bezrobocie było o wiele częściej wybierane przez najmłodszych respondentów w porównaniu ze średnią dla kraju w następujących trzech państwach: Estonia (55% odpowiedzi i +23 w porównaniu ze średnią dla kraju), Słowenia (57% i różnica +22 punków) i Łotwa (58% odpowiedzi i różnica +16 punktów). Jednak w odniesieniu do średniej dla kraju bezrobocie było o wiele mniej istotną kwestią dla najmłodszych Czechów (różnica -16 punktów), Litwinów (-15) i Niemców (-10). 26/45

Q5. W imię jakich spraw decyduje się Pan(i) głosować w wyborach do Parlamentu Europejskiego? Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. ROLA UNII EUROPEJSKIEJ NA ARENIE MIĘDZYNARODOWEJ ŁĄCZNIE 18 24 Różn. LT 16% 44% +28 BG 23% 43% +20 CZ 19% 36% +17 SK 26% 40% +14 EE 18% 31% +13 DE 33% 45% +12 IE 11% 21% +10 LV 10% 18% +8 AT 29% 35% +6 IT 26% 30% +4 RO 20% 23% +3 UE27 22% 23% +1 HU 15% 14% -1 PT 15% 14% -1 SI 18% 16% -2 SE 23% 20% -3 MT 21% 16% -5 UK 11% 6% -5 DK 27% 21% -6 ES 10% 3% -7 BE 17% 9% -8 LU 26% 18% -8 PL 15% 6% -9 EL 26% 16% -10 FR 26% 16% -10 NL 27% 17% -10 CY 26% 14% -12 FI 26% - * UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że głosowali w wyborach europejskich. Możliwe maksymalnie trzy odpowiedzi. *Nie można obliczyć różnicy z powodu braku określonej wartości. Biorąc pod uwagę rozkład odpowiedzi, rola UE na arenie międzynarodowej ma mniej więcej to samo znaczenie dla najmłodszej grupy co średnio dla wszystkich obywateli UE, lecz zależność ta nie dotyczy wszystkich krajów. Różnica dotycząca znaczenia tej kwestii w głosowaniu jest największa na Litwie (44% odpowiedzi w grupie 18 24 lata w porównaniu z 16% średnio na Litwie, różnica 28 punktów), w Bułgarii (różnica +20 punktów) oraz w Czechach (+17 punktów). Jednak w porównaniu ze średnią dla kraju kwestia roli UE na arenie międzynarodowej była mniej ważna dla najmłodszych wyborców na Cyprze (-12 punktów), w Holandii, Francji i Grecji (-10 punktów we wszystkich trzech krajach). 27/45

IV. OSOBY NIEUCZESTNICZĄCE W WYBORACH CHARAKTERYSTYKA I POWODY DECYZJI UWAGA: Poniższe pytania (Q3b i Q4b) zadano jedynie respondentom, którzy zadeklarowali, że NIE głosowali w wyborach europejskich w 2009 r. (57% w UE). A. Moment podjęcia decyzji o niegłosowaniu Q3b. Kiedy podjął/podjęła Pan(i) decyzję, żeby NIE głosować w wyborach do Parlamentu Europejskiego? Średnia w UE i grupy wiekowe. UE27 18 24 Różn. 25 39 40 54 55+ Nigdy nie głosuję 22% 33% +11 28% 18% 16% Zdecydowałem/Zdecydowałam kilka miesięcy wcześniej 18% 11% -7 14% 20% 23% Zdecydowałem/Zdecydowałam kilka tygodni wcześniej 15% 8% -7 12% 18% 18% Zdecydowałem/Zdecydowałam na kilka dni przed wyborami 16% 17% +1 14% 16% 18% Zdecydowałem/Zdecydowałam w dniu wyborów 16% 14% -2 18% 18% 13% Trudno powiedzieć 13% 17% +4 14% 10% 12% UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że nie głosowali w wyborach europejskich. Możliwe maksymalnie trzy odpowiedzi. Pokazano sumę odpowiedzi. Z powodu specyfiki najmłodszej grupy respondentów (ze względu na młody wiek częściej odpowiadali Nigdy nie głosuję, ponieważ była to być może ich pierwsza okazja, by skorzystać z prawa wyborczego) porównanie wyników dla tego pytania pod kątem wieku nie byłoby właściwe. 28/45

B. Powody niegłosowania Q4b. Jakie były najważniejsze powody, dla których NIE głosował(a) Pan(i) w tych wyborach do Parlamentu Europejskiego? Średnia w UE i grupy wiekowe. UE27 18 24 Różn. 25 39 40 54 55+ Ogólny brak zaufania do polityki/niezadowolenie z polityki 28% 19% -9 26% 32% 31% Ogólny brak zainteresowania polityką 17% 20% +3 17% 15% 15% Głos nie ma żadnego znaczenia/głos niczego nie zmienia 17% 12% -5 17% 17% 18% Na wyjeździe/poza domem, miejscem zamieszkania 10% 11% +1 11% 10% 9% Za bardzo zajęty/brak czasu/praca 10% 16% +6 14% 11% 5% Niewiele wiem o Unii Europejskiej/Parlamencie Europejskim lub o wyborach do Parlamentu 10% 9% -1 12% 8% 12% Rzadko lub nigdy nie głosuję 10% 14% +4 12% 9% 6% Brak zainteresowania sprawami europejskimi 9% 7% -2 7% 10% 9% Brak zadowolenia z Parlamentu Europejskiego jako instytucji 8% 5% -3 7% 9% 10% Choroba/problem ze zdrowiem w tym czasie 7% 2% -5 4% 5% 14% Brak debaty publicznej/brak kampanii wyborczej 6% 5% -1 5% 6% 6% Z powodów rodzinnych/wypoczynek i inne zajęcia 5% 5% = 7% 5% 5% Jestem przeciwnikiem Unii Europejskiej 4% 2% -2 2% 6% 5% Problemy z rejestrem wyborców lub kartą do 3% 5% +2 4% 3% 2% Nie wiedziałem/wiedziałam, że są wybory 2% 3% +1 2% 1% 1% Inne (SPONTANICZNIE) 6% 9% +3 5% 6% 6% Trudno powiedzieć 3% 5% +2 3% 2% 3% UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że nie głosowali w wyborach europejskich. POGRUBIENIEM zaznaczono najczęściej podawane trzy odpowiedzi w czterech grupach wiekowych. Najmłodsi respondenci, którzy nie głosowali w wyborach europejskich w 2009 r., jako główny powód podawali brak zainteresowania polityką; preferencja dla tej opcji w grupie młodych osób była większa niż średnia dla całej UE (20% wobec 17%). Drugim najczęściej podawanym powodem jest ogólny brak zaufania do polityki/niezadowolenie z polityki, lecz powód ten uzyskał o wiele mniejszą liczbę głosów niż średnia (19% wobec 28%). Trzecim powodem, co ciekawe, jest brak czasu w stosunku do średniej UE opcje tę wybrało o 6 punktów procentowych więcej najmłodszych niegłosujących (16% wobec 10%). 29/45

Q4b. Jakie były najważniejsze powody, dla których NIE głosował(a) Pan(i) w tych wyborach do Parlamentu Europejskiego? Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. OGÓLNY BRAK ZAUFANIA DO POLITYKI/ NIEZADOWOLENIE Z POLITYKI ŁĄCZNIE 18 24 Różn. LU# 11% 31% +20 EL 51% 52% +1 MT 31% 30% -1 PL 29% 27% -2 IE 20% 18% -2 DK 8% 5% -3 FI 18% 15% -3 PT 28% 24% -4 CZ 39% 33% -6 LT 24% 17% -7 DE 32% 25% -7 IT 37% 30% -7 EE 24% 16% -8 SK 37% 29% -8 ES 24% 15% -9 FR 21% 12% -9 AT 25% 16% -9 LV 28% 19% -9 RO 44% 35% -9 UE27 28% 19% -9 BG 45% 34% -11 UK 20% 6% -14 BE# 18% 3% -15 SE 21% 4% -17 HU 36% 16% -20 NL 21% 1% -20 CY 44% 22% -22 SI 30% 6% -24 UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że nie głosowali w wyborach europejskich. Możliwe maksymalnie trzy odpowiedzi. Pokazano sumę odpowiedzi. # Państwa członkowskie, gdzie głosowanie jest obowiązkowe. Jak wspomniano powyżej, ogólnie najmłodsi respondenci, którzy nie głosowali w wyborach europejskich w 2009 r., dużo rzadziej deklarują, że powodem niegłosowania był brak zaufania do polityki czy niezadowolenie z polityki (średnia UE dla tej grupy wynosi 19% w porównaniu ze średnią dla całej próby wynoszącą 28%). Jedynie w Luksemburgu (gdzie głosowanie jest obowiązkowe) procent najmłodszych niegłosujących, którzy podają ten powód niegłosowania, jest znacznie większy niż średnia dla kraju (+20 punktów). W Grecji różnica ta wynosi +1 punkt procentowy. W pozostałych państwach członkowskich powód ten jest podawany rzadziej w grupie wiekowej 18 24 lata, różnica jest największa w Słowenii (-24 punkty), na Cyprze (-22), w Holandii i na Węgrzech (w obu państwach -20). 30/45

Q4b. Jakie były najważniejsze powody, dla których NIE głosował(a) Pan(i) w tych wyborach do Parlamentu Europejskiego? Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. OGÓLNY BRAK ZAINTERESOWANIA POLITYKĄ ŁĄCZNIE 18 24 Różn. MT 29% 65% +36 LU# 19% 33% +14 HU 29% 42% +13 BG 24% 34% +10 IE 15% 25% +10 SE 8% 18% +10 CZ 22% 31% +9 DE 15% 23% +8 ES 26% 33% +7 LV 13% 20% +7 EL 17% 24% +7 SI 17% 24% +7 IT 12% 17% +5 AT 19% 24% +5 FR 10% 14% +4 UK 14% 17% +3 UE27 17% 20% +3 PT 23% 25% +2 RO 16% 17% +1 FI 17% 18% +1 DK 11% 11% = LT 13% 13% = CY 25% 23% -2 PL 22% 20% -2 BE# 11% 8% -3 NL 6% 1% -5 EE 18% 12% -6 SK 22% 15% -7 UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że nie głosowali w wyborach europejskich. Możliwe maksymalnie trzy odpowiedzi. Pokazano sumę odpowiedzi. # Państwa członkowskie, gdzie głosowanie jest obowiązkowe. Na szczeblu całej UE brak zainteresowania polityką był głównym powodem, dla którego najmłodsi respondenci nie poszli do głosowania w wyborach europejskich w 2009 r. (20% respondentów w najmłodszej grupie wybrało tę odpowiedź w porównaniu ze średnią dla wszystkich grup wiekowych wynoszącą łącznie 17%). Powód ten zyskał procentowo więcej odpowiedzi w najmłodszej grupie w porównaniu ze średnią krajową w 19 państwach członkowskich. Różnica ta jest zdecydowanie największa na Malcie (+36 punktów). Jest również duża w Luksemburgu (+14) i na Węgrzech (+13). W sześciu krajach sytuacja przedstawia się odwrotnie: brak zainteresowania polityką w najmłodszej grupie wiekowej uzyskał wynik niższy niż średnia dla danego kraju. Różnica ta jest największa na Słowacji (-7 punktów), w Estonii (-6) i Holandii (-5). 31/45

Q4b. Jakie były najważniejsze powody, dla których NIE głosował(a) Pan(i) w tych wyborach do Parlamentu Europejskiego? Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. GŁOS NIE MA ŻADNEGO ZNACZENIA/GŁOS NICZEGO NIE ZMIENIA. ŁĄCZNIE 18 24 Różn. IT 18% 25% +7 BG 31% 34% +3 FR 10% 13% +3 LU# 5% 6% +1 MT 11% 12% +1 ES 10% 10% = LV 38% 38% = HU 22% 21% -1 NL 10% 7% -3 UK 9% 6% -3 IE 7% 4% -3 EL 24% 20% -4 PT 11% 7% -4 SE 13% 8% -5 UE27 17% 12% -5 CZ 22% 16% -6 CY 21% 15% -6 AT 35% 29% -6 SI 23% 17% -6 FI 21% 14% -7 RO 17% 10% -7 DE 30% 21% -9 LT 21% 12% -9 SK 19% 10% -9 PL 13% 2% -11 EE 17% 5% -12 BE# 11% - * DK 7% - * UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że nie głosowali w wyborach europejskich. Możliwe maksymalnie trzy odpowiedzi. Pokazano sumę odpowiedzi. # Państwa członkowskie, gdzie głosowanie jest obowiązkowe. *Nie można obliczyć różnicy z powodu braku określonej wartości. Uzasadniające niegłosowanie przekonanie, że głos nic nie zmienia, jest znacznie mniej rozpowszechnione wśród młodych respondentów (12% wobec średniej UE wynoszącej 17%). Sytuacja ta wystąpiła w 18 państwach członkowskich, szczególnie w Estonii (-12 punktów), Polsce (-11), na Słowacji, Litwie i w Niemczech (po -9). Jednak w pięciu państwach wynik dla tej odpowiedzi w najmłodszej grupie respondentów jest wyższy niż średnia dla kraju, zwłaszcza we Włoszech (+7 punktów), Bułgarii i Francji (w obu państwach +3). 32/45

Q4b. Jakie były najważniejsze powody, dla których NIE głosował(a) Pan(i) w tych wyborach do Parlamentu Europejskiego? Podział według państw członkowskich dla grupy wiekowej 18 24 lata. NIEWIELE WIEM O UNII EUROPEJSKIEJ/PARLAMENCIE EUROPEJSKIM LUB O WYBORACH DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO. ŁĄCZNIE 18 24 Różn. MT 4% 19% +15 FI 10% 23% +13 LU# 5% 14% +9 EE 4% 12% +8 NL 15% 22% +7 CY 13% 19% +6 PT 7% 12% +5 DK 11% 14% +3 IT 11% 14% +3 SI 5% 7% +2 HU 6% 7% +1 IE 5% 6% +1 AT 17% 17% = RO 4% 4% = DE 14% 13% -1 UE27 10% 9% -1 FR 16% 14% -2 CZ 8% 6% -2 UK 11% 9% -2 BE# 6% 3% -3 ES 8% 5% -3 LV 6% 3% -3 BG 5% 2% -3 LT 6% 2% -4 SK 8% 4% -4 PL 6% 1% -5 SE 20% 10% -10 EL 2% - * UWAGA: Pytanie zadano respondentom, którzy zadeklarowali, że nie głosowali w wyborach europejskich. Możliwe maksymalnie trzy odpowiedzi. Pokazano sumę odpowiedzi. # Państwa członkowskie, gdzie głosowanie jest obowiązkowe. *Nie można obliczyć różnicy z powodu braku określonej wartości. Najmłodsi respondenci, którzy jako powód niegłosowania wybrali opcję Niewiele wiem o Unii Europejskiej/Parlamencie Europejskim lub o wyborach do Parlamentu Europejskiego, stanowili większy procent niż wysokość średniej dla kraju w 12 państwach. Różnica ta jest największa na Malcie (+15 punktów procentowych), w Finlandii (+13) i Luksemburgu (+9). Natomiast w 12 krajach udział procentowy dla tej odpowiedzi jest niższy w grupie wiekowej 18 24 lata niż średni wynik dla tych krajów, ale różnice są mniejsze niż na drugim końcu skali. Największe różnice odnotowano w Szwecji (-10 punktów), Polsce (-5), na Słowacji i Litwie (-4). 33/45