Zbiorniki naziemne to nie stacje paliw Autorzy: Małgorzata Jaszkowska, dr Zdzisław Muras - Departament Przedsiębiorstw Energetycznych, Urząd Regulacji Energetyki Do zadań realizowanych przez Prezesa URE naleŝy m.in. koncesjonowanie paliw ciekłych. Zadanie to realizowane jest od początku funkcjonowania urzędu. W 2004 r. w związku z dokonaną nowelizacją Ustawy Prawo energetyczne 1 mogliśmy zaobserwować swoiste apogeum napływu do URE wniosków o udzielenie koncesji na obrót paliwami ciekłymi i udzielania tychŝe koncesji. Wydawałoby się zatem, Ŝe wszystkie kwestie dotyczące tego zagadnienia są juŝ precyzyjnie rozpoznane i uregulowane. Nic bardziej mylnego. Biorąc pod uwagę, Ŝe działania Prezesa URE dotyczą w tej dziedzinie ponad 7 tysięcy podmiotów to tyleŝ samo mamy odrębnych stanów faktycznych i jakieś 10 tysięcy róŝnego rodzaju interpretacji dokonywanych przez przedsiębiorców. Niewątpliwie wynika to zarówno z ilości obowiązujących przepisów prawa, ich skomplikowania, jak i ich zmienności w czasie bez stosownych uregulowań intertemporalnych. Powoduje to, Ŝe działania podejmowane w jednym stanie prawnym stają się niedopuszczalne po jego zmianie, co wywołuje niechęć do ich stosowania i respektowania zwłaszcza, gdy zostały poniesione określone nakłady finansowe. I tak, po wejściu w Ŝycie rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosięŝne słuŝące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie 2 pojawił się problem czy kontenerowe stacje paliw, w tym przenośne zbiorniki typu Fuelmaster i inne podobnej konstrukcji zbiorniki naziemne wyposaŝone we wbudowany dystrybutor paliw przeznaczone do wydawania olejów napędowych, mogą funkcjonować jako stacje paliw, jeśli powstały przed 1 stycznia 2006 r. i czy moŝna na nie uzyskać koncesję w sytuacji zamiany właściciela lub nawet ich postawienia po 1 stycznia 2006 r. Koniecznym zatem wydaje się udzielenie odpowiedzi w tej materii, popartej juŝ obecnie orzecznictwem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. 1 Ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. o systemie kontrolowania i kontrolowania jakości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych Dz. U. z 2004 r. Nr 34, poz. 293 2 Dz. U. z 2005 r. Nr 243, poz. 2063. 1
Rozpoczynając omawianie tego zagadnienia konieczne jest sięgnięcie do regulacji ustawy Prawo energetyczne 3 w zakresie przesłanek, jakie przedsiębiorca musi spełniać, aby koncesję otrzymać. W zakresie omawianej kwestii największe znaczenie ma zagadnienie dotyczące posiadania przez przedsiębiorcę moŝliwości technicznych gwarantujących prawidłowe wykonywanie działalności gospodarczej (art. 33 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo energetyczne). Ponadto zgodnie z art. 50 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. ustawie o swobodzie działalności gospodarczej 4, przed podjęciem decyzji w sprawie udzielenia koncesji lub jej zmiany organ koncesyjny moŝe dokonać sprawdzenia faktów podanych we wniosku o udzielenie koncesji w celu stwierdzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją oraz czy daje rękojmię prawidłowego wykonywania działalności objętej koncesją. W świetle tych regulacji prawnych przed podjęciem decyzji o ewentualnym udzieleniu lub odmowie udzielenia (zmiany koncesji) Prezesa URE jest zobligowany do ustalenia czy stacja paliw spełnia m.in. kryteria określone we wspomnianym w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. Zgodnie z zawartą w 1 pkt 2 ww. rozporządzenia definicją stacja paliw jest to obiekt budowlany, w skład którego mogą wchodzić: budynek, podziemne zbiorniki magazynowe paliw płynnych, podziemne lub naziemne zbiorniki gazu płynnego, odmierzacze paliw płynnych i gazu płynnego, instalacje technologiczne, w tym urządzenia do magazynowania i załadunku paliw płynnych oraz gazu płynnego, instalacje wodno - kanalizacyjne i energetyczne, podjazdy i zadaszenia oraz inne urządzenia usługowe i pomieszczenia pomocnicze. Natomiast pod pojęciem stacji kontenerowej naleŝy rozumieć zbiorniki i urządzenia do tymczasowego wydawania paliw płynnych, o konstrukcji umoŝliwiającej jej przemieszczanie ( 1 pkt 4). Tę ostatnią definicję wypełniają równieŝ przenośne zbiorniki typu Fuelmaster i inne podobnej konstrukcji zbiorniki naziemne wyposaŝone we wbudowany dystrybutor paliw, przeznaczone do dystrybucji jedynie olejów napędowych, co potwierdza dołączana do tego rodzaju zbiorników dokumentacja techniczna. Natomiast zgodnie z zapisem 99 ust. 1 wskazanego powyŝej rozporządzenia od dnia 1 stycznia 2006 r. dopuszcza się uŝytkowanie stacji kontenerowych wyłącznie jako 3 Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 z późn. zm 4 Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 z późn. zm. 2
tymczasowych obiektów budowlanych przeznaczonych do zaopatrzenia w produkty naftowe Sił Zbrojnych oraz w celu realizacji inwestycji o znaczeniu krajowym, a takŝe do zaopatrzenia jednostek pływających Ŝeglugi morskiej i śródlądowej, kolejnictwa oraz statków powietrznych lotnictwa cywilnego. PowyŜszy przepis nie przewiduje tym samym moŝliwości powszechnego uŝytkowania stacji tego typu. Ograniczenie w nim zawarte jest niejako dwupoziomowe, po pierwsze mogą to być wyłącznie tymczasowe obiekty budowlane i po drugie wykorzystywane jedynie w celach wskazanych w tym przepisie. Przy tym obie te przesłanki muszą być spełnione łącznie. Co istotne równieŝ poprzednie rozporządzenia Ministra Gospodarki dotyczące tego zagadnienia (z dnia 20 września 2000 r. oraz z dnia 20 grudnia 2002 r.) ograniczały moŝliwość eksploatowania stacji kontenerowych jako tymczasowych obiektów przeznaczonych do czasowego zaopatrzenia uŝytkowników w produkty naftowe oraz wyraźnie wskazywały, iŝ w zbiorniku naziemnym dwupłaszczowym o pojemności do 5 m3, który moŝe być wyposaŝony w odmierzacz paliw, dopuszcza się przechowywanie paliw płynnych III klasy, na potrzeby własne uŝytkownika. Istotną okolicznością jest równieŝ fakt, Ŝe treść powołanego przepisu 99 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. wyraźnie wskazuje, Ŝe dotyczy on uŝytkowania stacji kontenerowych, nie zaś ich budowy czy przebudowy. NaleŜy natomiast zauwaŝyć, Ŝe uŝytkować to po prostu korzystać z czegoś, tym samym korzystać z tego rodzaju stacji moŝna tylko i wyłącznie zgodnie z dyspozycją wspomnianego przepisu. Zatem przepis ten odmiennie od tego co zostało zapisane w 3 5 omawianego rozporządzenia, odnosi się do kaŝdej instalacji rozumianej jako stacja kontenerowa niezaleŝnie od tego kiedy została wybudowana oraz tego, czy i kiedy przedsiębiorca uzyskał pozwolenie na budowę, pozwolenie na uŝytkowanie, UDT itp. NaleŜy mieć zatem na uwadze, Ŝe prawodawca wydając ww. rozporządzenie ustanowił, Ŝe dystrybucję i magazynowanie paliw płynnych prowadzi się przy uŝyciu stacji paliw w rozumieniu 1 ust. 2 rozporządzenia, tj. w stacjonarnych obiektach budowlanych, w skład których wchodzą m. in. ale jednocześnie tylko i wyłącznie podziemne zbiorniki magazynowe paliw płynnych (wyjątek LPG). 5 3. 1. Przepisy rozporządzenia stosuje się przy budowie obiektów budowlanych przeznaczonych do magazynowania, przeładunku i dystrybucji ropy naftowej oraz produktów naftowych, a takŝe przy przebudowie tych obiektów. 3
W konsekwencji, działając na podstawie art. 35 ust 3 w związku z art. 33 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo energetyczne, Prezes URE jest zobligowany odmówić udzielenia (zmiany) koncesji na obrót paliwami ciekłymi prowadzony z wykorzystaniem stacji kontenerowych do celów innych niŝ wskazane w treści 99 ust. 1 powołanego rozporządzenia, przy czym naleŝy jeszcze raz podkreślić, Ŝe data złoŝenia przez przedsiębiorcę wniosku o udzielenie koncesji oraz data uzyskania przez tego przedsiębiorcę pozwolenia na budowę pozostają w powyŝszym względzie prawnie obojętne. Istotnym jest takŝe, Ŝe Prezes URE jako organ administracji państwowej jest zobowiązany do działania jedynie na postawie i w granicach prawa i obowiązany jest oprzeć swe rozstrzygnięcie dotyczące udzielenia lub zmiany koncesji jedynie na wiąŝących w chwili wydawania decyzji administracyjnej przepisach prawa. W kwestii moŝliwości wykorzystywania kontenerowych stacji paliw w wyroku z dnia 30 września 2008 r. wypowiedział się takŝe Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wskazując jednoznacznie, Ŝe nie budzi wątpliwości fakt, iŝ kontenerowa stacja paliw nie spełnia wymogów niezbędnych do wykonywania działalności gospodarczej w zakresie obrotu paliwami ciekłymi. Odnosząc się do zarzutu przedsiębiorcy, Ŝe uzyskał on pozwolenie na budowę w okresie kiedy nie obowiązywało rozporządzenie Ministra Gospodarki tj. przed 1 stycznia 2006 r. SOKiK w cytowanym wyroku podkreślił, Ŝe Przepisy przejściowe i końcowe powołanego rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. nie zawierają unormowań odnośnie okresu przejściowego na przystosowanie stacji kontenerowych, na budowę których uzyskano pozwolenie przed 1 stycznia 2006 r. do nowych warunków wymaganych przepisami ww. rozporządzenia. Jedyne odniesienie do stacji paliw płynnych znajduje się w 177 rozporządzenia, który stanowi, iŝ stacje paliw płynnych uŝytkowane albo wybudowane przed dniem wejścia w Ŝycie rozporządzenia powinny być wyposaŝone do dnia 31 grudnia 2012 r. w urządzenia, o których mowa w 97 ust. 1 pkt. 2 i 3 Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r., przepis ten nie znajduje jednak zastosowania w stanie faktycznym przedmiotowej sprawy. NaleŜy takŝe podnieść, iŝ wcześniej obowiązujące rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2000 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosięŝne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 98, poz. 1067 oraz z 2003 r. Nr 1, poz. 8), które straciło moc wskutek wejścia w Ŝycie rozporządzenia z dnia 21 listopada 2005 r. równieŝ 4
dopuszczało stacje kontenerowe jako tymczasowe stacje paliw, na co wskazuje przepis 2. pkt. 4 stanowiący, iŝ pod pojęciem tymczasowej stacji paliw, zwanej dalej stacją kontenerową rozumie się zbiorniki i urządzenia do wydawania paliw umieszczone naziemnie na konstrukcji umoŝliwiającej jej przemieszczanie oraz przepis 103 ust. 1 odnoszący się do stacji kontenerowych, jako tymczasowych obiektów przeznaczonych do czasowego zaopatrzenia uŝytkowników w produkty naftowe. Reasumując naleŝy zauwaŝyć, Ŝe literalne brzmienie przepisów wspomnianego rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. wskazuje, Ŝe kontenerowe stacje paliw mogą być uŝytkowane wyłącznie jako obiekty tymczasowe i przeznaczone do określonych w nim celów. Nie mogą być zatem uŝytkowane do powszechnego obrotu paliwami ciekłymi. Co warte podkreślenia, zakup paliw na potrzeby własne przedsiębiorcy nie wypełnia definicji obrotu, a tym samym nie dotyczą go omawiane przepisy, a nawet przepisy zobowiązujące do uzyskania koncesji. Nie zmienia to jednak faktu, Ŝe wykorzystywanie zbiorników naziemnych na potrzeby własne przedsiębiorcy (czego prawo nie zabrania) wiąŝe się, co do zasady, równieŝ z koniecznością uzyskania stosownych pozwoleń (np. pozwolenia na budowę czy pozwolenia na uŝytkowanie) i decyzji (np. Urzędu Dozoru Technicznego). Sam fakt uzyskania tych dokumentów nie powoduje jednak, Ŝe opisane w nich zbiorniki naziemne mogą być wykorzystywane do sprzedaŝy paliw, niezaleŝnie od tego, czy zostały one uzyskane przed dniem 1 stycznia 2006 r. czy po tej dacie. Uzyskanie tych decyzji nie przesądza równieŝ o konieczności występowania o koncesję na obrót paliwami ciekłymi (choć są to dokumenty niezbędne, jeśli taką działalność gospodarczą przedsiębiorca chce wykonywać). 5