P A Ń S T W O W A I N S P E K C J A P R A C Y OKRĘGOWY INSPEKTORAT PRACY W OPOLU SPRAWOZDANIE. z działalności w 2007 roku OKRĘGOWY INSPEKTOR PRACY

P A Ń S T W O W A I N S P E K C J A P R A C Y OKRĘGOWY INSPEKTORAT PRACY W OPOLU SPRAWOZDANIE z działalności w 2007 roku OKRĘGOWY INSPEKTOR PRACY mgr inż. Wiesław Bakalarz OPOLE, luty 2008 r. www.opole.oip.pl

SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE... 5 1. Państwowa Inspekcja Pracy struktura organizacyjna, zadania, uprawnienia... 5 2. Stan kadrowy PIP... 5 II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA I PREWENCYJNA INFORMACJE OGÓLNE... 7 1. Charakterystyka działalności kontrolnej w roku sprawozdawczym... 7 2. Decyzje inspektorów pracy zakres przedmiotowy... 12 2a) Decyzje wstrzymania prac... 15 2b) Decyzje skierowania pracowników do innych prac... 15 3. Decyzje nakazujące zaprzestanie działalności zakładu... 16 4. Decyzje dotyczące wypłaty wynagrodzenia lub innego świadczenia... 16 5. Egzekucja administracyjna decyzji organów PIP... 18 6. Skargi na postanowienia i decyzje organów PIP... 20 7. Wystąpienia inspektorów pracy - zakres przedmiotowy... 21 - wystąpienia inspektorów pracy do jednostek nadrzędnych nad zakładami oraz innych podmiotów... 21 8. Wystąpienia Okręgowego Inspektora Pracy... 24 9. Wykroczenia... 24 10. Zawiadomienia prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa oraz współpraca z prokuraturą i sądami... 27 11. Powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy oraz wstępowanie do postępowania w tych sprawach... 30 12. Skargi i wnioski... 31 13. Porady prawne i techniczne... 41 14. Rejestracja zakładowych układów zbiorowych pracy... 44 15. Spory zbiorowe pracy... 46 16. Wydawanie zezwoleń na wykonywanie pracy lub innych zajęć... 47 zarobkowych przez dzieci oraz prac lekkich wykonywanych przez młodocianych... 47 17. Kontrole zgodności wykonania obiektu z projektem budowlanym... 48 18. Orzeczenia o dopuszczeniu statków do eksploatacji... 50 19. Sprawdzanie poprawności informacji składanych do ZUS przez pracodawców zawierających dane dla ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe... 51 20. Wnioski do ZUS o podwyższenie składki na ubezpieczenie wypadkowe... 52 21. Pisma o charakterze informacyjno prewencyjnym... 52 III. WYNIKI KONTROLI UJĘTYCH W PROGRAMIE DZIAŁAŃ DŁUGOFALOWYCH NA LATA 2007-2009... 54 1. Przestrzeganie przepisów dot. wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy ze szczególnym uwzględnieniem zakładów, które były kontrolowane w latach 2004 2007... 54 2. Przestrzeganie przepisów o czasie pracy... 58 A) kontrole ogólne... 58 B) kontrole dot. kierowców... 58 C) kontrole dot. pracowników banków... 58 3. Kontrole przestrzegania wymagań minimalnych w odniesieniu do maszyn i urządzeń technicznych... 61 4. Bezpieczeństwo pracy w zakładach charakteryzujących się największym nasileniem zagrożeń zawodowych... 63 IV. WYNIKI KONTROLI UJĘTYCH W PLANIE ROCZNYM... 64 1. Przestrzeganie przepisów prawa pracy wobec pracowników tymczasowych zatrudnionych w agencjach pracy tymczasowej oraz przez pracodawców użytkowników... 64 2. Przestrzeganie przepisów o urlopach wypoczynkowych... 67 3. Przestrzeganie przepisów dot. zatrudniania pracowników, w tym pracowników sezonowych... 69 4. Kontrole legalności zatrudnienia... 70 5. Wykonywanie przez pracodawców orzeczeń sądów pracy... 74 6. Przestrzeganie przez agencje zatrudnienia przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy... 75 1

2 Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu 7. Przestrzeganie przepisów prawa pracy, w tym bhp, w odniesieniu do młodych pracowników... 77 A) pracownicy młodociani... 77 B) pozostali młodzi pracownicy... 77 C) sezonowa praca dzieci i młodzieży... 77 8. Przestrzeganie przepisów prawa pracy, w tym bhp w placówkach handlu detalicznego... 83 9. Zagrożenia u osób pracujących w placówkach ochrony zdrowia przy ręcznych pracach transportowych... 86 10. Przestrzeganie przepisów bhp w stacjach autogazu... 87 11. Bezpieczeństwo pracy w transporcie wewnątrzzakładowym i przenośników... 89 12. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach wydobywających kopaliny pospolite... 90 13. Kontrole przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych i przemysłowych... 91 14. Bezpieczeństwo i higiena pracy w zakładach, w których stosowane są (wytwarzane, magazynowane) substancje i preparaty chemiczne stwarzające zagrożenie pożarem i wybuchem... 92 15. Przestrzeganie przepisów prawa pracy, w tym przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w firmach zajmujących się zbiórką odpadów komunalnych... 94 16. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (z wyłączeniem zakładów branży chemicznej)... 95 17. Przestrzeganie przepisów ustawy o organizmach genetycznie zmodyfikowanych - zamknięte użycie GMO... 97 18. Kontrole przestrzegania przepisów ustawy o produktach biobójczych... 97 19. Bezpieczeństwo pracowników narażonych na hałas i drgania mechaniczne... 98 20. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach przemysłu spożywczego produkujących napoje (spirytusowe, piwowarskie i gazowane)... 100 21. Przestrzeganie przepisów bhp w zakładach rolnych... 101 22. Bezpieczeństwo pracy przy pozyskiwaniu drewna i innych pracach w leśnictwie... 102 23. Kontrole zgodności z wymaganiami zasadniczymi maszyn, urządzeń oraz środków ochrony indywidualnej... 103 24. Przestrzeganie przepisów bhp w zakładach prowadzących działalność budowlaną... 105 25. Bezpieczeństwo i higiena pracy przy wykonywaniu robót drogowych i mostowych, w tym kontrole robót wykonywanych w miejscach ogólnodostępnych... 108 26. Stan warunków pracy przy robotach w miejscach publicznych i działalność inspektorów pracy... 109 27. Przestrzeganie przepisów dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych... 110 28. Ocena i dokumentowanie ryzyka zawodowego w zakładach o znacznym stopniu zagrożeń zawodowych... 111 29. Szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy... 112 30. Przestrzeganie uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem... 113 V. PODSTAWOWE OBSZARY DZIAŁALNOŚCI PREWENCYJNEJ... (W TYM PROMOCJI OCHRONY PRACY)...115 1. Działania wspomagające kontrole z zakresu przestrzegania prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy... 115 2. Kampania informacyjno-promocyjna Przeciążenie układu mięśniowego-szkieletowego : Zagrożenia jakie stwarzają ręczne prace transportowe... 115 3. Kampania informacyjno - promocyjna BHP w rolnictwie - Bezpieczne gospodarstwo rolne... 116 4. Program promocyjny Przestrzeganie prawa pracy w małych zakładach... 119 5. Program prewencyjny Przeciwdziałanie negatywnym skutkom przeciążenia psychicznego i stresu w pracy... 120 6. Popularyzacja zagadnień ochrony pracy... 120 VI. WSPÓŁDZIAŁANIE NA RZECZ OCHRONY PRACY...132 1. Współpraca z parlamentarzystami i przedstawicielami ROP... 132 2. Współpraca z organami administracji rządowej i samorządowej... 132 3. Organa samorządu terytorialnego... 134 4. Samorządy gospodarcze i zawodowe... 135 5. Organa nadzoru i kontroli... 136 6. Placówki naukowo badawcze i uczelnie... 140

7. Media... 141 8. Inne instytucje i organizacje... 142 VII. DZIAŁALNOŚĆ WEWNĄTRZORGANIZACYJNA... 144 1. Działalność szkoleniowa... 144 2. System informatyczny PIP... 145 VIII. OCENA ROZWIĄZAŃ PRAWNYCH ORAZ WNIOSKI LEGISLACYJNE... 146 IX. ZAGROŻENIA ZAWODOWE W UJĘCIU STATYSTYCZNYM... 147 1. Wypadki przy pracy dane Opolskiego Urzędu Statystycznego... 147 2. Choroby zawodowe... 149 3. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe w rolnictwie indywidualnym... 152 X. PODSUMOWANIE I WNIOSKI... 155 1. Stan warunków pracy... 155 2. Ocena skuteczności stosowanych środków prawnych i efekty działań PIP... 158 3. Wnioski dotyczące rozwiązania najważniejszych problemów ochrony pracy... 160 3

4 Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu

I. WPROWADZENIE 1. Państwowa Inspekcja Pracy struktura organizacyjna, zadania, uprawnienia Państwowa Inspekcja Pracy jest podległym Sejmowi organem nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy. Podstawy działania i zakres uprawnień PIP określa uchwalona w dniu 13 kwietnia 2007 r. nowa ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589). Organem nadzoru w sprawach dotyczących przestrzegania prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy, a także legalności zatrudnienia oraz działalności Państwowej Inspekcji Pracy, jest Rada Ochrony Pracy. Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podlegają pracodawcy - a w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli legalności zatrudnienia także przedsiębiorcy, nie będący pracodawcami - na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy. Państwowa Inspekcja Pracy przy realizacji swoich zadań współdziała ze związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców, organami samorządu załogi, radami pracowników, społeczną inspekcją pracy oraz z organami administracji państwowej, a w szczególności z organami nadzoru i kontroli nad warunkami pracy, Policją, Strażą Graniczną, Służbą Celną, urzędami skarbowymi i Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, a także organami samorządu terytorialnego. Organami Państwowej Inspekcji Pracy są: 1) Główny Inspektor Pracy; 2) okręgowi inspektorzy pracy; 3) inspektorzy pracy, działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy. Wyżej wymieniona ustawa, która weszła w życie w 1 lipca 2007 r. określiła nowe obowiązki dotyczące legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli Polski oraz cudzoziemców. Ustawa rozszerzyła także kompetencje w zakresie nadzoru i kontroli na pracodawców i przedsiębiorców na rzecz których świadczona jest praca przez osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy, a także przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą. Poszerzony został zakres uprawnień do wydawanych decyzji, a w szczególności wstrzymania i eksploatacji maszyn i urządzeń, zakazania wykonywania prac w przypadku szczególnego zagrożenia zdrowia i życia pracowników oraz nakazania ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Nakazy płatnicze otrzymały ustawowo rygor natychmiastowej wykonalności. Niewątpliwym jest fakt, iż poza zwiększonymi zadaniami, organa PIP otrzymały również szereg uprawnień do skutecznego i efektywnego działania. W związku z nową ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy miniony rok przyniósł kolejne zmiany w przepisach dotyczących prawa pracy oraz legalności zatrudnienia. W szczególności dotyczy to podniesienia kar grzywny w przepisach Kodeksu pracy od 1.000 do 30.000 zł. oraz w Kodeksie postępowania o wykroczenia - kary nakładanej mandatem do 2.000 a w przypadku tzw. recydywy do 5.000 zł. Przejęcie obowiązków dotyczących kontroli legalności zatrudnienia skutkowało także zmianą przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W celu skutecznego egzekwowania realizacji decyzji Państwowej Inspekcji Pracy u ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji podwyższono wysokość każdorazowej grzywny w celu przymuszenia z 5.000 do 10.000 zł. a w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej z 25.000 do 50.000 zł. 2. Stan kadrowy PIP W roku 2007 zaszły istotne zmiany kadrowe w związku z przejściem pracowników Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego zajmujących się kontrolą legalności zatrudnienia. Przejście to nastąpiło w myśl nowej ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy z dnia 13 kwietnia 2007r. Stan zatrudnienia zwiększył się z 78 osób na koniec roku 2006 do 89 osób na dzień 31.12.2007r. W grupie 89 pracowników: 4 osoby, to ścisłe kierownictwo Okręgu (Okręgowy Inspektor Pracy, dwóch Z-ców i Gł. Księgowy), 46 osób, to kadra inspektorska, w tym: - 8 osób na stanowisku NIP, 5

- 1 osoba na stanowisku Kierownika Sekcji Prawnej, - 1 osoba na stanowisku St. IP - Główny Specjalista - 4 osoby na stanowisku St. IP - Specjalista, - 25 osób na stanowisku St. IP, - 6 osób na stanowisku IP, - 1 osoba na stanowisku młodszego IP, 7 osób na stanowiskach kandydatów na podinspektorów pracy, 20 osób to pracownicy merytoryczni, 10 osób to pracownicy biurowo - administracyjni, 2 osoby zajmują się sprawami finansowo - księgowymi. Spośród kadry inspektorskiej 6 osób pełniło funkcję koordynatorów zespołów natomiast 1 funkcję kierowników sekcji. Na ogólną liczbę 89 pracowników w Okręgu, 80 osób posiadało wykształcenie wyższe, tj. 90% stanu osobowego, pozostali posiadają wykształcenie średnie, a 1 pracownik wykształcenia zawodowe. W 2007 r. z Okręgowego Inspektoratu Pracy odeszły 2 osoby (rozwiązano z nimi umowę o pracę na zasadzie porozumienia stron). Poza przejętymi 10 pracownikami OUW, zatrudniono 2 osoby na stanowiska kandydata na podinspektora pracy. Zgodnie z nową ustawą o PIP grupa osób przyjęta z Wydziału Legalności Zatrudnienia Urzędu Wojewódzkiego kierowana będzie na aplikację inspektorską, celem uzyskania uprawnień inspektorskich. 6

II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA I PREWENCYJNA INFORMACJE OGÓLNE 1. Charakterystyka działalności kontrolnej w roku sprawozdawczym Program działania OIP na 2007 r. Program działania OIP w 2007 r. oparty był na zatwierdzonym przez Radę Ochrony Pracy programie działania Państwowej Inspekcji Pracy. W planie pracy Okręgu znalazło się 47 tematów, z tego 26 z obszaru technicznego bezpieczeństwa pracy oraz 21 z prawnej ochrony pracy, a więc około 10% więcej jak w 2006 roku, w którym ujęto ogółem 42 zadania. W sumie w ramach zadań z planu centralnego, w Okręgu przeprowadzono 2181 kontroli (w 2006 r. 2001 kontroli). W liczbie tej znajdują się także kontrole ujęte jako zadania planowe, jednak ich ilość jest wynikiem napływających do okręgu zgłoszeń: skarg, oceny stanowisk dla osób niepełnosprawnych, wypadków czy odbiorów. Pozostałe 498 kontroli, to kontrole: wynikające z inicjatywy inspektorów pracy nadzorujących zakłady pracy, w tym w szczególności kontrole małych pracodawców (zatrudniających do 9 pracowników) oraz kontrole sprawdzające celem wyegzekwowania uprzednio wydanych decyzji. Zakładom poszczególnych branż, ze względu na ich specyfikę, przypisano nadzór specjalistyczny ze strony inspektorów pracy specjalistów w danej dziedzinie. Odnosząc się do zadań ujętych w planie pracy na 2007 r. stwierdzić należy, iż uwzględniały one uwagi i wnioski wynikające ze sprawozdań z poprzedniego okresu. W wielu przypadkach były kontynuacją wcześniej podjętych działań. Do szczególnie ważnych obszarów działania w roku 2007 zaliczyć należy: kontrolę i nadzór w zakładach charakteryzujących się największym nasileniem zagrożeń zawodowych, badanie i analizowanie okoliczności oraz przyczyn wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, zachorowań na choroby zawodowe, w tym także realizacja postanowień rozp. RM z dnia 28.07.1998r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków oraz sposobu dokumentowania a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy; poprawę praworządności w stosunkach pracy, w szczególności przeciwdziałanie zjawiskom patologicznym, takim jak np. praca na czarno czy nie wypłacanie wynagrodzeń; udzielanie porad i informacji w zakresie rozwiązywania problemów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz porad w zakresie stosowania wykładni prawa; upowszechnianie wśród pracowników i społeczeństwa wiedzy o zagrożeniach życia i zdrowia, wiedzy w zakresie prawa pracy oraz wzmożony nadzór nad bezpieczeństwem robót budowlano - montażowych, powodowany wysokim wskaźnikiem wypadkowości w branży budowlanej i aktywny udział w popularyzacji wiedzy, na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa w rolnictwie indywidualnym. Jako zagadnienie szczególne traktowano upowszechnianie wiedzy z zakresu oceny ryzyka i wdrażania systemów zarządzania sprawami bhp. Niezależnie od tradycyjnych obszarów działalności Państwowej Inspekcji Pracy w roku 2007 podjęte zostały zadania w zakresie: kontroli legalności zatrudnienia obywateli polskich i cudzoziemców (po 1 lipca 2007r.); kontroli oraz prowadzenie postępowania w zakresie spełniania wymagań zasadniczych przy wprowadzaniu do obrotu wyrobów (m.in. maszyn i innych urządzeń technicznych oraz środków ochrony indywidualnej) - w ramach systemu nadzoru rynku, oceny prawidłowości informacji składanych do ZUS przez pracodawców zawierających dane dla ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe, kontroli robót wykonywanych w miejscach ogólnodostępnych (zagrożenia o charakterze publicznym); kontroli przestrzegania prawa pracy w tym bhp w placówkach handlowych ze szczególnym uwzględnieniem okresów przedświątecznych; kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy na stacjach autogazu; kontroli przestrzegania prawa pracy w zakresie zatrudniania pracowników, w tym pracowników sezonowych; 7

W dążeniu do uzyskania lepszych efektów w działalności na rzecz poprawy warunków pracy, jak i ograniczania przypadków łamania prawa, podejmowano szereg działań prewencyjnych i promocyjnych pozwalających docierać do różnych podmiotów, których zachowanie ma wpływ na warunki pracy, bezpieczeństwo pracy czy poszanowanie prawa. Działanie te są zgodne ze standardami działań poza kontrolnych obowiązujących inspekcje krajów członkowskich Unii Europejskiej. Potrzeba takiego działania wynikała z dużego rozdrobnienia i mnogości podmiotów gospodarczych, dotychczasowych ustaleń z kontroli, jak również z masowego napływu skarg, zapytań czy spraw kierowanych do sądów pracy. Ogólne dane dotyczące zakładów nadzorowanych przez PIP W oparciu o bazę danych REGON, na terenie województwa opolskiego w dniu 31.12.2007 r. zarejestrowanych było 121639 podmiotów gospodarczych. Wykluczając z tego zbioru podmioty wyłączone z eksploatacji (podmiot: nie działający, w budowie, w zawieszeniu, w stanie upadłości), ilość działających podmiotów wynosi 107035 Ze względu na brak w/w systemu ewidencji pracodawców niemożliwe jest określenie ilości podmiotów, które zatrudniają pracowników, a więc zaliczających się do pracodawców. Główny problem dotyczy podmiotów o zakresie zatrudnienia od 1 do 9 gdzie mogą występować podmioty nie będące pracodawcami (w/g szacunkowej oceny jest ich ponad 60 tysięcy). Ilość podmiotów gospodarczych (wg zatrudnienia) przedstawia się następująco: Zakres zatrudnienia Ilość podmiotów 2006 r. 2007 r. % udział Ilość podmiotów podmiotów % udział podmiotów 1 9 99693 95,18 101922 95,22 10 49 4100 3,92 4127 3,86 50 249 818 0,78 859 0,80 250 i więcej 127 0,12 127 0,12 Razem 104738 107035 Powyższe zestawienie wskazuje na znaczący wzrost ilości podmiotów należących do grupy o zatrudnieniu od 1 do 9 pracowników - ponad 2 tysiące w stosunku do roku 2006. Oznacza to coraz większe rozdrobnienie struktury pracodawców. Jednocześnie analiza porównawcza, danych zestawionych według bazy WUS i OIP, potwierdza występowanie podmiotów gospodarczych nie zatrudniających pracowników w grupie o zakresie zatrudnienia od 1 do 9 osób (należy także wziąć pod uwagę fakt, że wśród tej grupy podmiotów gospodarczych mogą znajdować się pracodawcy, którzy nie dopełnili obowiązku zgłoszenia działalności do Państwowej Inspekcji Pracy, a jednocześnie nie byli kontrolowani). Informacja dotycząca podmiotów zatrudniających od 50-249 pracowników wskazuje, że na terenie naszego województwa wzrosła o 4,8% w stosunku do roku 2006 liczba pracodawców z tej właśnie grupy. Szczegółowe informacje na temat w/w grupy podmiotów pokazują jednak, że przyczynę tego zjawiska wiązać należy ze wzrostem zatrudnienia w istniejących już wcześniej małych i średnich zakładach pracy. Struktura podmiotów gospodarczych według statystyki WUS zestawiona według Europejskiej Klasyfikacji Działalności uwzględniająca zakresy zatrudnienia przedstawia się następująco: 8 Dział PKD Podmioty Ogółem Zakres zatrudnienia 1-9 10 49 50 249 250 i > Rolnictwo i łowiectwo 4895 4617 238 37 3 Rybołóstwo i rybactwo 14 12 2 0 0 Górnictwo i kopalnictwo 31 20 5 5 1 Przetwórstwo przemysłowe 9823 8774 787 210 52 Zaopatrywanie w energię 106 55 29 19 3

Budownictwo 12153 11776 340 32 5 Handel i naprawy 31149 30355 724 64 6 Hotele i restauracje 3197 3062 131 4 0 Transport i składowanie 6134 5961 126 37 10 Pośrednictwo finansowe 4333 4224 78 31 0 Obsługa nieruchomości 18673 18406 221 40 6 Administracja publiczna 989 722 137 115 15 Edukacja 3170 2300 720 147 3 Ochrona zdrowia 4490 4171 255 46 18 Pozostała działalność usługowa 7833 7423 333 72 5 Gospodarstwa domowe 1 1 0 0 0 Organizacje eksterytorialne 1 1 0 0 0 Nieokreślona działalność 43 42 1 o 0 Ogółem OIP 107035 101922 4127 859 127 Z powyższego zestawienia wynika, że najwięcej podmiotów gospodarczych prowadzi działalność związaną z handlem i naprawami. W zakresie tym na 31149 podmiotów aż 30355 (ponad 97,45 %), to zakłady o zakresie zatrudnienia do 9 pracowników. W tej grupie podmiotów gospodarczych należy upatrywać znaczącej ilości zakładów, które nie dopełniły obowiązku zgłoszenia działalności do PIP oraz zakładów zatrudniających pracowników sezonowych. Obszar ten charakteryzuje się dużymi ilościowymi zmianami, tak pod względem prowadzenia działalności, jak i pod względem zatrudniania pracowników. Realizacja przez pracodawców obowiązków wynikających z art. 209 kodeksu pracy Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i właściwego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. Obowiązek zgłoszenia ciąży na pracodawcy także w przypadkach: zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana ta może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników. W związku ze zmianą w 2002 r. art. 209 Kp. zniesiony został obowiązek informowania Państwowej Inspekcji Pracy o zaprzestaniu i likwidacji działalności, co w znacznym stopniu utrudnia prowadzenie aktualnej bazy istniejących pracodawców. W roku 2007, do Okręgowego Inspektoratu wpłynęły 1083 zgłoszenia, w których pracodawcy informowali o faktach: Zgłoszenie do OIP: 2006 r. 2007 r. Rozpoczęcia działalności 730 862 Zmiany działalności 208 217 Zaprzestanie działalności 36 4 Likwidacja zakładu pracy - - Pomimo formalnego braku wymogu informowania PIP o zaprzestaniu lub likwidacji działalności gospodarczej (zmiana w art. 209 Kp w 2002 r.), na przestrzeni 2007 r. nasz inspektorat otrzymał ze strony pracodawców 4 takie informacje. Na koniec 2007 r. w ewidencji Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu zarejestrowano ogółem 18444 zgłoszeń pracodawców. Z ogólnej liczby zgłoszonych pracodawców 1324 należy do sektora publicznego, a 16097 do sektora prywatnego. 9

Biorąc pod uwagę wielkość zatrudnienia, ilość zgłoszeń od pracodawców przedstawia się następująco: Zatrudnienie 2006 r. 2007 r. Ogółem na koniec 2007 r. 1-9 pracowników 974 1072 14382 % 10-49 pracowników 72 103 3086 % 50-249 pracowników 16 18 819 % 250 i więcej 2 3 157 % Porównując dane z zakresu zgłoszeń pracodawców na przestrzeni 2006 i 2007 roku należy stwierdzić, że struktura zgłoszeń pod względem ich ilości według polskiej klasyfikacji działalności (PKD), a także liczby zatrudnionych pracowników kształtuje się następująco: duży wzrost liczby zgłoszeń pochodzących zakładów małych (1-9 zatrudnionych) oraz średnich (10-49), przy niewielkim wzroście liczby zgłoszeń ze strony zakładów o zatrudnieniu powyżej 49 osób. Przedstawione dane kolejny raz potwierdzają istnienie dużego rozdrobnienia pracodawców. Zgłoszenia od pracodawców zatrudniających poniżej 50 pracowników stanowią 94,7% wszystkich zgłoszeń, co pozostaje w zgodności z danymi dotyczącymi nadzorowanych przez OIP w Opolu pracodawców. Mimo obowiązków w zakresie zgłaszania działalności do Państwowej Inspekcji Pracy oraz stosowania kar grzywny za nie zgłoszenie, w dalszym ciągu pracodawcy nie dopełniają obowiązku wynikającego z art. 209 Kodeksu pracy. W 2007 r. na 2223 skontrolowanych pracodawców, w 36 przypadkach występowały nieprawidłowości związane z niedopełnieniem obowiązku wynikającego z art. 209 Kp - brak zgłoszenia działalności do PIP. Działalność kontrolna - dane liczbowe, formy działań kontrolnych, kryteria doboru zakładów do kontroli Uwzględniając zadania z planu PIP, zadania własne oraz sytuacje wynikające ze zgłoszeń wypadków, odbiorów i skarg, inspektorzy pracy naszego Okręgu przeprowadzili ogółem w 2007 roku 2679 kontroli. 2250 - to kontrole w ramach realizacji tematów z harmonogramu PIP i OIP, co stanowi 84,99 % ogółu kontroli w 2007r. (w roku 2006 wskaźnik ten wynosił 66,2 %) W ramach realizacji harmonogramu przeprowadzono: 520 kontroli związanych z badaniem skarg na pracodawców; 404 kontroli związanych z ocena zgodności wykonania obiektu z projektem budowlanym; 27 kontroli związanych z egzekucja administracyjną; 67 kontroli związanych z analizą okoliczności i przyczyn wypadków. Przedstawione wyżej dane wskazują, że w większości cel, zakres przeprowadzanych kontroli, jak i dobór zakładów do kontroli wynika z zadań planowych. Ponadto duża ilość kontroli wynika z napływających do OIP skarg i wniosków oraz związana jest z oceną zgodności z projektem obiektów budowlanych. Inspektorom Pracy pozostaje zatem niewiele czasu na działalność prewencyjną i podejmowanie zadań wg własnej inwencji w zakładach przydzielonych do nadzoru. Tak nasycony plan zadań powoduje, iż IP muszą w ramach prowadzonych kontroli często łączyć zadania. Należy również zaznaczyć, że w związku z ustawowym obowiązkiem objęcia decyzji organów PIP egzekucją administracyjną, znacząca jest również ilość kontroli sprawdzających w roku 2007, stanowi ona 9,11 % ogólnej liczby kontroli (6,2% w roku 2006). W roku 2007 wszczęto 10 postępowań egzekucyjnych (9 w 2006r.). Brak obowiązku zgłaszania do jednostek organizacyjnych Państwowej Inspekcji Pracy informacji z zaprzestaniu oraz likwidacji zakładu pracy w znaczący sposób utrudnia czynności związane ze skutecznym sprawdzaniem przez Inspektorów Pracy realizacji decyzji wydanych podczas działań kontrolnych. Fakt ten jest jedną z przyczyn braku wzrostu ilości wszczętych postępowań egzekucyjnych w roku 2007 w stosunku do lat poprzednich. 10

W zakresie realizowanych zadań najwięcej miejsca poświęcono: badaniu skarg pracowniczych, kontroli legalności zatrudnienia obywateli polskich i cudzoziemców, sprawdzeniu poprawności informacji składanych do ZUS przez pracodawców zawierających dane dla ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe, uczestniczeniu w przejmowaniu do eksploatacji nowo wybudowanych i przebudowywanych zakładach pracy, przestrzeganiu przepisów prawa pracy przy wypłacie wynagrodzeń i innych świadczeń pracowniczych, przestrzeganiu bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlanych, przestrzeganiu bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót w miejscach publicznych badaniu i analizie okoliczności wypadków przy pracy, Wspomnieć należy także fakt przeprowadzenia przez członków Komisji ds. BHP w Rolnictwie i inspektorów pracy 727 wizytacji gospodarstw rolników indywidualnych (662 w roku 2006). Zakres wizytacji gospodarstw wiejskich obejmował stan techniczny obiektów budowlanych oraz maszyn i urządzeń rolniczych, połączony był z doradztwem prawnym i technicznym szczególnie w zakresie bezpiecznych metod pracy. Przedstawiona charakterystyka zrealizowanych zadań, daje pogląd o kryteriach doboru zakładów do kontroli, szczególnie w grupie kontroli interwencyjnych. Dobór zakładów do kontroli w ramach zadań planowych ujętych w harmonogramie rocznym wynikał głównie z założeń do realizacji zadań oraz celu, jaki mu przyświecał. Największą ilość kontroli przeprowadzono w zakładach handlowych usług i naprawy 24,7% (w 2006 27,2%), w zakładach przetwórstwa przemysłowego 23,22% ogółu kontroli (w 2006-24,8%), w budownictwie 19,6% (w 2006-17,7%), w zakładach prowadzących działalność związana z obsługą nieruchomości oraz prowadzeniem interesów 7,02% (w 2006 5,1%), w zakładach prowadzących działalność transportową i zajmujących się składowaniem 3,73 %, zakładach branży hotelarskiej i gastronomicznej 3,88 %. Większość kontroli - blisko 90% (w 2006 88,8%), to kontrole w sektorze prywatnym, co pozostaje w zgodności z istniejącą strukturą na mapie gospodarczej regionu. W ramach współpracy z innymi organami przeprowadzono ogółem 66 kontroli z Policją, Wyższym Urzędem Górniczym i Prokuraturą. W 40 przypadkach kontrole przeprowadzono na wniosek innego organu. W 760 przypadkach (126 w 2006 r.) powiadomiono inne organy o stwierdzonych uchybieniach, głównie Państwowy Nadzór Budowlany i Urząd Dozoru Technicznego. Porównując ogólne wielkości charakteryzujące wyniki pracy Okręgu, należy odnotować wszechstronne podejmowanie działań zmierzających do efektywnego zwalczania przypadków nieposzanowania prawa, co obrazuje poniższe zestawienie. Lp. Wyszczególnienie 2005 2006 2007 1. L. kontroli 3.092 3.072 2.679 2. L. z-dów skontrolowanych 2.441 2.492 2.223 3. L. wydanych decyzji ogółem 12.210 11.792 10.756 4. L. wniosków w wystąpieniach 9.664 9.041 9.214 5 L. Środków wychowawczych 136 124 164 6 L. mandatów 948 1.004 939 7 L. wniosków do sądów 90 61 104 8. L. wniosków do prokuratury 38 54 63 9. L. wniosków o zaprzestanie działalności - - - Dane zawarte w zestawieniu w odniesieniu do 2007 r. obejmują działalność średnio statystycznie 45 IP, przy 46 IP w 2006 r. Spadek liczby mandatów przy jednoczesnym wzroście spraw skierowanych do sądów ma ścisły związek z przejęciem kontroli legalności zatrudnienia, gdzie kieruje się wnioski do sądów, bowiem inspektor występuje w charakterze oskarżyciela publicznego. Większa ilość 11

zastosowanych środków wychowawczych (wzrost o ponad 30% w porównaniu z rokiem 2006) ma bezpośredni związek ze wzrostem minimalnej kwoty mandatu oraz z niedopełnianiem obowiązków przez pracowników w obszarze legalności zatrudnienia. 2. Decyzje inspektorów pracy zakres przedmiotowy Decyzje ogółem forma decyzji, rodzaj nałożonego na stronę obowiązku W wyniku kontroli zakładów pracy przeprowadzonych w 2007 r., inspektorzy pracy działający w ramach właściwości miejscowej Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu wydali 10.756 decyzji. W stosunku do roku ubiegłego stanowiło to spadek o 9,8%. W tym kontekście zważyć trzeba jednak na fakt spadku liczby przeprowadzonych przez inspektorów pracy kontroli 2.679 w 2007 r. w stosunku do 3.072 w 2006 r. W tym stanie rzeczy można więc przyjąć twierdzenie, że spadek ilości wydanych decyzji jest efektem działalności nadzorczej prowadzonej w poprzednich latach, jak i zwiększeniem działalności prewencyjnej zwłaszcza wobec małych pracodawców nowopowstałych. Decyzje w formie pisemnej w liczbie 6.430 stanowiły blisko 60 % wszystkich wydanych decyzji. Biorąc natomiast pod uwagę stosunek decyzji ustnych do ogółu wydanych decyzji na przestrzeni ostatnich trzech lat, to pozostaje on na stałym wysokim poziomie około 40 % (37,3% w 2006 r., 39,9% w 2005 r.). Ma to pozytywny wydźwięk w tym sensie, że stwierdzone przez inspektorów pracy w zakładach pracy uchybienia są niezwłocznie już podczas czynności kontrolnych usuwane. Szczegółowe dane obejmujące ilość wydanych w latach 2005-2007 decyzji z uwzględnieniem podziału ze względu na formę w jakiej je wydano zawiera poniższa tabela. Decyzje 2007 r. 2006 r. 2005 r. Ogółem 10.756 11.792 12.210 w formie pisemnej i wpisanych do dziennika budowy 6.430 7.383 7.335 w formie ustnej 4.236 4.409 4.875 Ilość kontroli 2.679 3.072 3.092 Blisko 91 % wydanych przez inspektorów pracy w 2007 r. decyzji dotyczyło nakazania stronie (pracodawcy) usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie art. 11 pkt 1 ustawy o PIP. Ponadto inspektorzy pracy wydali: 423 decyzje wstrzymania prac (art. 11 pkt 2), 172 decyzje skierowania pracowników do innych prac (art. 11 pkt 2), 1 decyzję wstrzymania działalności (art. 11 pkt 2), 28 decyzji wstrzymania eksploatacji maszyn (art. 11 pkt 3), 73 decyzje zakazania wykonywania prac (art. 11 pkt 4), 2 decyzje nakazujące ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku (art. 11 pkt 6), 298 decyzji nakazujących wypłatę wynagrodzenia lub innego świadczenia (art. 11 pkt 7). Szczegółowy podział decyzji według rodzaju nałożonego na stronę obowiązku przedstawia poniższa tabela. Decyzje 2007 r. 2006 r. 2005 r. usunięcia uchybień w terminie 9.759 11.182 11.679 wstrzymania prac 423 457 421 skierowania pracowników do innych prac 172 118 99 12

Z danych wynika, że w stosunku do roku ubiegłego (2006 r.) zwiększyła się ilość decyzji nakazujących skierowanie pracowników do wykonywania innych prac wzrost o 46 %. Klasyfikacja podmiotów, do których w 2007 r. inspektorzy pracy kierowali decyzje ze względu na rodzaj działalności, formę własności i liczbę zatrudnionych pracowników. Analiza (pod względem podmiotowym) decyzji wydanych w 2007 r. pokazuje, że najwięcej decyzji inspektorzy pracy kierowali do pracodawców prowadzących działalność w zakresie przetwórstwa przemysłowego 32,37% (wszystkich wydanych decyzji), handlu i naprawy 22,61% oraz budownictwa 18,51%. Decyzje Działalność wg PKD W formie pisemnej W formie ustnej Ogółem Handel i naprawy 1.599 833 2.432 Pośrednictwo finansowe 23 16 39 Budownictwo 784 1.208 1.992 Rolnictwo i łowiectwo 352 245 597 Pozostała działalność usługowa 255 94 349 Ochrona zdrowia 228 169 397 Obsługa nieruchomości 309 129 438 Hotele i restauracje 202 68 270 Transport, składowanie 151 45 196 Edukacja 138 58 196 Górnictwo i kopalnictwo 27 32 59 Przetwórstwo przemysłowe 2.144 1.338 3.482 Zaopatrywanie w energię 123 48 171 Administracja publiczna 95 43 138 Ogółem 6.430 4.326 10.756 W przypadku przyjęcia za kryterium formy własności podmiotów, do których inspektorzy kierowali decyzję zauważymy, iż adresatami decyzji byli głównie pracodawcy należący do sektora prywatnego 90,4 %. Na ogólną liczbę 10.756 wszystkich wydanych decyzji, 76,86 % decyzji przypada na pracodawców małych, zatrudniających do 49 pracowników. Jest to przede wszystkim ściśle związane ze strukturą pracodawców na mapie gospodarczej województwa opolskiego, gdzie małe zakłady stanowią około 97% ogółu pracodawców. Szczegółowe dane dotyczące wydanych decyzji w zakładach według wielkości zatrudnienia przedstawia poniższa tabela. Decyzje w 2007 r. Liczba pracujących w formie w formie pisemnej ustnej ogółem od 1do 9 3.003 1.727 4.730 od 10 do 49 2.140 1.397 3.537 od 50 do 249 990 834 1.824 Powyżej 250 297 368 665 Ogółem 6.430 4.326 10.756 13

Zakres przedmiotowy decyzji. Zakres przedmiotowy decyzji Decyzje pisemne 2007 r. 2006 r. 2005 r. Obiekty i pomieszczenia pracy 472 571 604 Zaplecze higieniczno sanitarne 274 396 321 Wentylacja i ogrzewanie 467 594 568 Procesy technologiczne 742 683 764 Maszyny i urządzenia techniczne 387 468 549 Urządzenia i instalacje energetyczne 468 551 621 Transport 192 153 194 Magazynowanie i składowanie 248 297 236 Zagrożenia czynnikami szkodliwymi 430 384 299 Przygotowanie do pracy 1.243 1.441 1.305 Innych zagadnień bhp 1.135 1.453 1.452 Pozostałe 372 392 422 Razem 6.430 7.383 7.335 Zakres przedmiotowy decyzji Decyzje ustne 2007 r. 2006 r. 2005 r. Obiekty i pomieszczenia pracy 527 514 650 Zaplecze higieniczno sanitarne 159 182 201 Wentylacja i ogrzewanie 138 138 168 Procesy technologiczne 743 750 755 Maszyny i urządzenia techniczne 595 711 800 Urządzenia i instalacje energetyczne 598 672 858 Transport 246 148 213 Magazynowanie i składowanie 358 258 342 Zagrożenia czynnikami szkodliwymi 359 338 284 Przygotowanie do pracy 286 320 251 Innych zagadnień bhp 297 267 323 Pozostałe 20 11 30 Razem 4.326 4.049 4.875 Najczęściej stwierdzane przez inspektorów pracy naruszenia przepisów prawa pracy stanowiące podstawę wydania decyzji dotyczyły: przygotowania pracowników do pracy, w szczególności: braku szkoleń pracowników i pracodawców w zakresie bhp oraz braku badań lekarskich (14,21%). procesów technologicznych, w szczególności: niewłaściwego wyposażenia i zabezpieczenia stanowisk pracy, braku stosowania znaków i barw bezpieczeństwa (13,80%), innych zagadnień bhp, w szczególności braku udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego i niedostarczania przez pracodawcę odzieży i obuwia (13,31 %), eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, w szczególności: niewłaściwej eksploatacji tych urządzeń z uwzględnieniem braku lub niewłaściwej ochrony przeciwporażeniowej oraz braku lub nieterminowego przeprowadzania oględzin i pomiarów (9,91%), obiektów i pomieszczeń pracy, w szczególności: niewłaściwego stanu technicznego obiektów i pomieszczeń pracy, braku lub niewłaściwego oznakowania miejsc niebezpiecznych, braku właściwego zabezpieczenia przeciwpożarowego, niewłaściwego stanu higienicznego oraz braku ładu i porządku na stanowiskach pracy (9,28%), maszyn i urządzeń technicznych, w szczególności braku osłon elementów oraz stref niebezpiecznych (9,12%), zagrożenia czynnikami szkodliwymi (7,33%), wentylacji, ogrzewania i oświetlenia, dotyczyły głównie: niewłaściwego oświetlenia stanowisk pracy oraz braku pomiarów oświetlenia (5,63%), magazynowania i składowania, dotyczyły głównie procesów składowania i wyposażenia stanowisk pracy (5,63%). 14

Porównując sytuację z 2007 r. do danych z lat ubiegłych stwierdzić należy, że w dalszym ciągu najwięcej decyzji jest wydawanych w obszarze dotyczącym stosowanych procesów technologicznych, urządzeń i instalacji energetycznych (szczególnie instalacji elektrycznych) oraz przygotowania pracowników do pracy (posiadanych kwalifikacji, szkoleń dotyczących zagadnień bhp, badań lekarskich). 2a) Decyzje wstrzymania prac W obszarze decyzji wydawanych przez inspektorów pracy, decyzje wstrzymania prac stanowią drugi co do ilości stosowany przez organy PIP środek prawny. Pomimo nieznacznego udziału procentowego w ogólnej liczbie wszystkich wydanych decyzji niecałe 4 % -, niepokój budzi utrzymująca się na wysokim poziomie ich liczba nominalna. Z drugiej jednak strony prawidłowa ocena stanu faktycznego i zastosowanie odpowiedniego środka, w tym wypadku dalej idącego niż środek przewidziany w art. 11 pkt 1, pozwala z pewnością uniknąć sporej ilości wypadków w pracy. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że podstawą wydania decyzji nakazania wstrzymania prac jest zaistnienie szczególnych okoliczności. Ustawa o PIP uprawnia inspektora pracy do korzystania z tego środka jedynie w razie stwierdzenia zatrudniania pracowników w warunkach występowania bezpośrednich zagrożeń dla ich życia lub zdrowia. Ilości wydanych w poszczególnych latach decyzji przedstawia poniższa tabela: rok 2007 r. 2006 r. 2005 r. Ilość decyzji wstrzymania prac 423 457 421 Analizując decyzje wstrzymania prac (robót) dojść można do wniosku, że podobnie jak w poprzednich latach dotyczyły one głównie trzech grup zagadnień. Po pierwsze, eksploatacji maszyn i urządzeń technicznych, gdzie zagrożenia spowodowane były przede wszystkim brakiem osłon i elementów zabezpieczeń. Po drugie, prowadzenia procesów technologicznych - zagrożenia związane głównie z niewłaściwym zabezpieczeniem stanowisk pracy, w tym w szczególności usytuowanych na wysokości. Wreszcie po trzecie, eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych - głównie braku lub niewłaściwego stanu ochron przed porażeniem przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych. Najwięcej decyzji tego rodzaju w 2007 r. inspektorzy pracy kierowali do pracodawców z branży energetycznej (wg PKD Zaopatrywanie w energię) 233 decyzje, górniczej (wg PKD Górnictwo i kopalnictwo ) 96 decyzji oraz budowlanej (wg PKD Budownictwo) 36 decyzji. Jeżeli chodzi natomiast o liczbę pracowników objętych nakazem wstrzymania prac, to sytuacja wygląda podobnie. Zastosowany środek prawny objął 1.362 pracowników, w tym 654 zatrudnionych u pracodawców z branży energetycznej, 349 w górnictwie i kopalnictwie, 103 w budownictwie. Na uwagę zwraca fakt, że 3 decyzje tego typu objęły 124 pracowników zatrudnionych u pracodawców z branży edukacyjnej. Ze względu na liczbę zatrudnionych pracowników liczba wydanych w 2007 r. decyzji wstrzymania robót odnosiła się głównie do zakładów o zatrudnieniu do 49 pracowników 81 % (łącznie 343 decyzje, w tym 227 zakładów zatrudniających do 9 pracowników). 2b) Decyzje skierowania pracowników do innych prac W przypadku zatrudniania pracowników wbrew obowiązującym przepisom, przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych oraz zatrudniania pracowników przy robotach niebezpiecznych, jeżeli ci pracownicy nie posiadają odpowiednich kwalifikacji, inspektorzy wydawali decyzje skierowania pracowników do innych robót. Ilości wydanych decyzji oraz pracowników skierowanych do innych robót przedstawia poniższa tabela. Decyzje skierowania pracowników do innych robót 2007 r. Pracowników skierowanych 2006 r. Pracowników skierowanych 2005 r. Pracowników skierowanych Ogółem 172 364 153 460 99 204 15

Najwięcej, bo 99 decyzji nakazujących skierowanie pracowników do innych prac wydano w odniesieniu do zakładów prowadzących działalność w branży energetycznej oraz 36 w branży górniczej. Tylko w tych dwóch branżach zastosowane środki prawne tego rodzaju stanowią 79,1% ogółu wydanych decyzji. Podobnie jak to było w przypadku decyzji wstrzymania prac, przeważająca większość decyzji skierowana była do zakładów zatrudniających od 1-9 pracowników 86 decyzji,10-49 pracowników 54 decyzje, a tylko 5 decyzji skierowanych było do pracodawców zatrudniających powyżej 250 osób. Stwierdzone w czasie kontroli nieprawidłowości skutkujące decyzjami skierowania do innych robót występowały przede wszystkim w zakresie przygotowania pracowników do pracy, braku uprawnień zawodowych, w tym w szczególności uprawnień energetycznych. Ponadto podstawę wydania decyzji skierowania do innych robót stanowiły stwierdzone w czasie kontroli zagrożenia czynnikami szkodliwymi oraz stwierdzone przypadki braku lub niestosowania przez pracowników właściwego sprzętu ochrony indywidualnej. 3. Decyzje nakazujące zaprzestanie działalności zakładu Okręgowy Inspektor Pracy działając na podstawie art. 11 pkt 5 ustawy o PIP wydał w 2007 r. jedną decyzję nakazującą zaprzestania prowadzenia działalności. Środek ten jest stosowany w szczególnych przypadkach. Możliwość skorzystania z tego w istocie najdalej idącego środka prawnego przyznanego organom PIP jest uzależniona od wykazania, że stan bezpieczeństwa i higieny pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy. Wydana decyzja skierowana była do podmiotu prowadzącego, na terenie prywatnej posesji, działalność w zakresie usług wulkanizacyjnych oraz naprawy opon i kół samochodowych. Strona zatrudniała osoby fizyczne na podstawie cywilno-prawnej umowy zlecenie. Jednym z pomieszczeń pracy, gdzie osoby te świadczyły pracę był blaszany barak. Barak stanowił konstrukcję o wysokości około 2 metry 20 cm., posiadał nieocieplane ściany i strop, a ponadto nie posiadał podłogi i brak w nim było oświetlenia naturalnego. Pomiędzy ścianami, a gruntem znajdował się prześwit. Zapewnienie odpowiedniej temperatury w pomieszczeniu było niemożliwe. Nie spełnione były ponadto wymogi dotyczące kubatury pomieszczenia a także wymaganego prawem oświetlenia naturalnego. Dalsze wykonywanie pracy w takich warunkach powodowało bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia osób tam zatrudnionych szczególnie, że jeden ze zleceniobiorców miał zdiagnozowaną epilepsję. Strona nie zgodziła się z powyższą decyzją choć pośrednio w odwołaniu wskazała, że warunki pracy były niezadowalające. Nadmieniła ponadto, że do czasu poprawienia warunków nie będzie zatrudniać innych osób a pracę będzie wykonywać sam. Pośrednio potwierdza to ocenę materiału dowodowego przez organ I instancji i słuszność wydania nakazu. Zaskarżając w całości powyższą decyzję strona wniosła o jej uchylenie. Ponieważ organ I instancji nie znalazł podstaw do jej uchylenia sprawę przekazano do Głównego Inspektora Pracy. Postępowanie odwoławcze jest w toku. 4. Decyzje dotyczące wypłaty wynagrodzenia lub innego świadczenia W związku z sytuacją gospodarczą i dynamicznym wzrostem ilości małych firm stosowany przez inspektorów pracy środek prawny w postaci nakazu płatniczego pełni istotną rolę społeczną. Uwarunkowane jest to narastającymi trudnościami z wypłatą wszystkich świadczeń pracowniczych przez pracodawców, co nie zawsze jest efektem złej kondycji finansowej danego podmiotu, ale często nieznajomością prawa pracy. Nakaz płatniczy w połączeniu z prowadzonym przez organy PIP postępowaniem egzekucyjnym w administracji jest przynajmniej częściowym remedium w zakresie ochrony wynagrodzeń i innych świadczeń pracowniczych. Ma on zalety niedostępne innym środkom prawnym, a mianowicie znacznie szybszą procedurę jego wydania (w przypadku bezspornych należności) niż uzyskanie wyroku sądu pracy, co w połączeniu z dynamicznie prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym w znaczny sposób ogranicza czas oczekiwania pracownika na wypłatę należnych mu świadczeń. Z tychże powodów nakazy płatnicze powinny być wydawane zawsze, gdy zaistnieją ku temu przesłanki oraz bezwzględnie egzekwowane z uwagi na zapotrzebowanie społeczne i oczekiwania pracownicze względem organów PIP. 16

W 2007 roku na ogólną liczbę 6.430 decyzji pisemnych wydanych przez inspektorów pracy, 298 stanowiły decyzje dotyczące wypłaty wynagrodzeń za pracę lub innych świadczeń pracowniczych. Ogółem wydane decyzje płatnicze dotyczyły 2.978 pracowników i opiewały na łączną kwotę 2.409.844,24 zł. Nakazy płatnicze ROK 2007 2006 2005 Liczba decyzji 298 317 311 Kwota - ogółem 2.409.844,24 zł 5.305.897 zł 4.905.629 zł Pracownicy w decyzjach płacowych 2978 5075 6669 Wydane na podstawie art. 11 pkt 7 ustawy o PIP decyzje kierowane były przede wszystkim do pracodawców zatrudniających do 9 pracowników 130 decyzji oraz pracodawców nieco większych (10-49 pracowników) 105 decyzji. Zobowiązania wobec pracowników wynosiły odpowiednio 1.564.202,24 zł w pierwszym wypadku oraz 381.135,22 zł w drugim. Na uwagę zwraca fakt, że o ile w przypadku pracodawców zatrudniających powyżej 250 osób inspektorzy stosowali powyższy środek tylko 8 razy, to decyzjami objęte było aż 441 osób zatrudnionych. Podstawowym powodem nie wypłacania przez pracodawców należnych pracownikom wynagrodzeń i innych świadczeń, podobnie jak w latach ubiegłych, był brak środków finansowych, wywołany zatorami płatniczymi występującymi pomiędzy podmiotami gospodarczymi działającymi na naszym rynku. W wielu jednak przypadkach nie wypłacanie wynagrodzenia (lub wypłacanie wynagrodzenia i innych świadczeń w zaniżonej wysokości) spowodowane było nieznajomością prawa. Odwołania od decyzji inspektorów pracy. Wnioski o uchylenie lub zmianę decyzji. Wnioski o stwierdzenie wygaśnięcia decyzji. Stwierdzenie nieważności decyzji. Na przestrzeni 2007 roku pracodawcy wnieśli do Okręgowego Inspektora Pracy w Opolu za pośrednictwem organu I instancji, 25 odwołań od decyzji nakazowych inspektorów pracy. W trzech przypadkach inspektor pracy uwzględnił w całości żądanie strony (tryb samokontroli przewidziany w art. 132 Kpa). W pozostałych 22 sprawach przekazano odwołania organowi wyższego stopnia. Po ponownym przeanalizowaniu spraw, Okręgowy Inspektor Pracy wydał: 9 decyzji utrzymujących w mocy zaskarżoną decyzję, 6 decyzji uchylających zaskarżoną decyzję w całości lub części i w tym zakresie orzekł co do istoty sprawy, 2 decyzję umarzające postępowanie odwoławcze, 2 decyzje uchylające zaskarżoną decyzję i przekazujące sprawę do ponownego rozpoznania. Ponadto w 3 sprawach Okręgowy Inspektor Pracy wydał postanowienie stwierdzające uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Znacznie częściej, bo aż 262 razy, pracodawcy występowali o zmianę lub uchylenie decyzji ostatecznej w trybie przewidzianym w art. 154 Kpa. W przeważającej części strony wnosiły o prolongatę terminu wykonania decyzji nakazowych powołując się na swój słuszny interes. Po rozpoznaniu spraw inspektorzy pracy wydali 255 decyzji prolongujących termin wykonania decyzji nakazowych, w 6 przypadkach uchylali decyzję ostateczną, natomiast w jednym przypadku inspektor pracy odmówił uchylenia decyzji ostatecznej. Ponadto w 2007 r. inspektorzy pracy wydali 83 decyzje stwierdzające wygaśnięcie decyzji nakazowej (w trybie art. 162 Kpa). W przypadku decyzji na wniosek strony najczęściej jej wydanie uzasadniał fakt utraty przez stronę statusu pracodawcy lub rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem, którego dotyczył nakaz. Natomiast w przypadku decyzji podejmowanych z urzędu, wpływ na ich podjęcie miały przede wszystkim sytuacje przedawnienia roszczeń pracowniczych. Jeżeli chodzi o wnioski pracodawców o stwierdzenie nieważności decyzji, to na przestrzeni 2007 roku Okręgowy Inspektor Pracy rozpatrzył 5 tego typu spraw. W czterech przypadkach odmówiono stwierdzenia nieważności decyzji, natomiast w jednym przypadku przychylono się do żądania strony i orzeczono nieważność decyzji inspektora pracy. Szczegółowe dane obejmujące lata 2005 2007 zawiera poniższa tabela. 17

* art. 129 1 i 2 Kpa Rok 2007 r. 2006 r. 2005 r. Ilość odwołań art. 34 ust. 5 ustawy o PIP* Ilość wniosków o zmianę/ uchylenie decyzji ostatecznej art. 154 Kpa Ilość wniosków o stwierdzenie wygaśnięcie decyzji art. 162 Kpa Ilość wniosków o stwierdzenie nieważności decyzji art. 156 Kpa 25 21 28 262 264 307 83 119 122 5 6 5 5. Egzekucja administracyjna decyzji organów PIP Upomnienia skierowane do pracodawców: W okresie sprawozdawczym skierowano 56 upomnień do 56 pracodawców: 50 upomnień dotyczyło obowiązków bhp, 6 upomnień dotyczyło obowiązków płacowych. Upomnienia obejmowały łącznie 172 decyzji, przy czym: 117 decyzji dotyczyło zagadnień związanych z bhp, 55 decyzji dotyczyło obowiązków płacowych. Zobowiązani zrealizowali 80 decyzji po wydaniu upomnień: 74 decyzji dotyczyło obowiązków bhp, 6 decyzji dotyczyło obowiązków płacowych. Realizację upomnień pokazuje poniższy wykres: 40 35 2 30 25 20 15 34 4 liczba upomnień płacow ych liczba upomnień bhp 10 5 16 0 1 2 kolumna 1 upomnienia, które przyniosły efekt kolumna 2 upomnienia nie wykonane 18

Liczba wystawionych tytułów wykonawczych W okresie sprawozdawczym wystawiono 10 tytułów wykonawczych w stosunku do 10 pracodawców: 6 tytułów dotyczyło nakazów płatniczych, 4 tytuły dotyczyło nakazów z zakresu bhp. Zarzuty wniesione do tytułów wykonawczych Wniesiono zarzuty do 2 tytułów wystawionych w okresie sprawozdawczym: dotyczyły one 2 decyzji z zakresu bhp i 1 decyzji płacowej, a zarzuty polegały na wykonaniu obowiązków po kontroli sprawdzającej a przed formalnym wszczęciem egzekucji, w związku z czym przedmiotowe postępowania zostały umorzone. Liczba grzywien w celu przymuszenia Nałożono 10 grzywien w celu przymuszenia na 10 pracodawców w związku z niewykonaniem 24 decyzji. Łączna kwota nałożonych z tego tytułu grzywien wyniosła 88.000 zł, w tym: w celu przymuszenia do wykonania 11 decyzji nakazowych z zakresu bhp nałożono 4 grzywny, które wyniosły: 4.000 zł, 3000 zł, 2 x 2.000 zł, w celu przymuszenia do wykonania 13 nakazów płatniczych nałożono 6 grzywien, które wyniosły: 40.000 zł, 15.000 zł, 10.000 zł, 2 x 5.000 zł, 2.000zł. Liczba i kwota grzywien umorzonych/zwróconych w związku z wykonaniem decyzji organu PIP W związku z wykonaniem decyzji organu PIP: dokonano umorzenia 4 grzywien w celu przymuszenia dotyczących: nakazu płatniczego kwoty 5.000 zł, nakazów bhp kwoty 3 x 2.000 zł, nie dokonywano zwrotów ściągniętych lub wpłaconych dobrowolnie grzywien. Liczba zawieszonych/umorzonych postępowań egzekucyjnych Umorzono postępowania egzekucyjne prowadzone na podstawie 8 tytułów wykonawczych, przy czym: 1 postępowania ze względu na upadłość pracodawcy, 2 postępowania ze względu na bezskuteczność prowadzonej egzekucji przez urzędy skarbowe, 4 postępowania ze względu na wygaśnięcie obowiązku wskutek przedawnienia roszczeń pracowniczych, 1 postępowanie ze względu na wniesienie zarzutu dotyczącego wykonania obowiązku przed formalnym wszczęciem egzekucji. Efekty postępowania egzekucyjnego Wskutek nałożenia grzywien w celu przymuszenia 6 pracodawców wykonało 8 decyzji organów PIP: 2 decyzje płacowe, 6 decyzji z zakresu bhp. Właściwym terytorialnie urzędom skarbowym przekazano 5 grzywien w celu przymuszenia w łącznej wysokości 73.000 zł, które dotyczyły egzekucji nakazów płatniczych Poza grzywnami właściwym miejscowo urzędom skarbowym przekazano również należności z tytułu: 6 opłat za wydanie postanowienia o nałożeniu grzywny na łączną kwotę 408 zł, 10 kosztów upomnień na sumę 88 zł. Nastąpiło ściągnięcie przez urzędy skarbowe: 1 grzywny w celu przymuszenia w wysokości 8.000 zł, 3 opłat za wydanie postanowień o nałożeniu grzywny w łącznej wysokości 204 zł, 68 kosztów upomnień w wysokości 593,20 zł. Podsumowanie i wnioski W porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym zauważyć należy spadek ilości wydawanych upomnień (56 upomnień w 2007 r. w porównaniu do 109 upomnień z 2006 r. i 97 upomnień w 2005 r.) i utrzymywania się, podobnie jak w poprzednim roku, niewielkiej liczby wszczętych postępowań egzekucyjnych (10 postępowań w 2007 r. i 9 postępowań w 2006 r. do 15 postępowań w 2005 r. oraz 25 postępowań w 2004 r.). Wynika to głównie z bieżącego nadzoru nad sprawdzaniem przez inspektorów pracy wszystkich nakazów, dla których minął termin wykonania. Działanie takie powoduje u pracodawców przeświadczenie o konieczności wykonania decyzji inspektora pracy bez zbędnej zwłoki pod rygorem natychmiastowego wszczęcia egzekucji administracyjnej. Efektem tego 19