Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata z uwzględnieniem lat

Załącznik do Uchwały Nr XLIV/264/2018 Rady Powiatu w Łobzie z dnia 24 maja 2018r. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2018 2021 z uwzględnieniem lat 2022 2025 Łobez 2018 1

Wykonawca: Zakład Analiz Środowiskowych Eko-precyzja 43-450 Ustroń ul. Sikorskiego 10 tel. +48 512 110 314; fax (33) 487 63 98 biuro@eko-precyzja.eu 2

Spis treści 1. Wykaz skrótów.... 5 2. Wstęp... 6 2.1. Cel i zakres opracowania... 6 2.2. Opis przyjętej metodyki... 7 2.3. Charakterystyka powiatu... 7 2.3.1. Położenie... 7 2.3.2. Demografia... 10 2.3.3. Budowa geologiczna... 11 2.3.4. Warunki klimatyczne... 11 3. Założenia Programu Ochrony Środowiska... 12 3.1. Dokumenty nadrzędne i cele... 12 3.1.1. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności... 12 3.1.2. Strategia Rozwoju Kraju 2020... 13 3.1.3. Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko... 14 3.1.4. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki Dynamiczna Polska 2020... 15 3.1.5. Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku)... 15 3.1.6. Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012 2020... 16 3.1.7. Strategia Sprawne Państwo 2020... 18 3.1.8. Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 18 3.1.9. Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010 2020: regiony, gminy, obszary wiejskie... 19 3.1.10. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020... 19 3.1.11. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020... 20 3.1.12. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku... 20 3.1.13. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska... 21 4. Streszczenie w języku niespecjalistycznym... 23 5. Ocena stanu środowiska... 26 5.1. Ochrona klimatu i jakości powietrza (OKJP)... 26 5.1.1 Źródła zanieczyszczeń powietrza... 26 5.1.2 Jakość powietrza... 31 5.1.3. Sieć elektryczna, gazowa i ciepłownicza... 47 5.1.4. Ocena realizacji podjętych zadań... 48 5.1.5 Zagadnienia Horyzontalne... 49 5.1.6 Analiza SWOT... 51 5.2. Zagrożenia hałasem (ZH)... 52 5.2.1. Stan wyjściowy... 52 5.2.2. Źródła hałasu... 52 5.2.3. Ocena realizacji podjętych zadań... 56 5.2.4. Zagadnienia Horyzontalne... 57 5.2.5. Analiza SWOT... 59 5.3. Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM)... 60 5.3.1. Stan wyjściowy... 60 5.3.2. Źródła promieniowania elektromagnetycznego... 61 5.3.3. Ocena realizacji podjętych zadań... 62 5.3.4. Zagadnienia Horyzontalne... 62 5.3.5. Analiza SWOT... 63 5.4. Gospodarowanie wodami (GW)... 64 5.4.1. Stan wyjściowy - wody powierzchniowe... 64 5.4.2. Jakość wód - wody powierzchniowe... 66 5.4.3. Stan wyjściowy - wody podziemne... 71 5.4.4. Jakość wód - wody podziemne... 73 5.4.5 Ocena realizacji podjętych zadań... 73 5.4.6 Zagadnienia Horyzontalne... 73 5.4.7. Analiza SWOT... 77 3

5.5. Gospodarka wodno-ściekowa (GWS)... 78 5.5.1. Sieć wodociągowa... 78 5.5.2. Sieć kanalizacyjna... 78 5.5.3. Ocena realizacji podjętych zadań... 80 5.5.4. Zagadnienia Horyzontalne... 83 5.5.5. Analiza SWOT... 84 5.6. Zasoby geologiczne (ZG)... 84 5.6.1. Stan aktualny... 84 5.6.2. Przepisy prawne... 87 5.6.3. Ocena realizacji podjętych zadań... 88 5.6.4. Zagadnienia Horyzontalne... 88 5.6.5. Analiza SWOT... 89 5.7. Gleby (GL)... 90 5.7.1. Stan aktualny... 90 5.7.2. Obszary pokolejowe... 91 5.7.3. Obszary poprzemysłowe 15... 91 5.7.4. Tereny zdegradowane i zrekultywowane... 92 5.7.5. Grunty zmeliorowane... 93 5.7.6. Ocena realizacji podjętych zadań... 94 5.7.7. Zagadnienia Horyzontalne... 94 5.7.8. Analiza SWOT... 95 5.8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO)... 96 5.8.1. Stan wyjściowy... 96 5.8.2. Ocena realizacji podjętych zadań... 100 5.8.3. Zagadnienia Horyzontalne... 101 5.8.4. Analiza SWOT... 102 5.9. Zasoby przyrodnicze (ZP)... 103 5.9.1. Formy ochrony przyrody... 103 5.9.2. Lasy... 139 5.9.3 Ocena realizacji podjętych zadań... 143 5.9.4 Zagadnienia Horyzontalne... 144 5.10. Zagrożenia poważnymi awariami (PAP)... 145 5.10.1. Stan aktualny... 146 5.10.2. Ocena realizacji celu i podjętych zadań.... 146 5.10.3. Zagadnienia Horyzontalne... 147 5.10.4. Analiza SWOT... 147 6. Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie... 148 6.1. Wyznaczone cele i zadania... 148 7. System realizacji programu ochrony środowiska... 193 7.1. Współpraca z interesariuszami... 193 7.2. Edukacja ekologiczna... 194 7.3. Sprawozdawczość... 195 7.4. Monitoring realizacji programu... 195 7.5. Źródła finansowania... 196 7.5.1. Fundusze krajowe... 196 7.5.2. Fundusze Unii Europejskiej... 198 Spis tabel... 203 Spis rysunków... 204 4

1. Wykaz skrótów. Tabela 1. Słownik skrótów. Nazwa skrótu WPGO Analiza SWOT GDDKiA GIOŚ GUS JCW JCWP JCWPd JST KPGO KZGW NFOŚiGW OZE PEM PMŚ POKzA POP POŚ PROW RDLP RDOŚ RDW PGWWP SOOŚ UE WFOŚiGW WIOŚ WPOŚ ZDR ARiMR ODR ZS ZDW ZZR Wyjaśnienie Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Narzędzie służące do analizy strategicznej. Opiera się ona na określeniu silnych oraz słabych stron, a także wynikających z nich szans oraz zagrożeń. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Główny Urząd Statystyczny Jednolita część wód Jednolita część wód powierzchniowych Jednolita część wód podziemnych Jednostka samorządu terytorialnego Krajowy Plan Gospodarki Odpadami Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Odnawialne Źródła Energii Pola elektromagnetyczne Państwowy Monitoring Środowiska Program Oczyszczania Kraju z Azbestu Program Ochrony Powietrza Program Ochrony Środowiska Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Ramowa Dyrektywa Wodna Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko Unia Europejska Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Zakłady Dużego Ryzyka Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Ośrodek Doradztwa Rolniczego Zespół Szkół Zarząd Dróg Wojewódzkich Zakłady Zwiększonego Ryzyka 5

2. Wstęp 2.1. Cel i zakres opracowania Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2018 2021 z uwzględnieniem lat 2022 2025 jest podstawowym narzędziem prowadzenia polityki ochrony środowiska na terenie powiatu. Według założeń, przedstawionych w niniejszym opracowaniu, sporządzenie programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Opracowanie jakim jest Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, a także wyznacza cele i zadania środowiskowe, które odnoszą się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Podczas tworzenia dokumentu, przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyśpieszającego rozwiązywanie poszczególnych zagadnień. Niniejsze opracowanie zawiera między innymi rozpoznanie aktualnego stanu środowiska w powiecie, przedstawia propozycje oraz opis zadań, które niezbędne są do kompleksowego rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska. Przedmiotowy dokument wspomaga dążenie do uzyskania w powiecie sukcesywnego ograniczenia degradacji środowiska, ochronę i rozwój jego walorów oraz racjonalne gospodarowanie zasobami środowiska z uwzględnieniem konieczności jego ochrony. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska, a ocenę efektów jego realizacji, zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2018 r., poz. 799), dokonuje się okresowo, co 2 lata. Struktura opracowania obejmuje omówienie kierunków ochrony środowiska w powiecie w odniesieniu m.in. do gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powierzchni ziemi i gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrony przyrody, edukacji ekologicznej. W opracowaniu znajduje się ich charakterystyka, ocena stanu aktualnego oraz określenie stanu docelowego. Identyfikacja potrzeb powiatu w zakresie ochrony środowiska, w odniesieniu do obowiązujących przepisów prawnych, polega na sformułowaniu celów nadrzędnych oraz strategii ich realizacji. Na tej podstawie opracowywany jest plan operacyjny, przedstawiający listę przedsięwzięć jakie zostaną zrealizowane na terenie powiatu do roku 2025. 6

2.2. Opis przyjętej metodyki Obowiązek wykonania Programu Ochrony Środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2018r., poz. 799), a w szczególności: Art. 17. 1. Organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ochrony środowiska, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych, o których mowa w art. 14 ust. 1. Art. 18. 1. Programy, o których mowa w art. 17 ust. 1, uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo rada gminy. Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy. Powiatowe Programy ochrony środowiska tworzone są w celu realizacji polityki ochrony środowiska na szczeblu powiatowym. 2.3. Charakterystyka powiatu 2.3.1. Położenie Powiat Łobeski jest zlokalizowany w środkowej części województwa zachodniopomorskiego. Od południowej strony graniczy on z powiatem stargardzkim, od wschodniej strony z powiatami: drawskim i świdwińskim, od zachodu z powiatem goleniowskim, natomiast od północy z powiatami: gryfickim i kołobrzeskim. 7

Rysunek 1. Powiat Łobeski na tle województwa zachodniopomorskiego. Źródło: www.administracja.mac.gov.pl Powiat Łobeski ma powierzchnię 106 513 ha (GUS, 2016r.). Jego siedzibą jest miasto Łobez, w jego skład wchodzi 5 gmin: Gmina Łobez: Gmina Łobez jest gminą miejsko-wiejską zlokalizowaną we wschodniej części powiatu. Ma ona powierzchnię 22 739 ha co daje 21,35% powierzchni całego powiatu. Znajduje się tu siedziba powiatu. Gmina Dobra: Gmina Dobra jest gminą miejsko-wiejską znajdującą się w zachodniej części powiatu. Ma ona powierzchnię 11 590 ha co daje około 10,88% powierzchni powiatu. Gmina Radowo Małe: Gmina Radowo Małe jest gminą wiejską, zlokalizowaną w centralnej części powiatu. Gmina ma powierzchnię 18 046 ha co daje 16,94% powierzchni powiatu. 8

Gmina Resko: Gmina Resko jest gminą miejsko-wiejską o powierzchni 28 520 ha, zlokalizowaną w północnej części powiatu. Zajmuje 26,78% jego powierzchni. Gmina Węgorzyno: Gmina Węgorzyno jest gminą miejsko-wiejską znajdującą się w południowej części powiatu. Ma ona powierzchnię 25 618 ha i zajmuje 24,05% powiatu. Rysunek 2. Gminy Powiatu Łobeskiego. Źródło: www.administracja.mac.gov.pl Zgodnie z podziałem fizyko-geograficznym Polski wg Jerzego Kondrackiego Powiat Łobeski leży w obrębie następujących jednostek: Megaregion: Pozaalpejska Europa Środkowa Prowincja Niż Środkowoeuropejski: o Podprowincja Pojezierza Południowobałtyckie: Makroregion Pojezierza zachodniopomorskie: Mezoregion Pojezierze Ińskie, Pojezierze Drawskie; Mezoregion Wysoczyzna Łobeska. 9

2.3.2. Demografia Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego z 2016 roku liczba ludności w powiecie łobeskim wynosiła według miejsca zameldowania 37 638 osób, z czego 18 748 stanowili mężczyźni, a 18 890 kobiety. Szczegółowe informacje na temat demografii zostały zamieszczone w poniższej tabeli. Tabela 2. Dane demograficzne (stan na 31.XII.2016r.). Parametr Liczba ludności (ogółem) Jednostka miary Powiat ogółem Dobra Łobez Wartość Radowo Małe Ludność według miejsca zameldowania Resko Węgorzyno osoba 37638 4481 4481 3659 8117 7105 Liczba mężczyzn osoba 18748 2251 2251 1838 4069 3560 Liczba kobiet osoba 18890 2230 2230 1821 4048 3545 W wieku przedprodukcyjnym W wieku produkcyjnym W wieku poprodukcyjnym Gęstość zaludnienia Ilość kobiet na 100 mężczyzn Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców Udział ludności według ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem % 18,2 18,2 17,8 18,4 18,4 18,6 % 62,3 63,6 61,8 62,9 62,0 62,5 % 19,5 18,2 20,5 18,7 19,6 19,0 ilość osób / km 2 Wskaźnik modułu powiatowego 35 39 63 20 28 28 osoba 101 99 103 99 99 100 - -0,5-2,5 0,3 2,2-0,2-2,5 źródło: GUS. Informacje na temat wielkości bezrobocia na terenie Powiatu Łobeskiego zestawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 3. Bezrobocie (stan na 31.XII.2016r. ). Parametr Jednostka miary Powiat ogółem Dobra Łobez Wartość Radowo Małe Bezrobotni zarejestrowani według płci Resko Węgorzyno Ogółem osoba 2576 295 790 256 732 503 Mężczyźni osoba 1121 130 347 109 350 185 Kobiety osoba 1455 165 443 147 382 318 źródło: GUS. 10

2.3.3. Budowa geologiczna Podłoże Powiatu Łobeskiego jest zbudowane z utworów holoceńskich oraz plejstoceńskich. Te ostatnie związane są ze zlodowaceniem bałtyckim i reprezentują je piaski i żwiry lodowcowe, piaski, mułki i żwiry rzeczne, rzadziej gliny zwałowe. Utwory holoceńskie występują w dolinach, obniżeniach terenu oraz nieckach. Można wśród nich wyróżnić torfy i piaski związane z akumulacją rzeczną. 2.3.4. Warunki klimatyczne Zgodnie z klasyfikacją Okołowicza i Martyn Powiat Łobeski leży w pomorskim regionie klimatycznym o silnym wpływie Morza Bałtyckiego. Średnia temperatura roczna wynosi około 9,9ºC, natomiast średnioroczna suma opadów atmosferycznych wynosi od 650 do 720 mm. Na terenie powiatu przeważają wiatry wiejące z kierunków zachodnich oraz południowo-zachodnich. 11

3. Założenia Programu Ochrony Środowiska Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2018 2021 z uwzględnieniem lat 2022 2025 zgodny jest z dokumentami wyższego szczebla, tj. dokumentami europejskimi, krajowymi i wojewódzkimi. Dokument uwzględnia także założenia określone w innych dokumentach lokalnych. 3.1. Dokumenty nadrzędne i cele Uwarunkowania wspólnotowe Podstawę Wspólnotowej Polityki Ochrony Środowiska stanowi VII Program Działań na Rzecz Ochrony Środowiska (7th European Action Plan, w skrócie EAP). Wskazuje on na konieczność zastosowania strategicznego podejścia do problemów środowiskowych. Takie podejście powinno wykorzystywać różne środki oraz instrumenty, aby regulować działania podejmowane przez przedsiębiorców, konsumentów, polityków i obywateli. Zgodność celów, zawartych w VII Europejskim Programie Działań na Rzecz Ochrony Środowiska, została osiągnięta poprzez ich szczegółową analizę oraz dopasowanie do lokalnych potrzeb gminy. Uwarunkowania krajowe 3.1.1. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności 1. Cel 7: Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska : a) Kierunek interwencji Modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne, b) Kierunek interwencji Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych, c) Kierunek interwencji Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce, d) Kierunek interwencji Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii, e) Kierunek interwencji Stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki, f) Kierunek interwencji Zwiększenie poziomu ochrony środowiska. 2. Cel 8: Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych : a) Kierunek interwencji Rewitalizacja obszarów problemowych w gminach, b) Kierunek interwencji Stworzenie warunków sprzyjających tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy na wsi i zwiększaniu mobilności zawodowej na linii obszary wiejskie gminy, c) Kierunek interwencji Zrównoważony wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego zapewniający bezpieczeństwo żywnościowe oraz stymulujący wzrost pozarolniczego zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, d) Kierunek interwencji Wprowadzenie rozwiązań prawno-organizacyjnych stymulujących rozwój miast. 12

3. Cel 9: Zwiększenie dostępności terytorialnej Polski : a) Udrożnienie obszarów miejskich i metropolitarnych poprzez utworzenie zrównoważonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego. 3.1.2. Strategia Rozwoju Kraju 2020 1. Obszar strategiczny I - Sprawne i efektywne państwo: a) Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem: Priorytetowy kierunek interwencji I.1.5 Zapewnienie ładu przestrzennego, b) Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela: Priorytetowy kierunek interwencji I.3.3. Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela, 2. Obszar strategiczny II - Konkurencyjna gospodarka a) Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki Priorytetowy kierunek interwencji II.2.3. Zwiększenie konkurencyjności i modernizacja sektora rolno-spożywczego, b) Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych Priorytetowy kierunek interwencji II.5.2. Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych, c) Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko Priorytetowy kierunek interwencji II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.3. Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.4. Poprawa stanu środowiska, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu, d) Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu Priorytetowy kierunek interwencji II.7.1. Zwiększenie efektywności zarządzania w sektorze transportowym, Priorytetowy kierunek interwencji II.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych, Priorytetowy kierunek interwencji II.7.3. Udrożnienie obszarów miejskich, 3. Obszar strategiczny III - Spójność społeczna i terytorialna a) Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych Priorytetowy kierunek interwencji III.2.1. Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych, b) Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych; 13

Priorytetowy kierunek interwencji III.3.1. Tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i finansowych dla realizacji działań rozwojowych w regionach, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.2. Wzmacnianie ośrodków wojewódzkich, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.4. Zwiększenie spójności terytorialnej. 3.1.3. Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko 1. Cel 1. Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska a) Kierunek interwencji 1.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin, b) Kierunek interwencji 1.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody, c) Kierunek interwencji 1.3. Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka leśna, d) Kierunek interwencji 1.4. Uporządkowanie zarządzania przestrzenią. 2. Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię a) Kierunek interwencji 2.1. Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii, b) Kierunek interwencji 2.2. Poprawa efektywności energetycznej, c) Kierunek interwencji 2.6. Wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii, d) Kierunek interwencji 2.7. Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich, e) Kierunek interwencji 2.8. Rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów wykorzystujących paliwa alternatywne. 3. Cel 3. Poprawa stanu środowiska a) Kierunek interwencji 3.1. Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki, b) Kierunek interwencji 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne, c) Kierunek interwencji 3.3. Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki, d) Kierunek interwencji 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych, e) Kierunek interwencji 3.5. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy. 14

3.1.4. Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki Dynamiczna Polska 2020 1. Cel 1: Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki a) Kierunek działań 1.2. Koncentracja wydatków publicznych na działaniach prorozwojowych i innowacyjnych Działanie 1.2.3. Identyfikacja i wspieranie rozwoju obszarów i technologii o największym potencjale wzrostu, Działanie 1.2.4. Wspieranie różnych form innowacji, Działanie 1.2.5. Wspieranie transferu wiedzy i wdrażania nowych/nowoczesnych technologii w gospodarce (w tym technologii środowiskowych), b) Kierunek działań 1.3. Uproszczenie, zapewnienie spójności i przejrzystości systemu danin publicznych mające na względzie potrzeby efektywnej i innowacyjnej gospodarki Działanie 1.3.2. Eliminacja szkodliwych subsydiów i racjonalizacja ulg podatkowych. 2. Cel 3: Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców a) Kierunek działań 3.1. Transformacja systemu społeczno-gospodarczego na tzw. bardziej zieloną ścieżkę, zwłaszcza ograniczanie energo- i materiałochłonności gospodarki, Działanie 3.1.1. Tworzenie warunków dla rozwoju zrównoważonej produkcji i konsumpcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej, Działanie 3.1.2. Podnoszenie społecznej świadomości i poziomu wiedzy na temat wyzwań zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu, Działanie 3.1.3. Wspieranie potencjału badawczego oraz eksportowego w zakresie technologii środowiskowych, ze szczególnym uwzględnieniem niskoemisyjnych technologii węglowych (CTW), Działanie 3.1.4. Promowanie przedsiębiorczości typu business & biodiversity, w szczególności na obszarach zagrożonych peryferyjnością, b) Kierunek działań 3.2. Wspieranie rozwoju zrównoważonego budownictwa na etapie planowania, projektowania, wznoszenia budynków oraz zarządzania nimi przez cały cykl życia: Działanie 3.2.1. Poprawa efektywności energetycznej i materiałowej przedsięwzięć architektoniczno-budowlanych oraz istniejących zasobów, Działanie 3.2.2. Stosowanie zasad zrównoważonej architektury. 3.1.5. Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) 1. Cel strategiczny 1. - Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego a) Cel szczegółowy 1. Stworzenie nowoczesnej i spójnej sieci infrastruktury transportowej, b) Cel szczegółowy 4. Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko. 15

3.1.6. Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012 2020 1. Cel szczegółowy 2: Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej a) Priorytet 2.1. Rozwój infrastruktury gwarantującej bezpieczeństwo energetyczne, sanitarne i wodne na obszarach wiejskich Kierunek interwencji 2.1.1. Modernizacja sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej, Kierunek interwencji 2.1.2. Dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej, Kierunek interwencji 2.1.3. Rozbudowa i modernizacja ujęć wody i sieci wodociągowej, Kierunek interwencji 2.1.4. Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, Kierunek interwencji 2.1.5. Rozwój systemów zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, Kierunek interwencji 2.1.6. Rozbudowa sieci przesyłowej i dystrybucyjnej gazu ziemnego, b) Priorytet 2.2. Rozwój infrastruktury transportowej gwarantującej dostępność transportową obszarów wiejskich: Kierunek interwencji 2.2.1. Rozbudowa i modernizacja lokalnej infrastruktury drogowej i kolejowej, Kierunek interwencji 2.2.2. Tworzenie powiązań lokalnej sieci drogowej z siecią dróg regionalnych, krajowych, ekspresowych i autostrad, Kierunek interwencji 2.2.3. Tworzenie infrastruktury węzłów przesiadkowych, transportu kołowego i kolejowego, c) Priorytet 2.5. Rozwój infrastruktury bezpieczeństwa na obszarach wiejskich Kierunek interwencji 2.5.1. Rozwój infrastruktury wodno-melioracyjnej i innej łagodzącej zagrożenia naturalne. 2. Cel szczegółowy 3: Bezpieczeństwo żywnościowe a) Priorytet 3.2. Wytwarzanie wysokiej jakości, bezpiecznych dla konsumentów produktów rolno spożywczych Kierunek interwencji 3.2.2. Wsparcie wytwarzania wysokiej jakości produktów rolno spożywczych, w tym produktów wytwarzanych metodami integrowanymi, ekologicznymi oraz tradycyjnymi metodami produkcji z lokalnych surowców i zasobów oraz produktów rybnych, b) Priorytet 3.4. Podnoszenie świadomości i wiedzy producentów oraz konsumentów w zakresie produkcji rolno spożywczej i zasad żywienia Kierunek interwencji 3.4.3. Wsparcie działalności innowacyjnej ukierunkowanej na zmiany wzorców produkcji i konsumpcji. 16

3. Cel szczegółowy 5: Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich a) Priorytet 5.1. Ochrona środowiska naturalnego w sektorze rolniczym i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich: Kierunek interwencji 5.1.1. Ochrona różnorodności biologicznej, w tym unikalnych ekosystemów oraz flory i fauny związanych z gospodarką rolną i rybacką, Kierunek interwencji 5.1.2. Ochrona jakości wód, w tym racjonalna gospodarka nawozami i środkami ochrony roślin, Kierunek interwencji 5.1.3. Racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa i rybactwa oraz zwiększanie retencji wodnej, Kierunek interwencji 5.1.4. Ochrona gleb przed erozją, zakwaszeniem, spadkiem zawartości materii organicznej i zanieczyszczeniem metalami ciężkimi, Kierunek interwencji 5.1.5. Rozwój wiedzy w zakresie ochrony środowiska rolniczego i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich i jej upowszechnianie. b) Priorytet 5.2.- Kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazu i ładu przestrzennego Kierunek interwencji 5.2.1. Zachowanie unikalnych form krajobrazu rolniczego, Kierunek interwencji 5.2.2. Właściwe planowanie przestrzenne, Kierunek interwencji 5.2.3. Racjonalna gospodarka gruntami, c) Priorytet 5.3. Adaptacja rolnictwa i rybactwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji) Kierunek interwencji 5.3.1. Adaptacja produkcji rolnej i rybackiej do zmian klimatu, Kierunek interwencji 5.3.2. Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w rolnictwie i całym łańcuchu rolno żywnościowym, Kierunek interwencji 5.3.3. Zwiększenie sekwestracji węgla w glebie i biomasie wytwarzanej w rolnictwie, Kierunek interwencji 5.3.4. Badania w zakresie wzajemnego oddziaływania rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa na zmiany klimatu, Kierunek interwencji 5.3.5. Upowszechnianie wiedzy w zakresie praktyk przyjaznych klimatowi wśród konsumentów i producentów rolno spożywczych, d) Priorytet 5.4. Zrównoważona gospodarka leśna i łowiecka na obszarach wiejskich Kierunek interwencji 5.4.1. Racjonalne zwiększenie zasobów leśnych, Kierunek interwencji 5.4.2. Odbudowa drzewostanów po zniszczeniach spowodowanych katastrofami naturalnymi, Kierunek interwencji 5.4.3 Zrównoważona gospodarka łowiecka służąca ochronie środowiska oraz rozwojowi rolnictwa i rybactwa, Kierunek interwencji 5.4.4. Wzmacnianie publicznych funkcji lasów, e) Priorytet 5.5. - Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich: Kierunek interwencji 5.5.1. Racjonalne wykorzystanie rolniczej i rybackiej przestrzeni produkcyjnej do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, Kierunek interwencji 5.5.2. Zwiększenie dostępności cenowej i upowszechnienie rozwiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii wśród mieszkańców obszarów wiejskich. 17

3.1.7. Strategia Sprawne Państwo 2020 1. Cel 3: Skuteczne zarządzanie i koordynacja działań rozwojowych a) Kierunek interwencji 3.2. Skuteczny system zarządzania rozwojem kraju: Przedsięwzięcie 3.2.1. Wprowadzenie mechanizmów zapewniających spójność programowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego, Przedsięwzięcie 3.2.2. Zapewnienie ładu przestrzennego, Przedsięwzięcie 3.2.3. Wspieranie rozwoju wykorzystania informacji przestrzennej z wykorzystaniem technologii cyfrowych. 2. Cel 5: Efektywne świadczenie usług publicznych a) Kierunek interwencji 5.2. Ochrona praw i interesów konsumentów Przedsięwzięcie 5.2.3. Wzrost świadomości uczestników obrotu o przysługujących konsumentom prawach oraz stymulacja aktywności konsumenckiej w obszarze ochrony tych praw, b) Kierunek interwencji 5.5. Standaryzacja i zarządzanie usługami publicznymi, ze szczególnym uwzględnieniem technologii cyfrowych Przedsięwzięcie 5.5.2. Nowoczesne zarządzanie usługami publicznymi, 3. Cel 7: Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego a) Kierunek interwencji 7.5. Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego Przedsięwzięcie 7.5.1. Usprawnienie działania struktur zarządzania kryzysowego. 3.1.8. Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 1. Cel 3: Rozwój odporności na zagrożenia bezpieczeństwa narodowego a) Priorytet 3.1. Zwiększanie odporności infrastruktury krytycznej Kierunek interwencji 3.1.3. Zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania energetyki jądrowej w Polsce. 2. Cel 4: Zwiększenie integracji polityk publicznych z polityką bezpieczeństwa a) Priorytet 4.1. Integracja rozwoju społeczno-gospodarczego i bezpieczeństwa narodowego: Kierunek interwencji 4.1.1. Wzmocnienie relacji między rozwojem regionalnym kraju a polityką obronną, Kierunek interwencji 4.1.2. Koordynacja działań i procedur planowania przestrzennego uwzględniających wymagania obronności i bezpieczeństwa państwa, Kierunek interwencji 4.1.3. Wspieranie rozwoju infrastruktury przez sektor bezpieczeństwa, Kierunek interwencji 4.1.4. Wspieranie ochrony środowiska przez sektor bezpieczeństwa. 18

3.1.9. Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010 2020: regiony, gminy, obszary wiejskie 1. Cel 1: Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów a) Kierunek działań 1.1. Wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych: Działanie 1.1.1. Warszawa stolica państwa, Działanie 1.1.2. Pozostałe ośrodki wojewódzkie. b) Kierunek działań 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi Działanie 1.2.1. Zwiększanie dostępności komunikacyjnej wewnątrz regionów, Działanie 1.2.2. Wspieranie rozwoju i znaczenia miast subregionalnych, Działanie 1.2.3. Pełniejsze wykorzystanie potencjału rozwojowego obszarów wiejskich, Kierunek działań 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw działania tematyczne Działanie 1.3.5. Dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagrożenia naturalne, Działanie 1.3.6. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego. 2. Cel 2: Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych a) Kierunek działań 2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe Działanie 2.2.3. Zwiększanie dostępności i jakości usług komunikacyjnych, Działanie 2.2.4. Usługi komunalne i związane z ochroną środowiska, b) Kierunek działań 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, c) Kierunek działań 2.4. Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE, d) Kierunek działań 2.5. Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich na obszarach o najniższej dostępności. 3.1.10. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 1. Cel szczegółowy 4: Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu opieki zdrowotnej a) Kierunek interwencji kształtowanie zdrowego stylu życia poprzez promocję zdrowia, edukację zdrowotną oraz prośrodowiskową oraz działania wspierające dostęp do zdrowej i bezpiecznej żywności. 19

3.1.11. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 1. Cel szczegółowy 4: Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego a) Priorytet Strategii 4.1. Wzmocnienie roli kultury w budowaniu spójności społecznej Kierunek działań 4.1.2. Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz krajobrazu. 3.1.12. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku 1. Kierunek poprawa efektywności energetycznej a) Cel główny dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną, b) Cel główny konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15. 2. Kierunek wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii a) Cel główny racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla, znajdującymi się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, b) Cel główny zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. 3. Kierunek wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej oraz ciepła a) Cel główny zapewnienie ciągłego pokrycia zapotrzebowania na energię przy uwzględnieniu maksymalnego możliwego wykorzystania krajowych zasobów oraz przyjaznych środowisku technologii. 4. Kierunek dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej a) Cel główny przygotowanie infrastruktury dla energetyki jądrowej i zapewnienie inwestorom warunków do wybudowania i uruchomienia elektrowni jądrowych opartych na bezpiecznych technologiach, z poparciem społecznym i z zapewnieniem wysokiej kultury bezpieczeństwa jądrowego na wszystkich etapach: lokalizacji, projektowania, budowy, uruchomienia, eksploatacji i likwidacji elektrowni jądrowych. 5. Kierunek rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw a) Cel główny wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych, b) Cel główny osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji, c) Cel główny ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem, w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem oraz zachować różnorodność biologiczną, d) Cel główny wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniejących urządzeń piętrzących stanowiących własność Skarbu Państwa, 20

e) Cel główny zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach. 6. Kierunek rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii a) Cel główny zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynków paliw i energii, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen. 7. Kierunek ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko a) Cel główny ograniczenie emisji CO2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego, b) Cel główny ograniczenie emisji SO2 i NOx oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, c) Cel główny ograniczanie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych, d) Cel główny minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce, e) Cel główny zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych. 3.1.13. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Podczas tworzenia przedmiotowego Programu, w celu zapewnienia spójności z dokumentami wyższego rzędu, brano pod uwagę założenia Programu ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata 2016-2020 z perspektywą do 2024, który przyjęty został Uchwałą Nr XVI/298/16 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 15 listopada 2016r. w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2016-2020 z perspektywą do 2024 roku. Obszary interwencji oraz wyznaczone cele środowiskowe, wyznaczone w Programie ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata 2016-2020 z perspektywą do 2024 roku przedstawiono poniżej: Obszar interwencji: Ochrona klimatu i jakości powietrza (OKJP) Cel OKJP.I. Poprawa jakości powietrza przy zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego w kontekście zmian klimatu. Cel OKJP.II. Osiągnięcie poziomu celu długoterminowego dla ozonu. Obszar interwencji: Zagrożenia hałasem (ZH) Cel ZH.I. Poprawa klimatu akustycznego w województwie zachodniopomorskim. Obszar interwencji: Pola elektromagnetyczne (PEM) Cel PEM.I. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi. Obszar interwencji: Gospodarowanie wodami (GW) Cel GW.I. Osiągnięcie dobrego stanu jednolitych części wód powierzchniowych, podziemnych, przejściowych i przybrzeżnych. Cel GW.II. Racjonalny transport i turystyka wodna. Cel GW.III. Ochrona pasa wybrzeża. Cel GW.IV. Ochrona przed zjawiskami ekstremalnymi związanymi z wodą. 21

Obszar interwencji: Gospodarka wodno-ściekowa (GWS) Cel GWS.I. Prowadzenie racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej. Obszar interwencji: Zasoby geologiczne (ZG) Cel ZG.I. Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi. Obszar interwencji: Gleby (GL) Cel GL.I. Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem antropogenicznym, erozją oraz niekorzystnymi zmianami klimatu. Cel GL.II. Zalesienia gruntów nieprzydanych na inne cele. Obszar interwencji: Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Cel GO.I. Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, uwzględniając zrównoważony rozwój województwa zachodniopomorskiego. Obszar interwencji: Zasoby przyrodnicze (ZP) Cel ZP.I. Ochrona różnorodności biologicznej oraz krajobrazowej. Cel ZP.II. Prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej. Cel ZP.III. Zwiększanie lesistości. Obszar interwencji: Zagrożenia poważnymi awariami (PAP) Cel PAP.I. Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii. Stwierdza się, iż cele Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2018-2021 z uwzględnieniem lat 2022-2025 są zgodne z celami Programu ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata 2016-2020 z perspektywą do 2024 roku. 22

4. Streszczenie w języku niespecjalistycznym Cel opracowania Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2018 2021 z uwzględnieniem lat 2022 2025 jest podstawowym narzędziem prowadzenia polityki ochrony środowiska na terenie powiatu. Według założeń, przedstawionych w niniejszym dokumencie, opracowanie programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Opracowanie jakim jest Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, a także wyznacza cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, które odnoszą się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Podczas tworzenia opracowania, przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyśpieszającego rozwiązywanie zagadnień, będących zagadnieniami techniczno-ekonomicznymi, związanymi z przyszłymi projektami. Zakres opracowania Sporządzony Program zawiera między innymi rozpoznanie aktualnego stanu środowiska w powiecie, źródła jego zanieczyszczeń, analizę SWOT, propozycje oraz opis celów i zadań, które niezbędne są do kompleksowego rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska. Program wspomaga dążenie do uzyskania w powiecie sukcesywnego ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko źródeł zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów środowiska oraz racjonalne gospodarowanie z uwzględnieniem konieczności ochrony środowiska. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska, a dowodów jego osiągania dostarcza ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo (co 2 lata). Struktura opracowania obejmuje omówienie kierunków ochrony środowiska w powiecie w odniesieniu m.in. do ochrony klimatu i jakości powietrza, zagrożeń hałasem, promieniowania elektromagnetycznego, gospodarowania wodami, gospodarki wodno-ściekowej, zasobów geologicznych, gleb, gospodarki odpadami, zasobów przyrodniczych, zagrożeń poważnymi awariami, edukacji ekologicznej, z podaniem ich charakterystyki, oceną stanu aktualnego umożliwiającą tym samym identyfikację obszarów problemowych. Identyfikacja potrzeb powiatu w zakresie ochrony środowiska, w odniesieniu do obowiązujących w kraju przepisów prawnych i regulacji prawnych Unii Europejskiej, polega na sformułowaniu celów średniookresowych (do 2024 roku) oraz strategii ich realizacji. Na tej podstawie opracowywany jest plan operacyjny, przedstawiający listę przedsięwzięć jakie zostaną zrealizowane na terenie powiatu łobeskiego do roku 2024. Charakterystyka powiatu W tym rozdziale umieszczony jest krótki opis powiatu łobeskiego omawiający położenie powiatu, sytuację demograficzną, budowę geologiczną oraz warunki klimatyczne. 23

Ocena stanu środowiska W niniejszym opracowaniu opisano stan środowiska na terenie Powiatu Łobeskiego. Wyznaczono w tym zakresie następujące kategorie: Jakość powietrza (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Hałas (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Promieniowanie elektromagnetyczne (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Wody powierzchniowe i podziemne (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Zasoby geologiczne (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Gleby (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Gospodarka odpadami (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Zagrożenia poważnymi awariami (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska). Analiza SWOT Analiza SWOT jest narzędziem służącym do analizy strategicznej. Opiera się ona na określeniu silnych oraz słabych stron, a także wynikających z nich szans oraz zagrożeń (w przypadku niniejszego opracowania środowiska). Od tych elementów pochodzi jej nazwa: S strenghts (silne strony); W weaknesses (słabe strony); O opportunities (szanse), T threats (zagrożenia). W przypadku badań środowiska przyrodniczego analiza polega na określeniu słabych i silnych stron poszczególnych elementów środowiska także szans oraz zagrożeń tworzonych przez czynniki wewnętrzne oraz zewnętrzne. Cele i strategia ich realizacji W niniejszym Programie obrano kierunki interwencji wynikające z dokumentów wyższego szczebla oraz lokalnych potrzeb i są to: Ochrona klimatu i jakości powietrza; Zagrożenia hałasem; Promieniowanie elektromagnetyczne; Gospodarowanie wodami; Gospodarka wodno-ściekowa; Zasoby geologiczne; Gleby; Gospodarka odpadami; Zasoby przyrodnicze; Zagrożenia poważnymi awariami. 24

Na ich podstawie wyznaczono cele krótko- i średniookresowe, a także strategię ich realizacji na poziomie powiatowym. Narzędziem pomocniczym w realizacji założonych celów są zadania przedstawione w rozdziale 6. Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie. Wyznaczone zadania są spójne z planowanymi inwestycjami na terenie powiatu oraz obowiązującym prawem lokalnym. Wdrażanie i monitoring programu Właściwe wykorzystanie możliwych rozwiązań o charakterze organizacyjnym ma istotne znaczenie w procesie wdrażania programu i jego realizacji. Wprowadzenie zasad monitoringu umożliwi sprawną realizację działań, jak również pozwoli na bieżącą aktualizację celów programu. Z tego powodu w rozdziale 7. System realizacji programu ochrony środowiska, sformułowano zasady zarządzania środowiskiem, które stanowią podstawę sprawnej realizacji i kontroli działań programowych. Analiza uwarunkowań finansowych powiatu Realizacja zadań inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska wymaga nakładów finansowych znacznie przewyższających możliwości budżetowe jednostek samorządu terytorialnego. Istnieje zatem potrzeba pozyskania zewnętrznych źródeł finansowego wsparcia przedsięwzięć inwestycyjnych. W tym celu w rozdziale 6. Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie przedstawiono potencjalne źródła finansowania wyznaczonych zadań. 25

5. Ocena stanu środowiska 5.1. Ochrona klimatu i jakości powietrza (OKJP) 5.1.1 Źródła zanieczyszczeń powietrza Niska emisja Niską emisję definiuje się jako emisję pyłów oraz gazów do atmosfery z emitorów znajdujących się na wysokości do 40 m. Pyły i gazy są produktami spalania paliw stałych, ciekłych oraz gazowych. Samą emisję można podzielić na: Emisję komunikacyjną emisja związana ze spalaniem paliw płynnych przez pojazdy, Emisję przemysłową związaną z procesami odbywającymi się w ramach działalności zakładów przemysłowych, Emisję z kotłowni lokalnych i palenisk indywidualnych związaną ze spalaniem paliw na potrzeby ogrzewania, Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 4. Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza. Zanieczyszczenia Źródło emisji Pył ogółem spalanie paliw, unoszenie pyłu w powietrzu; SO2 (dwutlenek siarki) spalanie paliw zawierających siarkę; NO (tlenek azotu) spalanie paliw; NO2 (dwutlenek azotu) spalanie paliw, procesy technologiczne; NOx(suma tlenków azotu) sumaryczna emisja tlenków azotu; CO (tlenek węgla) produkt niepełnego spalania; O3 (ozon) powstaje naturalnie oraz z innych zanieczyszczeń będących utleniaczami; Dioksyny Spalanie odpadów, spalanie materii organicznej WWA Spalanie odpadów, niecałkowite spalanie paliw źródło: opracowanie własne. Zanieczyszczenia powietrza związane z niską emisją mogą być powodem wielu negatywnych skutków dla środowiska oraz żywych organizmów. Pył zawieszony Pył zawieszony jest nośnikiem metali ciężkich, które mają negatywny wpływ na żywe organizmy. Sam pył może także osadzać się w pęcherzykach płucnych oraz powodować podrażnienie oczu oraz błon śluzowych nosa i gardła. Dwutlenek siarki Dwutlenek siarki, powstający podczas spalania paliw, ma negatywny wpływ na błony śluzowe układu oddechowego oraz powoduje zmniejszenie dróg oddechowych. Tlenki azotu Tlenki azotu powodują zwiększenie się podatności na infekcje układu oddechowego, zwiększa prawdopodobieństwo ataków astmatycznych oraz uszkadza komórki układu immunologicznego w płucach. 26

Tlenek węgla Tlenek węgla ma negatywny wpływ na układ naczyniowo-sercowy człowieka. Przenikając do układu krwionośnego łączy się z hemoglobiną tworząc karboksyhemoglobinę, która nie jest zdolna do przenoszenia tlenu. Kontakt z dużym stężeniem tlenku węgla może spowodować śmierć, natomiast dłuższa ekspozycja ma wpływ na zwiększenie prawdopodobieństwa zawału serca oraz hamuje odpowiedź immunologiczną organizmu. Ozon Ozon w górnych warstwach atmosfery jest gazem niezbędnym do przetrwania życia, natomiast w warstwach dolnych cechuje się negatywnym wpływem na żywe organizmy. Atakuje on komórki błony śluzowej wyścielające drogi oddechowe, płuca oraz oskrzela a także zmniejsza odporność na infekcje. Dioksyny Dioksyny kumulują się w organizmie wpływając negatywnie na odpowiedź immunologiczną organizmu. W dużych stężeniach mogą wywoływać choroby dermatologiczne takie jak trądzik chlorowy. WWA Najpowszechniej występującymi wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi są benzo(a)piren oraz naftalen. Długotrwałe narażenie na WWA może powodować występowanie nowotworów, chorób oczu, nerek oraz wątroby a także zmniejszają odporność immunologiczna organizmu. Zgodnie z corocznym raportem Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), dotyczącym jakości powietrza w Europie, Polska od wielu lat znajduje się w czołówce krajów o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu. Dotyczy to zwłaszcza zanieczyszczenia pyłem PM10 oraz benzo(a)pirenem. W celu poprawy sytuacji utworzony został Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej. Wyznaczono w nim priorytety mające doprowadzić do rozwoju gospodarki niskoemisyjnej przy jednoczesnym zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju: Modernizacja infrastruktury krajowego systemu elektroenergetycznego, Rozwój wykorzystania OZE, Upowszechnienie alternatywnych, innych niż odnawialne, metod pozyskiwania energii, Promocja optymalnego wykorzystywania surowców, Rozwój niskoemisyjnej gospodarki odpadami, Tworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju niskoemisyjnej gospodarki w sektorze przemysłu, Rozpowszechnienie istniejących technologii niskoemisyjnych w procesach produkcyjnych, Poprawa standardu energetycznego istniejących budynków, Rozwój zrównoważonej produkcji w rolnictwie, Zwiększenie efektywności wybranych elementów łańcucha logistycznego, Transformacja niskoemisyjna w sektorze handlu, 27

Modernizacja pojazdów oraz infrastruktury w celu upowszechnienia niskoemisyjnych form transportu, Poprawa efektywności zarządzania transportem oraz wspieranie rozwoju transportu publicznego, Rozwój i zastosowanie niskoemisyjnych paliw w transporcie oraz magazynowania energii w środkach transportu, Promocja wzorców zrównoważonej konsumpcji w edukacji, Wspieranie dostępności oraz wiarygodności informacji na temat wpływu konsumpcji poszczególnych produktów i usług na emisyjność gospodarki, Promocja wzorców zrównoważonej konsumpcji w gospodarstwach domowych, Promocja transformacji niskoemisyjnej w sektorze publicznym. Emisja z gospodarstw domowych Głównymi źródłami tego rodzaju zanieczyszczeń powietrza są: spalanie paliwa stałego (węgiel, drewno opałowe, ekogroszek), spalanie odpadów w piecach indywidualnych gospodarstw domowych. Emisja komunikacyjna Negatywne oddziaływanie na środowisko niesie ze sobą emisja komunikacyjna, która najbardziej odczuwalna jest w pobliżu dróg charakteryzujących się dużym natężeniem ruchu kołowego. Na terenie Powiatu Łobeskiego głównym źródłem emisji komunikacyjnej są: Drogi krajowe: o Droga krajowa nr 20, Drogi wojewódzkie: o Droga wojewódzka nr 144, o Droga wojewódzka nr 146, o Droga wojewódzka nr 147, o Droga wojewódzka nr 148, o Droga wojewódzka nr 151, o Droga wojewódzka nr 152, Drogi powiatowe, Drogi gminne, Drogi wewnętrzne. Głównymi zanieczyszczeniami emitowanymi w związku z ruchem samochodowym są: tlenek i dwutlenek węgla, węglowodory, tlenki azotu, pyły zawierające metale ciężkie, pyły ze ścierania się nawierzchni dróg i opon samochodowych. 28

Dla stanu powietrza atmosferycznego istotne znaczenie ma emisja NO x oraz metali ciężkich. Duże znaczenie ma również tzw. emisja wtórna z powierzchni dróg, która zależy w dużej mierze od warunków meteorologicznych. Komunikacja jest również źródłem emisji benzenu, benzo(a)pirenu oraz innych związków organicznych. Na wielkość tych zanieczyszczeń wpływa stan techniczny samochodów, stopień zużycia substancji katalitycznych oraz jakość stosowanych paliw. Gwałtowny rozwój transportu, przejawiający się wzrostem ilości samochodów na drogach oraz aktualny stan infrastruktury dróg spowodował, iż transport może być uciążliwy dla środowiska naturalnego. W przypadku substancji toksycznych emitowanych przez silniki pojazdów do atmosfery, źródła te trudno zinwentaryzować pod kątem emisji zanieczyszczeń, gdyż zwykle nie ma dla nich materiałów sprawozdawczych. Na podstawie znanych wartości średniego składu paliwa, szacowany przeciętny skład spalin silnikowych jest następujący: Tabela 5. Przeciętny skład spalin silnikowych (w % objętościowo). 1 Składnik Silniki benzynowe Silniki wysokoprężne Uwagi Azot 24 77 76 78 nietoksyczny Tlen 0,3 8 2 18 nietoksyczny Para wodna 3,0 5,5 0,5 4 nietoksyczny Dwutlenek węgla 5,0 12 1 10 nietoksyczny Tlenek węgla 0,5 10 0,01 0,5 toksyczny Tlenki azotu 0,0 0,8 0,0002 0,5 toksyczny Węglowodory 0,2 3 0,009 0,5 toksyczny Sadza 0,0 0,04 0,01 1,1 toksyczny Aldehydy 0,0 0,2 0,001 0,009 toksyczny źródło: J. Jakubowski Motoryzacja a środowisko. Na skutek powszechnej elektryfikacji, emisje do powietrza związane z ruchem kolejowym mają znaczenie marginalne. Należą do nich jedynie emisje zanieczyszczeń pyłowych związanych z ruchem pociągów oraz niewielkie emisje z lokomotyw spalinowych używanych głównie na bocznicach kolejowych. Emisja niezorganizowana Do tej kategorii zaliczane są inne nie wymienione źródła emisji. Do niezorganizowanych źródeł emisji można zaliczyć np. wypalanie traw, emisję lotnych związków organicznych związanych z lakierowaniem. 1 Wg J. Jakubowski - Motoryzacja a środowisko. 29

Emisja przemysłowa Na terenie powiatu łobeskiego zlokalizowanych jest 7 zakładów posiadających pozwolenie na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza. Ich listę przedstawiono poniżej: 1. Zakład Produkcji Materiałów Budowlanych S.C. Jolanta i Bolesław Danilewicz (produkcja materiałów budowlanych); 2. SEC Łobez Sp. z o.o. z siedzibą w Łobzie (produkcja i dystrybucja ciepła systemowego); 3. Zakład produkcyjny DRUTPOL Sp. z o.o. zlokalizowany w Łobzie (produkcja wyrobów z drutu); 4. Zakład Spółki LKL Paramix Sp. z o.o. zlokalizowany w gminie Dobra (produkcja świec i zniczy); 5. Zakład firmy GMK ŁOBEZ S.A. zlokalizowany w Łobzie (produkcja wyrobów gumowych i gumowo- metalowych, obejmująca bardzo szeroką gamę wyrobów od bardzo małych do elementów do wielkogabarytowych); 6. Zakład Przedsiębiorstwa Przemysłu Ziemniaczanego Nowamyl S.A. zlokalizowany w Łobzie (przetwórstwo ziemniaków i produkcja skrobi); 7. Zakład firmy IKEA INDUSTRY POLAND Sp. z o.o. zlokalizowany Resku (zakład wytwarzający płytę klejoną z drewna litego); 8. Roosens Betons Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Połchowie 29a, 73-155 Węgorzyno (produkcja materiałów budowlanych). instalacji W powiecie łobeskim wydane zostały pozwolenia zintegrowane dla następujących Agri Plus Sp. z o.o., Marcelińska 92, 60-324 Poznań, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do hodowli świń zlokalizowanej w miejscowości Suliszewice gmina Łobez, Kazimierz Chwiałek Hodowla Drobiu Chwiałek Kazimierz, Kościuszki 21A, 72-210 Osina, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do chowu drobiu zlokalizowanej w miejscowości Byszewo gmina Łobez, Zbigniew Idziaszek, Niedźwiedź 27A, 73-108 Kobylanka, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do chowu drobiu zlokalizowanej w miejscowości Czachowo gmina Radowo Małe, Jarosław Romańczuk P.H.P. KAREX Jarosław Romańczuk, Ciesław 37, 72-405 Świerzno, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do chowu drobiu zlokalizowanej w miejscowości Unimie gmina Łobez. 30

Roczne emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych uciążliwych na terenie powiatu łobeskiego przedstawiono poniżej z zakładów szczególnie Tabela 6. Emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych znajdujących się na terenie Powiatu Łobeskiego. Jednostka miary 2014 2015 2016 Emisja zanieczyszczeń gazowych ogółem t/r 24 806 25 093 18 617 Emisja zanieczyszczeń gazowych ogółem (bez dwutlenku węgla) t/r 219 216 200 Emisja zanieczyszczeń gazowych dwutlenek siarki t/r 50 45 43 Emisja zanieczyszczeń gazowych tlenki azotu t/r 32 31 30 Emisja zanieczyszczeń gazowych tlenek węgla t/r 128 131 118 Emisja zanieczyszczeń gazowych dwutlenek węgla t/r 24 587 24 877 18 417 Emisja zanieczyszczeń pyłowych ogółem t/r 57 69 41 Emisja zanieczyszczeń pyłowych ogółem (Polska = 100) % 0,12 0,16 0,11 Emisja zanieczyszczeń pyłowych ze spalania paliw t/r 15 27 30 Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w % zanieczyszczeń wytworzonych Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w % zanieczyszczeń wytworzonych pyłowe t/r 357 316 446 pyłowe % 86,2 82,1 91,6 gazowe % 0,0 0,0 0,0 źródło: GUS Z powyższej tabeli wynika, że na terenie powiatu łobeskiego emisja zanieczyszczeń gazowych (dwutlenku węgla) w przeciągu ostatnich lat zmalała o około 6 000 ton na rok. Coraz więcej zanieczyszczeń jest zatrzymywanych lub neutralizowanych w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń. 5.1.2 Jakość powietrza Zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2018 r., poz. 799), Państwowy Monitoring Środowiska stanowi system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Podstawowym celem monitoringu jakości powietrza jest uzyskanie informacji o poziomach stężeń substancji w powietrzu oraz wyników ocen jakości powietrza. W celu oceny jakości powietrza na terenie Województwa Zachodniopomorskiego, wyznaczono 3 strefy: Aglomeracja szczecińska (kod strefy: PL3201); Miasto Koszalin (kod strefy: PL3202); Strefa zachodniopomorska (kod strefy: PL3203). 31

Rysunek 3. Podział województwa zachodniopomorskiego na strefy ochrony powietrza. źródło: WIOŚ Szczecin Ocenę jakości powietrza prowadzono w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych w stałych punktach pomiarowych monitoringu środowiska. W przypadku braku pomiarów poszczególnych zanieczyszczeń powietrza w wymienionych powyżej punktach wykonujących pomiary automatyczne, do oceny jakości powietrza wykorzystywano stacje badań manualnych. Badana obejmowały następujące zanieczyszczenia: dwutlenek siarki, pył zawieszony PM10 i PM2.5, dwutlenek azotu, arsen, tlenki azotu, kadm, tlenek węgla, nikiel, ozon, ołów benzen, benzo(a)piren. 32

Jak wynika z danych przekazanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, w powiecie łobeskim prowadzono tylko pasywne pomiary powietrza. Pomiary tego typu nie są metodą referencyjną i służą jedynie do oszacowania poziomu zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki i dwutlenkiem azotu. Na terenie Powiatu Łobeskiego nie zanotowano przekroczeń dopuszczalnych poziomów tych substancji. Zmierzone stężenia przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 7. Wyniki pasywnych pomiarów zanieczyszczeń powietrza w powiecie łobeskim, w latach 2013-2016. Rodzaj pomiaru 2013 2014 2015 2016 Poziom dopuszczalny Stężenie dwutlenku siarki mierzone metoda pasywną w 4 2,3 2,2 2 20 latach 2013-2016 [µg/m 3 ] Stężenie dwutlenku azotu mierzone metoda pasywną w latach 2013-2016 [µg/m 3 ] 13 12,2 14,6 14,3 40 Źródło: WIOŚ w Szczecinie W celu oceny jakości powietrza, na podstawie badań stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, wyznaczana jest klasa stref wyodrębnionych na terenie województwa. Tabela 8.Klasyfikacja stref zanieczyszczeń powietrza. Klasa strefy Poziom stężeń zanieczyszczenia Wymagane działania A nie przekraczający poziomu dopuszczalnego * 1. Utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba trzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem. C powyżej poziomu dopuszczalnego * 1. Określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych; 2. Opracowanie programu ochrony powietrza POP w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio opracowany); 3. Kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych. * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie niektórych poziomów substancji w powietrzu. źródło: WIOŚ. 33

Wynik oceny strefy zachodniopomorskiej za rok 2016, w której położony jest Powiat Łobeski, wskazuje, że dotrzymane są poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe substancji w powietrzu (klasa A) ustanowione ze względu na ochronę zdrowia dla następujących zanieczyszczeń: dwutlenku azotu; dwutlenku siarki; tlenku węgla; benzenu; pyłu PM2,5; ozonu, ołowiu, kadmu, niklu, benzenu, arsenu w pyle zawieszonym PM10. Przekroczone natomiast zostały dopuszczalne poziomy dla: pyłu PM10; benzo(a)pirenu. Zestawienie wszystkich wynikowych klas strefy zachodniopomorskiej z uwzględnieniem kryterium ochrony zdrowia, zostało przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 9. Wynikowe klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2016 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia. Nazwa strefy strefa zachodniopomorska Symbol klasy wynikowej SO 2 NO 2 CO C 6H 6 O 3 PM10 Pb As Cd Ni B(a)P PM2,5 A A A A A C A A A A C A źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2016 rok. Stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy zachodniopomorskiej, ze względu na ochronę roślin, nie zostały przekroczone dla żadnej z badanych substancji. Zestawienie wszystkich wynikowych klas strefy zachodniopomorskiej z uwzględnieniem kryterium ochrony roślin, zostało przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 10. Wynikowe klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2016 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin. Nazwa strefy Symbol klasy wynikowej SO 2 NO 2 O 3 strefa zachodniopomorskie A A A źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2016 rok. 34

Jak wynika z informacji udostępnionych przez WIOŚ w Szczecinie, na terenie strefy zachodniopomorskiej stwierdzono występowanie w ciągu roku ponadnormatywnej ilości przekroczeń dopuszczalnego średniodobowego stężenia pyłu zawieszonego PM10, a także przekroczenie wartości docelowej stężenia średniorocznego benzo(a)piren w pyle PM10. Wyniki oceny stężeń zanieczyszczeń w powietrzu występujących w 2016 r. na obszarze strefy zachodniopomorskiej, uwzględniające kryterium ochrony roślin, nie wykazały przekroczeń. Zgodnie z art. 91 ustawy Prawo ochrony środowiska dla wszystkich stref, w których stwierdzono przekroczenia poziomów dopuszczalnych i docelowych (strefy w klasie C) należy opracować programy ochrony powietrza, mające na celu osiągnięcie ww. poziomów substancji w powietrzu. Należy pamiętać, iż powyższe wyniki oceny obejmują całą strefę zachodniopomorską i są wartościami uśrednionymi dla jej obszaru. Rozkład stężeń zanieczyszczeń, dla których zanotowano przekroczenia przedstawiono poniżej. Rysunek 4. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM10 (stężenia średnioroczne) na obszarze Powiatu Łobeskiego w 2016 roku Źródło: WIOŚ w Szczecinie 35

Rysunek 5. Rozkład średniorocznych stężeń benzo(a)pirenu na obszarze Powiatu Łobeskiego w 2016 roku. Źródło: WIOŚ w Szczecinie Jak można wywnioskować z przedstawionych powyżej rozkładów zanieczyszczeń, na terenie Powiatu Łobeskiego, nie wystąpiły przekroczenia, jednak powiat wchodzi w skład strefy zachodniopomorskiej dla, której takie przekroczenia odnotowano. Program ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej Dokument został przyjęty Uchwałą Nr XXX/468/18 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 27 lutego 2018 r. w sprawie określenia programu ochrony powietrza oraz planu działań krótkoterminowych dla strefy zachodniopomorskiej POP dla strefy zachodniopomorskiej jest dokumentem, który wskazuje istotne powody (źródła) wystąpienia przekroczeń poziomów normatywnych substancji w powietrzu, a także określa skuteczne i możliwe do zrealizowania działania kierunkowe, których wdrożenie spowoduje przywrócenie poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 oraz przywrócenie poziomu docelowego lub istotne obniżenie stężeń benzo(a)pirenu. Realizację zaproponowanych działań kierunkowych, w oparciu o zweryfikowany harmonogram rzeczowo-finansowy, przewidziano do końca 2023r. 36

Działania kierunkowe są to wszelkie działania, będące przykładami dobrej praktyki w zagospodarowaniu przestrzennym, działalności gospodarczej oraz życiu codziennym społeczeństwa, które w miarę możliwości technicznych i ekonomicznych powinny być wdrażane do codziennej praktyki. Wdrożenie ich spowoduje obniżenie emisji pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu. Działania kierunkowe są to działania ciągłe, które powinny być realizowane przez władze samorządowe, poszczególne zakłady przemysłowe i usługowe, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe zlokalizowane na terenie strefy oraz mieszkańców strefy, w tym na terenie Powiatu Łobeskiego. Poniżej przedstawiono działania kierunkowe jakie należy podjąć na terenie strefy zachodniopomorskiej, w tym na terenie Powiatu Łobeskiego, zgodnie z programem ochrony powietrza: 1. W zakresie ograniczania emisji powierzchniowej (niskiej, rozproszonej emisji komunalno-bytowej i technologicznej) przedsiębiorstwa energetyczne, jednostki samorządu terytorialnego, mieszkańcy: rozbudowa centralnych systemów zaopatrywania w energię cieplną, zmiana paliwa na inne o mniejszej zawartości popiołu lub zastosowanie energii elektrycznej, względnie indywidualnych źródeł energii odnawialnej, zmniejszanie zapotrzebowania na energię cieplną poprzez ograniczanie strat ciepła termomodernizacja budynków, ograniczanie emisji z niskich rozproszonych źródeł technologicznych, zmiana technologii i surowców stosowanych w rzemiośle, usługach i drobnej wytwórczości wpływająca na ograniczanie emisji pyłu PM10 i B(a)P, regularne czyszczenie kominów przy spalaniu paliw stałych. 2. W zakresie ograniczania emisji liniowej (komunikacyjnej) jednostki samorządu terytorialnego, zarządcy dróg: kontynuacja modernizacji lub wymiany taboru komunikacji publicznej, dążenie do wprowadzenia nowych niskoemisyjnych paliw i technologii, szczególnie w systemie transportu publicznego i służb miejskich, szkolenia prowadzących pojazdy w zakresie zmniejszania emisji poprzez odpowiednie użytkowanie pojazdów, podejmowanie działań mających na celu stosowanie zachęt do wymiany pojazdów na bardziej przyjazne środowisku, rozwój i zwiększanie efektywności systemu transportu publicznego, polityka cenowa opłat za przejazdy i zsynchronizowanie rozkładów jazdy transportu zbiorowego zachęcające do korzystania z systemu transportu zbiorowego, rozwój systemu tras rowerowych i infrastruktury rowerowej, rozwój/modernizacja systemu płatnego parkowania w centrum miasta, priorytet dla ruchu pieszego, ruchu rowerowego i transportu zbiorowego w centrum miasta, tworzenie buspasów oraz wydzielanie przejazdów dla autobusów, budowa systemu parkingów P&R oraz parkingów buforowych wraz z systemem informacji o zajętości miejsc postojowych, wspieranie rozwiązań proekologicznych w zakresie transportu (np. wspieranie stacji ładowania pojazdów elektrycznych). 37

3. W zakresie ograniczania emisji z istotnych źródeł punktowych energetyczne spalanie paliw przedsiębiorstwa energetyczne: ograniczenie emisji substancji poprzez optymalne sterowanie procesem spalania i podnoszenie sprawności procesu produkcji energii, zmiana paliwa na inne, o mniejszej zawartości zanieczyszczeń, stosowanie wysokoefektywnych technik ochrony atmosfery gwarantujących zmniejszenie emisji substancji do powietrza, stopniowe dostosowywanie instalacji do wymogów emisyjnych zawartych w Dyrektywie 2010/75/UE (IED), stosowanie odnawialnych źródeł energii, zmniejszenie strat przesyłu energii. 4. W zakresie ograniczania emisji z istotnych źródeł punktowych źródła technologiczne zakłady przemysłowe: stosowanie wysokoefektywnych technik ochrony atmosfery gwarantujących zmniejszenie emisji substancji do powietrza, optymalizacja procesów produkcji w celu ograniczenia emisji substancji do powietrza, zmiana technologii produkcji, prowadząca do zmniejszenia emisji pyłu PM10 i B(a)P i pyłów, stopniowe wprowadzanie BAT, stopniowe dostosowywanie instalacji do wymogów emisyjnych zawartych w Dyrektywie 2010/75/UE (IED), podejmowanie działań ograniczających do minimum ryzyko wystąpienia awarii urządzeń ochrony atmosfery (ze szczególnym uwzględnieniem dużych obiektów przemysłowych), a także ich skutków poprzez utrzymywanie urządzeń w dobrym stanie technicznym. 5. W zakresie ograniczania emisji powstającej w czasie pożarów lasów i wypalania łąk, ściernisk, pól: zapobieganie pożarom w lasach (uświadamianie społeczeństwa, zakazy wchodzenia w trakcie suszy, sprzątanie lasów), użytkowanie terenów publicznych z wykorzystaniem bezpiecznych praktyk wykorzystujących użycie ognia, skuteczne egzekwowanie zakazu wypalania łąk, ściernisk i pól. 6. W zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi: usprawnianie infrastruktury recyklingu, w celu ułatwienia zbiórki odpadów, zachęcenie do stosowania kompostowników, stworzenie specjalnego systemu programów zbiórki odpadów zielonych pochodzących z ogrodów, zbiórka makulatury, prowadzenie kampanii edukacyjnych, informujących społeczeństwo o zagrożeniach dla zdrowia płynących z otwartego spalania odpadów, prowadzenie działań kontrolnych mających na celu zapobieganie nieprawidłowemu postępowaniu z odpadami komunalnymi. 38

7. W zakresie edukacji ekologicznej i reklamy - jednostki samorządu terytorialnego: kształtowanie właściwych zachowań społecznych poprzez propagowanie konieczności oszczędzania energii cieplnej i elektrycznej oraz uświadamianie o szkodliwości spalania paliw niskiej jakości, prowadzenie akcji edukacyjnych mających na celu uświadamianie społeczeństwa o szkodliwości spalania odpadów połączonych z informacją na temat kar administracyjnych za spalanie odpadów, uświadamianie społeczeństwa o korzyściach płynących z użytkowania scentralizowanej sieci cieplnej, termomodernizacji i innych działań związanych z ograniczeniem emisji niskiej, promocja nowoczesnych, niskoemisyjnych źródeł ciepła oraz źródeł energii odnawialnej, wspieranie przedsięwzięć polegających na reklamie oraz innych rodzajach promocji towaru i usług propagujących model konsumpcji zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju, w tym w zakresie ochrony powietrza. 8. W zakresie planowania przestrzennego - jednostki samorządu terytorialnego: uwzględnianie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego sposobów zabudowy i zagospodarowania terenu umożliwiających ograniczenie emisji benzo(a)pirenu w pyle poprzez działania polegające na: wprowadzaniu zieleni ochronnej i urządzonej oraz dążeniu do niekubaturowego zagospodarowania przestrzeni publicznych miast (placów, skwerów), dążeniu do zachowania istniejących terenów zieleni i wolnych od zabudowy celem lepszego przewietrzania miasta, ustalaniu sposobu zaopatrzenia w ciepło z zaleceniem instalowania ogrzewania niskoemisyjnego, zalecanie podłączania obiektów do sieci ciepłowniczej w rejonach objętych centralnym systemem ciepłowniczym, lokalizowaniu nowej zabudowy w sposób umożliwiający mieszkańcom wykorzystanie publicznego transportu zbiorowego i dążeniu do minimalizowania transportochłonności układu przestrzennego, planowanie rozbudowy miast w sposób zapobiegający zbytniemu rozlewaniu się miast. w decyzjach środowiskowych dla budowy i przebudowy dróg: zalecenie stosowania wzdłuż ciągów komunikacyjnych pasów zieleni w pasach drogowych (z roślin o dużych zdolnościach fitoremediacyjnych), zalecenie stosowania ekranów akustycznych pochłaniających typu zielona ściana zamiast najczęściej stosowanych ekranów odbijających, 39

9. Uwzględnianie przez podmioty podlegające ustawie o zamówieniach publicznych: kryteriów efektywności energetycznej w definiowaniu wymagań dotyczących zakupów produktów (np. klasa efektywności energetycznej, niskie zużycie paliwa, itp.), kryteriów efektywności energetycznej w ramach zakupów usług (np. stosowania zabezpieczeń przed pyleniem w czasie robót budowlanych, segregacji odpadów itp.). 10. W zakresie wsparcia wdrażania działań krótkoterminowych: stworzenie systemu prognoz krótkoterminowych (opartego na skalibrowanym modelu matematycznym) w celu ograniczenia kosztów materialnych i niematerialnych wdrażania działań krótkoterminowych poprzez ograniczenie ich zasięgu oraz czasu trwania. Odnawialne źródła energii (OZE) Wraz z wciąż rosnącym zapotrzebowaniem na energię a przy jednoczesnym wyczerpywaniu się zasobów konwencjonalnych wzrasta zainteresowanie alternatywnymi sposobami pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Energia odnawialna jest to energia pochodząca z naturalnych, powtarzających się procesów przyrodniczych, uzyskiwana z odnawialnych niekopalnych źródeł energii (energia: wody, wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalna, fal, prądów i pływów morskich, oraz energia wytwarzana z biomasy stałej, biogazu i biopaliw ciekłych). Odnawialne źródło energii to natomiast źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, aerotermalną, geotermalną, hydrotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu pochodzącego ze składowisk odpadów, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątków roślinnych i zwierzęcych. W województwie zachodniopomorskim można obserwować stały wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Pod względem ilości instalacji w województwie zachodniopomorskim przodują elektrownie wiatrowe na lądzie. Łączna moc tych instalacji wynosi ponad 1 300 MW. Na drugim miejscu pod względem ilości znajdują się elektrownie wodne przepływowe do 0,3 MW, a pod względem mocy instalacje wytwarzające energię z biomasy mieszanej. 40

Rysunek 6. Struktura liczby instalacji OZE na terenie województwa zachodniopomorskiego. źródło: Program ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata 2016-2020 z perspektywą do 2024 Powiat Łobeski jest trzecim powiatem co do ilości instalacji OZE w województwie zachodniopomorskim. Największa liczbę instalacji OZE posiada powiat sławieński, a na drugim miejscu jest powiat gryficki. 41

Rysunek 7. Struktura mocy instalacji OZE na terenie województwa zachodniopomorskiego. źródło: Program ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata 2016-2020 z perspektywą do 2024 Pod względem mocy instalacji OZE w województwie zachodniopomorskim przoduje powiat sławieński, na drugim miejscu znajduje się powiat kołobrzeski. Powiat Łobeski jest trzecim powiatem co do łącznej mocy instalacji OZE w województwie. 42

Biomasa Biomasę stanowią organiczne, niekopalne substancje o pochodzeniu biologicznym, które mogą być wykorzystywane w charakterze paliwa do produkcji ciepła lub wytwarzania energii elektrycznej. Do najważniejszych rodzajów tego typu paliw należą: drewno, słoma i odpady pochodzące z produkcji rolniczej, odpady organiczne, oleje roślinne, tłuszcze zwierzęce, osady ściekowe, rośliny szybko rosnące, takie jak: wierzba wiciowa, miskant olbrzymi (trawa słoniowa), słonecznik bulwiasty, ślazowiec pensylwański, rdest sachaliński. Biomasa jest obecnie źródłem energii o największym potencjale. Udział paliw takich jak słoma, drewno czy wierzba energetyczna w bilansie energetycznym kraju systematycznie wzrasta. Województwo zachodniopomorskie posiada dobre warunki do pozyskiwania energii z biomasy. Rolniczy charakter województwa oraz duże ilości obszarów leśnych jednoznacznie pokazują ogromne możliwości regionu w rozwoju tego sektora. Na terenie powiatu łobeskiego prowadzone są uprawy roślin energetycznych: plantacja wierzby energetycznej o powierzchni 200 ha w gminie Węgorzyno, należąca do spółki JAMEX, plantacja malwy pensylwańskiej koło Łobza o powierzchni 40 ha. Biogaz Biogaz to paliwo gazowe otrzymywane w procesie fermentacji metanowej surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierzęcych, produktów ubocznych lub pozostałości z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego lub biomasy leśnej, z wyłączeniem gazu pozyskanego z surowców pochodzących z oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów. Biogaz powstaje w wyniku fermentacji metanowej ścieków. Przyjmuje się, iż ze 100 m 3 osadu o zawartości suchej masy na poziomie 5% można uzyskać od 10 do 30 m 3 gazu, który może być wykorzystany do produkcji energii cieplnej, elektrycznej, do napędzania pojazdów bądź przesyłany wprost do sieci gazowej. W miejscowości Przemysław, na terenie gminy Resko, zlokalizowana jest elektrociepłownia biogazowa. Należy ona do spółki BIOGAZ Przemysław Łąkrol Sp. z o.o. Jej charakterystykę przedstawiono poniżej: roczna wydajność instalacji do wytwarzania biogazu rolniczego 7 000 000 m 3 /rok, zainstalowana moc układu elektrycznego 1,600 MWe, zainstalowana moc układu cieplnego 1,600 MWt, 43

roczna wydajność instalacji do wytwarzania energii elektrycznej 13 500,000 MWe/rok, roczna wydajność instalacji do wytwarzania ciepła 13 500,000 MWht/rok. 2 Na terenie gminy Łobez, w miejscowości Byszewo, zlokalizowana jest biogazownia rolnicza. Należy ona do spółki El-KA Sp. z o.o. Jej charakterystykę przedstawiono poniżej roczna wydajność instalacji do wytwarzania biogazu rolniczego 4 400 000 m 3 /rok, zainstalowana moc układu elektrycznego 1,165 MWe, zainstalowana moc układu cieplnego 1,201 MWt, roczna wydajność instalacji do wytwarzania energii elektrycznej 9 320,000 MWhe/rok, roczna wydajność instalacji do wytwarzania ciepła 9 608,000 MWht/rok. Energia wiatru Energię wiatru stanowi energia kinetyczna wiatru wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej w turbinach wiatrowych. Potencjał elektrowni wiatrowych jest określany przez możliwości generowania przez nie energii elektrycznej. Tereny o korzystnym potencjale wyznacza się na podstawie badań kierunku, siły oraz częstotliwości występowania wiatrów. Na tej podstawie sporządzono strefy energetyczne wiatru oraz podzielono powierzchnię kraju zgodnie z potencjałem energetycznym. Według IMGW obszar Polski można podzielić na 5 stref energetycznych warunków wiatrowych: Strefa I wybitnie korzystna, Strefa II bardzo korzystna, Strefa III korzystna, Strefa IV mało korzystna, Strefa V niekorzystna. Zgodnie z podziałem wprowadzonym przez Ośrodek Meteorologii IMGW, Powiat Łobeski leży w strefie III oraz IV. Na terenie powiatu łobeskiego znajdują się dwie elektrownie wiatrowe administrowane przez EW Łobez Sp. z o.o. oraz dwie należące do PGE Energia Odnawialna S.A., tj.: Elektrownia Wiatrowa Resko I - Farma wiatrowa o mocy 14,280 MW składająca się z 7 turbin wiatrowych typu G90 firmy Gamesa o mocy 2,040 MW każda. Zlokalizowana jest na terenie gminy Resko, w powiecie łobeskim, województwo zachodniopomorskie. 3 Elektrownia Wiatrowa Resko II - Farma wiatrowa o mocy 76 MW składająca się z 38 siłowni Vestas V100 o mocy 2 MW każda. Elektrownia zlokalizowana jest w gminach Brzeżno i Łobez w województwie zachodniopomorskim. 4 2 www.eo.org.pl 3 www.pgeeo.pl/nasze-obiekty/elektrownie-wiatrowe/resko-i 4 www.pgeeo.pl/nasze-obiekty/elektrownie-wiatrowe/resko-ii 44

Energia geotermalna Energia geotermalna jest to energia cieplna pozyskiwana z głębi ziemi i stosowana głównie w celach grzewczych. Z racji na szerokie rozpowszechnienie o pełną odnawialność energia tego typu stanowi olbrzymi potencjał. Ciepłe wody o wyższej temperaturze zdatne są do produkcji energii elektrycznej, pozostałe z powodzeniem stosowane się w ciepłownictwie, rolnictwie czy do celów rekreacyjnych. Oszacowanie potencjału energii geotermalnej wiąże się z koniecznością kosztownych odwiertów próbnych. Na podstawie prowadzonych aktualnie wstępnych analiz można stwierdzić, iż budowa instalacji geotermalnych na terenie Powiatu Łobeskiego nie jest aktualnie uzasadniona. Warto jednak zaznaczyć, iż istnieje możliwość wykorzystania energii wód podskórnych i ciepła ziemi przy zastosowaniu indywidualnych pomp ciepła. Rozwiązania tego typu mogą znaleźć zastosowanie w domach jednorodzinnych oraz budynkach użyteczności publicznej w terenach o rozproszonej zabudowie. Energia słońca Energia promieniowania słonecznego wykorzystywana jest w dwojaki sposób: do produkcji energii elektrycznej bądź ciepła. Ciepło może być pozyskiwane w sposób bierny poprzez nagrzewanie pomieszczeń bezpośrednim promieniowaniem bądź poprzez systemy cieczowych lub powietrznych kolektorów słonecznych służących ogrzewaniu mieszkań, podgrzewaniu wody użytkowej itp. Konwersja promieniowania na prąd elektryczny odbywa się natomiast poprzez zastosowanie ogniw fotowoltaicznych bądź elektrowni termicznych. W strefie klimatycznej, w której leży Polska produkcja energii elektrycznej na szerszą skalę przy pomocy ogniw fotowoltaicznych jest nieopłacalna. Natomiast zastosowanie kolektorów słonecznych może okazać się zasadne już nawet w przypadku użytkowania przez pojedyncze gospodarstwa domowe, w zależności od stopnia zapotrzebowania na ciepłą wodę. Poniższe rysunki przedstawiają dwa najważniejsze czynniki wpływające na opłacalność inwestycji związanych z wykorzystaniem energii słonecznej. Powiat Łobeski zlokalizowany jest w strefie, gdzie średnioroczna suma promieniowania słonecznego wynosi 900-1000 kwh/m 2, natomiast nasłonecznienie szacowane jest na 1550 do 1600 h/rok. Opisane powyżej warunki panujące na terenie powiatu są korzystne i dają możliwość wykorzystywania energii promieniowania słonecznego do podgrzewania wody użytkowej w budynkach mieszkalnych, a także obiektach oświatowych (szkoły, przedszkola). Z uwagi na koszt instalacji tego rodzaju, warto rozważyć możliwość ich współfinansowania w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. W powiecie łobeskim realizowane są zadania związane z instalacją ogniw fotowoltaicznych na obiektach użyteczności publicznej. Poniżej przedstawiono przykłady: ogniwa fotowoltaiczne na budynkach użyteczności publicznej w Gminie Resko Szkoła Podstawowa w Resku, Szkoła Podstawowa w Starogardzie, Przedszkole Miejskie w Resku, Gimnazjum w Resku, Liceum Ogólnokształcące w Resku, Urząd Miejski w Resku oraz Centrum Kultury w Resku. budowę oświetlenia hybrydowego (solarowego) w miejscowościach Policko, Łabuń Mały, Łosośniczka, Słowikowo oraz na skrzyżowaniu Starogard - Sosnowo w Gminie Resko. 45

oświetlenie uliczne OZE w gminie Łobez 20 ulicznych lamp solarnych z 40-toma ogniwami fotowoltaicznymi (po dwa na każdą lampę), o powierzchni 1,0165 m 2 i mocy 0,155 kw; wykaz miejscowości w których zamontowano lampy fotowoltaiczne: Łobżany 2szt., Bełczna 1 szt., Poradz 1 szt., Niegrzebia 1 szt., Dalno 2 szt., Zagórzyce 2 szt., Rożnowo 1 szt., Łobez 4 szt., Worowo 1 szt., Budziszcze 1 szt., Tarnowo 1 szt., Prusinowo 1 szt., Karowo 2 szt. lampy fotowoltaiczne zainstalowane na kortach tenisowych zlokalizowanych na Stadionie Miejskim w Łobzie. hybrydowe oświetlenie w miejscowości Runowo Pomorskie, Runowo oraz Kąkolewice na terenie gminy Węgorzyno. Energia cieków wód powierzchniowych Potencjalna i kinetyczna energia cieków wód powierzchniowych wykorzystywana jest do wytwarzania energii w elektrowniach wodnych. Do energii odnawialnej zalicza się tylko i wyłącznie produkcję energii elektrycznej w elektrowniach na dopływie naturalnym (przepływowych). Planując tego typu inwestycję należy wziąć pod uwagę uwarunkowania przyrodnicze (ocena zasobów przez IMGW, warunków geomorfologicznych i geologicznych), techniczne (tryb pracy elektrowni, specyfikacja techniczna turbin, wydajność), środowiskowe (przede wszystkim formy ochrony przyrody oraz obszary cenne przyrodniczo), prawne (pozwolenie wodnoprawne zgodność z planem zagospodarowania przestrzennego), ekonomiczne oraz społeczne (np. turystyka). Elektrownie wodne zlokalizowane na terenie Powiatu Łobeskiego: Rzeka Rega: o MEW Żerzyno, zlokalizowana w km 69+150, o mocy 90 120 kw, o MEW Resko, zlokalizowana w km 75+850, o mocy 155 kw, o MEW Łobez, zlokalizowana w km 102+800, o mocy 75 kw, o MEW Prusinowo, zlokalizowana w km 112+100, o mocy 80 kw Rzeka Ukleja: o MEW Miłogoszcz, zlokalizowana w km 7+000, o mocy 20 30 kw, o MEW Troszczyno, zlokalizowana w km 13+250, o mocy 40 50 kw, o MEW Troszczyno, zlokalizowana w km 15+000, o mocy 20 25 kw, Rzeka Łoźnica: o MEW Łobez, zlokalizowana w km 1+605, o mocy 5 8 kw, o MEW Łobez, zlokalizowana w km 2+300, o mocy 5 6 kw, Rzeka Stara Rega: o MEW Tarnowo, zlokalizowana w km 8+400, o mocy 20 kw. 46

Nowy kierunek kształcenia w Łobzie W 2015 roku opracowano dokumentację dotyczącą utworzenia przy Zespole Szkół w Łobzie kierunku kształcenia zawodowego technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej. Wykonano następujące zlecenia: doradztwo i optymalizacja działań na rzecz Zarządu Powiatu i Dyrekcji Zespołu Szkół w Łobzie w zakresie zadania polegającego na uruchomieniu w Zespole Szkół w Łobzie, w roku szkolnym 2015/2016 nowego kierunku kształcenia w zawodzie technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej, z wyłączeniem zagadnień dydaktycznych; doradztwo w zakresie wyposażenia pracowni dydaktycznej i warsztatów szkolnych dla nowego kierunku kształcenia (OZE); organizacja wycieczki dla wybranych uczniów ostatnich klas gimnazjalnych szkół z terenu Powiatu Łobeskiego, do ośrodka naukowo-badawczego ZUT w Ostoi; organizacja wyjazdu do Ośrodka TCEE w Sarbinowie i spotkanie przedstawicieli Zarządu Powiatu Łobeskiego z przedstawicielami Zarządu Powiatu Koszalińskiego w ramach nawiązania współpracy pomiędzy powiatami w regionie; przygotowano umowy i porozumienia z Ośrodkiem Szkoleniowo-Badawczym w Zakresie Energii Odnawialnej Ostoja, ZUT w Szczecinie, Zachodniopomorskim Uniwersytetem Technologicznym w Szczecinie, Politechniką Koszalińską, Ośrodkiem energii Odnawialnej w Sarbinowie/Starostwem Powiatowym w Koszalinie. współpracowano z Zarządem Powiatu i ZS w Łobzie w zakresie promocji kształcenia zawodowego, a w szczególności zawodu technika urządzeń i systemów energetyki odnawialnej. koordynowano zadania pomiędzy ZS w Łobzie, Zarządem Powiatu i podmiotami zewnętrznymi uczestniczącymi w realizacji projektów OZE. 5.1.3. Sieć elektryczna, gazowa i ciepłownicza Dostawą energii elektrycznej na terenie Powiatu Łobeskiego zajmuje się Enea Operator oraz Energa-Operator S.A. Gaz rozprowadza Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Szczecinie. Zaopatrzenie w ciepło realizuje SEC Łobez Sp. z o.o. Poniższa tabela przedstawia zbiorczą charakterystykę systemu energetycznego w Powiecie Łobeskim, na podstawie danych GUS za okres od 2014r. do 2016r. Tabela 11.Charakterystyka systemu energetycznego w Powiecie Łobeskim. Jednostka 2014 2015 2016 Energia elektryczna Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu szt. 13 510 13 568 13 661 Zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu MWh 22 752 22 447 22 548 Sieć gazowa Długość czynnej sieci gazowej ogółem m 108 821 109 322 109 197 Długość czynnej sieci gazowej przesyłowej m 31 316 31 316 31 316 Długość czynnej sieci gazowej rozdzielczej m 77 505 78 006 77 881 Czynne połączenia do budynków ogółem szt. 1 692 1 723 1 742 Czynne połączenia do budynków mieszkalnych szt. 1 545 1 567 1 582 47

Jednostka 2014 2015 2016 Odbiorcy gazu gosp. dom. 3 332 3 389 3 471 Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp. dom. 2 062 2 095 2 145 Zużycie gazu ogółem tys. m 3 2 545,5 2 492,7 2 742,7 Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań tys. m 3 2 271,7 2 179,6 2 456,0 Ludność korzystająca z sieci gazowej osoba 9 417 9 551 9 772 Ciepłownictwo Sprzedaż energii cieplnej ogółem, w tym: GJ 66 328,0 58 716,0 61 774,0 budynki mieszkalne GJ 51 345,0 40 873,0 44 110,0 urzędy i instytucje GJ 14 983,0 17 843,0 17 664,0 Kotłownie ogółem ob. 39 38 37 Długość sieci cieplnej przesyłowej km 8,1 5,2 5,2 Długość sieci cieplnej przyłączy do budynków km 3,1 2,6 2,4 źródło: GUS 5.1.4. Ocena realizacji podjętych zadań 5 W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie powiatu łobeskiego, opracowano Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020, za lata 2015-2016. Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu łobeskiego realizowano szereg zadań dotyczących ochrony jakości powietrza. W latach 2015 2016 zrealizowano m.in. takie zadania jak: Budowa, rozbudowa i modernizacja układu komunikacyjnego na obszarze powiatu. Modernizacja dróg na terenie powiatu. o Wykonano szereg zadań inwestycyjnych związanych z remontem i przebudową dróg powiatowych (realizowane przez Zarząd Dróg Powiatowych w Łobzie) oraz gminnych (realizowane przez Urzędy Gmin Powiatu łobeskiego). Prowadzenie edukacji ekologicznej młodzieży i dorosłych w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu: o Zadanie realizowane na bieżąco w placówkach oświatowych. Na zajęciach poruszano tematy związane z ochroną powietrza atmosferycznego i klimatu. o W ramach zadania odbyła się internetowa akcja informacyjna pn. "Czystsze powietrze na terenie gminy Łobez. o Opracowano dokumentację dotyczącą utworzenia przy Zespole Szkół w Łobzie kierunku kształcenia zawodowego technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej. Sukcesywna kontrola uciążliwych źródeł zanieczyszczeń. o WIOŚ w Szczecinie przeprowadził 26 kontroli podmiotów znajdujących się na terenie powiatu łobeskiego. Promocja ekologicznych nośników energii. 5 Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013 2016 z uwzględnieniem lat 2017 2020, za lata 2015 2016 48

Tabela 12. Wynikowe klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za lata 2014-2016. Lp. Wskaźnik Jednostka 2014 2015 2016 Zmiana wskaźnika* Ochrona powietrza Wyniki klasyfikacji strefy pod kątem ochrony zdrowia dla strefy zachodniopomorskiej. 1. 2. O3 poziom celu docelowego O3 poziom celu długoterminowego SO2 - A A A NO2 - A A A PM10 - C C C PM2,5 - A A A C6H6 - A A A CO - A A A Pb - A A A As - A A A Cd - A A A Ni - A A A B(a)P - C C C - A A A - D2 D2 D2 Wyniki klasyfikacji strefy pod kątem ochrony roślin dla strefy zachodniopomorskiej. O3 poziom celu docelowego O3 poziom celu długoterminowego SO2 - A A A NOX - A A A - A A A - D2 D2 D2 źródło: WIOŚ, GUS 5.1.5 Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu Zgodnie z analizami wykonanymi na potrzeby programu KLIMADA, zamieszczonymi w Strategicznym planie adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020, na przestrzeni następnych lat warunki klimatyczne Polski zmienią się. Przewidywane jest zwiększenie się średniej rocznej temperatury ilości dni upalnych (z temperaturą powyżej 25 o C) oraz zmniejszenie się ilości dni z temperaturami poniżej 0 o C. Efektem tego może być ograniczenie zapotrzebowania na energię potrzebną do ogrzewania pomieszczeń mieszkalnych, co jednocześnie spowoduje ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Zwiększenie się ilości dni upalnych, może z kolei spowodować wzrost zapotrzebowania na energię (urządzenia klimatyzacyjne). Większa ilość dni słonecznych przyczyni się natomiast do polepszenia się warunków słonecznych, wyjątkowo ważnych przy korzystaniu z energii odnawialnej. 49

W ramach adaptacji do zmian klimatu konieczne będzie zobowiązanie operatorów systemu przesyłowego do zwiększenia efektywności konserwacji linii napowietrznych (np. poprzez odladzanie). Konieczne będzie także stopniowa wymiana linii napowietrznych na kablowe ( z naciskiem na linie niskiego napięcia), a także ułatwienie dostępu do infrastruktury w przypadku wystąpienia awarii, które wraz ze zmianami klimatycznymi, mogą pojawiać się coraz częściej. Należy także poczynić kroki mające przygotować system energetyczny powiatu do gwałtownych wahań warunków klimatycznych. Ważnym elementem adaptacji do zmian klimatu będzie także promowanie oraz stopniowe zwiększanie udziału energii odnawialnej w powiecie. Źródła energii powinny być preferowane zwłaszcza na terenach o luźniejszej zabudowie. Należy także, poprzez decyzje środowiskowe, preferować budownictwo energooszczędne a także budynki z zamkniętymi układami chłodzenia. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, w zakresie ochrony powietrza, można zaliczyć wszelkiego rodzaju awarie sieci przesyłowych oraz awarie w zakładach przemysłowych. Awaria instalacji przemysłowych lub przesyłowych może doprowadzić do uwolnienia dużych ilości lotnych związków chemicznych do powietrza. Substancje takie mogą cechować się negatywnym wpływem na organizmy żywe oraz środowisko naturalne. Zasięg skażenia po awarii przemysłowej jest zależny od lokalnych uwarunkowań terenowych, klimatu oraz pogody i w zależności od tych parametrów może pokryć bardzo duży obszar. Zapobieganie takim zagrożeniom może odbywać się poprzez rozwój systemu wczesnego wykrywania oraz ostrzegania przed zagrożeniami. Ze względu na obecność, na terenie powiatu, turbin wiatrowych, należy ograniczyć ich działanie podczas występowania silnych wiatrów oraz nadmiernego oblodzenia. Działania edukacyjne Jednym z najważniejszych zadań powiatów oraz gmin jest zwiększanie świadomości ekologicznej ich mieszkańców zwłaszcza tych dorosłych. Cel ten można osiągnąć poprzez organizowanie szkoleń oraz akcji edukacyjnych podejmujących tematykę zmian klimatu, sposobów minimalizowania ich skutków, ograniczania niskiej emisji oraz minimalizacji negatywnego wpływu na powietrze atmosferyczne. Monitoring środowiska Monitoring powietrza w województwie zachodniopomorskim prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie. W ramach systemu monitoringu jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim funkcjonuje 9 stacji pomiarowych. Prowadzą one monitoring w sposób automatyczny, manualny lub pasywny. 50

5.1.6 Analiza SWOT Jakość powietrza Silne strony Słabe strony Brak przekroczeń dopuszczalnych norm Przewaga tradycyjnych, nieekologicznych powietrza w przypadku SO2; O3; NO2, CO; źródeł ciepła, C6H6; Pb; As; Cd; Ni oraz pyłu PM2,5, Tylko 26% mieszkańców powiatu łobeskiego Na terenie powiatu zlokalizowane są korzysta z sieci gazowej, siłownie wiatrowe, biogazownie, Zagrożenie z liniowych i punktowych źródeł elektrownie wodne, zanieczyszczeń, Część gmin powiatu łobeskiego prowadzi Przekroczenia dopuszczalnych norm jakości działania związane z instalacją OZE na powietrza w przypadku: pyłu PM10; B(a)P na budynkach użyteczności publicznej, obszarze strefy zachodniopomorskiej, Działania osób fizycznych i innych podmiotów związane z instalacją urządzeń OZE (panele słoneczne, pompy ciepła), Utworzenie nowego kierunku kształcenia zawodowego w ZS w Łobzie technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej. Szanse Kontynuacja montażu OZE na budynkach użyteczności publicznej, Rozbudowa sieci gazowej na terenie powiatu, Opracowywanie oraz realizacja Programów Gospodarki Niskoemisyjnej, Termomodernizacje oraz wymiany źródeł ogrzewania w budynkach mieszkalnych. Możliwość korzystania z programów dotyczących dofinansowań oraz preferencyjnych pożyczek na wymianę bezklasowych kotłów na kotły ekologiczne. Tworzenie klastrów energii. Brak stacji pomiarowej PM10 oraz B(a)P na terenie powiatu. Zagrożenia Ogrzewanie budynków bezklasowymi kotłami oraz paliwami niespełniającymi standardów prawnych, Brak wsparcia dla energetyki opierającej się na źródłach odnawialnych, Niska świadomość mieszkańców dotycząca tzw. niskiej emisji. 51

5.2. Zagrożenia hałasem (ZH) 5.2.1. Stan wyjściowy Hałas definiuje się jako wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego oddziałujące na organizm ludzki. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2018 r., poz. 799), podstawowe pojęcia z zakresu ochrony przed hałasem są następujące: emisja - wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio energie do powietrza, wody lub ziemi, związane z działalnością człowieka (takie jak hałas czy wibracje), hałas - dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16.000 Hz, poziom hałasu - równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db). Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, zgodnie z art. 117 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2018 r., poz. 799). W rozumieniu ustawy ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności na utrzymaniu poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, oraz zmniejszeniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. W związku ze stwierdzoną uciążliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych Państwowy Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych tego rodzaju hałasów. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość hałasów komunikacyjnych zależy od wartości poziomu równoważnego LAeq i wynosi odpowiednio: mała uciążliwość LAeq< 52 db średnia uciążliwość 52 db<laeq< 62 db duża uciążliwość 63 db<laeq< 70 db bardzo duża uciążliwość LAeq> 70 db 5.2.2. Źródła hałasu Hałas drogowy Kryteria dopuszczalności hałasu drogowego określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. 2014, poz. 112). Dla rodzajów terenu, wyróżnionych ze względu na sposób zagospodarowania i pełnione funkcje (tj. tereny zabudowy mieszkaniowej, tereny szpitali, szkoły, tereny rekreacyjno wypoczynkowe i uzdrowiska), ustalono dopuszczalny równoważny poziom hałasu LA eqd w porze dziennej i LA eqn w porze nocnej. Podstawą określenia dopuszczalnej wartości poziomu równoważnego hałasu dla danego terenu jest zaklasyfikowanie go do określonej kategorii, o wyborze której decyduje sposób jego zagospodarowania. Dla hałasu drogowego, dopuszczalne wartości poziomów hałasu wynoszą w porze dziennej w zależności od funkcji terenu od 50 do 65 db, w porze nocnej 45 56 db. Dopuszczalne poziomy hałasu w zależności od przeznaczenia terenu, zestawiono w tabeli poniżej. 52

Tabela 13. Dopuszczalne poziomy hałasu w zależności od przeznaczenia terenu. Dopuszczalny poziom hałasu w db Przeznaczenie terenu Drogi lub linie kolejowe* LAeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom LAeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu LAeq D przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następującym LAeq N przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy a) Obszary A ochrony uzdrowiskowej b) Tereny szpitali poza miastem 50 45 45 40 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży** c) Tereny domów opieki d) Tereny szpitali w miastach 61 56 50 40 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi c) Tereny rekreacyjnowypoczynkowe poza miastem d) Tereny zabudowy zagrodowej 65 56 55 45 Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców *** 68 60 55 45 * Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. ** W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. *** Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych 53

Na terenie Powiatu Łobeskiego głównym źródłem hałasu drogowego są: Droga krajowa nr 20 Drogi wojewódzkie nr 144, 146, 147, 148, 151 oraz 152, Drogi powiatowe, Drogi gminne, Drogi wewnętrzne. Rysunek 8. Sieć drogowa Powiatu Łobeskiego. Źródło: www.zdp.lobez.ibip.pl Ostatnie badania klimatu akustycznego na terenie Powiatu Łobeskiego, przeprowadzone były przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie w roku 2015. Wyniki zebrano w tabeli. 54

Tabela 14. Poziomy hałasu komunikacyjnego w na terenie miasta Łobez w roku 2015. Lokalizacja punktu pomiarowego Łobez, ul. Bema Łobez, ul. Niepodległości Łobez, ul. Rapackiego (obecnie ul. Młyńska) Data pomiaru Obliczony poziom równoważny dla normatywnego czasu odniesienia [db] Wartość dopuszczalna / przekroczenie [db] LAeq D LAeq N LAeq D LAeq N 23.04.2015 bd 56,9-56 / 0,9 24.04.2015 67,2 56,3 65 / 2,2 56 / 0,3 25.04.2015 68,1 56,9 65 / 3,1 56 / 0,9 26.04.2015 65,5 54,8 65 / 0,5 56 /brak przekroczeń 27.04.2015 64,3 56,2 65 /brak przekroczeń 56 / 0,2 18.09.2015 bd 57,3-56 / 1,3 19.09.2015 66,4 55,6 65 / 1,4 56 /brak przekroczeń 20.09.2015 65,1 54,8 65 / 0,1 56 /brak przekroczeń 21.09.2015 63,8 54,0 65 /brak przekroczeń 56 /brak przekroczeń 22.09.2015 66,2 57,3 65 / 1,2 56 / 1,3 4.3.2015 bd 52,2 65 /brak przekroczeń 56 /brak przekroczeń 5.3.2015 62,8 52,4 65 /brak przekroczeń 56 /brak przekroczeń 6.3.2015 61,8 56,5 65 /brak przekroczeń 56 /brak przekroczeń 7.3.2015 61,1 51,6 65 /brak przekroczeń 56 /brak przekroczeń 8.10.2015 bd 53,1 65 /brak przekroczeń 56 /brak przekroczeń 9.10.2015 62,3 52,7 65 /brak przekroczeń 56 /brak przekroczeń 10.10.2015 61,3 52,6 65 /brak przekroczeń 56 /brak przekroczeń 11.10.2015 60,9 52,7 65 /brak przekroczeń 56 /brak przekroczeń 12.10.2015 60,8 53,1 65 /brak przekroczeń 56 /brak przekroczeń 4.3.2015 bd 57,1 65 /brak przekroczeń 56 / 1,1 5.3.2015 67,7 58,1 65 / 2,7 56 / 2,1 6.3.2015 67,0 60,7 65 / 2,0 56 / 4,7 7.3.2015 66,3 57,2 65 / 1,3 56 / 1,2 8.3.2015 62,2 55,2 65 /brak przekroczeń 56 /brak przekroczeń źródło: Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2013-2015, WIOŚ Szczecin. 55

Hałas kolejowy Przez Powiat Łobeski przebiegają linie kolejowe nr 202 relacji Gdańsk Główny Stargard oraz nr 210 łącząca Chojnice z Runowem Pomorskim przez Szczecinek, Złocieniec i Drawsko Pomorskie. W związku z ich istnieniem, na obszarach przez które przebiegają torowiska, może wystąpić potencjalne zagrożenie nadmiernym hałasem, którego źródłem jest kolej. Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy powodowany jest eksploatacją instalacji lub urządzeń zawiązanych z prowadzoną działalnością przemysłową. Emisja zanieczyszczenia środowiska hałasem regulowana jest w posiadanych przez podmioty gospodarcze zezwoleniach, dopuszczających określone poziomy hałasu odrębnie dla pory dziennej i nocnej. Uciążliwość hałasu emitowanego z obiektów przemysłowych zależy między innymi od ich ilości, czasu pracy czy odległości od terenów podlegających ochronie akustycznej. W powiecie łobeskim wydane zostały pozwolenia zintegrowane dla instalacji, które mogą być czynnikiem nadmiernego hałasu występującego na terenie Powiatu Łobeskiego: Agri Plus Sp. z o.o., Marcelińska 92, 60-324 Poznań, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do hodowli świń zlokalizowanej w miejscowości Suliszewice gmina Łobez, Kazimierz Chwiałek Hodowla Drobiu Chwiałek Kazimierz, Kościuszki 21A, 72-210 Osina, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do chowu drobiu zlokalizowanej w miejscowości Byszewo gmina Łobez, Zbigniew Idziaszek, Niedźwiedź 27A, 73-108 Kobylanka, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do chowu drobiu zlokalizowanej w miejscowości Czachowo gmina Radowo Małe, Jarosław Romańczuk P.H.P. KAREX Jarosław Romańczuk, Ciesław 37, 72-405 Świerzno, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do chowu drobiu zlokalizowanej w miejscowości Unimie gmina Łobez, Dla zakładu IKEA Industry Poland Sp. z o.o. z siedzibą przy ul. Witosa 31 w Goleniowie Starosta Łobeski wydał pozwolenie o dopuszczalnym poziomie hałasu pozwolenie dotyczy Oddziału w Resku, tj. zakładu zlokalizowanego w Resku przy ul. Żeromskiego 44A. 56

5.2.3. Ocena realizacji podjętych zadań 6 W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie Powiatu Łobeskiego, opracowano Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020, za lata 2015-2016. Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu łobeskiego realizowano szereg zadań dotyczących ochrony przed nadmiernym hałasem. W latach 2015 2016 zrealizowano m.in. takie zadania jak: Budowa, rozbudowa i modernizacja układu komunikacyjnego na obszarze powiatu. Modernizacja dróg na terenie powiatu. o Wykonano szereg zadań inwestycyjnych związanych z remontem i przebudową dróg powiatowych (realizowane przez Zarząd Dróg Powiatowych w Łobzie) oraz gminnych (realizowane przez Urzędy Gmin Powiatu łobeskiego). Edukacja ekologiczna w zakresie zapobiegania nadmiernej emisji hałasu w powiecie. o Zadanie realizowane na bieżąco w placówkach oświatowych. Na zajęciach poruszano tematy związane z zapobieganiem nadmiernej emisji hałasu. Gromadzenie danych dotyczących zagrożenia emisji hałasu w powiecie. o Zadanie realizowane na bieżąco przez WIOŚ w Szczecinie zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska. Dostosowanie przedsiębiorstw do obowiązujących standardów emisji hałasu do środowiska (modernizacje). o Zadanie realizowane na bieżąco w przedsiębiorstwach na terenie powiatu. Kontynuacja monitoringu hałasu w województwie. o Zadanie realizowane na bieżąco przez WIOŚ w Szczecinie zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska. W związku z odnotowanymi przekroczeniami poziomów dopuszczalnych (WIOŚ Szczecin) oraz narastającą presją komunikacyjną, zaleca się podejmowanie dalszych działań, mających na celu eliminację ponadnormatywnego poziomu hałasu. Zaleca się także prowadzenie regularnych badań w celu zwymiarowania problemu przekroczeń wartości dopuszczalnych na terenie Powiatu Łobeskiego. Odpowiedni monitoring pozwoli na wskazanie obszarów zagrożonych przekroczeniami oraz pozwoli na zaplanowanie odpowiednich działań naprawczych. 6 Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013 2016 z uwzględnieniem lat 2017 2020, za lata 2015 2016 57

5.2.4. Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu Wzrost średnich temperatur powietrza towarzyszący zmianom klimatycznym powoduje zwiększenie się poziomów dźwięków zwłaszcza tych generowanych przez urządzenia mechaniczne oraz elektryczne. Wzrost temperatury wymusza również, intensywniejsze działanie układów chłodzących co również może powodować uciążliwości dla środowiska, zwłaszcza w miastach gdzie naturalny krajobraz uległ największym przekształceniom co powoduje efekt tzw. miejskiej wyspy ciepła. W celu zmniejszenia wpływu tego efektu na środowisko, należy prowadzić odpowiednią politykę przestrzenną. Zwiększenie ilości zieleni miejskiej oraz zbiorników wodnych pozwoli na zmniejszenie stresu termicznego związanego z miejską wyspą ciepła. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, w zakresie zagrożenia hałasem można zaliczyć wszelkiego rodzaju zdarzenia losowe powodujące nagłe zwiększenie emisji dźwięku oraz wzrastanie hałasu komunikacyjnego, związanego ze wzrastającą ilością samochodów na obszarze Powiatu Łobeskiego. Środki mające zmniejszyć uciążliwość hałasu można podzielić na techniczne oraz systemowe. Do systemowych zalicza się ograniczanie prędkości samochodów na obszarach zabudowanych oraz wyprowadzania ruchu drogowego poza takie tereny. Do środków technicznych zalicza się budowę ekranów akustycznych, nasadzanie zieleni izolacyjnej na pasach drogowych oraz używanie tzw. cichych nawierzchni drogowych. Działania edukacyjne Zwiększenie świadomości mieszkańców dotyczącej zagrożenia nadmiernym poziomem dźwięku w powietrzu, zwłaszcza przy nieustannie rosnącej ilości pojazdów mechanicznych, powinno być jednym z priorytetów jednostek samorządu terytorialnego. Ważnym krokiem w tym kierunku może być organizacja szkoleń, dla mieszkańców powiatu, mających na celu propagowanie wiedzy na temat zagrożeń związanych z hałasem niwelowania ich skutków a także stref ciszy oraz ograniczeń w użytkowaniu jednostek pływających. Monitoring środowiska Monitoring poziomów dźwięku w województwie zachodniopomorskim prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie. Badania obejmują okolice dróg o dużym natężeniu ruchu, okolice linii kolejowych oraz lotnisk. Najnowsze informacje dotyczące problemu nadmiernego hałasu na terenie województwa zachodniopomorskiego zostały opisane w dokumentach: Program ochrony środowiska dla województwa zachodniopomorskiego na lata 2016-2020 z perspektywą do 2024, Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim raport 2017. 58

W województwie zachodniopomorskim najistotniejszy wpływ na klimat akustyczny ma hałas komunikacyjny. Natomiast w mniejszym stopniu hałas przemysłowy i lotniczy. Przez obszar województwa zachodniopomorskiego biegnie ponad 2 100 km dróg wojewódzkich, ponad 1 100 km dróg krajowych (w tym 125 km dróg ekspresowych) oraz blisko 22 kilometrowa autostrada A6. Od 10 lat utrzymuje się tendencja wzrostowa zarejestrowanych pojazdów, których w 2016 roku było już prawie 2 miliony. Od 2006 do 2016 roku liczba zarejestrowanych pojazdów wzrosła o 160%. Hałas pochodzący od ciągów komunikacyjnych nadal stanowi istotną uciążliwość dla mieszkańców. WIOŚ w Szczecinie w 2016 roku wykonał pomiary hałasu drogowego w trzech miejscowościach: Choszcznie, Policach i Czaplinku. W każdym badanym mieście stwierdzono występowanie terenów zagrożonych ponadnormatywnym hałasem. Przekroczenia dopuszczalnych poziomów występują przy pierwszej linii zabudowy i są rzędu 1-10 db. Nie stwierdzono terenów, na których występują przekroczenia większe niż 10 db. Hałas przemysłowy na obszarze województwa zachodniopomorskiego również ma charakter lokalny. Na ponadnormatywny hałas narażona jest ludność mieszkająca w bezpośrednim sąsiedztwie zakładów. W roku 2016 WIOŚ w Szczecinie wykonał 116 kontroli w zakresie hałasu przemysłowego. Pomiarami hałasu przemysłowego objętych zostało 39 obiektów emitujących hałas, z czego 23% przekraczało dopuszczalne poziomy hałasu. Cztery ze skontrolowanych zakładów dostosowały się do obowiązujących norm. Realizowane na terenie województwa zachodniopomorskiego w cyklu pięcioletnim mapy akustyczne pozwoliły na wskazanie obszarów, które są zagrożone ponadnormatywnymi poziomami hałasu. W celu ograniczenia emisji hałasu do środowiska opracowuje się programy ochrony środowiska przed hałasem, w których ustala się zasady i kierunki działań. Sukcesywne wdrażanie niezbędnych działań zapisanych w programach pozwoli na ograniczenie poziomu hałasu. 7 5.2.5. Analiza SWOT Silne strony Brak zagrożeń akustycznych ( z wyłączeniem ciągów komunikacyjnych oraz zakładów przemysłowych), Przez powiat przebiegają linie kolejowe nr 202 oraz 210 mające znaczący udział w obsłudze pasażerskiej regionu. Szanse Monitorowanie poziomów hałasu wzdłuż ciągów komunikacyjnych, Budowa infrastruktury chroniące przed hałasem jeśli zajdzie taka potrzeba, Uwzględnianie w Planach Zagospodarowania Przestrzennego odległości od źródeł hałasu. Klimat akustyczny Słabe strony Duże natężenie ruchu komunikacyjnego, Nie wszystkie miasta powiatu posiadają obwodnicę, Zbyt mała przepustowość dróg wojewódzkich. Zagrożenia Zjawiska pogodowe związane ze zmianami klimatu, Zwiększająca się ilość samochodów, Brak inwestycji w infrastrukturę kolejową. 7 Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim raport 2017 59

5.3. Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) 5.3.1. Stan wyjściowy Zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych regulowane są przepisami dotyczącymi: ochrony środowiska, bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego, przepisami sanitarnymi. Jako promieniowanie niejonizujące określa się promieniowanie, którego energia oddziałująca na każde ciało materialne nie wywołuje w nim procesu jonizacji. Promieniowanie to związane jest ze zmianami pola elektromagnetycznego. Poniżej zestawiono potencjalne źródła omawianego promieniowania: urządzenia wytwarzające stałe pole elektryczne i magnetyczne, urządzenia wytwarzające pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, (stacje i linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia), urządzenia wytwarzające pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1 khz do 300 GHz, (urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne), inne źródła promieniowania z zakresu częstotliwości: 0-0,5 Hz, 0,5-50 Hz oraz 50-1000 Hz. Zagadnienia dotyczące promieniowania niejonizującego są określone przez Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003r., Nr 192, poz. 1883). Wpływ pola elektromagnetycznego na człowieka i środowisko uzależniony jest od wysokości natężenia (lub gęstości mocy) oraz częstotliwości drgań. Dlatego wartość poziomów dopuszczalnych jest określana w pasmach częstotliwości. Poniżej przedstawiono tabelę z wartościami dopuszczalnymi. Tabela 15. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla miejsc dostępnych dla ludności. Zakres częstotliwości promieniowania Składowa Składowa elektryczna magnetyczna Gęstość mocy 1 0 Hz 10 kv/m 2500 A/m - 2 od 0 Hz do 0,5 HZ - 2500 A/m - 3 od 0,5 Hz do 50 HZ 10 kv/m 60 A/m - 4 od 0,05k Hz do 1 khz - 3/f A/m - 5 od 0,001 MHz do 3 MHZ 20 V/m 3 A/m - 6 od 3 MHz do 300 MHZ 7 V/m - - 7 od 300 MHz do 300 GHZ 7 V/m 0,1 W/m2 60

Tabela 16. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową. Zakres częstotliwości promieniowania Składowa elektryczna Składowa magnetyczna Gęstość mocy 50 Hz 1 kv/m 60 A/m - 5.3.2. Źródła promieniowania elektromagnetycznego Na terenie Powiatu Łobeskiego źródła promieniowania niejonizującego stanowią: linie i stacje elektroenergetyczne wysokich napięć, urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne. Rysunek 9. Bazowe stacje telefonii komórkowej na terenie województwa zachodniopomorskiego. źródło: Stan Środowiska w Województwie Zachodniopomorskim. Raport 2017. 61

W 2016 roku na terenie powiatu łobeskiego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadził pomiary poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Punkt pomiarowy znajdował się w Starogardzie. Podobne badania przeprowadzono w 2015 roku w Łobzie. Tabela 17. Wyniki pomiarów poziomu pól elektromagnetycznych na terenie Powiatu Łobeskiego w latach 2015-2016. Punkt pomiarowy Rok Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości [V/m] Wartość niepewności pomiarów [V/m] Łobez 2015 0,71 0,21 Starogard 2016 0,45 0,14 źródło: WIOŚ w Szczecinie. Na podstawie wyników badań można założyć, że na terenie Powiatu Łobeskiego nie doszło do przekroczeń poziomów pól elektromagnetycznych. Można także zauważyć, że poziom PEM jest zdecydowanie niższy w Starogardzie, który jest sklasyfikowany jako obszar wiejski. Pomimo braku odnotowanych przekroczeń niezbędny jest nadzór nad istniejącymi oraz potencjalnymi źródłami tego promieniowania. 5.3.3. Ocena realizacji podjętych zadań 8 W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie Powiatu Łobeskiego, opracowano Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020, za lata 2015-2016. Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu łobeskiego realizowano szereg zadań dotyczących ochrony przed nadmiernym promieniowaniem elektromagnetycznym. W latach 2015 2016 zrealizowano m.in. takie zadania jak: Rozwój systemu badań poziomów promieniowania elektromagnetycznego. o Zadanie realizowane na bieżąco przez WIOŚ w Szczecinie zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska. Gromadzenie i analiza danych nt. instalacji emitujących pola elektromagnetyczne wymagających zgłoszeń. o Przyjmowano zgłoszenia instalacji emitujących pola elektromagnetyczne. W roku 2015 przyjęto 21 zgłoszeń lub ich zmiany. W roku 2016 przyjęto 19 zgłoszeń lub ich zmiany. W roku 2017 zgłoszono jedną instalację. 8 Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013 2016 z uwzględnieniem lat 2017 2020, za lata 2015 2016 62

5.3.4. Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu Wzrost temperatur powietrza towarzyszący zmianom klimatycznym może powodować zmiany w rozchodzeniu się pól elektromagnetycznych wokół emitorów. Opisana sytuacja może prowadzić do negatywnego wpływu na ludność oraz środowisko. W celu zmniejszenia negatywnego oddziaływania należy zwiększać powierzchnię terenów zielonych oraz brać pod uwagę czynniki klimatyczne, szczególnie podczas wybierania lokalizacji dla źródeł promieniowania elektromagnetycznego. Ważnym elementem adaptacyjnym jest także stosowanie kablowych linii niskiego, średniego oraz wysokiego napięcia, w celu minimalizacji ryzyka uszkodzenia poprzez gwałtowne czynniki klimatyczne, takie jak np. wichury. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, w zakresie promieniowania elektromagnetycznego można zaliczyć wszelkiego rodzaju awarie urządzeń powodujące nadmierną emisję promieniowania mogącą negatywnie wpłynąć na środowisko oraz organizmy żywe. W celu zapobiegania takim zdarzeniom, wymagane jest utrzymywanie urządzeń oraz instalacji w należytym stanie technicznym. Niezbędne będzie także uwzględnianie lokalizacji nowych źródeł promieniowania elektromagnetycznego w dokumentach planistycznych, w taki sposób, aby uniknąć nakładania oraz wzajemnego wzmacniania się emitowanych pól. Działania edukacyjne Działania edukacyjne na terenie powiatu powinny skupić się wokół zwiększenia świadomości mieszkańców na temat zagrożeń związanych z promieniowaniem elektromagnetycznym oraz urządzeniami, które takie promieniowanie emitują. Monitoring środowiska Monitoring poziomów promieniowania elektromagnetycznego w Województwie Zachodniopomorskim prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie. Badania prowadzi się w miastach o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., w miastach o liczbie ludności poniżej 50 tys. oraz na terenach wiejskich. 5.3.5. Analiza SWOT Promieniowanie elektromagnetyczne Silne strony Słabe strony brak przekroczeń poziomów PEM na terenie Powiatu Łobeskiego. Szanse Stała kontrola Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska nad istniejącymi oraz planowanymi inwestycjami mogącymi emitować promieniowanie elektromagnetyczne. Lokalizacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie powiatu. Zagrożenia Wzmacnianie istniejących pól elektromagnetycznych przez nowe emitory., Lokalizowanie źródeł PEM w pobliżu obszarów zamieszkanych. 63

5.4. Gospodarowanie wodami (GW) 5.4.1. Stan wyjściowy - wody powierzchniowe Obszar Powiatu Łobeskiego leży w zlewniach następujących jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP): Tabela 18. Jednolite Części Wód Powierzchniowych znajdujące się na obszarze Powiatu Łobeskiego. Lp. Kod JCWP Nazwa JCWP 1. LW20832 Klępnickie 2. LW20834 Węgorzyńskie 3. LW20837 Zajezierze 4. LW20848 Brzeźniak 5. LW20849 Żabice 6. LW20853 Dłusko 7. LW20854 Woświn 8. LW20855 Mielno 9. LW20856 Sambórz Duży 10. LW20857 Okrzeja 11. RW600016198834 Krępiel od źródeł do Kani 12. RW6000174232 Klępnica (Kanał Klępnicko) 13. RW60001742349 Łoźnica 14. RW6000174244 Reska Węgorza do Golnicy 15. RW60001742452 Dopływ z jez. Przytoń 16. RW60001742454 Dopł. z jez. Konie 17. RW6000174248 Dopł. z Bonina 18. RW6000174252 Dopływ z Strzmieli 19. RW60001742556 Dopł. spod Policka 20. RW60001742569 Piaskowa 21. RW60001742669 Ukleja od wypływu z jez. Okrzeja do Dobrzenicy 22. RW60001742676 Łosośnica 23. RW600017426889 Sąpólna od źródeł do Dobrej 24. RW60001742829 Mołstowa od źródeł do Czernicy 25. RW60001742849 Pniewa 26. RW6000184254 Jasienica 64

Lp. Kod JCWP Nazwa JCWP 27. RW6000184258 Czernica 28. RW600018426892 Dopł. spod Brzozowa 29. RW60001842732 Dopł. spod Komorowa 30. RW60001842749 Rekowa 31. RW6000194219 Rega od dopł. spod Bystrzyny do Starej Regi 32. RW60001942299 Stara Rega od Grądka do ujścia 33. RW6000194249 Reska Węgorza od Golnicy do ujścia 34. RW6000194269 Ukleja od Dobrzenicy do ujścia 35. RW6000194289 Mołostowa od Czernicy do ujścia 36. RW6000204259 Rega od Starej Regi do Uklei 37. RW600020426899 Sąpólna od Dobrej do ujścia 38. RW60002519829 Kanał Iny 39. RW600025422919 Stara Rega do Grądka 40. RW600025424699 Brzeźnicka Węgorza 41. RW60002542655 Ukleja do wypływu z jeziora Okrzeja źródło: PGWWP. 65

Rysunek 10. JCWP Powiatu Łobeskiego. źródło: www.geoserwis.gdos.gov.pl. 5.4.2. Jakość wód - wody powierzchniowe 9 Stan rzek Podstawową jednostką gospodarki wodnej w myśl polskiego prawa wodnego, zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną jest Jednolita Część Wód (JCW). Jednolite części wód dzielimy na Jednolite Części Wód Powierzchniowych (JCWP) i Jednolite Części Wód Podziemnych (JCWPd). Informacje na temat stanu wód JCWP zlokalizowanych na terenie Powiatu Łobeskiego, uzyskane od PGWWP, zebrano w tabeli. 9 Na podstawie danych i publikacji PGWWP. 66

Tabela 19. Stan JCWP zlokalizowanych na terenie Powiatu Łobeskiego. Kod JCWP Nazwa JCWP Stan/ potencjał ekologiczny Stan chemiczny Stan wód Status Zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych LW20832 Klępnickie umiarkowany dobry zły naturalna niezagrożona LW20834 Węgorzyńskie brak oceny brak oceny brak oceny silnie zmieniona niezagrożona LW20837 Zajezierze brak oceny brak oceny brak oceny silnie zmieniona niezagrożona LW20848 Brzeźniak dobry dobry dobry naturalna niezagrożona LW20849 Żabice brak oceny brak oceny brak oceny naturalna niezagrożona LW20853 Dłusko brak oceny brak oceny LW20854 Woświn umiarkowany 67 Poniżej stanu dobrego LW20855 Mielno brak oceny brak oceny LW20856 Sambórz Duży brak oceny brak oceny LW20857 Okrzeja brak oceny brak oceny RW600016198834 RW6000174232 Krępiel od źródeł do Kani Klępnica (Kanał Klępnicko) poniżej dobrego poniżej dobrego poniżej dobrego brak oceny naturalna niezagrożona zły naturalna zagrożona brak oceny brak oceny brak oceny RW60001742349 Łoźnica umiarkowany - zły RW6000174244 RW60001742452 RW60001742454 RW6000174248 RW6000174252 RW60001742556 Reska Węgorza do Golnicy Dopływ z jez. Przytoń Dopł. z jez. Konie Dopł. z Bonina Dopływ z Strzmieli Dopł. spod Policka co najmniej dobry poniżej dobrego poniżej dobrego co najmniej dobry poniżej dobrego poniżej dobrego silnie zmieniona naturalna naturalna zagrożona zagrożona zagrożona zły naturalna zagrożona dobry zły naturalna zagrożona dobry dobry dobry zły silnie zmieniona silnie zmieniona silnie zmieniona niezagrożona niezagrożona zagrożona dobry zły naturalna zagrożona dobry dobry naturalna niezagrożona dobry zły naturalna zagrożona dobry zły naturalna zagrożona

Kod JCWP Nazwa JCWP Stan/ potencjał ekologiczny Stan chemiczny RW60001742569 Piaskowa dobry - - RW60001742669 RW60001742676 RW600017426889 RW60001742829 RW60001742849 RW6000184254 RW6000184258 RW600018426892 RW60001842732 Ukleja od wypływu z jez. Okrzeja do Dobrzenicy Łosośnica Sąpólna od źródeł do Dobrej Mołstowa od źródeł do Czernicy Pniewa Jasienica Czernica Dopł. spod Brzozowa Dopł. spod Komorowa poniżej dobrego poniżej dobrego poniżej dobrego co najmniej dobry co najmniej dobry co najmniej dobry co najmniej dobry co najmniej dobry co najmniej dobry Stan wód RW60001842749 Rekowa umiarkowany - zły RW6000194219 RW60001942299 RW6000194249 RW6000194269 RW6000194289 RW6000204259 Rega od dopł. spod Bystrzyny do Starej Regi Stara Rega od Grądka do ujścia Reska Węgorza od Golnicy do ujścia Ukleja od Dobrzenicy do ujścia Mołostowa od Czernicy do ujścia Rega od Starej Regi do Uklei umiarkowany dobry zły umiarkowany - zły Status silnie zmieniona Zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych niezagrożona dobry zły naturalna zagrożona dobry zły naturalna zagrożona dobry zły naturalna zagrożona dobry dobry naturalna niezagrożona dobry dobry naturalna niezagrożona dobry dobry naturalna niezagrożona dobry dobry naturalna niezagrożona dobry dobry naturalna niezagrożona dobry dobry naturalna niezagrożona silnie zmieniona silnie zmieniona silnie zmieniona niezagrożona niezagrożona niezagrożona umiarkowany - zły naturalna niezagrożona umiarkowany - zły dobry - - słaby poniżej dobrego zły silnie zmieniona silnie zmieniona silnie zmieniona zagrożona zagrożona niezagrożona 68

Kod JCWP RW600020426899 RW60002519829 RW600025422919 RW600025424699 RW60002542655 Nazwa JCWP Sąpólna od Dobrej do ujścia Kanał Iny Stara Rega do Grądka Brzeźnicka Węgorza Ukleja do wypływu z jeziora Okrzeja Stan/ potencjał ekologiczny umiarkowany co najmniej dobry poniżej dobrego umiarkowany poniżej dobrego źródło: PGWWP Stan chemiczny poniżej dobrego Stan wód zły Status silnie zmieniona Zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych zagrożona dobry dobry naturalna niezagrożona poniżej dobrego poniżej dobrego poniżej dobrego zły zły zły silnie zmieniona silnie zmieniona silnie zmieniona zagrożona niezagrożona zagrożona Dla Jednolitych Części Wód Powierzchniowych (JCWP), które zostały wskazane jako naturalne części wód - celem środowiskowym jest ochrona, poprawa oraz przywracanie stanu jednolitych części wód powierzchniowych tak, aby osiągnąć ich dobry stan. Natomiast dla JCWP, które zostały wskazane jako silnie zmienione części wód, celem środowiskowym jest ochrona tych wód oraz poprawa ich potencjału ekologicznego i stanu chemicznego, tak aby osiągnąć przynajmniej ich dobry poziom. Tabela 20.Schemat oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych. źródło: WIOŚ. 69

Stan rzek W ramach monitoringu środowiska w latach 2011 2016 WIOŚ w Szczecinie przeprowadził ocenę JCWP rzecznych obejmujących swoim zasięgiem obszar Powiatu Łobeskiego. Tabela 21. Ocena stanu JCWP rzek w powiecie łobeskim badanych w latach 2011-2016. Nazwa jednolitej części wód Rok w którym prowadzono badania Silnie zmieniona lub sztuczna JCWP (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Stan / potencjał ekologiczny Stan chemiczny Stan Brzeźnicka Węgorza 2013, 2016 T III I >II Umiarkowany Poniżej Dobrego zły Łoźnica 2016 T II I >II Umiarkowany - Zły Piaskowa 2011, 2013 N II II II Dobry - Brak oceny Rekowa 2016 T III I >II Umiarkowany - Zły Rega od dopł. spod Bystrzyny do Starej Regi Stara Rega od Grądka do ujścia Reska Węgorza od Golnicy do ujścia Ukleja od Dobrzenicy do ujścia Mołostowa od Czernicy do ujścia Rega od Starej Regi do Uklei 2011, 2016 T II I >II Umiarkowany Poniżej Dobrego 2016 T III I II Umiarkowany - Zły 2016 N III I II Umiarkowany - Zły 2016 T II I >II Umiarkowany - zły 2016 T II I II dobry - Brak oceny 2011-2016 T IV I >II słaby Źródło: WIOŚ w Szczecinie Poniżej Dobrego Jak wyniki z oceny wód rzecznych przeprowadzonych przez WIOŚ w Szczecinie większość przebadanych rzek Powiatu Łobeskiego jest w złym stanie. W przypadku dwóch przebadanych JCWP, nie można określić ich stanu z powodu braku badań stanu chemicznego Zły Zły 70

Stan Jezior W latach 2011 2016 monitoringiem wód jeziornych, na terenie Powiatu Łobeskiego, objęte zostały trzy jeziora. Ocenę stanu tych jezior, przeprowadzoną przez WIOŚ w Szczecinie, przedstawiono poniżej. Tabela 22. Stan wód JCWP jeziornych objętych monitoringiem w latach 2011 2016. l.p. Nazwa jeziora Rok badania Ocena stanu/potencjału ekologicznego Wskaźnik decydujący o klasie stanu ekologicznego Ocena stanu chemicznego wskaźnik decydujący o klasie stanu chemicznego 1 Brzeźnia 2012 dobry ESMI dobry - DOBRY 2 Klępnicko 2014 umiarkowany PMPL dobry - ZŁY 3 Woświn 2015 umiarkowany IOJ PSD WWA ZŁY Źródło: WIOŚ w Szczecinie Gdzie: ESMI - indeks makrofitowy, PMPL - indeks fitoplanktonowy, IOJ - indeks okrzemek fitobentosowych, WWA przekroczenie wartości granicznej dla średniej sumy stężeń dwóch wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, PSD poniżej stanu dobrego. Jak wyniki z przedstawionych badań tylko jedno z przebadanych jezior jest w dobrym ogólnym stanie. Dwa z nich cechuje stan zły, określony na podstawie umiarkowanego stanu/potencjału ekologicznego. 5.4.3. Stan wyjściowy - wody podziemne Powiat Łobeski znajduje się w zasięgu Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd) nr 7 oraz 8. Informacje na ich temat znajdują się w poniższej tabeli. Tabela 23.Charakterystyka JCWPd nr 7. Powierzchnia 2329 km 2 Region Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Województwo Zachodniopomorskie, lubuskie Zachodniopomorskie: goleniowski, stargardzki, choszczeński, Powiaty drawski, pyrzycki, łobeski, M. Szczecin Lubuskie: strzelecko-drezdenecki Głębokość występowania wód słodkich 1 140 m źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna. Ocena stanu JCWP 71

Tabela 24.Charakterystyka JCWPd nr 8. Powierzchnia 2839 km 2 Region Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Województwo Zachodniopomorskie Powiaty Gryficki, łobeski, goleniowski, świdwiński, drawski, stargardzki, kołobrzeski, kamieński Głębokość występowania wód słodkich < 50 m źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna. Ich zasięg przedstawiono poniżej. Rysunek 11. Zasięg JCWPd na tle Powiatu Łobeskiego. źródło: www.geoserwis.gdos.gov.pl 72

5.4.4. Jakość wód - wody podziemne Informacje na temat stanu jakości wód podziemnych Powiatu Łobeskiego przedstawiono także w poniższej tabeli. Tabela 25. Wyniki oceny stanu wód podziemnych dla Powiatu Łobeskiego. Kod JCWPd Stan chemiczny Stan ilościowy Status Zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych PLGW60007 dobry dobry dobry niezagrożona PLGW60008 dobry dobry dobry niezagrożona źródło: PGWWP RZGW w Szczecinie. 5.4.5 Ocena realizacji podjętych zadań 10 W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie Powiatu Łobeskiego, opracowano Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020, za lata 2015-2016. Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu łobeskiego realizowano zadanie dotyczące ochrony wód. Było to zadanie monitorowane z zakresu przygotowania planu zarządzania ryzykiem powodziowym. Realizatorem zadania był Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej (obecnie Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie). Z uwagi na zły stan co najmniej 20 Jednolitych Części Wód Powierzchniowych (w niektórych przypadkach nie dokonano oceny, jednak zakłada się, że ich stan może zostać określony jako zły), zaleca się intensyfikację prowadzonych działań, mających na celu poprawę jakości wód powierzchniowych oraz utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych. 5.4.6 Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu Przeprowadzone analizy wskazują na zwiększenie się prawdopodobieństwa występowania powodzi błyskawicznych, wywołanych gwałtownymi zjawiskami pogodowymi, mogących spowodować zalewanie obszarów, na których gospodarka przestrzenna prowadzona jest w sposób nieodpowiedni. Przewidywane jest również skrócenie się okresu zalegania warstwy śnieżnej co może mieć skutki pozytywne (mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi roztopowych) jak i negatywne (niedobór wód i susze). Planowane działania mają na celu usprawnienie funkcjonowania w warunkach nadmiaru, jak i niedoboru wody. Osiągnięcie tego planowane jest poprzez zreformowanie struktur gospodarki wodnej z uwzględnieniem adaptacji do zmian klimatu, opracowanie i wdrożenie metod oceny ryzyka powodziowego i ryzyka podtopień, odpowiednie zarządzanie ryzykiem powodziowym oraz przywracanie i utrzymanie dobrego stanu wód, ekosystemów wodnych i od wody zależnych. 10 Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013 2016 z uwzględnieniem lat 2017 2020, za lata 2015 2016 73

W ramach działań adaptacyjnych do zmian klimatu, w zakresie gospodarowania wodami, zalecane jest zwiększanie retencji na terenie powiatu łobeskiego. Zagadnienie to obejmuje budowę oraz modernizację obiektów małej retencji a także renaturyzację cieków oraz zbiorników wodnych. Ważnym elementem minimalizacji efektów zmian klimatycznych jest rozwój kanalizacji deszczowej, a także stosowanie obiektów zielonej i niebieskiej architektury w ośrodkach miejskich takich Łobez, Resko, Dobra czy Węgorzyno. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Susza Susza jest zjawiskiem ciągłym o zasięgu regionalnym i oznacza dostępność wody poniżej średniej w określonych warunkach naturalnych. Suszą nazywa się nie tylko zjawiska ekstremalne, ale wszystkie, które występują w warunkach mniejszej dostępności wody dla danego regionu. Ze względu na warunki meteorologiczne i klimatyczne, problemy rolnicze, warunki hydrologiczne i skutki gospodarcze wyróżnia się kolejne etapy rozwoju suszy: Susza meteorologiczna - określana jako okres trwający na ogół od miesięcy do lat, w którym dopływ wilgoci do danego obszaru spada poniżej stanu normalnego w danych warunkach klimatycznych uwilgotnienia; Susza rolnicza - definiowana jako okres, w którym wilgotność gleby jest niedostateczna do zaspokojenia potrzeb wodnych roślin i prowadzenia normalnej gospodarki w rolnictwie; Susza Hydrologiczna - odnosząca się do okresu, gdy przepływy w rzekach spadają poniżej przepływu średniego, a w przypadku przedłużającej się suszy meteorologicznej obserwuje się znaczne obniżenie poziomu zalegania wód podziemnych; Susza w sensie gospodarczym - będącą skutkiem wymienionych procesów fizycznych odnoszącą się do zagadnień ekonomicznych w obszarze działalności człowieka dotkniętego suszą. 11 Rozkład obszarów zagrożonych suszą atmosferyczną na terenach zarządzanych przez PGWWP RZGW w Szczecinie przedstawiono poniżej. 11 www.posucha.imgw.pl 74

Rysunek 12. Obszary zagrożone suszą atmosferyczną w regionach wodnych DOiPZ i Uecker. źródło: Projekt planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych DOiPZ i Uecker. Z powyższych informacji można wywnioskować iż Powiat Łobeski leży częściowo na terenie znacząco narażonym na zjawisko suszy, a częściowo na terenie umiarkowanie narażonym na zjawisko suszy. 75

Zagrożenie powodziowe Zgodnie z danymi Informatycznego Systemu Ochrony Kraju, na terenie Powiatu Łobeskiego znajdują się tereny zagrożone zjawiskiem powodzi. Związane są głównie z doliną rzeki Regi. Rysunek 13. Zagrożenie powodziowe na terenie Powiatu Łobeskiego. Źródło: ISOK Przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska można podzielić na przeciwdziałanie zjawisku suszy oraz przeciwdziałanie podtopieniom. Zmniejszenie negatywnego wpływu susz można osiągnąć poprzez czasowe ograniczenia użytkowania wód na cele ogrodnicze oraz rolnicze oraz wielokrotne wykorzystywanie wód przemysłowych. Zmniejszanie negatywnych skutków powodzi obejmuje głównie działania systemowe takie jak ograniczenia możliwości zabudowy terenów zagrożonych oraz utworzenie systemu wczesnego ostrzegania przed powodziami. 76

Działania edukacyjne Działania edukacyjne dotyczące gospodarowania wodami powinny dotyczyć zagadnień takich jak: racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, ochrona wód przed zanieczyszczeniami oraz zwiększenie świadomości na temat wpływu rolnictwa na stan wód. Monitoring środowiska Monitoring jakości wód powierzchniowych i podziemnych w Województwie Zachodniopomorskim prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie. W ramach monitoringu prowadzone są badania wód rzecznych, jeziornych, wód przejściowych oraz przybrzeżnych. Wykonawcą monitoringu wód podziemnych (chemicznego i ilościowego) jest Państwowa Służba Hydrogeologiczna (PSH). Kontrolą sytuacji hydrologicznej zajmuje się również Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (dawny Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej) reprezentowany przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie. 5.4.7. Analiza SWOT Silne strony Bogata sieć hydrograficzna powiatu (10 JCWP Jeziornych oraz 31 JCWP rzecznych). Dobry stan ilościowy i jakościowy jednolitych części wód podziemnych. Jednolite części wód podziemnych nie są zagrożone nieosiągnięciem celów środowiskowych. Szanse Realizacja planów przeciwdziałania skutkom suszy. Realizacja projektów ochrony przeciwpowodziowej. Wprowadzanie w życie programów małej retencji. Gospodarowanie wodami Słabe strony Występowanie suszy. Występowanie zagrożenia powodziowego wzdłuż koryta Regi. Występowanie zagrożenia suszami oraz powodziami wskazuje na braki w zagadnieniach związanych z mała retencją. Wśród przebadanych JCWP przeważająca część charakteryzuje się złym stanem. Zagrożenia Wzrastające zagrożenie suszami spowodowane postępującymi zmianami klimatycznymi. Powodzie powodowane gwałtownymi zdarzeniami pogodowymi. Wzrastająca antropopresja oddziaływująca na wody i powodująca ich zanieczyszczenie. Zły stan infrastruktury przeciwpowodziowej. 77

5.5. Gospodarka wodno-ściekowa (GWS) 5.5.1. Sieć wodociągowa Powiat Łobeski posiada wodociągową sieć rozdzielczą o długości 329,1 km z 5 081 podłączeniami do budynków mieszkalnych oraz zbiorowego zamieszkania. W 2016 roku dostarczono nią 1 169,1 dam 3 wody. Z sieci wodociągowej, w 2016 roku, korzystało 36 299 osób. Zużycie wody w gospodarstwach domowych na 1 mieszkańca wynosi 31,1 m 3. W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę sieci wodociągowej na terenie Powiatu Łobeskiego. Tabela 26. Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie Powiatu Łobeskiego (stan na 2016r.). przyłącza zużycie wody w prowadzące do woda ludność długość gospodarstwach budynków dostarczona korzystająca z czynnej sieci domowych mieszkalnych i gospodarstwom sieci Nazwa rozdzielczej ogółem na 1 zbiorowego domowym wodociągowej mieszkańca zamieszkania 2016 2016 2016 2016 2016 [km] [szt.] [dam 3 ] [osoba] [m 3 ] Powiat Łobeski 329,1 5 081 1 169,1 36 299 31,1 Dobra 29,2 462 91,0 4 127 20,4 Łobez 75,6 1 663 412,5 14 125 28,9 Radowo Małe 58,8 526 145,9 3 592 39,5 Resko 91,5 1 364 226,8 7 781 27,9 Węgorzyno 74,0 1 066 292,9 6 674 41,4 źródło: GUS. 5.5.2. Sieć kanalizacyjna Powiat Łobeski posiada sieć kanalizacyjną o długości 105,0 km z 2 302 podłączeniami do budynków mieszkalnych oraz mieszkania zbiorowego. W 2016 roku odprowadzono nią 722,90 dam 3 ścieków. Z sieci kanalizacyjnej, w roku 2016, korzystało 24 155 mieszkańców. W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę sieci kanalizacyjnej na terenie Powiatu Łobeskiego. Tabela 27. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej na terenie Powiatu Łobeskiego (stan na 2016r.). Nazwa długość czynnej sieci kanalizacyjnej przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania 78 ścieki bytowe odprowadzone siecią kanalizacyjną ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej 2016 2016 2016 2016 [km] [szt.] [dam 3 ] [osoba] Powiat Łobeski 105,0 2 302 722,9 24 155 Dobra 10,2 242 65,0 3 027 Łobez 38,8 924 370,4 10 579 Radowo Małe 13,3 214 42,5 2 406 Resko 31,5 688 160,5 5 568 Węgorzyno 11,2 234 84,5 2 575 źródło: GUS.

Systemy indywidualne gospodarki ściekowej W miejscach, gdzie nie ma systemu kanalizacyjnego lub istnieje on w bardzo ograniczonym zakresie ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych. Ilość zbiorników bezodpływowych w porównaniu z 2014 rokiem zmalała w 2016 roku o 133 sztuki. Ilość przydomowych oczyszczalni ścieków w porównaniu z 2014 rokiem wzrosła w 2016 roku o 214 sztuk. Tabela 28. Zestawienie indywidualnych systemów odprowadzania ścieków w gminach powiatu łobeskiego. Gmina Zbiorniki bezodpływowe Przydomowe oczyszczalnie ścieków 2014 2015 2016 2014 2015 2016 Dobra 254 239 236 48 63 66 Łobez 897 779 767 40 91 103 Radowo Małe 379 379 379 25 27 52 Resko 155 155 130 25 84 109 Węgorzyno 322 322 328 17 39 39 Powiat Łobeski 2 007 1 874 1 840 155 304 369 źródło: GUS Pozwolenia zintegrowane Pozwolenia zintegrowane są wymagane w związku z eksploatacją instalacji przemysłowych, których rodzaje zostały wymienione w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 sierpnia 2014 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz.U. z 2014 r., poz. 1169). Pozwolenia zintegrowane powinny zapewniać wysoki poziom ochrony, uwzględniając wymagania najlepszych dostępnych technik (BAT). instalacji W powiecie łobeskim wydane zostały pozwolenia zintegrowane dla następujących Agri Plus Sp. z o.o., Marcelińska 92, 60-324 Poznań, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do hodowli świń zlokalizowanej w miejscowości Suliszewice gmina Łobez, Kazimierz Chwiałek Hodowla Drobiu Chwiałek Kazimierz, Kościuszki 21A, 72-210 Osina, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do chowu drobiu zlokalizowanej w miejscowości Byszewo gmina Łobez, Zbigniew Idziaszek, Niedźwiedź 27A, 73-108 Kobylanka, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do chowu drobiu zlokalizowanej w miejscowości Czachowo gmina Radowo Małe, Jarosław Romańczuk P.H.P. KAREX Jarosław Romańczuk, Ciesław 37, 72-405 Świerzno, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do chowu drobiu zlokalizowanej w miejscowości Unimie gmina Łobez, 79

5.5.3. Ocena realizacji podjętych zadań 12 W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie Powiatu Łobeskiego, opracowano Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020, za lata 2015-2016. Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu łobeskiego realizowano szereg zadań dotyczących gospodarki wodno-ściekowej. W latach 2015 2016 zrealizowano m.in. takie zadania jak: Sukcesywna modernizację i budowa systemów kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami podczyszczającymi. o W ramach realizacji zadania Zarząd Dróg Powiatowych w Łobzie zamontował 11 urządzeń podczyszczających. Optymalizacja zużycia wody poprzez zapobieganie stratom wody na przesyle oraz wprowadzanie zamkniętych obiegów wody w przemyśle i oszczędne korzystanie z wody przez indywidualnych użytkowników. o W ramach realizacji zadania Wodociągi Zachodniopomorskie Sp. z o.o. na bieżąco wykonywały wymianę wodomierzy na terenie powiatu łobeskiego. Monitoring wód podziemnych i powierzchniowych zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata 2013 2015. o Zadanie było realizowane przez WIOŚ w Szczecinie. Wparcie finansowe dla gospodarstw realizujących przydomowe oczyszczalnie ścieków oraz porządkujących gospodarkę ściekową w zakresie składowania i wykorzystania odchodów zwierzęcych. o W ramach zadania gminy powiatu dofinansowały około 40 przydomowych oczyszczalni ścieków. Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Łobzie. o Zadanie zrealizowane przez gminę Łobez w latach 2014 2015 za łączną kwotę 13 190 667,54 zł. Zadanie współfinansowane zostało z środków Unii Europejskiej - POIiŚ. Pełnienie funkcji Inżyniera Kontraktu dla projektu pn. "Ochrona wód zlewni rzek Drawy i Regi". o W ramach realizacji zadania gmina Łobez pełniła funkcję Inspektora Nadzoru. Budowę i modernizację sieci kanalizacyjnej na terenie Powiatu Łobeskiego. o Budowa kanalizacji sanitarnej dla wsi Worowo, Dobieszewo, Unimie, gm. Łobez. o Budowa kanalizacji w obszarze ulic: Niepodległości, Sienkiewicza, Cicha, Sikorskiego, Murarska, Łobzówek w gm. Łobez dokumentacja. o Budowa kanalizacji sanitarnej dla wsi: Wysiedle, Suliszewice, Niegrzebia w ramach aglomeracji Łobez. o Budowa, przebudowa i modernizacja kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Resko. o Remont uzbrojenia sieci wodociągowej z przebudową przyłączy wykonane przez Wodociągi Zachodniopomorskie Sp. z o.o. 12 Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013 2016 z uwzględnieniem lat 2017 2020, za lata 2015 2016 80

Edukacja mieszkańców gmin w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi na poziomie gospodarstwa domowego (propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody). Rozpoznanie problemu starych studni gospodarskich ewidencja i zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem. o W gminie Łobez przeprowadzono kontrole pozbywania się nieczystości płynnych w miejscowościach, gdzie nie ma sieci kanalizacji sanitarnej przez Straż Miejską. Jednocześnie sprawdzono czy w miejscu odprowadzania ścieków istnieją studnie zaopatrujące nieruchomości w wodę. Na bieżąco podejmowano działanie w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w powyższym zakresie Tendencja zmian parametrów dotyczących gospodarki wodno-ściekowej na terenie Powiatu Łobeskiego została przedstawiona w poniższej tabeli. Tabela 29. Zmiana stanu gospodarki wodno-ściekowej na terenie Powiatu Łobeskiego w latach 2014-2016. Lp. Wskaźnik Jednostka 2014 2015 2016 Gospodarka wodno-ściekowa Zmiana wskaźnika 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Długość rozdzielczej sieci wodociągowej. Połączenia rozdzielczej sieci wodociągowej prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej. Woda dostarczona gospodarstwom domowym. Zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca. Długość sieci kanalizacyjnej. Przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Ścieki odprowadzone siecią kanalizacyjną. Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej. Ilość zbiorników bezodpływowych na terenie powiatu. Ilość przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie powiatu. km 323,1 328,9 329,1 szt. 4 915 5 051 5 081 os 36 425 36 344 36 299 dam 3 1 158,3 1 150,8 1 169,1 m 3 30,6 30,5 31,1 km 100,7 108,1 110,2 szt. 1 971 2 246 2 302 dam 3-682,7 722,9 os 23 479 24 146 24 155 szt. 2 007 1 874 1 840 szt. 155 304 369 81

Lp. Wskaźnik Jednostka 2014 2015 2016 Zmiana wskaźnika Ludność korzystająca z komunalnych oczyszczalni ścieków. 12. 13. 14. ogółem os 21 921 22 732 22 951 oczyszczalnie biologiczne os 21 921 22 732 20 134 oczyszczalnie z podwyższonym usuwaniem biogenów Oczyszczalnie ścieków komunalnych biologiczne. Oczyszczalnie ścieków komunalnych z podwyższonym usuwaniem biogenów. os 0 0 2 817 szt. 10 10 9 szt. 0 0 1 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu. 15. BZT5 kg/rok 17 303 7 909 8 262 ChZT kg/rok 44 717 48 203 46 184 Zawiesina ogólna kg/rok 10 310 10 077 8 990 Azot ogólny kg/rok 10 759 2 809 1 360 Fosfor ogólny kg/rok 216 275 235 Osady z komunalnych oczyszczalni ścieków. 16. 17. 18. ilość osadów stosowanych w rolnictwie ilość osadów stosowanych do rekultywacji terenów ilość osadów magazynowanych czasowo Ilość ścieków przemysłowych odprowadzonych. Biologiczne oczyszczalnie przemysłowe. ogółem t 275 380 264 t 178 272 193 t 40 52 29 t 41 40 26 dam 3 480 441 529 szt. 1 1 1 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych odprowadzonych do wód lub do ziemi. 19. BZT5 kg/rok 149 376 284 ChZT kg/rok 696 1 958 1 733 Zawiesina ogólna kg/rok 458 469 455 Suma jonów chlorków i siarczanów kg/rok 4 494 5 914 4 820 Azot ogólny kg/rok 0 536 465 Fosfor ogólny kg/rok 0 22 27 źródło: GUS. 82

Jak wynika z tabeli, na terenie Powiatu Łobeskiego rozwija się sieć wodociągowa i kanalizacyjna. Zaleca się kontynuację rozwoju działań mających na celu uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej tak, aby objąć nią możliwie jak największą ilość mieszkańców. Poprawa gospodarki wodno-ściekowej przełoży się bezpośrednio na poprawę stanu wód powierzchniowych oraz ochronę dobrego stanu wód podziemnych. 5.5.4. Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu Zmiany zachodzące obecnie w klimacie cechuje zwiększenie się gwałtowności zjawisk pogodowych. Częściej występują także skrajne zjawiska takie jak burze. Wiąże się to z dostarczeniem do sieci kanalizacyjnych dużych ilości wody w krótkim czasie. Infrastruktura może być nieprzygotowana na taką sytuację co może spowodować wydostawanie się wody, wraz z zanieczyszczeniami, z sieci kanalizacyjnej. Również przepustowość oczyszczalni ścieków może być niewystarczająca w przypadku wystąpienia gwałtownych zjawisk pogodowych. Aby zminimalizować efekty takich zjawisk należy brać je pod uwagę już na etapie planowania przedsięwzięć związanych z gospodarką wodno-ściekową. Zalecane jest budowanie obiektów mieszkalnych i użytkowych na terenach podłączonych do sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej, a także poprawa sprawności oraz uszczelnianie obecnych systemów wodno-kanalizacyjnych powiatu. Należy również stosować regulację gospodarki wodnej poprzez sterowanie popytem na wodę oraz wprowadzenie technologii ograniczających zużycie wód, na terenie powiatu. Możliwe jest również stosowanie systemów odzyskujących energię ze ścieków w przydomowych oczyszczalniach. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, w zakresie gospodarki wodnej można zaliczyć wszelkiego rodzaju wycieki i awarie sieci kanalizacyjnej powodujące zanieczyszczenie środowiska. Ponadto istnieje zagrożenie przedostania się ścieków przemysłowych do środowiska jak i sieci kanalizacyjnej. Przyczyną mogą być awarie w zakładach przemysłowych oraz awarie podczas transportu ścieków. Minimalizacja negatywnych efektów takich zdarzeń wymaga opracowania procedur obejmujących szybkie naprawianie awarii czy czasowe ograniczenie w zużyciu wody. Działania edukacyjne Działania edukacyjne na terenie powiatu powinny skupić się wokół zwiększenia świadomości mieszkańców na temat roli sieci wodno-kanalizacyjnych w ochronie wód, a także propagowaniu racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi. Monitoring środowiska Monitoring jakości wód przeznaczonych do spożycia, w Województwie Zachodniopomorskim, prowadzony jest przez Wojewódzką Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Szczecinie. Badania jakości ścieków są natomiast prowadzone przez jednostki zarządzające oczyszczalniami ścieków oraz sieciami kanalizacyjnymi. Sprawozdania z prowadzonych badań przedkłada się do: Głównego Urzędu Statystycznego, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie oraz Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. 83

5.5.5. Analiza SWOT Silne strony 96,4% mieszkańców Powiatu Łobeskiego korzysta z sieci wodociągowej, 97,7% mieszkańców obszarów miejskich korzysta z sieci kanalizacyjnej, Wzrastająca ilość mieszkańców powiatu korzystająca z sieci kanalizacyjnej, Wzrastająca ilość mieszkańców powiatu korzystająca z komunalnych oczyszczalni ścieków. Szanse Inwentaryzacja oraz kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych, Rozbudowa systemu kanalizacji lub budowa przydomowych oczyszczalni ścieków tam gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie, Dalszy rozwój sieci wodociągowej na terenie powiatu, Ograniczenie zanieczyszczeń antropogenicznych przedostających się do wód i powodujących ich zły stan. Gospodarka wodno-ściekowa Słabe strony Niski stopień skanalizowania obszarów wiejskich 34,6%, Występowanie zbiorników bezodpływowych na terenie powiatu 1840 sztuk, Zły stan wód powierzchniowych spowodowany działalnością antropogeniczną. Zagrożenia Spływ powierzchniowy zanieczyszczonych wód z terenów rolniczych, Zagrożenie zanieczyszczeniami z zakładów przemysłowych, Przedostawanie się do wód zanieczyszczeń ze zbiorników bezodpływowych. 5.6. Zasoby geologiczne (ZG) 5.6.1. Stan aktualny Wykaz złóż surowców zlokalizowanych na terenie Powiatu Łobeskiego zestawiono w poniższej tabeli opracowanej na podstawie danych Państwowego Instytutu Geologicznego. 84

Tabela 30. Surowce naturalne występujące na terenie Powiatu Łobeskiego. Nazwa złoża Gmina Kopalina główna Kopalina towarzysząca Podtypy kopalin Powierzchnia złoża [ha] Dobra Nowogardzka Dobra Kruszywa naturalne - Piaski i żwiry 2,90 Dobra (Nowogardzka) I Dobra Kruszywa naturalne - Piaski i żwiry 33,84 Dobra Nowogardzka N Dobra Kruszywa naturalne - Piaski i żwiry 46,39 Dobropole Dobra Kruszywa naturalne - Piaski i żwiry 7,80 Dobropole I Dobra Kruszywa naturalne - Piaski i żwiry 77,20 Stan zagospodarowania złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane złoże skreślone z bilansu zasobów złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo Dobropole II Dobra Kruszywa naturalne - Piasek 40,92 złoże eksploatowane Dorowo Resko Kruszywa naturalne - Piasek 1,60 złoże zagospodarowane, eksploatowane okresowo Ginawa Węgorzyno Kruszywa naturalne - Piasek 56,53 złoże eksploatowane Karwowo I Łobez Kruszywa naturalne - Piaski i żwiry 32,25 Krosino-Mołstowo Świdwin, Resko Kreda - Łobez Łobez Piaski kwarcowe d/p betonów komórkowych - Kreda jeziorna i gytia wapienna Torfy dla celów rolniczych Piaski kwarcowe d/p betonów komórkowych Łobez Łobez Kruszywa naturalne - Piasek 1,40 Łobez I Łobez Piaski kwarcowe d/p cegły wap-piaskowej - Piasek kwarc. niezawodniony 90,70 34,70 10,60 złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo 85

Nazwa złoża Gmina Kopalina główna Łobez II Łobez Piaski kwarcowe d/p cegły wap-piaskowej Kopalina towarzysząca Pęczerzyno-Rynowo Brzeżno, Łobez Kreda Torf - Podtypy kopalin Piasek kwarc. niezawodniony Kreda jeziorna, Torf dla celów rolniczych Powierzchnia złoża [ha] Połchowo Węgorzyno Kruszywa naturalne - Piasek 1,82 Poradz III Łobez Kruszywa naturalne - Piaski i żwiry 7,27 Prusinowo Łobez Kruszywa naturalne - Piaski i żwiry 3,77 Storkowo Ińsko, Węgorzyno Kruszywa naturalne - Piaski i żwiry 3,23 Troszczyno Radowo Małe Piaski kwarcowe d/p cegły wap-piaskowej - Piasek kwarc. niezawodniony Unimie Łobez Kruszywa naturalne - Piasek 1,10 Wysiedle Łobez Kruszywa naturalne - Piaski i żwiry 4,84 Wysiedle I Łobez Kruszywa naturalne - Piaski i żwiry 12,13 źródło: PIG 4,60 19,74 6,07 Stan zagospodarowania złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane złoże zagospodarowane, eksploatowane okresowo złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane złoże skreślone z bilansu zasobów złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane 86

5.6.2. Przepisy prawne Zasady eksploatacji złóż surowców mineralnych zostały określone w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2017 r., poz. 2126 ze zm.). Zgodnie z art. 21 ww. ustawy działalność w zakresie: 1. Poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, o których mowa w art. 10 ust. 1; 1a. poszukiwania lub rozpoznawania kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, 2. Wydobywania kopalin ze złóż, o których mowa w art. 10 ust. 1; 2a. poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów oraz wydobywania węglowodorów ze złóż, 3. Podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, 4. Podziemnego składowania odpadów, 5. Podziemnego składowania dwutlenku węgla, może być wykonywana po uzyskaniu koncesji. Art. 22 ww. ustawy opisuje, w jakich przypadkach stosownej koncesji udziela: Minister właściwy do spraw środowiska, Marszałek Województwa lub Starosta. Uzyskanie koncesji nie jest konieczne w przypadku, gdy prowadzone działania służą zaspokojeniu potrzeb własnych osób fizycznych i spełniają odpowiednie warunki, gdyż zgodnie z art. 4.1. Przepisów działu III-VIII oraz art. 168-174 nie stosuje się do wydobywania piasków i żwirów, przeznaczonych dla zaspokojenia potrzeb własnych osoby fizycznej, z nieruchomości stanowiących przedmiot jej prawa własności (użytkowania wieczystego), bez prawa rozporządzania wydobytą kopaliną, jeżeli jednocześnie wydobycie: 1) będzie wykonywane bez użycia środków strzałowych 2) nie będzie większe niż 10 m 3 w roku kalendarzowym; 3) nie naruszy przeznaczenia nieruchomości. Art. 4.2.Ten, kto zamierza podjąć wydobywanie, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązany z 7-dniowym wyprzedzeniem na piśmie zawiadomić o tym właściwy organ nadzoru górniczego, określając lokalizację zamierzonych robót oraz zamierzony czas ich wykonywania. Art. 4.3. W przypadku naruszenia wymagań określonych w ust. 1 i 2, właściwy organ nadzoru górniczego, w drodze decyzji, ustala prowadzącemu taką działalność opłatę podwyższoną, o której mowa w art. 140 ust. 3 pkt 3. 87

5.6.3. Ocena realizacji podjętych zadań 13 W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie Powiatu Łobeskiego, opracowano Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020, za lata 2015-2016. Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu łobeskiego realizowano szereg zadań dotyczących ochrony zasobów geologicznych. W latach 2015 2016 zrealizowano m.in. takie zadania jak: Ograniczenie nielegalnej eksploatacji kopalin. o Okręgowy Urząd Górniczy w Poznaniu i Starostwo Powiatowe w Łobzie na bieżąco prowadził monitoring mający na celu weryfikację czy na terenie powiatu łobeskiego występuje nielegalna eksploatacja kopalin. Kontrola realizacji koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż. o Kontrole realizacji zadań wynikających z koncesji, wykonywane są regularnie w podległych zakładach górniczych przez Okręgowy Urząd Górniczy w Poznaniu i Starostwo Powiatowe w Łobzie. W związku z faktem, iż na terenie powiatu łobeskiego występują złoża kopalin zaleca się kontynuację podejmowanych działań mających na celu ich ochronę oraz eliminację nielegalnej eksploatacji lub eksploatacji niezgodnej z zapisami uzyskanych koncesji. 5.6.4. Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu 14 Zmiany klimatu mają również wpływ na wydobycie surowców. Do negatywnego wpływu zmian klimatycznych na przemysł wydobywczy należą głównie ekstremalne warunki pogodowe powodzie, wiatry huraganowe, ulewy, deszcze marznące oraz długotrwałe zaleganie pokrywy lodowej. Działania adaptacyjne w sektorze wydobywczym powinny być skupione wokół prawidłowego pozyskiwania surowców poprzez wykorzystywanie najnowszych technologii wydobywczych oraz usprawnienie przeróbki surowców. Ważne jest zabezpieczanie punktów poeksploatacyjnych przed erozją gleb oraz ograniczenie presji na środowisko glebowe i stosunki wodne. Złoża kopalin należy także uwzględniać w dokumentach planistycznych. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, w zakresie gospodarki kopalinami można zaliczyć wykorzystywanie terenów, zawierających bogactwa naturalne, na cele inne niż wydobywcze oraz przekształcenia terenu na którym prowadzone było wydobycie. Na obszarze Powiatu Łobeskiego prowadzone jest wydobycie surowców metodami odkrywkowymi (kruszywa naturalne, kredy oraz torfy). Należy zadbać o odpowiednie zabezpieczenie wierzchniej warstwy glebowej przed erozją spowodowaną tym rodzajem wydobycia oraz minimalizację wpływu odkrywek na lokalne stosunki wodne. 13 Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013 2016 z uwzględnieniem lat 2017 2020, za lata 2015 2016 14 www.klimada.mos.gov.pl 88

Działania edukacyjne Działania edukacyjne dotyczące gospodarki zasobami geologicznymi powinny dotyczyć głównie uświadamiania mieszkańcom powiatu wagi wykorzystania surowców naturalnych oraz realnego negatywnego wpływu na środowisko i mieszkańców powiatu. Monitoring środowiska Nadzorem nad optymalnym zagospodarowaniem złóż kopalin oraz ograniczeniem uciążliwości oddziaływania przemysłu wydobywczego na ludzi i środowisko zajmują się organy wydające koncesje na ich wydobycie. 5.6.5. Analiza SWOT Silne strony Występowanie złóż surowców naturalnych wykorzystywanych gospodarczo oraz o potencjalnej możliwości wykorzystania gospodarczego, Duże zapotrzebowanie na surowce skalne. Szanse Ochrona powierzchni ziemi Słabe strony Degradacja środowiska glebowego związana z wydobyciem metodami odkrywkowymi, Zmiana stosunków wodnych związana z wydobyciem metodami odkrywkowymi. Zagrożenia Stosowanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych w procesach wydobywczych, Ograniczenie wpływu wydobycia metodami odkrywkowymi na gleby i stosunki wodne. Degradacja gleb, Zmiany stosunków wodnych, Nielegalne pozyskiwanie surowców, Brak planów zagospodarowania terenów po zakończeniu prac wydobywczych. 89

5.7. Gleby (GL) 5.7.1. Stan aktualny Klasy bonitacyjne Na terenie Powiatu Łobeskiego dominują gleby III - VI klasy bonitacyjnej. Gdzie: Gleby klasy I gleby orne najlepsze. Są to gleby położone w dobrych warunkach fizjograficznych, najbardziej zasobne w składniki pokarmowe, posiadają dobrą naturalną strukturę, są łatwe do uprawy (czynne biologicznie, przepuszczalne, przewiewne, ciepłe, wilgotne). Gleby klasy II gleby orne bardzo dobre. Mają skład i właściwości podobne (lub nieco grosze) jak gleby klasy I, jednak położone są w mniej korzystnych warunkach terenowych lub mają gorsze warunki fizyczne, co powoduje, że plony roślin uprawianych na tej klasie gleb, mogą być niższe niż na glebach klasy I. Gleby klasy III (IIIa i IIIb) gleby orne średnio dobre. W porównaniu do gleb klas I i II, posiadają gorsze właściwości fizyczne i chemiczne, występują w mniej korzystnych warunkach fizjograficznych. Odznaczają się dużym wahaniem poziomu wody w zależności od opadów atmosferycznych. Na glebach tej klasy można już zaobserwować procesy ich degradacji. Gleby klasy IV (IVa i IVb) gleby orne średnie. Plony roślin uprawianych na tych glebach są wyraźnie niższe niż na glebach klas wyższych, nawet gdy utrzymywane są one w dobrej kulturze rolnej. Są mało przewiewne, zimne, mało czynne biologicznie. Gleby te są bardzo podatne na wahania poziomu wód gruntowych (zbyt podmokłe lub przesuszone). Gleby klasy V - gleby orne słabe. Są ubogie w substancje organiczne, mało żyzne i nieurodzajne. Do tej klasy zaliczmy również gleby położone na terenach nie zmeliorowanych albo takich, które do melioracji się nie nadają. Gleby klasy VI - gleby orne najsłabsze. W praktyce nadają się tylko do zalesienia. Posiadają bardzo niski poziom próchnicy. Próba uprawy roślin na glebach tej klasy niesie ze sobą duże ryzyko uzyskania bardzo niskich plonów. Użytkowanie powierzchni ziemi na terenie Powiatu Łobeskiego Według stanu na dzień 1 stycznia 2018 roku użytki rolne na terenie Powiatu Łobeskiego zajmują 62 198 ha powierzchni, co stanowi 58,43% ogólnej powierzchni powiatu (powierzchnia powiatu wynosi 106 456 ha). Dane statystyczne na temat struktury użytków rolnych zostały zestawione w tabeli. 90

Tabela 31. Użytkowanie powierzchni ziemi na terenie powiatu łobeskiego (stan na 01.01.2018r.). Nazwa Powiat Łobeski ha % użytków rolnych Użytki rolne - grunty orne 50 729 81,56 Użytki rolne - łąki trwałe 5 400 8,68 Użytki rolne - pastwiska trwałe 3 741 6,01 Użytki rolne - grunty rolne zabudowane 725 1,17 Użytki rolne - grunty pod stawami 225 0,36 Użytki rolne - grunty pod rowami 313 0,50 Użytki rolne sady 102 0,16 Użytki rolne grunty zadrzewione i zakrzywione 963 1,55 źródło: Wydział Geodezji i Kartografii Starostwa Powiatowego w Łobzie 5.7.2. Obszary pokolejowe 15 Na terenie Powiatu Łobeskiego występują tereny pokolejowe pod postacią obszarów liniowych, do których zaliczyć można m.in. torowiska, tereny zielone czy ogródki działkowe, a także pod postacią budynków pełniących wcześniej, różnorakie funkcje kolejowe. Tereny liniowe, które zostały przeznaczone do zagospodarowania turystycznorekreacyjnego, zlokalizowane są w gminach Resko oraz Radowo Małe. W Gminie Resko obejmują one miejscowości Luboradz, Resko, Starogard, Przemysław, Iglice, Potuliny, Łabuń Mały, Lubień Dolny oraz Dorowo, natomiast w gminie Radowo Małe występują one na terenie całej gminy. Główna barierą w zagospodarowaniu tych terenów są ograniczone środki finansowe. Część obiektów pokolejowych na terenie powiatu łobeskiego będzie wykorzystywana w innych formach (powierzchnie magazynowe, handlowe czy usługowe). Do pozostałych terenów pokolejowych powiatu można zaliczyć, m.in. obiekty znajdujące się w miejscowościach: Unimie, Mieszewo, Zwierzynek, Sielsko, Runowo Pomorskie. W gminie Dobra znajduje się także stacja kolejki wąskotorowej, wpisana do rejestru zabytków. 5.7.3. Obszary poprzemysłowe 15 Na terenie Powiatu Łobeskiego istnieją także obszary poprzemysłowe, wymagające zagospodarowania, zlokalizowane na terenie gminy Węgorzyno. Obejmują one miejscowości Węgorzyno, Kraśnik, Lesięcin, Rogówko, Winniki, Podlipce, Chwarstno, Sielsko oraz Cieszyno. Tereny po byłej gorzelni (Cieszyno) i mleczarniach (Chwarstno, Sielsko) są częściowo własnością gminy, ale w częściach zostały sprzedane osobom prywatnym. Nie została dotąd podjęta współpraca w zakresie zagospodarowania tych terenów. Trudnym przypadkiem obszaru poprzemysłowego jest też teren dawnej fabryki benzyny syntetycznej w Policach. Właścicielem terenu jest gmina, jednak zagospodarowanie terenu napotyka zasadnicze bariery. Teren jest objęty obszarem Natura 2000 oraz ochroną konserwatorską (ruiny budynków), jest zalany w części podziemnej i nadal pozostaje niezbadany. 15 Obszary poprzemysłowe, pokolejowe i powojskowe w województwie zachodniopomorskim 91

Niezbędne przed rewitalizacją terenu byłaby jego rekultywacja, nie ma jednak szczegółowych informacji o wpływie powstałych tam zanieczyszczeń na środowisko, dlatego trudno oszacować koszty takiej inwestycji. Gmina obecnie nie dysponuje środkami na ten cel. 5.7.4. Tereny zdegradowane i zrekultywowane Na terenie Powiatu Łobeskiego na bieżąco prowadzona jest rekultywacja terenów poeksploatacyjnych przez podmioty do tego zobowiązane. Na obszarze Powiatu Łobeskiego znajdują się tereny służące niegdyś jako składowiska odpadów komunalnych. Zlokalizowane były w miejscowościach: Prusinowo, Kraśnik Łobeski, Przyborze, Resko, Koronowo. Zgodnie z danymi udostępnionymi przez WIOŚ w Szczecinie wszystkie tereny zostały zrekultywowane. W roku 2002 został zlikwidowany mogilnik zlokalizowany w miejscowości Brzeźniak, gmina Węgorzyno, następnie w latach 2010-2011 zostały zlikwidowane kolejne trzy mogilniki, tj. w Wiewiecku, gmina Węgorzyno, w Nowej Dobrzycy, gmina Resko oraz w Błądkowie, gmina Dobra. Ostatecznie na dzień dzisiejszy na terenie Powiatu Łobeskiego nie ma zinwentaryzowanych mogilników. Odczyn ph O odczynie ph decyduje poziom stężenia jonów wodorowych w glebie. Do źródeł zakwaszenia gleb zalicza się m.in.: procesy geologiczne, procesy glebotwórcze, wymywanie jonów zasadowych, pobieranie wapnia przez rośliny, niewłaściwy dobór nawozów, kwaśne deszcze. Na terenie Powiatu Łobeskiego występują gleby o dużym zakwaszeniu. W wyniku zakwaszenia gleb, proces pobierania przez rośliny składników pokarmowych, w istotny sposób jest utrudniony. Ponadto, dochodzi wówczas do aktywacji związków toksycznych, czego efektem jest wzrost pobierania metali ciężkich przez rośliny. W efekcie, zjawiska te prowadzą do zmniejszenia ilości plonów i pogorszenia jakości uzyskanych produktów. Tabela 32.Zmienność odczynu gleby wraz ze zmianą zakresu odczynu ph. Zakres ph Odczyn gleby 4,5 bardzo kwaśny 4,6 5,5 kwaśny 5,6 6,5 lekko kwaśny 6,6 7,2 obojętny > 7,3 zasadowy 92

Potencjalne historyczne zanieczyszczenia ziemi Na podstawie przedłożonych informacji przez Urząd Miejski w Węgorzynie, Urząd Miejski w Dobrej oraz Urząd Miejski w Łobzie, potencjalne historyczne zanieczyszczenia ziemi znajdują się na następujących obszarach: Gmina Węgorzyno: o Składowisko odpadów w miejscowości Kraśnik Łobeski, o Gorzelnia w Mieszewie, o Gorzelnia w Węgorzynie, o Gorzelnia w Cieszynie, Gmina Dobra: o Stacja paliw w Dobrej, o Ferma drobiu w Wojtaszycach, o Ferma drobiu w Bienicach, o Żwirownia w Dobropolu, o Zakład produkcji świec w Błądkowie, o Oczyszczalnia ścieków w Bienicach, Gmina Łobez: o Składowisko odpadów w Prusinowie, o Stacja paliw w Łobzie, o Ferma drobiu w Unimiu, o Stacja paliw w Grabowie, o Bukaciarnia w Grabowie, o Silosy na kiszonkę w Grabowie, o Chlewnia w Byszewie, o Ferma krów w Dalnie, o Ferma świń w Suliszewicach, o Ferma zwierząt w Suliszewicach, o Ferma krów w Bełcznej, o Obora i cielętniki w Wysiedlu, o Ferma zwierząt w Worowie, o Ferma zwierząt w Dobieszewie, o Hodowla bydła w Meszne, o Hodowla świń w Zachełmiu. 5.7.5. Grunty zmeliorowane Melioracje wodne polegają na regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby i ułatwienia jej uprawy. Wg informacji pochodzącej z Nadzoru Wodnego Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie w Nowogardzie, wynika, że na terenie powiatu łobeskiego znajduje się: 24 738 ha powierzchni zmeliorowanej w tym: o 17 762 ha powierzchni zdrenowanej, o 800 km rowów. Na terenie Powiatu Łobeskiego nie działa żadna spółka wodna, w związku z czym za prawidłowe funkcjonowanie urządzeń melioracji wodnych odpowiadają zainteresowani właściciele gruntów. 93

5.7.6. Ocena realizacji podjętych zadań 16 W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie Powiatu Łobeskiego, opracowano Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020, za lata 2015-2016. Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu łobeskiego realizowano szereg zadań dotyczących ochrony gleb. W latach 2015 2016 zrealizowano m.in. takie zadania jak: Ochrona przed erozją wietrzną m.in. poprzez prowadzenie odpowiednich zabiegów agrotechnicznych i wprowadzenie zalesień na glebach o najniższych klasach bonitacji. o Zadanie realizowane przez właścicieli gruntów na bieżąco w ramach potrzeb. Realizacja programu rolnośrodowiskowego. Rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych, przywracająca im funkcje przyrodnicze, rekreacyjne lub rolne. Upowszechnianie dobrych praktyk rolniczych. Promocja rolnictwa ekologicznego i agroturystyki poprzez działania edukacyjno szkoleniowe, a także promocyjne powiatu łobeskiego jak i samych Gmin. Na terenie Powiatu Łobeskiego występują gleby III i IV klasy bonitacyjnej. Z uwagi na powyższe zaleca się kontynuację dotychczasowych działań w celu ich ochrony. 5.7.7. Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu Efektem przewidywanych zmian klimatycznych będzie wzrost częstotliwości oraz intensywności susz, co będzie miało negatywny wpływ na gleby oraz rolnictwo. Wymagane będzie zintensyfikowane nawadnianie terenów dotkniętych suszami. Jako działania adaptacyjne przewiduje się odejście od wielkoobszarowych upraw monokulturowych, promowanie upraw roślin odpornych na zmiany klimatu. Konieczna jest także poprawa retencji wodnej terenów rolniczych (tworzenie oczek wodnych oraz rowów nawadniających) oraz zapobieganie erozji gleb (stosowanie wsiewek poplonowych oraz międzyplonów ścierniskowych). Należy także prowadzić zalesienia terenów nieprzydatnych rolniczo. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do nadzwyczajnych zagrożeń gleb można zaliczyć brak stosowania tzw. dobrych praktyk rolniczych oraz postępującą erozję gleb. W celu minimalizowania skutków takich zagrożeń można stosować metody systemowe oraz techniczne. Do metod systemowych zalicza się identyfikację obszarów zagrożonych oraz uwzględnianie ich w dokumentach planistycznych. Do metod technicznych zalicza się stosowanie zabezpieczeń przeciwerozyjnych i przeciwosuwiskowych takich jak (przypory dociążające, gabiony czy pale) 16 Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013 2016 z uwzględnieniem lat 2017 2020, za lata 2015 2016 94

Działania edukacyjne Działania edukacyjne dotyczące rolnictwa oraz zagospodarowania gleb powinny dotyczyć tematów takich jak dobre praktyki rolnicze, ochrona gleb, bezpieczne stosowanie środków ochrony roślin, nawozów oraz ograniczanie erozji gleb. Szkolenia poruszające tematy rolnicze organizowane są przez Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach oraz jego oddziały. Monitoring środowiska Monitoringiem jakości gleb zajmuje się Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Szczecinie oraz Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach. 5.7.8. Analiza SWOT Silne strony Niedziałające składowiska odpadów zostały zrekultywowane, Użytki rolne stanowią 58,43% powierzchni powiatu. Szanse Organizowanie szkoleń z zakresu dobrej praktyki rolniczej dla rolników, Rekultywacja terenów poprzemysłowych oraz pokolejowych, Przeciwdziałanie zakwaszeniu gleb poprzez wapnowanie, Realizacja programów rolno środowiskowych oraz zalesieniowych. Ochrona powierzchni ziemi Słabe strony Duży udział gleb o średniej i niskiej klasy bonitacyjnej. Duże zakwaszenie gleb na terenie powiatu, Istnienie miejsc gdzie prowadzone jest wydobycie metodami odkrywkowymi, Duża część urządzeń melioracji wodnych utrzymywanych niewłaściwie. Zagrożenia Erozja gleb przez postępujące zmiany klimatyczne, Erozja gleb przez nieprawidłowe praktyki rolnicze, Niszczenie gleb przez gwałtowne zjawiska atmosferyczne, Brak rekultywacji terenów pokolejowych i poprzemysłowych związane z problemami natury własnościowej, występowanie rozlewisk i podtopień na skutek niewłaściwego utrzymywania urządzeń melioracji wodnych. 95

5.8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) 5.8.1. Stan wyjściowy Regiony Gospodarki Odpadami 17 Zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego 2022, obszar województwa został podzielony na dwa regiony gospodarki odpadami: 1. Region Zachodni, 2. Region Wschodni. Rysunek 14.Regiony gospodarki odpadami w województwie zachodniopomorskim. źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2016-2022 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2023-2028. 17 Źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2016-2022 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2023-2028. 96

Powiat Łobeski znajduje się na granicy regionów Wschodniego i Zachodniego. Gminy Dobra, Resko, Radowo Małe i Węgorzyno należą do Regionu Zachodniego, natomiast gmina Łobez należy do Regionu Wschodniego. W każdym regionie gospodarka odpadami powinna być prowadzona z wykorzystaniem instalacji regionalnych do przetwarzania następujących odpadów: zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych, odpadów stanowiących pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania. W przypadku braku instalacji spełniającej kryteria regionalnej, powyższe odpady mogą być kierowane do instalacji zastępczej obsługi regionu do czasu wybudowania nowych lub modernizacji istniejących instalacji. Pozostałe rodzaje odpadów zebrane selektywnie lub wyodrębnione z odpadów zmieszanych, mogą być kierowane zgodnie z zasadą bliskości do innych instalacji przetwarzających odpady. Regionalne Instalacje Przetwarzania Odpadów Region Zachodni gminy: Dobra, Resko, Radowo Małe i Węgorzyno Jak wynika z treści Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2016-2022 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2023-2028 Region Zachodni obsługują następujące instalacje składowania i przetwarzania odpadów: Instalacja MBP Leśno Górne 12 72-004 Tanowo; Instalacja MBP ul. Księżnej Anny 11 70-671 Szczecin; Instalacja MBP ul. J. Smoleńskiej ps. Jachna 35 71-005 Szczecin; Instalacja MBP Łęczyca 73-112 Stara Dąbrowa; Instalacja MBP Dalsze 36 74-300 Myślibórz; Instalacja MBP Słajsino 30 72-200 Nowogard; Kompostownia ul. Księżnej Anny 11 70-671 Szczecin; Kompostownia Łęczyca 73-112 Stara Dąbrowa; Kompostownia Dalsze 36 74-300 Myślibórz; Kompostownia Słajsino 30 72-200 Nowogard; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Łęczyca 73-112 Stara Dąbrowa; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Dalsze 36 74-300 Myślibórz; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Słajsino 30 72-200 Nowogard. 97

Region wschodni gmina Łobez Jak wynika z treści Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2016-2022 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2023-2028 Region Wschodni obsługują następujące instalacje składowania i przetwarzania odpadów: Instalacja MBP ul. Wspólna 1 Korzyścienko 78-132 Grzybowo; Instalacja MBP ul. Łubuszan 80 76-004 Sianów; Instalacja MBP Gwiazdowo 76-100 Sławno; Instalacja MBP Mirowo 14 78-125 Rymań; Instalacja MBP Wardyń Górny 35 78-320 Połczyn Zdrój; Kompostownia ul. Łubuszan 80 76-004 Sianów; Kompostownia Mirowo 14 78-125 Rymań; Kompostownia Wardyń Górny 35 78-320 Połczyn Zdrój; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne ul. Łubuszan 80 76-004 Sianów; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Mirowo 14 78-125 Rymań. Na terenie Powiatu Łobeskiego występują podmioty posiadające pozwolenie na wytwarzanie odpadów: IKEA INDUSTRY POLAND Sp. z o.o.; EL-KA Sp. z o.o.; BIOGAZ PRZEMYSŁAW "ŁĄKROL" Sp. z o.o. spółka komandytowa; PRZEDSIĘBIORSTWO PRZEMYSŁU ZIEMNIACZANEGO "Nowamyl" S.A.; "PAGOK-MEBLE" Jan Parciak. W Powiecie Łobeskim istnieją także instalacje dla których wydane zostały pozwolenia zintegrowane: Agri Plus Sp. z o.o., Marcelińska 92, 60-324 Poznań, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do hodowli świń zlokalizowanej w miejscowości Suliszewice gmina Łobez, Kazimierz Chwiałek Hodowla Drobiu Chwiałek Kazimierz, Kościuszki 21A, 72-210 Osina, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do chowu drobiu zlokalizowanej w miejscowości Byszewo gmina Łobez, Zbigniew Idziaszek, Niedźwiedź 27A, 73-108 Kobylanka, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do chowu drobiu zlokalizowanej w miejscowości Czachowo gmina Radowo Małe, Jarosław Romańczuk P.H.P. KAREX Jarosław Romańczuk, Ciesław 37, 72-405 Świerzno, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do chowu drobiu zlokalizowanej w miejscowości Unimie gmina Łobez, 98

Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) Na terenie Powiatu Łobeskiego PSZOKi zlokalizowane są w następujących miejscowościach: Gmina Dobra m. Dobra, ul. Zwierzyniecka (w trakcie budowy), Gmina Łobez terenie przylegającym do dawnego składowiska odpadów w Prusinowie (przy drodze w kierunku Worowa), Gmina Radowo Małe m. Radowo Małe, Gmina Resko m. Resko, ul. Zielona, Gmina Węgorzyno m. Połchowo Odbiór odpadów komunalnych Odbieraniem odpadów komunalnych na terenie Powiatu Łobeskiego w 2016 roku zajmowały się następujące firmy: Gmina Dobra o Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o., 72-210 Dobra, ul. Wojska Polskiego 23, Gmina Łobez o Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Łobzie, 73-150 Łobez, ul. Niepodległości 19A, Gmina Radowo Małe o Zakład Usług Budowlanych i Komunalnych Sp. z o.o., 72-315 Resko, ul. Kopernika 1, Gmina Resko o Zakład Usług Budowlanych i Komunalnych Sp. z o.o., 72-315 Resko, ul. Kopernika 1, Gmina Węgorzyno o Zakład Usług Komunalnych w Węgorzynie K. Makarski i M. Makarska Sp. Jawna, 73-155 Węgorzyno, ul. Runowska 14. Ilość opadów zebranych w gminach Powiatu Łobeskiego. Dane dotyczące ilości zebranych odpadów komunalnych zostały przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 33. Ilość odpadów zebranych w gminach Powiatu Łobeskiego w roku 2016 Parametr Dobra Łobez Masa zebranych odpadów o kodzie 20 03 01 [Mg] Selektywnie zebrane odpady ulegające degradacji [Mg] Masa odpadów papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyclingowi [Mg] Radowo Małe Resko Węgorzyno 542,940 2643,400 507,220 1500,96 1251,300 100,080 761,720 67,236 360,70 93,920 138,080 560,099 176,520 376,845 245,683 99

Parametr Dobra Łobez Osiągnięty poziom recyclingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła Masa przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyclingowi innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych [Mg] Radowo Małe Resko Węgorzyno 28,27% 34,85% 44,94% 43,66% 31,04% 138,920 736,540 0,420 93,460 18,340 Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych 100% 100% 100% 100% 100% Źródło: Sprawozdania poszczególnych Gmin powiatu Łobeskiego 5.8.2. Ocena realizacji podjętych zadań 18 W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie Powiatu Łobeskiego, opracowano Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem lat 2017-2020, za lata 2015-2016. Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu łobeskiego realizowano szereg zadań dotyczących gospodarki odpadami. W latach 2015 2016 zrealizowano m.in. takie zadania jak: Prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej dotyczącej konieczności właściwego postępowania z odpadami niebezpiecznymi i innymi niż niebezpiecznymi. Propagowanie stosowania nowoczesnych technologii skutkującym zmniejszeniem ilości wytworzonych odpadów. o Przeprowadzenie akcji pod hasłem Dzień Ziemi oraz Sprzątanie Świata na terenie wszystkich gmin powiatu łobeskiego. o Realizacja akcji EKO-PATROL Powiatu Łobeskiego pod hasłem Powiat Łobeski ekologicznie NATURALNIE możliwość wskazania przez mieszkańców miejsc szczególnie zanieczyszczonych, aby władze powiatu mogły wysłać Zarząd Dróg Powiatowych w Łobzie oraz Centrum Integracji Społecznej Od Nowa w Łobzie. Współpracowano ze szkołami oraz Nadleśnictwami w Łobzie i Resku. Kontrola sprawdzająca dostosowanie składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których są składowane odpady komunalne do standardów UE. o W powiecie łobeskim sukcesywnie zamykane są składowiska niespełniające wymogów ochrony środowiska, nieczynne poddawane są procesom rekultywacyjnym. 18 Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2013 2016 z uwzględnieniem lat 2017 2020, za lata 2015 2016 100

Zorganizowanie systemu zbierania, sortowania i odzysku odpadów komunalnych ulegających biodegradacji. o Od 01.07.2013r. Gminy Powiatu Łobeskiego zorganizowały system gospodarowania odpadami komunalnymi (również tych ulegających biodegradacji). Zwiększenie udziału odzysku odpadów, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska. o Wymagany poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych w 2015 i 2016 roku został osiągnięty. W gminach nie prowadzi się odzysku energii. Prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej dotyczącej konieczności właściwego postępowania z odpadami niebezpiecznymi i innymi niż niebezpiecznymi. Propagowanie stosowania nowoczesnych technologii skutkującym zmniejszeniem ilości wytworzonych odpadów. Wyznaczenie i budowa regionalnych zakładów gospodarki odpadami, w tym Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. o Budowa Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych w miejscowości Resko wraz ze zjazdem z drogi gminnej Gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest. Przygotowanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Usuwanie wyrobów zawierających azbest. o Zadanie realizowane corocznie przez gminy powiatu. Współfinansowane ze środków WFOŚiGW w Szczecinie. Minimalizacja oddziaływania na środowisko osadów ściekowych poprzez prawidłowe ich zagospodarowanie. Po przeprowadzonej analizie stanu gospodarki odpadami w powiecie, stwierdza się, iż realizowane działania przyczyniają się do osiągnięcia wymaganych obowiązującymi przepisami prawa wskaźników dotyczących selektywnej zbiórki odpadów. Zaleca się kontynuację podejmowanych działań, z naciskiem na zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców dotyczących niezgodnego z przepisami prawa postępowania z odpadami komunalnymi (nielegalne składowiska odpadów, spalanie odpadów w przydomowych kotłowniach). 5.8.3. Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu Podczas wybierania lokalizacji oraz projektowania obiektów typu PSZOK czy składowisk odpadów, należy mieć na uwadze możliwość wystąpienia gwałtownych zjawisk pogodowych oraz ich efektów (powodzie, podtopienia). Konieczne jest także zwiększenie poziomów recyklingu poszczególnych grup odpadów, co pozwoli na zmniejszenie presji na środowisko poprzez ograniczenie wprowadzenia do obiegu nowych materiałów. Kolejnym sposobem adaptacji do zmian klimatycznych jest wykorzystywanie gazów oraz odpadów do pozyskiwania energii cieplnej i elektrycznej. 101

Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Większość nadzwyczajnych zagrożeń środowiska dotyczących gospodarki odpadami, jest związana ze składowiskami odpadów. Można do nich zaliczyć przedostawanie się odpadów poza miejsce wyznaczone do ich składowania, ruchy masowe ziemi, a także samozapłon gazów składowiskowych. W celu ograniczenia prawdopodobieństwa wystąpienia takich zdarzeń konieczne jest wyeliminowanie nieprawidłowego sposobu prowadzenia składowisk oraz ich nieprawidłowej eksploatacji. Działania edukacyjne Działania edukacyjne powinny dotyczyć zagadnień takich jak prawidłowa gospodarka odpadami, znaczenie segregacji odpadów oraz uwzględniać takie akcje jak Sprzątanie Świata oraz Dzień Ziemi. Powiat Łobeski jest organizatorem akcji EKO-PATROL pod hasłem Powiat Łobeski ekologicznie NATURALNIE. W trakcie akcji mieszkańcy mają możliwość wskazania miejsc szczególnie zanieczyszczonych, aby władze powiatu mogły wysłać Zarząd Dróg Powiatowych w Łobzie oraz Centrum Integracji Społecznej Od Nowa w Łobzie. Monitoring środowiska Monitoringiem składowisk odpadów zajmują się jednostki zarządzające takimi instalacjami oraz Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, który prowadzi działalnością kontrolną. 5.8.4. Analiza SWOT Gospodarka odpadami Silne strony Słabe strony Prowadzenie baz danych o wyrobach Niska świadomość mieszkańców dotycząca zawierających azbest, gospodarki odpadami, Część odpadów ze strumienia odpadów Występowanie wyrobów zawierających komunalnych zbierana jest selektywnie, azbest, Na nieczynnych składowiskach odpadów Istnienie dzikich wysypisk odpadów. komunalnych zakończona została rekultywacja. Szanse Zagrożenia Realizacja Wojewódzkiego Planu Spalanie odpadów w przydomowych Gospodarki Odpadami dla Województwa kotłowniach, Zachodniopomorskiego na lata 2016-2021 Dzikie wysypiska odpadów. z uwzględnieniem lat 2022-2027, Edukacja ekologiczna mieszkańców, Zwiększenie stopnia odzysku materiałów ze strumienia odpadów komunalnych, Likwidacja dzikich wysypisk odpadów. 102

5.9. Zasoby przyrodnicze (ZP) 5.9.1. Formy ochrony przyrody Na terenie Powiatu Łobeskiego występują następujące formy ochrony przyrody: Obszary Natura 2000, Rezerwaty przyrody, Park Krajobrazowy, Obszar Chronionego Krajobrazu, Użytki ekologiczne, Pomniki przyrody. Obszary Natura 2000 19 Nazwa obszaru: Ostoja Ińska Kod obszaru: PLB320008 Powierzchnia: 87 710,94 ha Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: Obszar specjalnej ochrony ptaków (Dyrektywa Ptasia) Opis: Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Ostoja Ińska o powierzchni 87 710,9 obejmuje znaczny fragment Pojezierza Ińskiego i położony jest na terenie czterech powiatów: Choszczno, Drawsko Pomorskie, Łobez i Stargard Szczeciński oraz trzynastu gmin: Chociwel, Dobra Nowogardzka, Dobrzany, Drawsko Pomorskie, Ińsko, Kalisz Pomorski, Marianowo, Łobez, Radowo Małe, Recz, Stara Dąbrowa, Suchań, Węgorzyno. W podziale RDLP Ostoja leży w granicach Regionalnej Dyrekcja Lasów Państwowych w Szczecinie i Szczecinku, w obszarze działania Nadleśnictw Łobez, Dobrzany, Nowogard i Drawsko Pomorskie. Obszar typowy dla krajobrazu postglacjalnego Pojezierza Ińskiego. Rzeźba terenu została ukształtowana podczas stadiału pomorskiego ostatniego zlodowacenia i charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem form i wysokości względnych - można tu wyróżnić trzy zasadnicze jednostki geomorfologiczne i związane z nimi typy krajobrazu: wyniesienia moreny czołowej, sandry i wysoczyznę moreny dennej. Najwyższe wzniesienie - Głowacz osiąga 180 m n.p.m. Teren odwadniany jest przez rzekę Inę i jej dopływy, jedynie jego północna część odwadniana jest przez Regę. Cechy charakterystyczne ostoi to pofalowany teren, silnie rozczłonkowane lasy, liczne bagna i małe zbiorniki wodne. Największe jest jezioro Ińskie (6 km 2 ), o głębokości 42 m, wypełniające system krzyżujących się rynien glacjalnych. Bogatej morfologii odpowiada mozaikowe użytkowanie terenu. Lasy zajmują blisko 60 % powierzchni. Są to przeważnie świeże lasy liściaste z bukiem i dębem oraz bory mieszane. Znaczący udział mają również lasy siedlisk wilgotnych i bagiennych z olchą i jesionem oraz sosną i brzozą. Stosunkowo niewielką część ostoi pokrywają zbiorowiska łąkowe oraz siedliska wilgotne: trzcinowiska, turzycowiska, roślinność szuwarowa, roślinność torfowisk niskich i przejściowych. Pozostała część to użytki rolne. Ostoja ptasia o randze europejskiej E 08. Występuje tu co najmniej 27 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 6 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W ostoi gniazduje ponad 140 gatunków ptaków. 19 Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl 103

Rysunek 15. Obszary ptasie Natura 2000 na tle Powiatu Łobeskiego. źródło: www.geoserwis.gdos.gov.pl Nazwa obszaru: Brzeźnicka Węgorza Kod obszaru: PLH320002 Powierzchnia: 592,16 ha Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Opis: Obszar obejmuje dolinę Brzeźnickiej Węgorzy wraz z jeziorami Brzeźniak (99 ha), Żabice (67 ha) i Wierzno (1,5 ha). Brzeźnicka Węgorza stanowi lewy dopływ Regi o dł. 40 km, a swój początek bierze w jeziorze Studnica na Pojezierzu Drawskim. Na całej jej długości koncentruje się wiele wartości przyrodniczych i krajobrazowych. W górnym odcinku (Kołatka - jezioro Brzeźniak) jest potokiem o dużym spadku, wartkim nurcie i kamienistym dnie. Poniżej jez. Żabice płynie szeroką i głęboką doliną, wzdłuż której występują bardzo bogate florystycznie łęgi jesionowo-olszowe, bagienne olsy, żyzne i kwaśne buczyny oraz grądy. Na terenie obszaru występuje 5 siedlisk z Załącznika I (zajmujących łącznie ok. 78% powierzchni) i 4 gatunki z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. W skali ponadlokalnej obszar stanowi ostoję dobrze zachowanych i zróżnicowanych lasów liściastych, kontrastujących z okolicznymi lasami, głównie monokulturami na gruntach porolnych lub 104

silnie przekształconymi przez gospodarkę leśną. Nad rzeką gnieździ się para orlików krzykliwych Aquila pomarina. W okresie zimowym, niezamarzająca rzeka jest miejscem bytowania kaczek w ilości kilkuset osobników. Nazwa obszaru: Dorzecze Regi Kod obszaru: PLH320049 Powierzchnia: 14827,82 ha Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Opis: Obszar obejmuje swymi granicami dolinę Regi od Trzebiatowa do jej obszarów źródłowych oraz szereg dolin dopływów: Starej Regi, Brzeźnickiej Węgorzy, Piaskowej, Sępólnej, Uklei, Rekowy i Mołstowej. Z łącznej długości 172 km, w obszarze znajduje się ok. 160 km długości Regi. Przez obszar obejmujący 15,2 tys. ha przepływają wody ze zlewni obejmującej 272,5 tys. ha. Granice obejmują doliny rzeczne (dno wraz ze zboczami) z wyłączeniem terenów z zabudową, w obrębie których obszar ogranicza się w zasadzie do koryta rzecznego. W niektórych miejscach granice obszaru wychodzą poza dolinę rzeczną w celu włączenia przylegających do doliny wyjątkowo cennych kompleksów siedlisk przyrodniczych zwykle bagiennych (np. okolice jeziora Ołużna gm. Świdwin, torfowiska k. Międzyrzecza gm. Sławoborze) lub leśnych (np. kompleks leśny m. Rycerzewkiem i Jeleninem gm. Ostrowice). Inne odstępstwa wiążą się z dostosowaniem przebiegu granic do ewidencji geodezyjnej oraz z rozmieszczeniem siedlisk przyrodniczych. Rega ma ogromne znaczenie jako nieliczna z polskich rzek, do których na tarło wchodzi łosoś. Niestety zabudowa hydrotechniczna głównego koryta i części dopływów sprawia, że łosoś podczas swojej wędrówki dopływa tylko do okolic Rejowic na Redze oraz Rzesznikowa na Mołstowej, natomiast co bardzo ważne, w całości dostępna jest dla niego Struga Lubieszowska, gdzie zresztą notuje się co roku sporą liczbę gniazd tarłowych. Poza tym znane tarliska znajdują się jeszcze w Redze poniżej zapory w Rejowicach, a także w Gryficach pod zaporą i Trzebiatowie (między mostami i przy ujściu młynówki) oraz w Mołstowej w okolicy ujścia potoku Brodziec. Typowo górski charakter dopływów i górnego odcinka koryta Regi sprawia, że świetne warunki do bytowania i rozmnażania mają tam głowacz białopłetwy i minogi, natomiast miejsca o twardym, piaskowym dnie, ale z dużo wolniejszym przepływem chętnie zasiedlają kozy i larwy minogów. W obszarze występuje w sumie 15 siedlisk przyrodniczych zajmujących ponad 30% powierzchni obszaru. Obszar jest ważną ostoją występującego w obrębie Polski w zasadzie tylko w województwie zachodniopomorskim grądu subatlantyckiego. 105

Rysunek 16. Obszary siedliskowe Natura 2000 na tle Powiatu Łobeskiego. źródło: www.geoserwis.gdos.gov.pl Rezerwaty 20 Mszar Koło Starej Dobrzycy Rezerwat Mszar Koło Starej Dobrzycy jest rezerwatem torfowiskowym, o powierzchni 11,17 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Łobeskiego. Został on powołany 15 grudnia 1976 roku w celu torfowiska wysokiego z typową roślinnością zespołów mszarnych oraz stanowiskami roślin chronionych. Mszar nad jeziorem Piaski Rezerwat Mszar nad jeziorem Piaski jest rezerwatem florystycznym, o powierzchni 4,06 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Łobeskiego. Został on powołany 15 grudnia 1976 roku w celu zachowania stanowisk wielu rzadko występujących i ginących gatunków roślin torfowiskowych. Źródliskowe Zbocza Rezerwat Źródliskowe Zbocza jest rezerwatem krajobrazowym, o powierzchni 51,83 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Łobeskiego. Został on powołany 22 października 2009 roku w celu zachowania krajobrazu o dużych deniwelacjach na Pojezierzu Ińskim wraz z licznymi źródliskami i wysiękami oraz występujących na tym terenie olsów, zwłaszcza w odmianie źródliskowej oraz zespołów żyznej i kwaśnej buczyny niżowej. 20 Źródło: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody. 106

Wiązy Reskie Rezerwat Wiązy Reskie jest rezerwatem leśnym, o powierzchni 34,24 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Łobeskiego. Został on powołany 5 lutego 2016 roku w celu utrzymania naturalnych procesów zachodzących w wyróżniających się pod względem fitocenotycznym i florystycznym lasach łęgowych i olsowych wraz z występującą w obiekcie populacją podkolana zielonawego (Platanthera chlorantha). Bagno Iglickie Rezerwat Bagno Iglickie jest rezerwatem torfowiskowym, o powierzchni 46,04 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Łobeskiego. Został on powołany 27 grudnia 2016 roku w celu zachowania torfowiska pojeziornego z rzadkimi i ginącymi zbiorowiskami oraz gatunkami roślin. Rysunek 17. Rezerwaty na tle Powiatu Łobeskiego. źródło: www.geoserwis.gdos.gov.pl 107

Parki Krajobrazowe Iński Park Krajobrazowy 21 Rzeźba terenu ukształtowana podczas ostatniego zlodowacenia charakteryzuje się dużą dynamiką i świeżością form. Wzgórza o stromych zboczach i znacznych wysokościach względnych, podmokłe dolinki, zajęte przez torfowiska i wytopiskowe oczka wodne, polodowcowe rynny jeziorne i rzeczne tworzą bardzo urozmaicony system siedlisk. Ta już i tak bardzo skomplikowana mozaika jest dodatkowo wzbogacona bardzo nieregularnym i rozbudowanym przebiegiem granicy polno-leśnej, co dodatkowo podnosi bioróżnorodność terenu. Wartości przyrodnicze Ińskiego Parku Krajobrazowego związane są ściśle z wodnymi i podmokłymi siedliskami. Liczne rzadkie gatunki ptaków, płazów i gadów, które występują na tym terenie, wykorzystują jako środowisko życia i rozrodu nie tyle otwarte wody dużych i głębokich jezior, co płytkie, często bezodpływowe zbiorniki, oczka wodne, stawy rybne, mokradła i torfowiska. Budowa geologiczna Pojezierza Ińskiego faliste obszary moren czołowych i dennych pocięte głębokimi rynnami glacjalnymi sprzyjają gromadzeniu się wody w obniżeniach terenu. Takie akweny są chętnie wykorzystywane przez różne gatunki zwierząt. Płytkie zbiorniki wodne mają jeszcze większe znaczenie dla herpetofauny. W Ińskim Parku Krajobrazowym i na obszarze jego otuliny stwierdzono występowanie 12 gatunków płazów i 6 gatunków gadów. Stanowi to prawie 67% krajowej herpetofauny, a jeśli rozpatrywać gatunki występujące na niżu, procent ten urasta do 90. Pojezierze Ińskie jest terenem równie odpowiednim dla teriofauny, występuje tu co najmniej 37 gatunków ssaków w tym wydra (Lutra lutra) i reintrodukowany bóbr europejski (Castor fiber). W 1994 i 1995 roku zespół Akademii Rolniczej w Poznaniu pod kierownictwem prof. R. Graczyka wysiedlił w Parku i otulinie 9 rodzin bobrowych. Bobry zaaklimatyzowały się znakomicie i stanowią dziś stały element fauny Pojezierza Ińskiego. W roku 2008 na terenie Ińskiego Parku Krajobrazowego reintrodukowano również żubra. 21 www.zpkwz.pl 108

Rysunek 18. Iński Park Krajobrazowy na tle Powiatu Łobeskiego. źródło: www.geoserwis.gdos.gov.pl Użytki ekologiczne Na terenie Powiatu Łobeskiego znajduje się 39 użytków ekologicznych. Zestawiono je w tabeli. 109

Tabela 34. Użytki ekologiczne Powiatu Łobeskiego. Lp. Nazwa Data ustanowienia Rodzaj użytku Powierzchnia [ha] Akt powołania Cel ochrony / Opis powierzchni GMINA RADOWO MAŁE 1. 2. Brak nazwy własnej Medziowe mokradło 1998-08-29 bagno 8,85 2011-03-01 bagno 0,78 Rozporządzenie Nr 7/98 Wojewody Szczecińskiego z dnia 30 lipca 1998 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny obszarów położonych na terenie gmin Płoty, Radowo Małe i Resko. Uchwała Nr III/8/2010 Rady Gminy Radowo Małe z dnia 30 grudnia 2010 r. w sprawie ustanowienia użytku ekologicznego na terenie Gminy Radowo Małe, w obrębie Nadleśnictwa Resko. Zachowanie ze względów estetycznych, naukowych przyrodniczych i dydaktycznych cech ekosystemów zlokalizowanych na terenach bagiennych, torfowiskowych. Zabagniona dolina bezimiennego cieku mającego tu swoje źródła. obiekt stanowiący miejsce bytowania licznych gatunków zwierząt ziemno-wodnych, zasobny w rozkładające się drewno GMINA RESKO 3. Brak nazwy własnej 1998-08-29 4. Bagno Gozdno 1998-08-29 siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków 4,90 10,13 Rozporządzenie Nr 7/98 Wojewody Szczecińskiego z dnia 30 lipca 1998 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny obszarów położonych na terenie gmin Płoty, Radowo Małe i Resko. Rozporządzenie Nr 7/98 Wojewody Szczecińskiego z dnia 30 lipca 1998 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny obszarów położonych na terenie gmin Płoty, Radowo Małe i Resko. Kompleks szuwarów mannowych, mozgowych i turzycowych w dolinie Regi. Zachowanie cennych ekosystemów zlokalizowanych na terenach bagiennych, torfowiskowych i podmokłych z charakterystyczną rzadką roślinnością oraz będące miejscem bytowania i rozrodu ptactwa wodnego i innych gatunków zwierząt Część o charakterze rozległego mszaru dywanowego. Zachowanie cennych ekosystemów zlokalizowanych na terenach bagiennych, torfowiskowych i podmokłych z charakterystyczną rzadką roślinnością oraz będące miejscem bytowania i rozrodu ptactwa wodnego i innych gatunków zwierząt 110

Lp. Nazwa Data ustanowienia Rodzaj użytku Powierzchnia [ha] Akt powołania Cel ochrony / Opis powierzchni 5. 6. 7. 8. 9. Brak nazwy własnej Brak nazwy własnej Wrzoścowe Bagno Brak nazwy własnej Rozlewisko koło Żerzyna II 1998-08-29 1998-08-29 1998-08-29 1998-08-29 siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków 5,66 13,62 11,07 12,00 2005-09-24 bagno 2,53 Rozporządzenie Nr 7/98 Wojewody Szczecińskiego z dnia 30 lipca 1998 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny obszarów położonych na terenie gmin Płoty, Radowo Małe i Resko. Rozporządzenie Nr 7/98 Wojewody Szczecińskiego z dnia 30 lipca 1998 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny obszarów położonych na terenie gmin Płoty, Radowo Małe i Resko. Rozporządzenie Nr 7/98 Wojewody Szczecińskiego z dnia 30 lipca 1998 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny obszarów położonych na terenie gmin Płoty, Radowo Małe i Resko. Rozporządzenie Nr 7/98 Wojewody Szczecińskiego z dnia 30 lipca 1998 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny obszarów położonych na terenie gmin Płoty, Radowo Małe i Resko. Uchwała Nr XXXIV/231/05 Rady Miejskiej w Resku z dnia 25 lipca 2005 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Kompleks szuwarów mannowych, mozgowych i turzycowych w dolinie Regi. Zachowanie cennych ekosystemów zlokalizowanych na terenach bagiennych, torfowiskowych i podmokłych z charakterystyczną rzadką roślinnością oraz będące miejscem bytowania i rozrodu ptactwa wodnego i innych gatunków zwierząt Dobrze wykształcony kompleks eutroficznej roślinności szuwarowej i bagiennej. Zachowanie cennych ekosystemów zlokalizowanych na terenach bagiennych, torfowiskowych i podmokłych z charakterystyczną rzadką roślinnością oraz będące miejscem bytowania i rozrodu ptactwa wodnego i innych gatunków zwierząt Zachowanie cennych ekosystemów zlokalizowanych na terenach bagiennych, torfowiskowych i podmokłych z charakterystyczną rzadką roślinnością oraz będące miejscem bytowania i rozrodu ptactwa wodnego i innych gatunków zwierząt Występuje tu bogata fauna sfagnofilna, pojedyncze rosiczki, wełnianka wąskolistna. Zachowanie cennych ekosystemów zlokalizowanych na terenach bagiennych, torfowiskowych i podmokłych z charakterystyczną rzadką roślinnością oraz będące miejscem bytowania i rozrodu ptactwa wodnego i innych gatunków zwierząt Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. 111

Lp. 10. 11. 12. 13. Nazwa Bagno w Trzaskach II Uroczysko Siwkowice Bagno koło Siwkowic Uroczysko Taczały Data ustanowienia Rodzaj użytku Powierzchnia [ha] 2005-09-24 bagno 0,95 2005-09-24 bagno 0,43 2005-09-24 bagno 0,63 2005-09-24 bagno 6,68 14. Żurawie Łąki I 2005-09-24 bagno 2,78 15. Żurawie Łąki II 2005-09-24 bagno 0,89 16. Pod kociołkiem 2005-09-24 bagno 7,14 17. Naćmierz 2005-09-24 bagno 0,42 Akt powołania Uchwała Nr XXXIV/231/05 Rady Miejskiej w Resku z dnia 25 lipca 2005 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXXIV/231/05 Rady Miejskiej w Resku z dnia 25 lipca 2005 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXXIV/231/05 Rady Miejskiej w Resku z dnia 25 lipca 2005 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXXIV/231/05 Rady Miejskiej w Resku z dnia 25 lipca 2005 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXXIV/231/05 Rady Miejskiej w Resku z dnia 25 lipca 2005 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXXIV/231/05 Rady Miejskiej w Resku z dnia 25 lipca 2005 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXXIV/231/05 Rady Miejskiej w Resku z dnia 25 lipca 2005 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXXIV/231/05 Rady Miejskiej w Resku z dnia 25 lipca 2005 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Cel ochrony / Opis powierzchni Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. 112

Lp. Nazwa Data ustanowienia Rodzaj użytku Powierzchnia [ha] Akt powołania Cel ochrony / Opis powierzchni 18. 19. Bagno na Gozdnie Bagno na Łabuniu 2005-09-24 bagno 2,49 2005-09-24 bagno 0,69 20. Bagno na Policku 2005-09-24 bagno 0,61 21. 22. 23. Jeziorko dystroficzne koło Orzeszkowa Łąka koło Darszyc Żurawinowy Mszar 2004-12-28 2004-12-28 naturalny zbiornik wodny siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków 1,94 3,33 2004-12-28 torfowisko 1,29 24. Bagno Sosnówko 2004-12-28 bagno 8,12 Uchwała Nr XXXIV/231/05 Rady Miejskiej w Resku z dnia 25 lipca 2005 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXXIV/231/05 Rady Miejskiej w Resku z dnia 25 lipca 2005 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXXIV/231/05 Rady Miejskiej w Resku z dnia 25 lipca 2005 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXV/163/04 Rady Miejskiej w Resku z dnia 28 października 2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXV/163/04 Rady Miejskiej w Resku z dnia 28 października 2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXV/163/04 Rady Miejskiej w Resku z dnia 28 października 2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXV/163/04 Rady Miejskiej w Resku z dnia 28 października 2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Jeziorko dystroficzne. Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. 113

Lp. Nazwa Data ustanowienia Rodzaj użytku Powierzchnia [ha] Akt powołania Cel ochrony / Opis powierzchni 25. Rozlewisko koło Dzikuski 2004-12-28 śródleśne oczko wodne 0,56 26. Podłużny Mszar 2004-12-28 torfowisko 2,00 27. 28. 29. 30. Bagno w Trzaskach Rozlewisko koło Żerzyna I Rozlewisko koło Żerzyna II Moczar koło Taczał 2004-12-28 bagno 1,87 2004-12-28 bagno 4,15 2004-12-28 bagno 2,95 2004-12-28 bagno 1,60 Uchwała Nr XXV/163/04 Rady Miejskiej w Resku z dnia 28 października 2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXV/163/04 Rady Miejskiej w Resku z dnia 28 października 2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXV/163/04 Rady Miejskiej w Resku z dnia 28 października 2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXV/163/04 Rady Miejskiej w Resku z dnia 28 października 2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXV/163/04 Rady Miejskiej w Resku z dnia 28 października 2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXV/163/04 Rady Miejskiej w Resku z dnia 28 października 2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. 114

Lp. 31. 32. 33. Nazwa Bagno koło Siwkowic Darszycki turzycowiska I Darszycki turzycowiska II Data ustanowienia Rodzaj użytku Powierzchnia [ha] 2004-12-28 bagno 0,37 2007-09-15 bagno 3,50 2007-09-15 bagno 0,78 34. Moczak 2011-01-27 bagno 2,96 35. Bobrek 2011-01-27 bagno 1,61 36. Trzepla 2011-01-27 bagno 2,00 Akt powołania Uchwała Nr XXV/163/04 Rady Miejskiej w Resku z dnia 28 października 2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XI/55/07 Rady Miejskiej w Resku z dnia 31 lipca 2007 r. w sprawie w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XI/55/07 Rady Miejskiej w Resku z dnia 31 lipca 2007 r. w sprawie w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XLVII/314/10 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 października 2010 r. w sprawie ustanowienia za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XLVII/314/10 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 października 2010 r. w sprawie ustanowienia za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XLVII/314/10 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 października 2010 r. w sprawie ustanowienia za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Cel ochrony / Opis powierzchni Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. 115

Lp. Nazwa Data ustanowienia Rodzaj użytku Powierzchnia [ha] Akt powołania Cel ochrony / Opis powierzchni 37. Krzysiowe Bagno 2011-01-27 bagno 1,60 Uchwała Nr XLVII/314/10 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 października 2010 r. w sprawie ustanowienia za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. 38. Czerwończykowa polana 2011-01-27 bagno 0,30 Uchwała Nr XLVII/314/10 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 października 2010 r. w sprawie ustanowienia za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. 39. U Jakubka 2011-01-27 bagno 1,56 40. Bagno pod sosną 2004-12-28 bagno 2,83 Uchwała Nr XLVII/314/10 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 października 2010 r. w sprawie ustanowienia za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. Uchwała Nr XXV/163/04 Rady Miejskiej w Resku z dnia 28 października 2004 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne obszarów położonych na terenie Nadleśnictwa Resko. GMINA DOBRA Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. Miejsce występowania roślinności bagiennej Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. 41. Rzekotkowe Uroczysko 2010-03-04 siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków 26,85 Uchwała Nr XXXIX/262/2009 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 18 grudnia 2009 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych " Mszar koło Borowika". Ochrony stref przejściowych na granicy różnych biocenoz (ekotonów) oraz populacji roślin i zwierząt, w tym szczególnie zbiorowisk roślinnych związanych z terenami podmokłymi oraz miejsc rozrodu bezkręgowców, płazów i ptaków. 116

Lp. Nazwa Data ustanowienia Rodzaj użytku Powierzchnia [ha] Akt powołania Cel ochrony / Opis powierzchni 42. 43. Grzęźnieńskie Błota Jeziorkowe Bagna 44. Żurawia Dolinka 2010-03-04 2010-03-04 bagno 3,40 2010-03-04 bagno 8,53 siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków 2,34 Uchwała Nr XXXIX/262/2009 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 18 grudnia 2009 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych " Mszar koło Borowika". Uchwała Nr XXXIX/262/2009 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 18 grudnia 2009 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych " Mszar koło Borowika". Uchwała Nr XXXIX/262/2009 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 18 grudnia 2009 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych " Mszar koło Borowika". GMINA ŁOBEZ Miejsce występowania roślinności bagiennej. Ochrony stref przejściowych na granicy różnych biocenoz (ekotonów) oraz populacji roślin i zwierząt, w tym szczególnie zbiorowisk roślinnych związanych z terenami podmokłymi oraz miejsc rozrodu bezkręgowców, płazów i ptaków. Miejsce występowania roślinności bagiennej. Ochrony stref przejściowych na granicy różnych biocenoz (ekotonów) oraz populacji roślin i zwierząt, w tym szczególnie zbiorowisk roślinnych związanych z terenami podmokłymi oraz miejsc rozrodu bezkręgowców, płazów i ptaków. Ochrony stref przejściowych na granicy różnych biocenoz (ekotonów) oraz populacji roślin i zwierząt, w tym szczególnie zbiorowisk roślinnych związanych z terenami podmokłymi oraz miejsc rozrodu bezkręgowców, płazów i ptaków. 45. Niebieski korytarz ekologiczny rzek Łoźnicy i Gardominki-III 2016-06-19 ostoja, miejsce rozmnażania lub miejsce sezonowego przebywania 6,705 Uchwała Nr XX/144/2016 Rady Miejskiej w Łobzie z dnia 29 kwietnia 2016 r. w sprawie ustanowienia użytku ekologicznego pn. "Niebieski korytarz ekologiczny rzek Łożnicy i Gardominki-III" Szczególnym celem ochrony użytku jest zachowanie w odpowiednim stanie wód płynących, jako korytarza ekologicznego, stanowiącego ważny szlak wędrówek i rozrodu ryb łososiowatych. GMINA WĘGORZYNO 46. Płaskowyż nad Samotnikiem 1992-12-07 siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków 36,95 Rozporządzenie Nr 19/92 Wojewody Szczecińskiego z dnia 7 grudnia 1992 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne niektórych obszarów na terenie Ińskiego Parku Krajobrazowego. Górujące nad okolicą wzniesienie z rozległym widokiem. 117

Lp. Nazwa Data ustanowienia Rodzaj użytku Powierzchnia [ha] Akt powołania Cel ochrony / Opis powierzchni 47. Dłuskie Wzgórza 1993-09-14 48. Pełnikowe Łąki 1992-12-07 49. Węgorzyński Derkacz 1997-06-19 płaty nieużytkowanej roślinności siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków 23,00 4,52 41,50 Rozporządzenie Nr 11/93 Wojewody Szczecińskiego z dnia 14 września 1993 r. w sprawie uznania za uzytki ekologiczne niektórych obszarów na terenie Ińskiego Parku Krajobrazowego i otuliny. Rozporządzenie Nr 19/92 Wojewody Szczecińskiego z dnia 7 grudnia 1992 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne niektórych obszarów na terenie Ińskiego Parku Krajobrazowego. Uchwała Nr XLI/276/97 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 19 czerwca 1997 r. w sprawie: uznania za użytek ekologiczny obszaru położonego koło wsi Dłusko. źródło: CRFOP Ochrona krajobrazu Pojezierza Ińskiego. Ciąg wzniesień (morena czołowa) z najwyższym punktem 149 m n.p.m., pastwiska i las. Ochrona naturalnego stanowiska pełnika europejskiego (Trollius europaeus). Podmokła łąka zarastająca od północy samosiewami olchy, od płd i wsch otoczonej zaroślami kruszyna. Ochrona naturalnego stanowiska pełnika europejskiego. Teren mający na celu chronić siedliska lęgowe derkaczy. Ochrona ekosystemów mających znaczenia dla zachowania różnorodnych typów siedlisk. 118

Pomniki przyrody Na terenie Powiatu Łobeskiego znajduje się 90 pomników przyrody. Tabela 35. Pomniki przyrody na terenie Powiatu Łobeskiego. Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego GMINA DOBRA 1. Brak 2004-07-02 2. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 227k, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ; tuż przy ścieżce Leśnictwo Dobra, oddz. 226c, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ; przy ścieżce edukacyjnej ;przy punkcie widokowym, wcześniej przy ścieżce 2 dęby pomnikowe z tabliczkami Pojedynczy Pojedynczy rozgałęziony na 3 główne konary Brak danych utworzenie zmiana utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 3. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226c, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ; Oddz. 226 c; przy ścieżce; cała górna część Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 119

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 4. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226c, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ; Oddz. 226 c; przy ścieżce ; obok drugi podobny Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 5. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226c, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ; Oddz. 226 c; przy ścieżce Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 6. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226c, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ;Oddz. 226 c; przy ścieżce Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 7. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226c, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ; Oddz. 226 c; Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 120

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 8. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226c, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ;Oddz. 226 c; przy ścieżce Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 9. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226c, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ;Oddz. 226 c; w głębi lasu przy młodniku olszowym Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 10. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226c, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ;Oddz. 226 c; przy ścieżce na szczycie półwyspu Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 11. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226c, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ; Oddz. 226 c; przy ścieżce edukacyjnej Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 121

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 12. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226h, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów, Oddz. 226 h, na wzgórzu, przy starej drodze leśnej Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 13. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226h, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ; Oddz. 226 h, na skraju uprawy leśnej i lasu Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 14. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226h, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ;Oddz. 226 h, przy starej drodze leśnej Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 15. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226f, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ;Oddz. 226 f;50 m od ścieżki, na niewielkim wzniesieniu Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 122

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 16. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226f, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ;Oddz. 226 f; przy drodze leśnej Pojedynczy przekrzywiony utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 17. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226d, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów, na wzgórzu; przy grodzisku, w tyle Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 18. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226d, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów, na wzgórzu; na grodzisku, w tyle Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 19. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226d, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów, Oddz. 226d; na wzgórzu; na grodzisku, ok. 40m od ścieżki Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 123

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 20. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226d, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów, Oddz. 226d;na wzgórzu; na grodzisku, ok. 30m od ścieżki Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 21. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226d, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów, Oddz. 226d; na wzgórzu; na grodzisku ok. 30m od ścieżki Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 22. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226c, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ; przy ścieżce Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 23. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226c, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ; Oddz. 226c;przy ścieżce Pojedynczy pochylona utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 124

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 24. Brak 2004-07-02 Leśnictwo Dobra, oddz. 226g, na ścieżce przyrodniczo historycznej Szlakiem Olbrzymów ; Oddz. 226g;przy drodze leśnej Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana Uchwała Nr XIX/129/2004 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr V/30/2011 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia 8 marca 2011 r. w sprawie zmiany uchwały rady Miejskiej z Dobrej Nr XIX/129/2004 z dnia 24 kwietnia 2004 r. w sprawie uznania drzew za pomnik przyrody (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 42, poz. 791 GMINA ŁOBEZ 25. Bartek 2002-04-13 Przy drodze powiatowej Unimie -Dobieszewo 500 metrów za wsią Unimie; przy samym asfalcie Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXXVII/294/02 Rady Miejskiej w Łobzie z dnia 13 kwietnia 2002 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 26. Brak 2002-04-13 Nad rzeką Mielnicą(lewy dopływ Regi)Ścieżka rowerowa, w miejscu w którym do roku 1958 istniała osada; przy samej drodze, nad rzeką; Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXXVII/294/02 Rady Miejskiej w Łobzie z dnia 13 kwietnia 2002 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 27. "Dzićka" 2002-04-13 Zabytkowy park dworski, od strony południowej ruin; koło boiska, ok. 30m od zabudowań Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXXVII/294/02 Rady Miejskiej w Łobzie z dnia 13 kwietnia 2002 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 28. Elizabeth 2002-04-13 Zabytkowy park dworski od strony południowowschodniej ruin; w głębi parku, przy ścieżce, ok. 50 m od zabudowań Pojedynczy Miejsce odpoczynku utworzenie Uchwała Nr XXXVII/294/02 Rady Miejskiej w Łobzie z dnia 13 kwietnia 2002 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 125

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 29. Eratyk z epoki Plejstocenu 2002-04-13 Leśnictwo Unimie oddz. 117 h; przy zarośniętej drodze, w niewielkim wąwozie, w obrębie niewielkiego głazowiska Pojedynczy Wymiary: obwód - 9,10 m, długość - 4,50 m, szerokość - 2,50 m, wysokość - 1,80 m utworzenie Uchwała Nr XXXVII/294/02 Rady Miejskiej w Łobzie z dnia 13 kwietnia 2002 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. GMINA RESKO 30. Brak 2001-10-02 Leśnictwo Trzaski, oddz. 60g obręb Świekotki przy drodze leśnej, niedaleko parkingu Skupisko Grupa 6 modrzewi utworzenie Uchwała Nr XXVIII/296/2001 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 czerwca 2001 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. 31. Brak 2001-10-02 Leśnictwo Trzaski, oddz. 71a obręb Świekotki, tuż przy drodze leśnej Pojedynczy drzewo ogrodzone, obumiera utworzenie Uchwała Nr XXVIII/296/2001 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 czerwca 2001 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. 32. Brak 2001-10-02 33. Brak 2001-10-02 34. Brak 2001-10-02 Leśnictwo Łosośnica, oddz. 215k obręb Miłogoszcz, u podnóża łagodnej skarpy, na brzegu podmokłych zarośli Leśnictwo Łosośnica, oddz. 219g obręb Miłogoszcz, na podwórku leśniczówki Łososnica Leśnictwo Starogard Łobeski, oddz. 417a; nad samą rzeką, ok. 40m od drogi leśnej, obok drugi podobny Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXVIII/296/2001 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 czerwca 2001 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXVIII/296/2001 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 czerwca 2001 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXVIII/296/2001 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 czerwca 2001 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. 126

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 35. Brak 2001-10-02 Leśnictwo Starogard Łobeski, oddz. 446n; przy drodze leśnej Skupisko Grupa 2 daglezji; 1;2: ogrodzony utworzenie Uchwała Nr XXVIII/296/2001 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 czerwca 2001 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. 36. Brak 2001-10-02 Leśnictwo Starogard Łobeski, oddz. 457m;przy drodze leśnej koło parkingu Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXVIII/296/2001 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 czerwca 2001 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. 37. Brak 2001-10-02 Leśnictwo Miłogoszcz, oddz. 157c obręb Siwkowice; na granicy lasu i łąk Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXVIII/296/2001 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 czerwca 2001 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. 38. Brak 2001-10-02 Leśnictwo Miłogoszcz, oddz. 157i obręb Siwkowice Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXVIII/296/2001 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 czerwca 2001 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. 39. Brak 2001-10-02 Leśnictwo Miłogoszcz, oddz. 109h obręb Miłogoszcz; między ścieżką rowerową i zbiornikiem Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXVIII/296/2001 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 czerwca 2001 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. 40. Brak 2001-10-02 Leśnictwo Miłogoszcz, oddz. 109i obręb Miłogoszcz; przy ścieżce i starej bramie Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXVIII/296/2001 Rady Miejskiej w Resku z dnia 29 czerwca 2001 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. 127

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 41. Aleja dębowa w Łosościcy 2005-12-03 42. Wiking 2015-09-11 43. 44. Filip i Hania Filip i Hania 2015-09-11 2015-09-11 Droga polna na północ od wsi; przy starym cmentarzu Lokalizacja głazu znajduje się na terenie leśnictwa Łagiewnik, nr ewidencyjny działki 415/1 obręb Łagiewniki lokalizacja żywotnika znajduję na terenie leśnictwa Starogard, nr ewidencyjny działki 275/9 obręb Starogard Lokalizacja żywotnika znajduje się na terenie leśnictwa Starogard; nr ewidencyjny działki 275/9 obręb Starogard Skupisko Pojedynczy Pojedynczy Pojedynczy grupa 69 dębów; obecnie 66 dębów i odnaleziono 1 pień; 1: opleciony przez bluszcz; 19: blokowany przez sąsiadujące drzewa; 67: pozostał pień obwód głazu narzutowego 630 cm Żywotnik olbrzymi, obwód mierzony na wysokości 130 cm od podstawy pnia wynosi 130 cm. Żywotnik olbrzymi obwód mierzony na wysokości 130 cm od podstawy pnia wynosi 270 cm. utworzenie utworzenie utworzenie utworzenie Uchwała Nr XXXVI/244/05 Rady Gminy w Resku z dnia 29 września 2005 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody. UCHWAŁA NR VII/49/2015 RADY MIEJSKIEJ W RESKU w sprawie ustanowienia pomników przyrody UCHWAŁA NR VII/49/2015 RADY MIEJSKIEJ W RESKU w sprawie ustanowienia pomników przyrody UCHWAŁA NR VII/49/2015 RADY MIEJSKIEJ W RESKU w sprawie ustanowienia pomników przyrody 128

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 45. Stanisław 2015-09-11 46. Bliźniaczki 2015-09-11 47. Bliźniaczki 2015-09-11 Dąb szypułkowy znajduje się na terenie leśnictwa Iglice; nr ewidencyjny działki 174/2 obręb Iglice Daglezja zielona znajduje się na terenie leśnictwa Łosośnica; nr ewidencyjny działki 219 obręb Łosośnica Daglezja zielona znajduje się na terenie leśnictwa Łosośnica, nr ewidencyjny działki 219 obręb Łosośnica Pojedynczy Pojedynczy Pojedynczy Dąb szypułkowy obwód drzewa mierzony na wysokości 130 cm od podstawy pnia wynosi 410 cm. Daglezja zielona obwód drzewa mierzony na wysokości 130 cm od podstawy pnia wynosi 278 cm Daglezja zielona obwód drzewa mierzony na wysokości 130 cm od podstawy pnia wynosi 317 cm utworzenie utworzenie utworzenie UCHWAŁA NR VII/49/2015 RADY MIEJSKIEJ W RESKU w sprawie ustanowienia pomników przyrody UCHWAŁA NR VII/49/2015 RADY MIEJSKIEJ W RESKU w sprawie ustanowienia pomników przyrody UCHWAŁA NR VII/49/2015 RADY MIEJSKIEJ W RESKU w sprawie ustanowienia pomników przyrody GMINA WĘGORZYNO 48. Brak 2014-01-23 nadleśn. Łobez, oddz. 337 w; przy zrębie, blisko strumienia Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. 49. Brak 2014-01-23 nadleśn. Łobez, oddz. 354c;na stoku, wewnątrz lasu, 50 m od rozlewiska Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. 129

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 50. Brak 2014-01-23 nadleśn. Łobez, oddz. 303 c; w lesie; 20m od asfaltu Pojedynczy nisko rozgałęziona utworzenie Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. 51. Brak 2014-01-23 nadleśn. Łobez, oddz. 233 g; przy drodze leśnej i niewielkim strumieniu Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. 52. Brak 2014-01-23 nadleśn. Łobez, oddz. 23 a, na brzegu kanału, przy drodze naprzeciwko domu Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. 53. Brak 2014-01-23 skraj działki ewidencyjnej nr 170/14 obręb ewidencyjny Cieszyno, pobliże drogi - działki ewidencyjnej nr 173, obręb ewidencyjny Cieszyno Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 520 cm. utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomnik przyrody 54. Brak 2014-01-23 centralna część parku, na gruntach oznaczonych jako Bz. - działka ewidencyjna nr 354, obręb ewidencyjny Winniki Pojedynczy Buk zwyczajny (odmiana czerwonolistna) (Fagus atropurpurea) o obwodzie pnia 450 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 55. Brak 2014-01-23 centralna część parku, na gruntach oznaczonych jako Bz. - działka ewidencyjna nr 354, obręb ewidencyjny Winniki Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 395 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 130

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 56. Brak 2014-01-23 centralna część parku, na gruntach oznaczonych jako Bz. działka ewidencyjna nr 354, obręb ewidencyjny Winniki Pojedynczy Buk zwyczajny (odmiana czerwonolistna) (Fagus atropurpurea) o obwodzie pnia 410 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 57. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Rogówku - działka ewidencyjna nr 181, obręb ewidencyjny Rogówko Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 487cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 58. Brak 2014-01-23 centralna część parku zabytkowego w Runowie - działka ewidencyjna nr 245/19, obręb ewidencyjny Runowo Pojedynczy Klon zwyczajny (Acer platanoides) o obwodzie pnia 400 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca uchwałę Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 59. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Runowie - dz. nr 245/19 obręb Runowo Pojedynczy Wiąz szypułkowy (Ulmus minor Mill.) o obwodzie pnia 565 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca uchwałę Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 60. Brak 2014-01-23 centralna część parku zabytkowego w Sielsku - działka ewidencyjna nr 445/2, obręb ewidencyjny Sielsko Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 450 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca uchwałę Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 131

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 61. Brak 2014-01-23 centralna część parku zabytkowego w Sielsku - dz. nr 445/2 obręb Sielsko Pojedynczy Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 330 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca uchwałę Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 62. Brak 2014-01-23 centralna część parku zabytkowego w Sielsku - działka ewidencyjna nr 445/2, obręb ewidencyjny Sielsko Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 325 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca uchwałę Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 63. Brak 2014-01-23 centrum wsi Sielsko, skraj drogi gminnej, pobliże działki kościelnej nr 268/1 - działka ewidencyjna nr 369/1, obręb ewidencyjny Sielsko Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 375 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 64. Brak 2014-01-23 skarpa przy drodze we wsi Dłusko, przy starym kościele - działka ewidencyjna nr 56, obręb ewidencyjny Dłusko Pojedynczy Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie pnia 720 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 132

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 65. Brak 2014-01-23 66. Brak 2014-01-23 67. Brak 2014-01-23 68. Brak 2014-01-23 wschodnia część parku zabytkowego w Wiewiecku, pobliże drogi - działka nr 132 obręb ewidencyjny Wiewiecko - działka ewidencyjna nr 131/20, obręb ewidencyjny Wiewiecko wschodnia część parku zabytkowego w Wiewiecku, pobliże drogi - działka ewidencyjna nr 132 obręb ewidencyjny Wiewiecko - działka ewidencyjna nr 131/20 obręb ewidencyjny Wiewiecko północna część parku zabytkowego w Ginawie, przy granicy z działka ewidencyjna nr 63/17, obręb ewidencyjny Ginawa - działka ewidencyjna nr 63/16 obręb Ginawa północno-zachodnia część parku w Przytoni, przy granicy z działki ewidencyjnej nr 104/16 obręb Przytoń - działka ewidencyjna nr 104/17, obręb ewidencyjny Przytoń Pojedynczy Pojedynczy Pojedynczy Pojedynczy Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 383 cm Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 325 cm Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 480 cm Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 360 cm utworzenie zmiana utworzenie zmiana utworzenie zmiana utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniającą Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 133

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 69. Brak 2014-01-23 południowo-wschodnia część parku w Przytoni, przy granicy z dz. nr 104/16 obręb Przytoń - działka ewidencyjna nr 104/17, obręb ewidencyjny Przytoń Pojedynczy Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 390 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie: uznania za pomniki przyrody 70. Brak 2014-01-23 środkowa część parku zabytkowego w Kąkolewicach, w otoczeniu drzewostanów mieszanych - działka ewidencyjna nr 7/5, obręb ewidencyjny Kąkolewice Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 390 cm. utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniającą Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 71. Brak 2014-01-23 teren przykościelny przy granicy z dz. nr 79 obręb Kąkolewice - działka ewidencyjna nr 80, obręb ewidencyjny Kąkolewice Pojedynczy Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) o obwodzie pnia 367 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 72. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Kraśniku Łobeskim, w otoczeniu drzewostanów mieszanych - działka ewidencyjna nr 5/19, obręb ewidencyjny Kraśnik Łobeski Pojedynczy Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 391cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 134

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 73. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Kraśniku Łobeskim, w otoczeniu drzewostanów mieszanych - działka ewidencyjna nr 5/19, obręb ewidencyjny Kraśnik Łobeski Pojedynczy Klon zwyczajny (Acer platanoides) o obwodzie pnia 350 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniającą Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 74. Brak 2014-01-23 centralna część parku zabytkowego w Kraśniku Łobeskim, w otoczeniu drzewostanów mieszanych - działka ewidencyjna nr 5/19, Kraśnik Łobeski Pojedynczy Wiąz szypułkowy (Ulmus minor Mill.) o obwodzie pnia 420 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 75. Brak 2014-01-23 wschodnio-południowa część dz., na gruntach oznaczonych jako Bz., w pobliżu świetlicy wiejskiej, w otoczeniu drzewostanów mieszanych - działka ewidencyjna nr 11/22, obręb ewidencyjny Winniki Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 435 cm. utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 76. Julek 2014-01-23 skraj dz. nr 381/1 obręb Mieszewo, w części oznaczonej jako LsIII, od strony działki nr 24 obręb Zwierzynek. Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 560cm. utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie: uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie: uznania za pomniki przyrody 135

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 77. Brak 2014-01-23 centralna część parku zabytkowego w Kraśniku Łobeskim, w otoczeniu drzewostanów mieszanych - działka ewidencyjna nr 5/19, obręb ewidencyjnej Kraśnik Łobeski. Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 392 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie: uznania za pomniki przyrody 78. Brak 2014-01-23 skraj drogi - dz. nr 67 obręb Ginawa, przy granicy z działką ewidencyjną nr 62,obręb ewidencyjny Ginawa Pojedynczy Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 390 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 79. Brak 2014-01-23 skraj drogi - dz. nr 67 obręb Ginawa, przy granicy z działką ewidencyjną nr 63/17, obręb ewidencyjny Ginawa Pojedynczy Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 425 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 80. Brak 2014-01-23 skraj drogi - dz. nr 49/3 obręb Rogówko, w pobliżu działki ewidencyjnej nr 33/2, obręb ewidencyjny Rogówko Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 558 cm. utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 81. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Zwierzynku - działka ewidencyjna nr 180/1 obręb ewidencyjny Zwierzynek Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 380 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 136

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 82. Brak 2014-01-23 centralna część parku zabytkowego w Rogówku - działka ewidencyjna nr 181, obręb ewidencyjny Rogówko Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 620 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 83. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Rogówku - działka ewidencyjna nr 181, obręb ewidencyjny Rogówko Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 540 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 84. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Rogówku - działka ewidencyjna nr 181, obręb ewidencyjny Rogówko Pojedynczy Platan klonolistny (Platanus x hispanica) o obwodzie pnia 480cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 85. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Rogówku - działka ewidencyjna nr 181, obręb ewidencyjny Rogówko Pojedynczy Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie pnia 455 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 86. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Rogówku - działka ewidencyjna nr 181 obręb ewidencyjny Rogówko Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 670 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniającą Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 137

Lp. Nazwa Data ustanowienia Opis granicy Typ tworu Opis pomnika Rodzaj aktu Dane aktu prawnego 87. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Rogówku - działka ewidencyjna nr 181, obręb ewidencyjny Rogówko Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 590 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 88. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Rogówku - działka ewidencyjna nr 181, obręb ewidencyjny Rogówko Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 363 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 89. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Rogówku - działka ewidencyjna nr 181, obręb ewidencyjny Rogówko Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 395 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody 90. Brak 2014-01-23 północna część parku zabytkowego w Runowie - działka ewidencyjna nr 245/19 obręb ewidencyjny Runowo Pojedynczy Wiąz szypułkowy (Ulmus minor Mill.) o obwodzie pnia 520 cm utworzenie zmiana Uchwała Nr XXXI/286/2013 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Uchwała Nr XXXIII/305/2014 Rady Miejskiej w Węgorzynie z dnia 30 stycznia 2014 r. zmieniająca Uchwałę Nr XXXI/286/2013 w sprawie uznania za pomniki przyrody źródło: CRFOP 138

5.9.2. Lasy Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iż powierzchnia lasów na terenie Powiatu Łobeskiego wynosi 33 808,46 ha, co daje lesistość na poziomie 31,7%. Wskaźnik lesistości powiatu jest niższy niż średnia krajowa, która wynosi 29,2%. Tabela 36. Powierzchnia gruntów leśnych na terenie Powiatu Łobeskiego (stan na 2016r.). Gmina Powierzchnia gruntów leśnych Powiat Łobeski Dobra Łobez Radowo Małe Resko Węgorzyno ha 34 735,01 1 537,09 8 679,52 4 812,41 13 040,91 6 665,08 Lesistość % 31,7 13,1 37,2 26,0 44,2 25,4 Grunty leśne publiczne ogółem Grunty leśne publiczne Skarbu Państwa Grunty leśne publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych Grunty leśne prywatne Powierzchnia lasów Powierzchnia lasów publicznych Powierzchnia lasów prywatnych ha 33 735,20 1 417,42 8 489,05 4 638,42 12 857,81 6 332,50 ha 33 704,60 1 417,42 8 473,25 4 637,62 12 850,81 6 325,50 ha 32 732,69 1 154,17 8 380,09 4 373,18 12 750,11 6 075,14 ha 999,81 119,67 190,47 173,99 183,10 332,58 ha 33 808,46 1 521,29 8 469,79 4 700,64 12 598,30 6 518,44 ha 32 808,65 1 401,62 8 279,32 4 526,65 12 415,20 6 185,86 ha 999,81 119,67 190,47 173,99 183,10 332,58 źródło: GUS. Lasy zlokalizowane na terenie Powiatu Łobeskiego znajdują się w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Łobez, Nadleśnictwa Nowogard, Nadleśnictwa Resko oraz Nadleśnictwa Dobrzany. 139

Rysunek 19. Zasięg nadleśnictw na terenie Powiatu Łobeskiego.. źródło: Bank Danych o Lasach. Na terenie powiatu można napotkać różne typy siedliskowe lasu. Opisano je poniżej: Las świeży zajmuje siedliska żyzne oraz bardzo żyzne. Tworzy się na glebach brunatnych oraz płowych. Główny drzewostan tworzy dąb szypułkowy, buk, świerk oraz jodła z domieszkami modrzewia, lipy, klonu, jawora, osiki oraz grabu. W podszyciu napotyka się leszczynę, trzmielinę, kruszynę, jarząb, głóg, dereń, porzeczkę alpejską oraz bez czarny. Runo tych siedlisk leśnych jest tworzone przez rośliny kwitnące wiosną przed drzewostanem. Jest to spowodowane zwartym drzewostanem i mniejszą ilością słońca przedostającego się do niższych partii lasu. Las wilgotny - zajmuje siedliska żyzne i bardzo żyzne, wilgotne. Tworzy się na glebach brunatnych, murszowo-torfowych, murszowatych, gruntowo-glejowych oraz niektórych czarnych ziemiach. Główny drzewostan tworzy dąb szypułkowy oraz jesion z domieszkami wiązu, klonu, jawora, lipy, osiki oraz grabu. W podszyciu napotyka się kruszynę, leszczynę, czeremchę, jarząb, bez czarny, bez koralowy, porzeczkę czarną, dereń, trzmielinę oraz kalinę koralową. Runo tych siedlisk leśnych jest tworzone przez wysokie byliny, w tym dużą ilość roślin azotolubnych takich jak pokrzywy. 140