Jaszowiec 27 28 lut 2014 r. Prognozowanie pozyskania drewna w lasach górskich przy uwzględnieniu różnych metod regulacji Adam Konieczny TAKSUS IT Warszawa Janusz Bańkowski BULiGL Oddział w Brzegu 1
Geneza tematu - analiza potoku ładunków Ciążenie pozyskanej masy do dróg wywozowych Obciążenie dróg wywozowych 2
Metody brane pod uwagę Aktualne plany urządzenia lasu (różny stopień zaawansowania realizacji) Metoda etatów wg dojrzałości i rozplanowanie cięć wg metodyki programutaksator Plan Cięć (nie dla lasów górskich) Metoda wskaźników intensywności użytkowania w klasach i podklasach wieku (klęskowy i poklęskowy stan w nadleśnictwach) Próba opracowania metody uwzględniającej programowanie rozwoju zasobów drzewnych w lasach zagospodarowania rębnią IVd w oparciu o prace szkoły krakowskiej ( Nowe metody regulacji w urządzaniu lasu prof. Ryszarda Poznańskiego) 3
Analiza obszaru objętego projektem Udział powierzchniowy rębni na obszarze projektu Udział powierzchniowy gospodarstw na obszarze projektu Rębnia Pow. % Ib 147,22 0,3 Ic 94,77 0,2 IIa 3255,19 5,8 IIb 4353,06 7,7 IIc 11,18 0,0 IId 25,90 0,0 IIIa 55,33 0,1 Gosp. Pow. % S 25607,91 18,4 GPZ 2493,41 1,8 O 111286,66 79,8 GP 62,83 0,0 Razem 139450,81 100,0 IIIb 537,16 1,0 IVd 47668,15 84,8 V 65,58 0,1 Razem 56213,54 100,0 4
Jaszowiec 27 28 luty 2014 r. Uzasadnienie przyjętej metody Elementy metody zawarte w aktualnej w instrukcji urządzania lasu: Jednostka kontrolna Faza rozwojowa drzewostanu Elementy metody w zasadach hodowli lasu: Dla rębni IVd jednostka kontrola służy do ewidencji zapasu i określenia wielkości etatu 5
Charakterystyka przyjętej metody Mniejsza dokładność na poziomie wydzielenia, większa na poziom jednostki kontrolnej wyznaczanej w oparciu o granice transportowe W ramach jednostki kontrolnej definiowane są fazy rozwojowe drzewostanu Metoda regulacji poprzez zdefiniowanie stosunku przyrostu do użytkowania Definiowanie kierunków rozwoju zasobów drzewnych: procent akumulacji/redukcji przyrostu w nadleśnictwie zmiana wskaźników redukcyjnych dla fazy rozwojowej uwzględnienie udziału poszczególnych faz w jednostce kontrolnej 6
Określenie kierunku rozwoju zasobów (1) Możliwość korekty domyślnych współczynników redukcyjnych przyrostu miąższości dla faz rozwoju 7
Określenie kierunku rozwoju zasobów (2) Zdefiniowanie procentowej wielkości przyrostu, który podlega akumulacji (wartość dodatnia) lub redukcji (wartość ujemna) w ramach nadleśnictwa w kolejnych dziesięcioleciach 8
Określenie kierunku rozwoju zasobów (3) Współczynniki modyfikujące intensywność użytkowania poszczególnych faz rozwojowych w ramach jednostki kontrolnej uwzględniające udział powierzchniowy tych faz w jednostce Wyliczane automatycznie przez program 9
Obliczenie przyrostu Wykorzystana jest metoda współczynników tablicowych z uwzględnieniem zaktualizowanych elementów taksacyjnych składu gatunkowego, zasobności, bonitacji Obliczany jest średni przyrost dla fazy rozwojowej i stadium rozwojowego oraz gatunku panującego. Obliczone wartości zapisywane są w tabeli bazy danych i służą jako poziom wyrównania w dalszych procedurach obliczeniowych Wartości te będą w przyszłości skorygowane na podstawie wyników powtórnych pomiarów na stałych powierzchniach próbnych 10
Określenie fazy rozwojowej i stadium rozwojowego (1) faza inicjalna brak zapasu faza optymalna - wiek gatunku panującego mniejszy od wieku rębności pomniejszonego o połowę okresu odnowienia: młodsza - przeciętna pierśnica gatunku panującego jest mniejsza od 15 cm właściwa - przeciętna pierśnica gatunku panującego jest większa lub równa 15 cm faza przedplonowa - gatunek panujący znajduje się na liście gatunków przedplonowych (lista definiowana np. SO, SO.C, OL.S, BRZ, MD ) 11
Określenie fazy rozwojowej i stadium rozwojowego (2) faza terminalna - wiek gatunku panującego jest większy niż wiek rębności pomniejszony o połowę okresu odnowienia: odnowieniowa - drzewostany w klasie odnowienia lub do odnowienia lub stopień pokrycia młodego pokolenia jest większy od 30% przejściowa - drzewostany niezgodne z siedliskiem lub przeznaczone do przebudowy intensywnej rozwojowa - zadrzewienie drzewostanu jest mniejsze od 0,7 i wiek drzewostanu jest mniejszy od wieku rębności terminalna właściwa w pozostałych przypadkach 12
Określenie fazy rozwojowej i stadium rozwojowego (3) Układ faz rozwojowych w obszarze Sudetów w porównaniu z planem cięć 13
Określenie pilności użytkowania Pilność użytkowania określa się w celu wyznaczenia roku użytkowania wydzielenia w ramach 10-lecia. W celu określenia pilności uwzględniane jest: występowanie wskazówki rębnej lub przedrębnej w ramach obowiązującego planu urządzenia lasu (+) rok w którym drzewostan był użytkowany w ramach cięć rębnych lub przedrębnych (-) wiek drzewostanu w stosunku do wieku rębności (pomniejszonego o połowę okresu odnowienia) (+) występowanie uszkodzeń drzewostanu ze szczególnym uwzględnieniem uszkodzeń ze strony owadów i grzybów oraz procentowego stopnia uszkodzenia (+) potencjalnie - model ryzyka uszkodzenia drzewostanów przez czynniki abiotyczne (prof. A. Bruchwald, prof. E. Dmyterko) 14
Określenie roku użytkowanie rębnego/przedrębnego (1) Dwukrotne w dziesięcioleciu wejście z cięciami do każdej jednostki kontrolnej (koncentracja cięć w danym roku w jednostce kontrolnej) Po wyliczeniu średniej pilności dla jednostki kontrolnej wydzielenia w jednostce dzieli się na dwie grupy o wskaźniku pilności powyżej i poniżej średniej. Jednostki kontrolne porządkuje się dwukrotnie wg wyliczonego wskaźnika pilności dla pierwszej i drugiej grupy. 15
Określenie roku użytkowanie rębnego/przedrębnego (2) 16
Obliczenie wielkości użytkowania w poszczególnych wydzieleniach Wielkość użytkowania obliczana jest na podstawie przyrostu i współczynników redukcyjnych przyrostu miąższości dla poszczególnych faz rozwojowych. Wartości dla fazy terminalnej i przedplonowej są korygowane na podstawie wskaźników zdefiniowanych na etapie określenia kierunku rozwoju zasobów Wielkość użytkowania nie może przekroczyć granicznych wartości aktualnego zapasu (np. 40% dla fazy terminalnej właściwej, 30% dla fazy terminalnej rozwojowej) Docelowo wielkość użytkowania w poszczególnych stadiach fazy terminalnej może być obliczana na podstawie wartości wskaźników zróżnicowania struktury rozkładu pierśnic wynikających z pomiarów na powierzchniach próbnych 17
Obliczenie elementów taksacyjnych na koniec okresu Obliczenie zapasu (stan początkowy + przyrost użytkowanie) Obliczenie przeciętnej pierśnicy (stan początkowy + przyrost tablicowy) Obliczenie przyrostu (przyrost tablicowy na podstawie nowych elementów taksacyjnych, wyrównany w ramach fazy rozwojowej i gatunku panującego) 18
Zmiana fazy rozwojowej na koniec okresu 10-letniego (1) Jeżeli faza inicjalna i zasobność jest większa od 0 to faza optymalna młodsza Jeżeli faza optymalna młodsza i przeciętna pierśnica jest większa od 15 cm to faza optymalna właściwa Jeżeli faza optymalna właściwa i wiek + 10 jest większy niż wiek rębności pomniejszony o połowę okresu odnowienia to faza terminalna Jeżeli faza terminalna i zasobność mniejsza niż 2/3 zasobności początkowej to faza terminalna odnowieniowa Jeżeli faza terminalna i zasobność mniejsza niż 1/3 zasobności początkowej to faza optymalna wczesna Jeżeli faza terminalna i zasobność < 1/10 zasobności początkowej to faza inicjalna 19
Zmiana fazy rozwojowej na koniec okresu 10-letniego (2) I dziesięciolecie II dziesięciolecie III dziesięciolecie 20
Wyniki prognozy dla nadleśnictw sudeckich Nadleśnictwo Wg planu UL kod nazwa zas. rozmiar % przyr. Zasobność w kolejnych 10-leciach Rozmiar użytkowania w kolejnych 10 -leciach Użytkowany % przyrostu w kolejnych 10- leciach wg SILP 10 20 30 10 20 30 10 20 30 13-04 Bystrzyca Kłodzka 375 1322759 111 373 363 366 379 1306829 1110084 1088284 111 100 90 13-07 Zdroje 356 1057366 118 355 344 362 400 1006762 730601 628863 118 100 90 13-16 Międzylesie 362 1047809 108 359 354 360 374 1016425 841334 749595 108 100 90 13-23 Lądek-Zdrój 349 1604459 118 346 331 332 340 1600693 1290601 1194573 118 100 90 13-24 Szklarska-Poręba 236 766634 74 252 272 291 306 791571 830314 869023 74 80 85 13-27 Świeradów 203 821083 77 213 233 257 281 808343 758778 768090 77 80 85 21
Sugestie dalszego rozwoju metody Wykorzystanie danych z powierzchni próbnych - obliczanie przyrostu i współczynników redukcyjnych dla fazy rozwojowej Rozbudowa portalu o funkcjonalność systemu eksperckiego pod kątem wariantowego prognozowania użytkowania Wykorzystanie w systemie modeli wzrostu oraz modeli ryzyka 22
Sudety 503 218 ha 182 218,16 ha 57 240 604 m3 71 lat 314 m3 23
24
25
26
27
28
29
Podsumowanie: Przy opracowywaniu prognoz wykorzystano ogólne założenia metodyki prognozowania przygotowywane aktualnie w ramach prac pilotażowych nad bankiem danych o zasobach leśnych i stanie lasów wszystkich form własności; Prognozę rozwoju zasobów lasów sudeckich oparto o zaktualizowany w BDL stan na 01.01.2013 r nadleśnictw (lub ich części) w granicach VII Krainy na okres 30 lat. Prognoza zakłada utrzymanie się powierzchni lasów bez zmian; Przy opracowywaniu prognozy rozwoju zasobów drzewnych w Sudetach przyjęto arbitralnie wzrost przeciętnych zasobności drzewostanów w poszczególnych klasach wieku, zgodnie z trendem obserwowanym przy porównywaniu kolejnych rewizji pul w LP 5% (po 10 latach), 9% (po 20 latach), 12% (po 30 latach); 30
Podsumowanie (CD): Przyjęta w prognozie intensywność użytkowania głównego w kolejnych okresach, wynika z realizowanego obecnie rozmiaru użytkowania (obowiązujące pul); Średni wiek drzewostanów wykazuje znaczące odstępstwo od połowy teoretycznego wieku rębności (ponad 15 lat). Przyjmowany w pul nadleśnictw sudeckich etat wg pożądanego kierunku rozwoju zasobów drzewnych zakłada obniżanie wieku średniego i czasowy spadek zasobów; Roczna intensywność użytkowania głównego w Sudetach wynosi 2,8 % w stosunku do wielkości zasobów drzewnych (przy około 2,3% w LP), przy jednoczesnym zróżnicowaniu od 2,4% w Szklarskiej Porębie do 3,0 w Jugowie, Zdrojach. 31
Podsumowanie (CD): Prognoza przewiduje spadek średniego wieku drzewostanów z 71 lat w 2013 do 66 w 2043 r. W okresie do 2023 r. prognozowany jest spadek zasobów drzewnych z 57 251 tys m3 grubizny brutto w 2013 r do 56 889 tys m3 w 2023 r, po czym w kolejnych dziesięcioleciach prognozowany jest wzrost zasobów drzewnych do 58 485 tys m3 grubizny brutto w 2043 r. Prognozy dotyczące użytkowania głównego w Sudetach wskazują na możliwość utrzymania w kolejnych dziesięcioleciach etatu użytkowania głównego na zbliżonym poziomie około 12 800 tys m3 w okresie. Przewiduje się również, że rozmiar użytkowania rębnego będzie malał przy jednoczesnym wzroście rozmiaru użytkowania przedrębnego. 32
Umowa nr 1/BLP-389/2012 z dnia 14.06.2012: Wykonanie prac z zakresu WISL na terenie wybranych nadleśnictw Beskidów i Sudetów HARMONOGRAM: I ETAP 15.10.2012 obserwacje + pobór II ETAP 15.10.2014 obserwacje III ETAP 15.10.2016 obserwacje + pobór 33
33 39 37 27 19 37 38 34 26 Powierzchnie ML 466 w tym 124 pow. WISL Powierzchnie SPO II rzędu 8 25 22 31 32 45 29 34
Metodyka pomiarów na stałych powierzchniach kontrolnych, zakładanych w ramach tworzonego Systemu informatycznego monitoringu i oceny stanu lasu w Beskidach i Sudetach Załącznik nr 1: Instrukcja zakładania powierzchni monitoringu lasu zintegrowanych z powierzchniami WISL 35
Metodyka (CD) Analizy laboratoryjne i metodyka pobierania prób glebowych i aparatu asymilacyjnego (dr inż. Józef Wójcik) Załącznik nr 2: Metodyka badań wpływu stanu odżywienia drzewostanów na ich kondycję zdrowotną Załącznik nr 3: Instrukcja pobierania prób glebowych Załącznik nr 4: Instrukcja pobierania prób organów asymilacyjnych 36
Metodyka (CD) Badania fitopatologiczne (prof. dr hab. Zbigniew Sierota) Załącznik nr 5: Badania fitopatologiczne Beskidy-Sudety Załącznik nr 6: Ocena stanu mikotrofizmu korzeni 37
Metodyka (CD) Załącznik nr 7: Pomiary pniaków i martwych drzew Badania entomologiczne (dr hab. Wojciech Grodzki) Załącznik nr 8: Badania entomologiczne Beskidy-Sudety 38
Metodyka (CD) Propozycja uzupełnienia metodyki prac: Pomiar wysokości drzew próbnych zawierających się w promieniu powierzchni 5 arowej. 39
Jaszowiec 27 28 luty 2014 r. Dziękujemy za uwagę 40