R O Z P R A W A H A B I L I T A C Y J N A Agata Sudolska UWARUNKOWANIA BUDOWANIA RELACJI PROINNOWACYJNYCH PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE Toruń 2011
SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI Wstęp................................................... 15 Rozdział 1 Relacje proinnowacyjne jako kategoria relacji międzyorganizacyjnych 1.1. Pojęcie relacji międzyorganizacyjnych........................... 23 1.2. Przegląd teorii wyjaśniających problematykę kreowania relacji międzyorganizacyjnych................................ 32 1.2.1. Teoria kosztów transakcyjnych......................... 33 1.2.2. Teoria gier...................................... 38 1.2.3. Zasobowa teoria przedsiębiorstwa....................... 42 1.2.4. Koncepcja marketingu relacji.......................... 52 1.3. Trendy w gospodarce stymulujące budowanie relacji międzyorganizacyjnych.................................... 60 1.3.1. Globalizacja gospodarki.............................. 62 1.3.2. Gospodarka oparta na wiedzy jako nowa arena konkurowania..... 69 1.4. Istota i cechy relacji proinnowacyjnych.......................... 78 1.5. Miejsce relacji proinnowacyjnych na tle wybranych typologii relacji międzyorganizacyjnych................................ 83 1.6. Proces budowania relacji proinnowacyjnej........................ 88 1.6.1. Etapy procesu budowania relacji proinnowacyjnej............ 89 1.6.2. Planowanie portfela relacji przedsiębiorstwa............... 101
8 Spis treści Rozdział 2 Motywy nawiązywania przez przedsiębiorstwa relacji proinnowacyjnych 2.1. Budowanie relacji proinnowacyjnych jako przejaw dążenia do wzrostu innowacyjności przedsiębiorstwa..................... 105 2.1.1. Pojęcie innowacyjności przedsiębiorstwa................. 107 2.1.2. Rola relacji proinnowacyjnych w umacnianiu innowacyjności przedsiębiorstwa...................... 117 2.2. Proces uczenia się jako motyw nawiązywania relacji proinnowacyjnych.... 122 2.3. Dążenie do niwelowania luki zasobowej jako przesłanka nawiązywania relacji proinnowacyjnych........................ 135 2.4. Nawiązywanie relacji proinnowacyjnych jako wyraz dążenia do poprawy efektywności przedsiębiorstwa...................... 141 2.5. Niepewność w otoczeniu jako czynnik stymulujący budowanie relacji proinnowacyjnych.................................. 144 Rozdział 3 Uwarunkowania rozwoju i sukcesu relacji proinnowacyjnych 3.1. Istota rozwoju i sukcesu relacji proinnowacyjnych.................. 160 3.2. Czynniki warunkujące realizację procesu uczenia się w relacjach proinnowacyjnych...................................... 164 3.3. Ryzyko w relacjach proinnowacyjnych.......................... 173 3.4. Zbieżność celów i komplementarność zasobów przedsiębiorstw jako czynnik rozwoju relacji proinnowacyjnych.................... 177 3.5. Koordynacja i kontrola w relacjach proinnowacyjnych............... 182 3.6. Komunikacja jako czynnik rozwoju relacji proinnowacyjnych........... 186 3.6.1. Istota komunikacji w relacjach proinnowacyjnych............ 187 3.6.2. Znaczenie komunikacji w kształtowaniu jakości relacji proinnowacyjnych................................ 189
Spis treści 9 3.7. Zbieżność kultur organizacyjnych jako czynnik rozwoju relacji proinnowacyjnych.................................. 193 3.8. Zaufanie jako kluczowy czynnik sukcesu w relacjach proinnowacyjnych.... 200 3.8.1. Istota zaufania w relacjach proinnowacyjnych.............. 202 3.8.2. Ewolucja zaufania w relacjach proinnowacyjnych............ 209 3.8.3. Czynniki rozwoju zaufania w relacjach proinnowacyjnych....... 216 Rozdział 4 Stymulatory i ograniczenia nawiązywania relacji proinnowacyjnych 4.1. Metodyka badań empirycznych.............................. 223 4.2. Charakterystyka badanych przedsiębiorstw...................... 227 4.3. Egzogeniczne stymulatory aktywności przedsiębiorstw w nawiązywaniu relacji proinnowacyjnych...................... 231 4.4. Endogeniczne stymulatory aktywności badanych przedsiębiorstw w nawiązywaniu relacji proinnowacyjnych....................... 246 4.4.1. Dążenie do uzupełnienia luk zasobowych jako stymulator nawiązywania relacji proinnowacyjnych.................. 247 4.4.2. Dążenie do realizacji celów o charakterze strategicznym jako stymulator nawiązywania relacji proinnowacyjnych....... 259 4.4.3. Doświadczenia przedsiębiorstw jako stymulator nawiązywania relacji proinnowacyjnych.................. 266 4.4.4. Potrzeba rozwijania proinnowacyjnej kooperacji przedsiębiorstw.................................. 270 4.5. Egzogeniczne ograniczenia nawiązywania relacji proinnowacyjnych...... 276 4.6. Endogeniczne ograniczenia nawiązywania relacji proinnowacyjnych przez badane przedsiębiorstwa.............................. 281 4.6.1. Ograniczenia związane z kosztami nawiązywania relacji proinnowacyjnych................................ 281 4.6.2. Ograniczenia nawiązywania relacji proinnowacyjnych związane z występowaniem luk zasobowych............... 288 4.7. Podsumowanie......................................... 296
10 Spis treści Rozdział 5 Stymulatory i ograniczenia rozwoju relacji proinnowacyjnych 5.1. Realizacja celu jako kryterium identyfikacji sukcesu i niepowodzenia w rozwoju relacji proinnowacyjnych w badanych przedsiębiorstwach..... 299 5.2. Egzogeniczne czynniki sprzyjające rozwojowi relacji proinnowacyjnych.... 304 5.3. Endogeniczne czynniki sprzyjające rozwojowi relacji proinnowacyjnych w badanych przedsiębiorstwach................. 313 5.3.1. Zasobowe czynniki sprzyjające rozwojowi relacji proinnowacyjnych w badanych przedsiębiorstwach........... 314 5.3.2. Wewnątrzrelacyjne czynniki sprzyjające rozwojowi relacji proinnowacyjnych w badanych przedsiębiorstwach........... 324 5.3.3. Endogeniczne czynniki sprzyjające rozwojowi relacji proinnowacyjnych w świetle wyników badania eksperckiego..... 347 5.4. Stymulatory rozwoju relacji proinnowacyjnych podsumowanie........ 355 5.5. Egzogeniczne czynniki ograniczające rozwój relacji proinnowacyjnych..... 358 5.6. Endogeniczne czynniki ograniczające rozwój relacji proinnowacyjnych w badanych przedsiębiorstwach............................. 363 5.6.1. Zasobowe czynniki ograniczające rozwój relacji proinnowacyjnych w badanych przedsiębiorstwach........... 363 5.6.2. Wewnątrzrelacyjne czynniki ograniczające rozwój relacji proinnowacyjnych w badanych przedsiębiorstwach........... 369 5.6.3. Endogeniczne czynniki ograniczające rozwój relacji proinnowacyjnych w świetle wyników badania eksperckiego..... 388 5.7. Ograniczenia rozwoju relacji proinnowacyjnych podsumowanie........ 395 5.8. Model skutecznego rozwoju proinnowacyjnych relacji międzyorganizacyjnych................................... 398 Zakończenie............................................. 407 Bibliografia.............................................. 413 Spis tabel............................................... 437 Spis rysunków............................................ 445 Summary. Conditions for building inter-firm pro-innovative relationships in Poland.................................. 447
CONTENTS CONTENTS Introduction.............................................. 15 Chapter 1 Pro-innovative relationships as a category of inter-firm relationships 1.1. Concept of inter-organizational relationships...................... 23 1.2. Review of theories explaining inter-firm relationships creating issues...... 32 1.2.1. Transaction cost theory.............................. 33 1.2.2. Game theory..................................... 38 1.2.3. Resource-based view of the firm........................ 42 1.2.4. Relationship marketing concept........................ 52 1.3. Economic trends stimulating the building of inter-firm relationships....... 60 1.3.1. Globalization..................................... 62 1.3.2. Knowledge based economy as the new arena of competition...... 69 1.4. The essence and features of pro-innovative relationships............... 78 1.5. The position of pro-innovative relationships compared to selected types of inter-firm relationships................................... 83 1.6. The process of building pro-innovative relationships................. 88 1.6.1. The stages of pro-innovative relationship building process....... 89 1.6.2. Planning of the firm s relationships portfolio............... 101 Chapter 2 Companies motives for establishing pro-innovative relationships 2.1. Pro-innovative relationship building as the sign of aspiring to firm s innovative character increase............................... 105 2.1.1. Concept of firm s innovative character................... 107 2.1.2. Role of pro-innovative relationships in strengthening firm s innovative character............................... 117
12 Contents 2.2. Process of learning as the motive for establishing pro-innovative relationships.......................................... 122 2.3. Aspiring to eliminate a resource gap as the reason of establishing pro-innovative relationships................................ 135 2.4. Establishing pro-innovative relationships as the indication of the enterprise s drive to improve effectiveness................... 141 2.5. Environment uncertainty as the factor stimulating pro-innovative relationships building.................................... 144 Chapter 3 Conditions for development and success of pro-innovative relationships 3.1. The essence of pro-innovative relationships development and success..... 160 3.2. Factors conditioning the completion of the learning process in pro-innovative relationships.............................. 164 3.3. Risk in pro-innovative relationships........................... 173 3.4. Objectives similarity and resources complementarity as the factors of pro-innovative relationships development..................... 177 3.5. Coordination and control in pro-innovative relationships............. 182 3.6. Communication as the factor of pro-innovative relationships development.......................................... 186 3.6.1. The essence of communications in pro-innovative relationships... 187 3.6.2. The importance of communication in the shaping of pro-innovative relationships quality................... 189 3.7. Similarity of organizational cultures as the factor of pro-innovative relationships development................................. 193 3.8. Trust as the key success factor in pro-innovative relationships.......... 200 3.8.1. The essence of trust in pro-innovative relationships........... 202 3.8.2. The evolution of trust in pro-innovative relationships......... 209 3.8.3. Conditions for trust development in pro-innovative relationships.. 216
Spis treści 13 Chapter 4 Factors stimulating and limiting pro-innovative relationships establishing 4.1. Methodology of empirical research............................ 223 4.2. Characteristics of researched enterprises........................ 227 4.3. Egzogenic factors stimulating enterprises activity in the field of establishing pro-innovative relationships...................... 231 4.4. Endogenic factors stimulating enterprises activity in the field of establishing pro-innovative relationships...................... 246 4.4.1. Aspiration for filling in the resource gaps as the factor stimulating the establishment of pro-innovative relationships.... 247 4.4.2. Aspiration for completion of strategic objectives as the factor stimulating the establishment of pro-innovative relationships.... 259 4.4.3. Enterprises experience as the factor stimulating the establishment of pro-innovative relationships............ 266 4.4.4. Enterprises need for developing pro-innovative cooperation..... 270 4.5. Egzogenic factors limiting the establishment of pro-innovative relationships.......................................... 276 4.6. Endogenic factors limiting the establishment of pro-innovative relationships by researched enterprises......................... 281 1.6.1. Limitations concerning costs of establishing pro-innovative relationships.................................... 281 1.6.2. Limitations of establishing pro-innovative relationships bound up with resource gaps......................... 288 4.7. Conclusions........................................... 296 Chapter 5 Factors stimulating and limiting pro-innovative relationships development 5.1. Objectives completion as the criterion of the success or failure identification in the process of pro-innovative relationships development in researched enterprises......................... 299
14 Contents 5.2. Egzogenic factors fostering the development of pro-innovative relationships.......................................... 304 5.3. Endogenic conditions fostering the development of pro-innovative relationships in researched enterprises......................... 313 5.3.1. Resource-based factors fostering the development of pro-innovative relationships in researched enterprises....... 314 5.3.2. Intra-relationship factors fostering the development of pro-innovative relationships in researched enterprises....... 324 5.3.3. Endogenic conditions fostering the development of pro-innovative relationships in the light of expert method..... 347 5.4. Factors stimulating pro-innovative relationships development conclusions.......................................... 355 5.5. Egzogenic factors limiting the development of pro-innovative relationships.......................................... 358 5.6. Endogenic conditions limiting the development of pro-innovative relationships in researched enterprises......................... 363 5.6.1. Resource-based factors limiting the development of pro-innovative relationships in researched enterprises....... 363 5.6.2. Intra-relationship factors limiting the development of pro-innovative relationships in researched enterprises....... 369 5.6.3. Endogenic factors limiting the development of pro-innovative relationships in the light of expert method................. 388 5.7. Conditions limiting the development of pro-innovative relationships conclusions.......................................... 395 5.8. Model of the effective development of pro-innovative relationships....... 398 Final remarks............................................ 407 Bibliography............................................. 413 List of tables............................................. 437 List of figures............................................. 445 Summary. Conditions for building inter-firm pro-innovative relationships in Poland.................................. 447