Zlodowacenia w Polsce oraz formy polodowcowe
Polskie zlodowacenia Rozpoczęcie zlodowaceń - około 2,5 mln lat temu. Po falach ochłodzeń (glacjałach) następowały fale ociepleń (interglacjały), Lądolód skandynawski nasunął się na obszar Polski cztery razy: Były to: Zlodowacenie podlaskie (Narwi) Zlodowacenie krakowskie (Sanu, południowopolskie) Zlodowacenie środkowopolskie (Odry) Zlodowacenie północnopolskie (Bałtyckie, Wisły)
Zlodowacenie podlaskie Zlodowacenie podlaskie (Narwi) Najstarsze ze zlodowaceń plejstoceńskich. Trwało ok 1200-950 tys. lat temu. Zlodowacenie południowopolskie (Sanu) To najpotężniejsze z polskich zlodowaceń, Trwało ok. 730-430 lat temu, Obszar tego zlodowacenia pozbawiony jest większości form glacjalnych, przeważa tu rzeźba staroglacjalna. Osady tego zlodowacenia zachowały się przede wszystkim w środkowej i północnej Polsce, pod utworami czwartorzędu.
Zlodowacenie środkowopolskie (Sanu) Trwało 300-230 tys. lat temu i 170-120 tys. lat temu). W momencie największego zasięgu lądolód dotarł do Sudetów i północnej krawędzi Wyżyny Małopolskiej i Lubelskiej oraz przykrył znaczną część Wyżyny Śląskiej i Niecki Nidziańskiej. Przeważa również rzeźba stroglacjalna. Zlodowacenie północnopolskie (Wisły) Jest najmłodszym z polskich zlodowaceń, Trwało ok. 115-11,5 tysięcy lat temu. Na obszarach zlodowaconych występują najlepiej wykształcone formy rzeźby lodowcowej, tzw. rzeźby młodoglacjalnej. Według naukowców, styl życia jaki prowadzimy wpływa na ocieplenie klimatu, a tym samym prowadzi do nadejścia kolejnej epoki lodowcowej.
Rzeźba polodowcowa na powierzchni Polski Ukształtowanie powierzchni Polski jest znacznie urozmaicone. Na rzeźbę terenu Polski miała przeszłość geologiczna oraz działalność wielu procesów endo- i egzogenicznych. Najbardziej jednak spektakularne, widoczne w mniejszym lub większym stopniu na terenie całej Polski piętno odcisnęły zlodowacenia plejstoceńskie. W zależności od stopnia przekształcenia rzeźby polodowcowej obszar Polski można podzielić na: formy staroglacjalne obejmujące zlodowacenia: podlaskie, południowopolskie i środkowopolskie. Formy polodowcowe są starsze i były dłużej niszczone przez czynniki zewnętrzne, głównie denudację. Formy młodoglacjalne powstałe podczas zlodowacenia północnopolskiego. Formy polodowcowe są wyraźnie widoczne.
Rzeźba młodoglacjalna Formy rzeźby polodowcowej Morena denna (formy zbudowane z glin i piasku, żwirów oraz wszystkich materiałów skalnych naniesionych przez lądolód); Powierzchnia moreny dennej Morena czołowa - powstaje wzdłuż czoła lodowca lub lądolodu w czasie stagnacji Wieżyca
Oz - wał lub silnie wydłużony pagórek o wysokości najczęściej kilkunastu metrów i długości nawet kilkudziesięciu kilometrów, wyniesiony wskutek osadzania piasku i żwiru przez wody płynące pod lodowcem lub w jego szczelinach Wypukłe formy rzeźby młodoglacjalnej Oz Turtulski Sandr - zbudowany z piasków i żwirów, powstaje wskutek działalności wód roztopowych na przedpolu lodowca, np, sandr Augustowski, sandr Tucholski Sandr
Pradolina - element rzeźby terenu stanowiący szerokie obniżenie o płaskim dnie. Powstała w wyniku działalności wód z topniejącego lodowca i wód rzecznych płynących z południa, które połączywszy się utworzyły ogromne rzeki, płynące w kierunku zachodnim. Jezioro rynnowe - z reguły mają wydłużony i wąski kształt, strome brzegi misy jeziornej, parametry to szerokość kilkaset metrów a długość nawet kilkanaście kilometrów Jezioro Jeziorak
Jeziora wytopiskowe (oczka wytopiskowe) są one niewielkie i na ogół płytkie (kilka metrów). Powstały w izolowanych, małych zagłębieniach po wytopieniu tzw. brył martwego lodu, zalegających po ustąpieniu lodowca. Głazy narzutowe- to bloki skalne przeniesione przez lodowiec
Rzeźba górska kotły lodowcowe, zwane cyrkami lub karami, na przykład Morskie Oko, Czarny Staw pod Rysami Czarny Staw pod Rysami doliny U-kształtne, mają poprzeczny przekrój jak litera U, spotykane min., w Dolinie Roztoki, Dolinie Kościeliska, Dolinie Chochołowskiej Dolina Roztoki
Formy terenu powstałe na przedpolu lądolodu Formy peryglacjalne formy utworzone na przedpolu lodowca wskutek procesów erozji, akumulacji i wietrzenia mrozowego Wydmy śródlądowe Pokrywy lessowe Gołoborza Wydma śródlądowa Gołoborze Pokrywa lessowa