Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny HISTORIA Klasa I gimnazjum 1. Poziom wymagań konieczny ocena dopuszczająca zna rodzaje źródeł historycznych, daty umowne podziału dziejów, rozumie pojęcia: źródło historyczne, era, paleolit, neolit, rewolucja neolityczna; lokalizuje na osi czasu najwaŝniejsze wydarzenia; potrafi wskazać na mapie tereny cywilizacji staroŝytnych; wyjaśnia pojęcia: monoteizm, politeizm, demokracja; wymienia najwaŝniejsze osiągnięcia kultury greckiej i rzymskiej; wymienia najwaŝniejsze postacie związane z historią staroŝytnej Grecji i Rzymu; wymienia nowe powstałe państwa wczesnośredniowiecznej Europy; rozumie pojęcia: feudalizm, krucjata, schizma wschodnia, islam, państwo Karola Wielkiego; wymienia stany w społeczeństwach średniowiecznej Europy, zna główne osiągnięcia kultury średniowiecznej Europy, wymienia najwaŝniejsze wydarzenia epoki średniowiecza; 2. Poziom wymagań podstawowy ocena dostateczna zna pojęcia: chronologia; potrafi prawidłowo określić wiek wydarzenia; wymienić epoki historyczne z uwzględnieniem ram czasowych; podaje cechy charakterystyczne społeczeństw koczowniczych myśliwych i osiadłych rolników; umie dostrzec róŝnice pomiędzy ustrojami politycznymi staroŝytnych państw; wyjaśnia pojęcia: cywilizacja, mit, kolonizacja grecka, filozofia, podaje przykłady osiągnięć staroŝytnych cywilizacji oraz główne wydarzenia z historii politycznej Grecji i Rzymu; potrafi wymienić główne przyczyny upadku staroŝytnego Rzymu; potrafi przedstawić dorobek kulturowy Bizancjum; charakteryzuje kulturę średniowiecznej Europy stosując ze zrozumieniem pojęcia: chrześcijaństwo, dominacja łaciny, uniwersalizm, stanowy charakter społeczeństw; potrafi opisać stany społeczeństwa feudalnego; omawia i potrafi umieścić na osi czasu główne wydarzenia historii politycznej Europy; 3. Poziom wymagań rozszerzony ocena dobra potrafi podać róŝne sposoby mierzenia czasu; krótko scharakteryzować epoki historyczne; umie opisać Ŝycie społeczeństw prehistorycznych; rozumie zaleŝności pomiędzy środowiskiem geograficznym a warunkami Ŝycia
człowieka; zna najwaŝniejsze osiągnięcia cywilizacji staroŝytnych; przedstawia strukturę społeczeństw staroŝytnych; potrafi scharakteryzować poznane religie staroŝytne i główne szkoły filozofii greckiej; potrafi umieścić na osi czasu główne wydarzenia historii politycznej staroŝytnej Grecji i Rzymu oraz je opisać; porównuje system sprawowania władzy oraz organizację społeczeństwa w Sparcie i Atenach peryklejskich; charakteryzuje czynniki integrujące staroŝytnych Greków; potrafi opisać przyczyny upadku staroŝytnego Rzymu; zna okoliczności powstania państw wczesnośredniowiecznej Europy; wymienia główne osiągnięcia kultur arabskiej i bizantyjskiej a takŝe zachodnioeuropejskiego chrześcijaństwa; potrafi przedstawić genezę feudalizmu; omawia cechy charakterystyczne średniowiecznej Europy; potrafi wskazać główne wydarzenia polityczne epoki i przedstawić ich przyczyny i skutki; ze zrozumieniem posługuje się pojęciami: cezaropapizm, państwo teokratyczne, renesans karoliński. 4. Poziom wymagań dopełniający ocena bardzo dobra Potrafi ocenić znaczenie źródeł w odtwarzaniu dziejów; rozumie ciągłość i zmienność rozwoju cywilizacji prehistorycznych człowieka; umie scharakteryzować poznane cywilizacje staroŝytne i ich dziedzictwo kulturowe; potrafi wskazać róŝnice pomiędzy grupami społecznymi w staroŝytnych społeczeństwach i dostrzega ich rolę; potrafi przedstawić wierzenia religijne staroŝytnych cywilizacji oraz je porównać; wykorzystuje zdobytą na lekcjach języka polskiego wiedzę o mitach; potrafi omówić główne załoŝenia wybranych szkół filozoficznych; analizuje przyczyny i skutki najwaŝniejszych wydarzeń w historii politycznej Grecji i Rzymu; wskazuje przyczyny i przykłady prześladowania chrześcijan w państwie rzymskim; potrafi wskazać polityczne, gospodarcze i społeczne przyczyny upadku staroŝytnego Rzymu; wyjaśnia rolę Arabów w przekazywaniu dorobku kulturowego pomiędzy Wschodem a Zachodem; umie porównać mapę polityczną Europy średniowiecznej i współczesnej; umie wskazać róŝnice pomiędzy stanami i rozumie funkcjonowanie społeczeństwa feudalnego; potrafi umieścić dziedzictwo kultury średniowiecznej w kulturze Europy współczesnej; przedstawia główne problemy polityczne średniowiecza oraz ocenia wydarzenia i działalność wybitnych postaci historycznych; 5. Poziom wymagań twórczy ocena celująca samodzielnie poszerza wiedzę o dziedzictwie kulturowym cywilizacji staroŝytnych; czerpiąc z literatury i mediów uzupełnia swą wiedzę na temat historii politycznej czasów staroŝytnych i jej bohaterach; rozumie znaczenie
dziedzictwa nauki i filozofii greckiej oraz jej aktualności; potrafi ocenić wpływ postępu technicznego na polepszenie warunków Ŝycia człowieka; potrafi docenić dorobek cywilizacji Bliskiego Wschodu; wskazuje czynniki jednoczące mieszkańców średniowiecznej Europy i odnosi je do czasów współczesnych; korzystając z literatury i mediów, potrafi odnaleźć dodatkowe informacje o osiągnięciach i dziedzictwie trzech kręgów kulturowych powstałych po upadku Rzymu; umie wskazać związek pomiędzy gospodarką feudalną a strukturą społeczeństwa europejskiego; potrafi samodzielnie poszerzyć wiedzę dotyczącą wybranej dziedziny kultury średniowiecznej Europy; rozszerza swoją wiedzę na temat wydarzeń i postaci historycznych średniowiecza. Klasa II gimnazjum 1. Poziom wymagań konieczny ocena dopuszczająca zna pojęcie Piastowie i potrafi wskazać przyczyny i skutki przyjęcia chrześcijaństwa przez Mieszka I oraz zjazdu gnieźnieńskiego; zna pojęcia: gród, podgrodzie, statut, KrzyŜacy, unia; potrafi wyjaśnić kim byli i czym zasłynęli Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki; wymienia najwaŝniejsze wydarzenia związane z panowaniem Jagiellonów w Polsce; wymienia nazwiska odkrywców nowych szlaków geograficznych epoki nowoŝytnej oraz reformatorów religijnych; zna pojęcia: absolutyzm, monarchia parlamentarna, potop ; potrafi wskazać na mapie państwa z którymi Polska walczyła w XVII wieku; zna pojęcia: renesans, barok, demokracja szlachecka, czasy saskie. 2. Poziom wymagań podstawowy ocena dostateczna zna główne wydarzenia związane z procesem kształtowania się wczesnośredniowiecznego państwa polskiego i potrafi umieścić je na osi czasu; potrafi opisać proces chrystianizacji Polski i działalność misyjną
polskiego Kościoła; krótko przedstawia przebieg najwaŝniejszych wydarzeń politycznych Polski Piastów; charakteryzuje proces kształtowania się stanów w Polsce; zna okoliczności sprowadzenia KrzyŜaków do Polski i potrafi wymienić straty terytorialne w okresie rozbicia dzielnicowego; wskazuje etapy jednoczenia się państwa polskiego; potrafi wymienić reformy Kazimierza Wielkiego; omawia główne przyczyny i skutki unii w Krewie, bitwy pod Grunwaldem, wojny 13-letniej oraz wielkich odkryć geograficznych; zna pojęcia: reformacja i kontrreformacja, sejm walny, wolna elekcja; przedstawia dokonania ostatnich Jagiellonów w Polsce; omawia okoliczności wojen XVII wieku; potrafi przedstawić sukcesy Jana II Sobieskiego w polityce międzynarodowej; wskazuje główne wydarzenia polityczne czasów saskich w Polsce. 3. Poziom wymagań rozszerzony ocena dobra rozumie, jaką rolę odegrali Polanie i Piastowie w procesie kształtowania się państwa polskiego i kultury mieszkańców Polski; potrafi wyjaśnić związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy wydarzeniami politycznymi w Polsce Piastów; rozumie, jaką rolę odgrywały miasta w rozwoju gospodarki polskiej w XIII i XIV wieku; umie wskazać róŝnice między stanami w Polsce; analizuje przebieg konfliktu polsko-krzyŝackiego od XIII do I połowy XVI wieku; potrafi opisać zasady organizacji państwa mongolskiego i skutki najazdu Mongołów na Europę; wyjaśnia wpływ kolonizacji niemieckiej na gospodarkę polską; potrafi porównać politykę zagraniczną Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego; porównuje styl romański i gotycki; omawia najwaŝniejsze wydarzenia polityczne, gospodarcze i kulturowe w czasach Jagiellonów; potrafi wskazać róŝnice w postrzeganiu człowieka i świata w okresie średniowiecza i renesansu; ocenia wpływ odkryć geograficznych na Ŝycie społeczno-gospodarcze i kulturowe Europy i Nowego Świata; analizuje okoliczności powstania kościołów reformowanych i wymienia róŝnice między nowymi wyznaniami a katolicyzmem; potrafi opisać rządy absolutne Ludwika XIV i despotyczne Iwana Groźnego; przedstawia genezę sejmu walnego i wolnej elekcji; wskazuje róŝnice między sejmem pierwszej Rzeczypospolitej a współczesnym; charakteryzuje panowanie pierwszych królów elekcyjnych i dynastię Wazów w Polsce; potrafi wymienić przyczyny i skutki wojen XVII wieku oraz znaczenie wiktorii wiedeńskiej; potrafi omówić działalność reformatorską w czasach saskich.
4. Poziom wymagań dopełniający ocena bardzo dobra dokonuje analizy i oceny najwaŝniejszych wydarzeń z dziejów średniowiecznej Polski; potrafi określić miejsce kultury polskiej w uniwersalnej kulturze średniowiecznej Europy; ocenia i analizuje związki pomiędzy wydarzeniami w Polsce a historią powszechną np. określa przyczyny sukcesów militarnych Mongołów i ich wpływ na państwa europejskie, prezentuje dokonania Władysława Łokietka w procesie jednoczenia ziem polskich, wskazuje cele polityki Kazimierza Wielkiego; charakteryzuje funkcjonowanie społeczeństwa stanowego w Polsce; potrafi omówić zmiany terytorialne, polityczne, gospodarcze i społeczne, które nastąpiły w Polsce od X do XIV wieku; potrafi wskazać cechy charakterystyczne gospodarki, kultury i polityki państwa polskiego pod rządami Andegawenów i pierwszych Jagiellonów; potrafi ocenić wpływ odkryć geograficznych na Ŝycie społeczno-gospodarcze Europy, działalność Kościoła w dobie kontrreformacji; omawia i ocenia panowanie pierwszych królów elekcyjnych i dynastię Wazów w Polsce; charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego, relacje między szlachtą a innymi stanami społecznymi; rozumie specyfikę stosunków wyznaniowych w państwie polsko-litewskim oraz wskazuje podłoŝe polityczne tolerancji wyznaniowej w Polsce; ocenia polityczne, społeczno-gospodarcze następstwa wojen XVII wieku; potrafi ocenić panowanie Ludwika XIV; wyjaśnia zmianę połoŝenia międzynarodowego Rzeczypospolitej w XVIII wieku; ocenia politykę władców Polski w czasach saskich. 5. Poziom wymagań twórczy ocena celująca dostrzega czynniki sprzyjające powstaniu państwa polskiego; samodzielnie poszerza swą wiedzę dotyczącą wybranej dziedziny kultury średniowiecznej Polski; dzięki dodatkowej literaturze i technikom medialnym uzyskuje większą wiedzę na temat wybranych wydarzeń i postaci historycznych.
Klasa III gimnazjum 1. Poziom wymagań konieczny ocena dopuszczająca potrafi wymienić najwaŝniejsze wydarzenia za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego; zna najwaŝniejsze wydarzenia związane z rewolucją francuską oraz walką Polaków o niepodległość w epoce napoleońskiej; zna podstawowe pojęcia historii XIX w.: wiek rozumu, kapitalizm, socjalizm, komunizm, kolonia, powstanie, monarchia konstytucyjna i parlamentarna, Wiosna Ludów; zna decyzje kongresu wiedeńskiego w sprawie polskiej; wskazuje na mapie Królestwo Polskie, Rzeczpospolitą Krakowską, Wielkie Księstwo Poznańskie; podaje daty powstań narodowych; potrafi wyjaśnić pojęcia: rusyfikacja, germanizacja, zna nazwiska bohaterów walki o niepodległość Polski w XIX w. wyjaśnia pojęcie rewolucja przemysłowa w Anglii; wymienia sojusze wojskowe z początku XX w.; zna datę rozpoczęcia i zakończenia I wojny światowej; potrafi wymienić państwa zwycięskie oraz pokonane; krótko omawia skutki I wojny światowej. 2. Poziom wymagań podstawowy ocena dostateczna potrafi opisać początki reform za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego; zna zasady ustrojowe państwa polskiego zawarte w prawach kardynalnych; wyjaśnia pojęcia: Familia, Szkoła Rycerska, Monitor; wymienia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczypospolitej; przedstawia okoliczności zwołania Sejmu Wielkiego i uchwalenia Konstytucji 3 maja; omawia przebieg wojny w obronie Konstytucji 3 maja i przebieg powstania kościuszkowskiego; zna pojęcia: konfederacja barska, targowica; omawia organizację Legionów Polskich; zna wartość pieśni Jeszcze Polska nie zginęła ; omawia powstanie Księstwa Warszawskiego; zna pojęcie Święte Przymierze; potrafi wymienić najwaŝniejsze wydarzenia polityczne rewolucji francuskiej i okresu napoleońskiego; omawia sytuację w Europie po kongresie wiedeńskim; przedstawia najwaŝniejsze wydarzenia polityczne XIX w.; potrafi opisać przemiany społeczne i gospodarcze, a takŝe nowe kierunki w kulturze; omawia przyczyny i skutki polskich powstań narodowych XIX w., krótko opisuje ich przebieg; zna cele polityki zaborców wobec Polaków; omawia metody walki o zachowanie polskości; wymienia najwaŝniejsze odkrycia i wynalazki przełomu XIX i XX wieku oraz ich twórców; wskazuje wpływ nowych gałęzi przemysłu na powstanie pierwszych potęg
przemysłowych; zna pojęcia związane z kulturą polską i europejską przełomu wieków; wskazuje na mapie główne mocarstwa kolonialne i obszary ich wpływów; potrafi wskazać na mapie państwa Trójprzymierza i Trójporozumienia; opisuje przyczyny wybuchu I wojny światowej; potrafi wskazać na mapie państwa biorące w niej udział; rozróŝnia pojęcia: wojna błyskawiczna i pozycyjna; potrafi wymienić przywódców rewolucji rosyjskich i najwaŝniejsze hasła programowe bolszewików; potrafi wymienić państwa powstałe po I wojnie światowej. 3. Poziom wymagań rozszerzony ocena dobra potrafi przedstawić stan wiedzy XVIII-wiecznych Europejczyków o świecie oraz określić stosunek filozofów oświecenia do religii i Kościoła; zna postacie Piotra I Wielkiego, Katarzyny II, Fryderyka Wielkiego, Marii Teresy i Józefa II oraz charakteryzuje funkcjonowanie absolutyzmu oświeconego; zna postacie Jerzego Waszyngtona, Tadeusz Kościuszki, Kazimierza Pułaskiego; zna najwaŝniejsze treści zawarte w Deklaracji Niepodległości; rozumie pojęcia: system prezydencki, trójpodział władzy; rozumie wpływ idei oświecenia na wybuch rewolucji francuskiej oraz na treść Deklaracji praw człowieka i obywatela; potrafi omówić przebieg i następstwa amerykańskiej wojny o niepodległość, przedstawić wkład Polaków; rozumie znaczenie Legionów i Księstwa Warszawskiego dla zmiany sytuacji politycznej Polski w XIX w.; dostrzega wpływ wojen napoleońskich na losy państw europejskich; omawia przemiany polityczne, gospodarcze i społeczne zachodzące w XIX- wiecznej Europie; zna cele polityki mocarstw europejskich w róŝnych okresach XIX w.; potrafi porównać sytuację polityczną, społeczną i gospodarczą ziem polskich w trzech zaborach; zna wpływ osiągnięć naukowo-technicznych na Ŝycie codzienne, rozumie istotę przemian społecznych, jakie nastąpiły w wyniku rozwoju gospodarczego świata na początku XX w.; wymienia nowe kierunki w kulturze europejskiej na przełomie wieków w Polsce i na świecie oraz ich twórców; dostrzega wpływ przemian gospodarczych na ekspansję mocarstw kolonialnych; rozumie przyczyny i skutki rewolucji 1905 r. w Rosji; potrafi wymienić partie polityczne na ziemiach polskich; analizuje przebieg walk na frontach I wojny światowej; zna nowe techniki wojenne i rozumie ich wpływ na charakter walk; potrafi wskazać światowy zasięg I wojny; ocenia skutki rewolucji rosyjskich 1917 r.; zna postanowienia traktatów kończących I wojnę światową.
4. Poziom wymagań dopełniający ocena bardzo dobra potrafi dostrzec rodzącą się ideę praw człowieka, przedstawić poglądy Woltera; omawia i ocenia skutki rewolucji francuskiej; analizuje rosnącą potęgę sąsiadów Rzeczypospolitej i wynikające stąd zagroŝenia; analizuje prawa zawarte w Deklaracji niepodległości i Karcie Praw; scharakteryzować relacje pomiędzy władzami rewolucyjnej Francji a Kościołem (w okresie wielkiego terroru); ocenić dokonania Napoleona w polityce wewnętrznej i jako dowódcy wojskowego oraz w rozprzestrzenianiu i utrwalaniu w Europie ideałów rewolucji francuskiej; ; rozumie złoŝoność przyczyn upadku Napoleona; dokonuje analizy przemian zachodzących w Europie XIX w., dostrzega ich przyczyny i skutki; rozumie związek pomiędzy sytuacją międzynarodową w Europie a sprawą polską; rozumie aktualność osiągnięć nauki i techniki z przełomu wieków i potrafi podać przykłady współczesnych zastosowań tamtych wynalazków; potrafi wskazać przyczyny rozwoju nowych potęg gospodarczych świata; dostrzega związek pomiędzy przemianami społecznymi a narodzinami nowych prądów w kulturze; dokonuje przyczynowo-skutkowej analizy ekspansji kolonialnej; korzystając z tekstów źródłowych, analizuje przyczyny i skutki rewolucji 1905 r. w Rosji i na ziemiach polskich; potrafi rozróŝnić pośrednie i bezpośrednie przyczyny wybuchu I wojny światowej; potrafi dokonać analizy programów partii politycznych istniejących na ziemiach polskich; przedstawia przyczyny rewolucji rosyjskich; dokonuje analizy Traktatu wersalskiego; na podstawie tekstów źródłowych potrafi dokonać analizy programów polskich stronnictw i partii politycznych z czasów I wojny światowej; analizuje politykę mocarstw wobec sprawy polskiej, a takŝe uwarunkowania tej polityki. 5. Poziom wymagań twórczy ocena celująca potrafi porównać średniowieczny, renesansowy i oświeceniowy pogląd na świat i człowieka jako element postępu cywilizacyjnego; ocenia działalność absolutnych władców Rosji, Prus i Austrii; ocenia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych; ocenia znaczenie Deklaracji praw człowieka i obywatela dla realizacji oświeceniowej idei praw człowieka; dostrzega znaczenie Kodeksu Napoleona jako podstawy nowoczesnego prawa cywilnego; potrafi dokonać całościowej oceny epoki napoleońskiej; potrafi uzasadnić twierdzenie, Ŝe przemiany XVIII i początku XIX w. wciąŝ wywierają wpływ na współczesność; potrafi wskazać róŝnice pomiędzy polityką władców europejskich a dąŝeniami narodów Europy w XIX w.;
ocenia sposoby walki Polaków o zachowanie toŝsamości narodowej i odzyskanie niepodległości; potrafi samodzielnie poszerzyć swą wiedzę o bohaterach walki niepodległościowej; rozwija swoje wiadomości na temat postępu naukowo-technicznego przełomu wieków; porównuje stare i nowe potęgi gospodarcze świata; dostrzega następstwa ekspansji kolonialnej; analizuje skutki rewolucji 1905 r.; korzystając z dodatkowych źródeł informacji, potrafi poszerzyć swą wiedzę na temat: przebiegu działań wojennych, nowych technik walki oraz postaci dowódców i polityków I wojny światowej; potrafi ocenić wysiłek militarny i dyplomatyczny Polaków w czasie wojny; potrafi poszerzyć swą wiedzę o bohaterach walki o niepodległość Polski. Dodatkowe kryteria z przedmiotu historia dotyczące klasy I, II i III 1. Stopień celujący otrzymuje uczeń, który: wypełnia wymagania odnoszące się do kryteriów niŝszych ocen bierze aktywny udział w lekcji samodzielnie i twórczo rozwija swoje własne uzdolnienia wykazuje szczególne zainteresowania określoną dziedziną wiedzy i osiąga sukcesy w olimpiadach przedmiotowych oraz konkursach (zajęcie wysokiego miejsca w konkursach podnosi ocenę semestralną o jeden stopień) nie powinien mieć ocen cząstkowych dobrych i niŝszych ze sprawdzianów 2. Stopień bardzo dobry otrzymuje uczeń, który: wypełnia wymagania odnoszące się do kryteriów niŝszych ocen ma przewagę ocen bardzo dobrych bez ocen dostatecznych i niŝszych ze sprawdzianów systematycznie pracuje przez cały rok szkolny wykazuje się myśleniem twórczym bierze aktywny udział w lekcji 3. Stopień dobry otrzymuje uczeń, który: wypełnia wymagania odnoszące się do kryteriów niŝszych ocen potrafi zdobyte wiadomości wykorzystać do samodzielnego rozwiązywania zadań przedmiotowych ma przewagę ocen dobrych ze sprawdzianów, bez ocen dopuszczających i niedostatecznych 4. Stopień dostateczny otrzymuje uczeń, który: wypełnia wymagania odnoszące się do kryteriów oceny dopuszczającej interpretuje teksty źródłowe na poziomie podstawowym
potrafi usytuować wydarzenia historyczne w ciągu chronologicznym i posługuje się mapą w opisie zdarzeń historycznych 5. Stopień dopuszczający otrzymuje uczeń, który: prowadzi zeszyt przedmiotowy odrabia prace domowe co najmniej jedną pracę w semestrze zalicza na ocenę dopuszczającą
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny WOS Klasa II gimnazjum (etap I) 1. Poziom wymagań konieczny ocena dopuszczająca omawia i stosuje podstawowe zasady komunikowania się w grupie; zna podstawowe pojęcia i terminy związane z człowiekiem jako istotą społeczną np. role społeczne, grupa społeczna, fakt, opinia, propaganda; rozróŝnia potrzeby człowieka, wskazuje podstawowe cechy grupy społecznej; wymienia podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji; zna znaki i symbole narodowe; potrafi wymienić poszczególne jednostki podziału terytorialnego państwa; przedstawia sposób wybierania władz samorządowych; wymienia podstawowe funkcje państwa demokratycznego; zna systemy władzy we współczesnych państwach; potrafi wyjaśnić, jak człowiek staje się obywatelem i dlaczego warto iść na wybory; zna zasady wyboru władz samorządowych. 2. Poziom wymagań podstawowy ocena dostateczna Zna podstawowe pojęcia związane z człowiekiem jako istotą społeczną np. argumentacja, kontrargument, polemika, gestykulacja; wymienia i omawia podstawowe potrzeby ludzkie wg piramidy Maslowa; zna klasyfikację grup społecznych przedstawia i stosuje podstawowe sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie i między grupami; zna najwaŝniejsze czynniki narodowotwórcze i mniejszości narodowe zamieszkujące w Polsce; zna podstawowe zasady demokracji; potrafi formułować schematyczne wypowiedzi ustne i pisemne; zna pojęcia: odpowiedzialność, tolerancja, rodzaje norm; charakteryzuje małe grupy społeczne np. rodzinę, grupę rówieśniczą; przedstawia wybrany problem społeczny waŝny dla młodych mieszkańców swojej miejscowości; omawia zasadę samorządności; wie, jakie sprawy moŝna załatwić w urzędach samorządowych; wskazuje róŝnice w sytuacji obywatela w ustroju demokratycznym, autorytarnym, totalitarnym; zna podstawowe prawa człowieka; przedstawia główne podmioty Ŝycia publicznego; potrafi wymienić zalety dobrego obywatela; wyjaśnia, co dla niej/niego oznacza być Polką/Polakiem; wyjaśnia, jaki wpływ na kształtowanie narodu mają wspólne dzieje; potrafi wyjaśnić pojęcia: nacjonalizm, szowinizm, antysemityzm, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
3. Poziom wymagań rozszerzony ocena dobra potrafi sklasyfikować potrzeby człowieka; analizuje klasyfikację grup społecznych oraz zna wady i zalety podejmowania decyzji w sprawach grupy; potrafi scharakteryzować więzi społeczne jakie zachodzą między jednostką a grupą; zna pojęcia: asertywność, negocjacje, mediacje; wyjaśnia, jak tworzą się podziały w grupie i społeczeństwie; rozpoznaje role społeczne, w których występuje oraz związane z nimi oczekiwania; charakteryzuje wybrane warstwy społeczne, grupy zawodowe, style Ŝycia; uzasadnia potrzebę samorządności w państwie demokratycznym; podaje przykłady działania samorządów zawodowych i samorządów mieszkańców; zna najwaŝniejsze zadania samorządu gminnego/dzielnicowego i wykazuje, jak to odnosi się do codziennego Ŝycia; potrafi napisać podanie lub krótki list w sprawie publicznej oraz wypełnić prosty druk urzędowy; wyjaśnia zasady: większości, pluralizmu, poszanowania praw mniejszości w państwie demokratycznym; wyjaśnia, czym są prawa człowieka i uzasadnia ich znaczenie we współczesnej demokracji; analizuje zalety i słabości demokracji; wskazuje najwaŝniejsze tradycje demokracji; podaje przykłady uprawnień i obowiązków wynikających z posiadania polskiego obywatelstwa; potrafi podać przykłady, jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz na poziomie lokalnym, krajowym, europejskim, światowym; przedstawia przykłady działania organizacji pozarządowych i społecznych; wskazuje, czym powinien kierować się obywatel, który podejmuje decyzje wyborcze; omawia funkcje środków masowego przekazu w Ŝyciu obywateli; wyjaśnia, co to jest Polonia i w jaki sposób Polacy Ŝyjący za granicą podtrzymują swoją więź z ojczyzną; zna róŝnicę między mniejszością narodową a etniczną oraz grupą migrantów i uchodźców; wyjaśnia, czym według niej/niego jest patriotyzm; wyjaśnia, czym był Holokaust. 4. Poziom wymagań dopełniający ocena bardzo dobra Sprawnie i samodzielnie posługuje się róŝnymi źródłami wiedzy; rozumie i poprawnie stosuje poznaną terminologię dotyczącą człowieka jako istoty społecznej oraz zasad państwa demokratycznego; potrafi przedstawić czynniki wpływające na potrzeby człowieka; rozumie zasady klasyfikacji grup społecznych oraz wady i zalety podejmowania decyzji w sprawach grupy; potrafi zinterpretować wybrane role społeczne; scharakteryzować przejawy toŝsamości narodowej; podaje moŝliwe sposoby przeciwstawiania się
przejawom nietolerancji; ; przedstawia wybrany problem społeczny waŝny dla młodych mieszkańców swojej miejscowości i rozwaŝa jego moŝliwe rozwiązania; porównuje zakres działania samorządu na poszczególnych szczeblach; zna róŝnice między zadaniami własnymi a zleconymi władz gminy; potrafi omówić dochody i wydatki budŝetu gminy; zna pojęcia: pluralizm, anarchia, rządy prawa, suwerenność ludu; przedstawia cechy dobrego obywatela odwołując się do postaci historycznych i współczesnych; uzasadnia potrzebę przestrzegania zasad etycznych w Ŝyciu publicznym i podaje przykłady skutków ich łamania; analizuje ulotki, hasła, spoty wyborcze i wyniki wybranego sondaŝu opinii publicznej; rozumie, dlaczego media nazywane są czwartą władzą; rozwaŝa, w jaki sposób stereotypy i uprzedzenia utrudniają relacje między narodami. 5. Poziom wymagań twórczy ocena celująca wyróŝnia się szeroką samodzielnie zdobytą wiedzą; opanował umiejętność samodzielnego korzystania z róŝnych źródeł informacji; wzorowo formułuje wypowiedzi ustne i pisemne na określony temat; wypowiada opinie i sądy, które potrafi przekonująco uzasadnić; doskonale zna terminologię przedmiotową, swobodnie się nią posługuje; wykazuje doskonałą orientację w aktualnej sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej Polski i międzynarodowej; bierze udział w projektach i podejmuje się roli lidera; w konkursach osiąga sukcesy; angaŝuje się w akcje o charakterze patriotycznym; wykonuje zadania dodatkowe z własnej inicjatywy. Klasa III gimnazjum (etap II) 1. Poziom wymagań konieczny ocena dopuszczająca zna podstawowe zasady demokracji zawarte w Konstytucji RP; potrafi wymienić podstawowe prawa i obowiązki obywateli; zna pojęcia: prezydent, premier, minister, kadencja, ordynacja wyborcza; potrafi wymienić zasady wyboru parlamentu; wymienia nazwiska aktualnego premiera i prezydenta; wie, czym są NATO i ONZ; zna podstawowe symbole Unii Europejskiej;
potrafi wymienić najwaŝniejsze problemy współczesnego świata; wymienia kraje bogate i biedne; zna pojęcie globalizacji; potrafi wymienić cechy człowieka przedsiębiorczego; zna podstawowe pojęcia z zakresu ekonomii: inflacja, popyt, podaŝ, rynek. 2. Poziom wymagań podstawowy ocena dostateczna wie, w czym przejawia się suwerenność narodu; zna zasady wyboru najwaŝniejszych organów władzy w Polsce; wyjaśnia, na czym polega trójpodział władzy; zna podstawowe prawa i wolności, które gwarantuje Konstytucja RP; zna pojęcia dotyczące Ŝycia politycznego: prawica, lewica, centrum, korupcja; wie, jaki jest zakres podstawowych kompetencji parlamentu, premiera i prezydenta; zna pojęcia: dwuinstancyjności i niezawisłości; zna zasady funkcjonowania ONZ i NATO; potrafi wyjaśnić, czym jest: cena, bank, giełda, gospodarka rynkowa, monopol, giełda; potrafi wskazać najwaŝniejsze problemy współczesnego świata (ekonomiczne, ekologiczne, społeczne); potrafi samodzielnie napisać CV i list motywacyjny; rozumie, Ŝe wybierając zawód trzeba uwzględnić własne zainteresowania, a takŝe zapotrzebowanie na rynku. 3. Poziom wymagań rozszerzony ocena dobra umie scharakteryzować główne treści konstytucji; zna zasady wyboru i potrafi wskazać najwaŝniejsze kompetencje organów władzy RP oraz wyjaśnić, co oznacza termin pod rządami prawa ; dostrzega róŝnice w typach partii i systemach partyjnych; zna nazwiska najwaŝniejszych osób ze sceny politycznej kraju; wie jak działa parlament i jak uchwala się nowe ustawy; wie, jak odbywa się powoływanie i odwoływanie rządu; umie krótko scharakteryzować strukturę sądów powszechnych w Polsce; potrafi wyjaśnić pojęcia: Trybunał Stanu, Trybunał Konstytucyjny, NIK; potrafi omówić działalność głównych organów UE; zna organizacje międzynarodowe (Grupa Wyszehradzka, Trójkąt Weimarski), do naleŝy Polska; wskazuje najwaŝniejsze cele polityki zagranicznej; potrafi określić, jakie są sposoby pomocy krajom biednym, jakie są źródła terroryzmu i jak im moŝna przeciwdziałać; rozumie pojęcia z zakresu ekonomii i gospodarowania: podatek, bezrobocie, budŝet, PKB, PNB, CIT, PIT, VAT; zna funkcje pieniądza; zna państwa i stolice europejskie; wie, co to jest biznesplan.
4. Poziom wymagań dopełniający ocena bardzo dobra potrafi dokonać krytycznej analizy słów Horacego: CóŜ warte prawa bez obyczajów?; zna patologie Ŝycia publicznego i przedstawia sposoby ich zwalczania; zna pojęcia: koalicja, debata sejmowa, inicjatywa ustawodawcza, administracja publiczna, kasacja; potrafi przeanalizować korzyści i obawy wynikające z przynaleŝności Polski do róŝnych instytucji międzynarodowych; analizuje pozytywne i negatywne skutki globalizacji; rozumie i poprawnie stosuje poznaną terminologię z zakresu ekonomii: zasoby wytwórcze, banki komercyjne, Bank Narodowy, giełda papierów wartościowych, marketing; rozumie zasady funkcjonowania rynku pracy i zaleŝności między przedsiębiorczością jednostki a gospodarowaniem; rozwaŝa zasady etyczne regulujące Ŝycie gospodarcze w Polsce; potrafi przygotować niezbędne dokumenty w celu uzyskania pracy; sprawnie i samodzielnie posługuje się róŝnymi źródłami wiedzy; aktywnie uczestniczy w lekcjach. 5. Poziom wymagań twórczy ocena celująca wyróŝnia się szeroką, samodzielnie zdobytą wiedzą; rozwija własne zainteresowania; w konkursach osiąga sukcesy (I, II, III miejsce); jest bardzo aktywny na lekcjach; wykonuje dodatkowe zadania z własnej inicjatywy; jest zainteresowany, tym, co się dzieje w Polsce i na świecie; angaŝuje się w akcje o charakterze patriotycznym; umiejętnie formułuje argumenty; bierze udział w projektach; podejmuje się roli lidera; otrzymuje 5 ze sprawdzianów; wykazuje doskonałą orientację w aktualnej sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej Polski oraz w sytuacji międzynarodowej. Dodatkowe kryteria z przedmiotu WOS dotyczące II i III 1. Stopień celujący otrzymuje uczeń, który: wypełnia wymagania odnoszące się do kryteriów niŝszych ocen 2. Stopień bardzo dobry otrzymuje uczeń, który: wypełnia wymagania odnoszące się do kryteriów niŝszych ocen
ma przewagę ocen bardzo dobrych bez ocen dostatecznych i niŝszych ze sprawdzianów opanował pełny zakres wiadomości i umiejętności wynikający z programu nauczania przedmiotu w danej klasie systematycznie pracuje przez cały rok szkolny wykazuje się myśleniem twórczym i krytycznym w stosunku do omawianych zagadnień 3. Stopień dobry otrzymuje uczeń, który: wypełnia wymagania odnoszące się do kryteriów niŝszych ocen opanował zakres wiadomości i umiejętności wynikający z programu nauczania w danej klasie potrafi określić przyczyny i skutki wydarzeń zachodzących we współczesnym świecie bierze aktywny udział w lekcji ma przewagę ocen dobrych ze sprawdzianów, bez ocen dopuszczających i niedostatecznych 4. Stopień dostateczny otrzymuje uczeń, który: wypełnia wymagania odnoszące się do kryteriów oceny dopuszczającej wykonuje dodatkową pracę jeŝeli jego aktywność podczas lekcji jest niezadowalająca 5. Stopień dopuszczający otrzymuje uczeń, który: prowadzi zeszyt przedmiotowy odrabia prace domowe opanował wiadomości i umiejętności niezbędne w dalszej edukacji: posiada umiejętność czytania tekstów przedmiotowych ze zrozumieniem co najmniej jedną pracę w semestrze zalicza na ocenę dopuszczającą.