Program Ochrony Środowiska dla Gminy Zabierzów na lata z perspektywą na lata

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały. Rady Gminy Zabierzów.. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Zabierzów na lata z perspektywą na lata Opracował: Zakład Analiz Środowiskowych Eko-precyzja ZABIERZÓW

2 Spis treści: 1. Wykaz skrótów Wstęp Cel i zakres opracowania Opis przyjętej metodyki Charakterystyka gminy Położenie Demografia Geomorfologia Założenia Programu Ochrony Środowiska Dokumenty nadrzędne i cele Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska Trzecia Fala Nowoczesności Strategia Rozwoju Kraju Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki Dynamiczna Polska Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata Strategia Sprawne Państwo Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej Krajowa strategia rozwoju regionalnego : regiony, miasta, obszary wiejskie Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Program Strategiczny Ochrona Środowiska Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Krakowskiego na lata z perspektywą na lata Streszczenie w języku niespecjalistycznym Ocena stanu środowiska Ochrona klimatu i jakości powietrza Źródła zanieczyszczeń powietrza Jakość powietrza Analiza SWOT Zagrożenia Zagrożenia hałasem Stan wyjściowy Źródła hałasu Analiza SWOT Zagrożenia Promieniowanie elektromagnetyczne

3 Stan wyjściowy Źródła promieniowania elektromagnetycznego Analiza SWOT Zagrożenia Gospodarowanie wodami Stan wyjściowy - wody powierzchniowe Jakość wód - wody powierzchniowe Stan wyjściowy - wody podziemne Jakość wód - wody podziemne Analiza SWOT Zagrożenia Gospodarka wodno-ściekowa Sieć wodociągowa Sieć kanalizacyjna Analiza SWOT Zagrożenia Zasoby geologiczne Stan aktualny Przepisy prawne Analiza SWOT Zagrożenia Gleby Stan aktualny Analiza SWOT Zagrożenia Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Stan wyjściowy Analiza SWOT Zagrożenia Zasoby przyrodnicze Formy ochrony przyrody Lasy Analiza SWOT Zagrożenia Zagrożenia poważnymi awariami oraz sytuacje kryzysowe Stan aktualny Sytuacje kryzysowe system ostrzegania Analiza SWOT

4 Zagrożenia Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finasowanie Wyznaczone cele i zadania System realizacji programu ochrony środowiska Współpraca z interesariuszami Edukacja ekologiczna Sprawozdawczość Monitoring realizacji programu Źródła finansowania Fundusze krajowe Fundusze Unii Europejskiej

5 1. Wykaz skrótów Tabela 1. Słownik skrótów. Nazwa skrótu PGO WP Analiza SWOT GDDKiA GIOŚ GUS JCW JCWP JCWPd JST KPGO KZGW NFOŚiGW OZE PEM PMŚ POKzA POP POŚ PROW PSZOK RDLP RDOŚ RDW RZGW RIPOK SOOŚ UE WFOŚiGW WIOŚ WPOŚ ZDR SODR ZS ZDW ZMiUW ZZR Wyjaśnienie Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Małopolskiego Narzędzie służące do analizy strategicznej. Opiera się ona na określeniu silnych oraz słabych stron, a także wynikających z nich szans oraz zagrożeń. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Główny Urząd Statystyczny Jednolita część wód Jednolita część wód powierzchniowych Jednolita część wód podziemnych Jednostka samorządu terytorialnego Krajowy Plan Gospodarki Odpadami Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Odnawialne Źródła Energii Pola elektromagnetyczne Państwowy Monitoring Środowiska Program Oczyszczania Kraju z Azbestu Program Ochrony Powietrza Program Ochrony Środowiska Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Ramowa Dyrektywa Wodna Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko Unia Europejska Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Zakłady Dużego Ryzyka Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Zespół Szkół Zarząd Dróg Wojewódzkich Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie Zakłady Zwiększonego Ryzyka 5

6 2. Wstęp 2.1. Cel i zakres opracowania Program Ochrony Środowiska dla Gminy Zabierzów na lata z perspektywą na lata jest podstawowym narzędziem prowadzenia polityki ochrony środowiska na terenie gminy. Według założeń, przedstawionych w niniejszym opracowaniu, sporządzenie programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Opracowanie jakim jest Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, a także wyznacza cele i zadania środowiskowe, które odnoszą się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Podczas tworzenia dokumentu, przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyśpieszającego rozwiązywanie poszczególnych zagadnień. Niniejsze opracowanie zawiera między innymi rozpoznanie aktualnego stanu środowiska w gminie, przedstawia propozycje oraz opis zadań, które niezbędne są do kompleksowego rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska. Przedmiotowy dokument wspomaga dążenie do uzyskania w gminie sukcesywnego ograniczenia degradacji środowiska, ochronę i rozwój jego walorów oraz racjonalne gospodarowanie zasobami środowiska z uwzględnieniem konieczności jego ochrony. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska, a ocenę efektów jego realizacji, zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska, dokonuje się okresowo, co 2 lata. Struktura opracowania obejmuje omówienie kierunków ochrony środowiska w gminie w odniesieniu m.in. do gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powierzchni ziemi i gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrony przyrody, edukacji ekologicznej. W opracowaniu znajduje się ich charakterystyka, ocena stanu aktualnego oraz określenie stanu docelowego. Identyfikacja potrzeb gminy w zakresie ochrony środowiska, w odniesieniu do obowiązujących przepisów prawnych, polega na sformułowaniu celów nadrzędnych oraz strategii ich realizacji. Na tej podstawie opracowywany jest plan operacyjny, przedstawiający listę przedsięwzięć jakie zostaną zrealizowane na terenie Gminy do roku

7 2.2. Opis przyjętej metodyki Obowiązek wykonania Programu Ochrony Środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 2016, poz. 672 z późn. zm.) 1, a w szczególności: Art Organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ochrony środowiska, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych, o których mowa w art. 14 ust. 1. Art Programy, o których mowa w art. 17 ust. 1, uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo rada gminy. Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy. Gminne Programy ochrony środowiska tworzone są w celu realizacji polityki ochrony środowiska na szczeblu gminnym Charakterystyka gminy Położenie Gmina Zabierzów jest gminą o charakterze wiejskim położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim. Gmina sąsiaduję z następującymi gminami: miasto Kraków (od strony południowo-wschodniej), Liszki (od strony południowej), Krzeszowice (od strony zachodniej), Jerzmanowice (od strony północno-zachodniej). Pod względem geograficznym Gmina Zabierzów położona jest obrębie następujących jednostek fizjograficznych: Wyżyna Olkuska, Rów Krzeszowicki, Garb Tenczyńskiego, Obniżenie Cholerzyńskiego. 1 Z uwzględnieniem zapisów ustaw zmieniających, w tym Ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U r., poz. 1101). 7

8 Poniżej przedstawiono w formie graficznej położenie Gminy Zabierzów. Rysunek 1. Położenie Gminy Zabierzów. Źródło: Demografia Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego z 2016 roku liczba ludności w Gminie Zabierzów wynosiła osób, z czego stanowili mężczyźni, a kobiety. Szczegółowe informacje na temat demografii zostały zamieszczone w poniższej tabeli. Tabela 1. Dane demograficzne Gminy Zabierzów (stan na 31.XII.2016 r.). Parametr Jednostka miary Wartość Ludność według miejsca zameldowania Liczba ludności (ogółem) osoba Liczba kobiet osoba Liczba mężczyzn osoba Wskaźnik modułu gminnego Gęstość zaludnienia ilość osób / km Ilość kobiet na 100 mężczyzn osoba 107 Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców osoba 9,8 Udział ludności według ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem W wieku przedprodukcyjnym % 18,9 W wieku produkcyjnym % 61,8 8

9 Parametr Jednostka miary Wartość W wieku poprodukcyjnym % 19,3 Źródło: GUS Informacje na temat wielkości bezrobocia na terenie Gminy Zabierzów zestawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 2. Dane dotyczące bezrobocia na terenie Gminy Zabierzów (stan na 31.XII.2016 r.). Parametr Jednostka miary Wartość Bezrobotni zarejestrowani według płci Ogółem osoba 552 Mężczyźni osoba 275 Kobiety osoba 277 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Ogółem % 3,5 Mężczyźni % 3,3 Kobiety % 3,6 Źródło: GUS Geomorfologia Rzeźba terenu w obrębie Gminy Zabierzów charakteryzuje się pasowością. W przypadku Wyżyny Olkuskiej mamy do czynienia z rozległym płaskowyżem z falistą powierzchnią. Wyżyna jest oddzielona od Rowu Krzeszowickiego prostolinijną krawędzią tektoniczną. Na terenie Gminy znajdują się lokalnie silne spadki terenu (nawet do 70%) w kierunku południowym. Charakterystycznym elementem na terenie Gminy Zabierzów są liczne skałki wapienne, które są mocno wyeksponowane. Centralna część Gminy Zabierzów znajduje się w obrębie Rowu Krzeszowickiego, który składa się z dwóch wyróżniających form: płaskodenna dolina Rudawy, wyższy poziom dna Rowu Krzeszowickiego. W południowej części Gminy znajduje się Garb Tenczyńskiego, którego wierzchowina tworzy falista płaszczyznę opadającą z niewielkim spadkiem w kierunku południowym. Płaszczyznę przecinają doliny krasowe. Niewielki fragment w południowej część Giny Zabierzów zajmuje Obniżenie Cholerzyńske, odznaczające się łagodnym pofałdowaniem oraz pytko wciętą doliną Rudawy. Pod względem geologicznym Gmina Zabierzów położona jest w południowo- wschodniej części monokliny śląsko-krakowskiej. Na podłożu paleozoicznym znajdują się tutaj liczne utwory jury, kredy, trzecio i czwartorzędu. 9

10 3. Założenia Programu Ochrony Środowiska Program Ochrony Środowiska dla Gminy Zabierzów na lata z perspektywą na lata zgodny jest z dokumentami wyższego szczebla, tj. dokumentami europejskimi, krajowymi, wojewódzkimi oraz powiatowymi. Dokument uwzględnia także założenia określone w innych dokumentach lokalnych Dokumenty nadrzędne i cele Uwarunkowania wspólnotowe Podstawę Wspólnotowej Polityki Ochrony Środowiska stanowi VII Program Działań na Rzecz Ochrony Środowiska (7th European Action Plan, w skrócie EAP). Wskazuje on na konieczność zastosowania strategicznego podejścia do problemów środowiskowych. Takie podejście powinno wykorzystywać różne środki oraz instrumenty, aby regulować działania podejmowane przez przedsiębiorców, konsumentów, polityków i obywateli. Zgodność celów, zawartych w VII Europejskim Programie Działań na Rzecz Ochrony Środowiska, została osiągnięta poprzez ich szczegółową analizę oraz dopasowanie do lokalnych potrzeb gminy Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska Trzecia Fala Nowoczesności 1. Cel 7: Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska : a) Kierunek interwencji Modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne, b) Kierunek interwencji Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych, c) Kierunek interwencji Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce, d) Kierunek interwencji Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii, e) Kierunek interwencji Stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki, f) Kierunek interwencji Zwiększenie poziomu ochrony środowiska. 2. Cel 8: Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych : a) Kierunek interwencji Rewitalizacja obszarów problemowych w miastach, b) Kierunek interwencji Stworzenie warunków sprzyjających tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy na wsi i zwiększaniu mobilności zawodowej na linii obszary wiejskie miasta, c) Kierunek interwencji Zrównoważony wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego zapewniający bezpieczeństwo żywnościowe oraz stymulujący wzrost pozarolniczego zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, 10

11 d) Kierunek interwencji Wprowadzenie rozwiązań prawno-organizacyjnych stymulujących rozwój miast. 3. Cel 9: Zwiększenie dostępności terytorialnej Polski : a) Udrożnienie obszarów miejskich i metropolitarnych poprzez utworzenie zrównoważonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego Strategia Rozwoju Kraju Obszar strategiczny I Sprawne i efektywne państwo: a) Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem: Priorytetowy kierunek interwencji I.1.5 Zapewnienie ładu przestrzennego, b) Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela: Priorytetowy kierunek interwencji I.3.3. Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela, 2. Obszar strategiczny II Konkurencyjna gospodarka a) Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki Priorytetowy kierunek interwencji II.2.3. Zwiększenie konkurencyjności i modernizacja sektora rolno-spożywczego, b) Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych Priorytetowy kierunek interwencji II.5.2. Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych, c) Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko Priorytetowy kierunek interwencji II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.3. Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.4. Poprawa stanu środowiska, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu, d) Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu Priorytetowy kierunek interwencji II.7.1. Zwiększenie efektywności zarządzania w sektorze transportowym, Priorytetowy kierunek interwencji II.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych, Priorytetowy kierunek interwencji II.7.3. Udrożnienie obszarów miejskich, 3. Obszar strategiczny III Spójność społeczna i terytorialna a) Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych Priorytetowy kierunek interwencji III.2.1. Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych, 11

12 b) Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych Priorytetowy kierunek interwencji III.3.1. Tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i finansowych dla realizacji działań rozwojowych w regionach, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.2. Wzmacnianie ośrodków wojewódzkich, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.4. Zwiększenie spójności terytorialnej Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko 1. Cel 1. Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska a) Kierunek interwencji 1.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin, b) Kierunek interwencji 1.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody, c) Kierunek interwencji 1.3. Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka leśna, d) Kierunek interwencji 1.4. Uporządkowanie zarządzania przestrzenią, 2. Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię a) Kierunek interwencji 2.1. Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii, b) Kierunek interwencji 2.2. Poprawa efektywności energetycznej, c) Kierunek interwencji 2.6. Wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii, d) Kierunek interwencji 2.7. Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich, e) Kierunek interwencji 2.8. Rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów wykorzystujących paliwa alternatywne, 3. Cel 3. Poprawa stanu środowiska a) Kierunek interwencji 3.1. Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki, b) Kierunek interwencji 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne, c) Kierunek interwencji 3.3. Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki, d) Kierunek interwencji 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych, e) Kierunek interwencji 3.5. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy, 12

13 Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki Dynamiczna Polska Cel 1: Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki a) Kierunek działań 1.2. Koncentracja wydatków publicznych na działaniach prorozwojowych i innowacyjnych Działanie Identyfikacja i wspieranie rozwoju obszarów i technologii o największym potencjale wzrostu, Działanie Wspieranie różnych form innowacji, Działanie Wspieranie transferu wiedzy i wdrażania nowych/nowoczesnych technologii w gospodarce (w tym technologii środowiskowych), b) Kierunek działań 1.3. Uproszczenie, zapewnienie spójności i przejrzystości systemu danin publicznych mające na względzie potrzeby efektywnej i innowacyjnej gospodarki Działanie Eliminacja szkodliwych subsydiów i racjonalizacja ulg podatkowych, 2. Cel 3: Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców a) Kierunek działań 3.1. Transformacja systemu społeczno-gospodarczego na tzw. bardziej zieloną ścieżkę, zwłaszcza ograniczanie energo- i materiałochłonności gospodarki, Działanie Tworzenie warunków dla rozwoju zrównoważonej produkcji i konsumpcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej, Działanie Podnoszenie społecznej świadomości i poziomu wiedzy na temat wyzwań zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu, Działanie Wspieranie potencjału badawczego oraz eksportowego w zakresie technologii środowiskowych, ze szczególnym uwzględnieniem niskoemisyjnych technologii węglowych (CTW), Działanie Promowanie przedsiębiorczości typu business & biodiversity, w szczególności na obszarach zagrożonych peryferyjnością, b) Kierunek działań 3.2. Wspieranie rozwoju zrównoważonego budownictwa na etapie planowania, projektowania, wznoszenia budynków oraz zarządzania nimi przez cały cykl życia Działanie Poprawa efektywności energetycznej i materiałowej przedsięwzięć architektoniczno-budowlanych oraz istniejących zasobów, Działanie Stosowanie zasad zrównoważonej architektury Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) 1. Cel strategiczny 1. - Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego a) Cel szczegółowy 1. Stworzenie nowoczesnej i spójnej sieci infrastruktury transportowej, b) Cel szczegółowy 4. Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko. 13

14 Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata Cel szczegółowy 2: Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej a) Priorytet 2.1. Rozwój infrastruktury gwarantującej bezpieczeństwo energetyczne, sanitarne i wodne na obszarach wiejskich Kierunek interwencji Modernizacja sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej, Kierunek interwencji Dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej, Kierunek interwencji Rozbudowa i modernizacja ujęć wody i sieci wodociągowej, Kierunek interwencji Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, Kierunek interwencji Rozwój systemów zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, Kierunek interwencji Rozbudowa sieci przesyłowej i dystrybucyjnej gazu ziemnego, Priorytet 2.2. Rozwój infrastruktury transportowej gwarantującej dostępność transportową obszarów wiejskich Kierunek interwencji Rozbudowa i modernizacja lokalnej infrastruktury drogowej i kolejowej, Kierunek interwencji Tworzenie powiązań lokalnej sieci drogowej z siecią dróg regionalnych, krajowych, ekspresowych i autostrad, Kierunek interwencji Tworzenie infrastruktury węzłów przesiadkowych, transportu kołowego i kolejowego, b) Priorytet 2.5. Rozwój infrastruktury bezpieczeństwa na obszarach wiejskich Kierunek interwencji Rozwój infrastruktury wodno-melioracyjnej i innej łagodzącej zagrożenia naturalne, 2. Cel szczegółowy 3: Bezpieczeństwo żywnościowe a) Priorytet 3.2. Wytwarzanie wysokiej jakości, bezpiecznych dla konsumentów produktów rolno spożywczych Kierunek interwencji Wsparcie wytwarzania wysokiej jakości produktów rolno spożywczych, w tym produktów wytwarzanych metodami integrowanymi, ekologicznymi oraz tradycyjnymi metodami produkcji z lokalnych surowców i zasobów oraz produktów rybnych, b) Priorytet 3.4. Podnoszenie świadomości i wiedzy producentów oraz konsumentów w zakresie produkcji rolno spożywczej i zasad żywienia Kierunek interwencji Wsparcie działalności innowacyjnej ukierunkowanej na zmiany wzorców produkcji i konsumpcji, 3. Cel szczegółowy 5: Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich a) Priorytet 5.1. Ochrona środowiska naturalnego w sektorze rolniczym i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich 14

15 Kierunek interwencji Ochrona różnorodności biologicznej, w tym unikalnych ekosystemów oraz flory i fauny związanych z gospodarką rolną i rybacką, Kierunek interwencji Ochrona jakości wód, w tym racjonalna gospodarka nawozami i środkami ochrony roślin, Kierunek interwencji Racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa i rybactwa oraz zwiększanie retencji wodnej, Kierunek interwencji Ochrona gleb przed erozją, zakwaszeniem, spadkiem zawartości materii organicznej i zanieczyszczeniem metalami ciężkimi, Kierunek interwencji Rozwój wiedzy w zakresie ochrony środowiska rolniczego i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich i jej upowszechnianie, b) Priorytet Kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazu i ładu przestrzennego Kierunek interwencji Zachowanie unikalnych form krajobrazu rolniczego, Kierunek interwencji Właściwe planowanie przestrzenne, Kierunek interwencji Racjonalna gospodarka gruntami, c) Priorytet 5.3. Adaptacja rolnictwa i rybactwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji) Kierunek interwencji Adaptacja produkcji rolnej i rybackiej do zmian klimatu, Kierunek interwencji Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w rolnictwie i całym łańcuchu rolno żywnościowym, Kierunek interwencji Zwiększenie sekwestracji węgla w glebie i biomasie wytwarzanej w rolnictwie, Kierunek interwencji Badania w zakresie wzajemnego oddziaływania rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa na zmiany klimatu, Kierunek interwencji Upowszechnianie wiedzy w zakresie praktyk przyjaznych klimatowi wśród konsumentów i producentów rolno spożywczych, d) Priorytet 5.4. Zrównoważona gospodarka leśna i łowiecka na obszarach wiejskich Kierunek interwencji Racjonalne zwiększenie zasobów leśnych, Kierunek interwencji Odbudowa drzewostanów po zniszczeniach spowodowanych katastrofami naturalnymi, Kierunek interwencji Zrównoważona gospodarka łowiecka służąca ochronie środowiska oraz rozwojowi rolnictwa i rybactwa, Kierunek interwencji Wzmacnianie publicznych funkcji lasów, e) Priorytet Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich Kierunek interwencji Racjonalne wykorzystanie rolniczej i rybackiej przestrzeni produkcyjnej do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, Kierunek interwencji Zwiększenie dostępności cenowej i upowszechnienie rozwiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii wśród mieszkańców obszarów wiejskich 15

16 Strategia Sprawne Państwo Cel 3: Skuteczne zarządzanie i koordynacja działań rozwojowych a) Kierunek interwencji 3.2. Skuteczny system zarządzania rozwojem kraju Przedsięwzięcie Wprowadzenie mechanizmów zapewniających spójność programowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego, Przedsięwzięcie Zapewnienie ładu przestrzennego, Przedsięwzięcie Wspieranie rozwoju wykorzystania informacji przestrzennej z wykorzystaniem technologii cyfrowych, 2. Cel 5: Efektywne świadczenie usług publicznych a) Kierunek interwencji 5.2. Ochrona praw i interesów konsumentów Przedsięwzięcie Wzrost świadomości uczestników obrotu o przysługujących konsumentom prawach oraz stymulacja aktywności konsumenckiej w obszarze ochrony tych praw, b) Kierunek interwencji 5.5. Standaryzacja i zarządzanie usługami publicznymi, ze szczególnym uwzględnieniem technologii cyfrowych Przedsięwzięcie Nowoczesne zarządzanie usługami publicznymi, 3. Cel 7: Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego a) Kierunek interwencji 7.5. Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego Przedsięwzięcie Usprawnienie działania struktur zarządzania kryzysowego Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej Cel 3: Rozwój odporności na zagrożenia bezpieczeństwa narodowego a) Priorytet 3.1. Zwiększanie odporności infrastruktury krytycznej Kierunek interwencji Zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania energetyki jądrowej w Polsce, 2. Cel 4: Zwiększenie integracji polityk publicznych z polityką bezpieczeństwa a) Priorytet 4.1. Integracja rozwoju społeczno-gospodarczego i bezpieczeństwa narodowego Kierunek interwencji Wzmocnienie relacji między rozwojem regionalnym kraju a polityką obronną, Kierunek interwencji Koordynacja działań i procedur planowania przestrzennego uwzględniających wymagania obronności i bezpieczeństwa państwa, Kierunek interwencji Wspieranie rozwoju infrastruktury przez sektor bezpieczeństwa, Kierunek interwencji Wspieranie ochrony środowiska przez sektor bezpieczeństwa. 16

17 Krajowa strategia rozwoju regionalnego : regiony, miasta, obszary wiejskie 1. Cel 1: Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów a) Kierunek działań 1.1. Wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych Działanie Warszawa stolica państwa, Działanie Pozostałe ośrodki wojewódzkie, b) Kierunek działań 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi Działanie Zwiększanie dostępności komunikacyjnej wewnątrz regionów, Działanie Wspieranie rozwoju i znaczenia miast subregionalnych, Działanie Pełniejsze wykorzystanie potencjału rozwojowego obszarów wiejskich, Kierunek działań 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw działania tematyczne Działanie Dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagrożenia naturalne, Działanie Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego 2. Cel 2: Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych a) Kierunek działań 2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe Działanie Zwiększanie dostępności i jakości usług komunikacyjnych, Działanie Usługi komunalne i związane z ochroną środowiska, b) Kierunek działań 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, c) Kierunek działań 2.4. Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE, d) Kierunek działań 2.5. Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich na obszarach o najniższej dostępności, Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego Cel szczegółowy 4: Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu opieki zdrowotnej a) Kierunek interwencji kształtowanie zdrowego stylu życia poprzez promocję zdrowia, edukację zdrowotną oraz prośrodowiskową oraz działania wspierające dostęp do zdrowej i bezpiecznej żywności. 17

18 Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Cel szczegółowy 4: Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego a) Priorytet Strategii 4.1. Wzmocnienie roli kultury w budowaniu spójności społecznej Kierunek działań Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz krajobrazu Polityka energetyczna Polski do 2030 roku 1. Kierunek poprawa efektywności energetycznej a) Cel główny dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną, b) Cel główny konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15, 2. Kierunek wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii a) Cel główny racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla, znajdującymi się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, b) Cel główny zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego, 3. Kierunek wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej oraz ciepła a) Cel główny zapewnienie ciągłego pokrycia zapotrzebowania na energię przy uwzględnieniu maksymalnego możliwego wykorzystania krajowych zasobów oraz przyjaznych środowisku technologii, 4. Kierunek dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej a) Cel główny przygotowanie infrastruktury dla energetyki jądrowej i zapewnienie inwestorom warunków do wybudowania i uruchomienia elektrowni jądrowych opartych na bezpiecznych technologiach, z poparciem społecznym i z zapewnieniem wysokiej kultury bezpieczeństwa jądrowego na wszystkich etapach: lokalizacji, projektowania, budowy, uruchomienia, eksploatacji i likwidacji elektrowni jądrowych, 5. Kierunek rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw a) Cel główny wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych, b) Cel główny osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji, c) Cel główny ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem, w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem oraz zachować różnorodność biologiczną, 18

19 d) Cel główny wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniejących urządzeń piętrzących stanowiących własność Skarbu Państwa, e) Cel główny zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach, 6. Kierunek rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii a) Cel główny zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynków paliw i energii, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen, 7. Kierunek ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko a) Cel główny ograniczenie emisji CO 2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego, b) Cel główny ograniczenie emisji SO 2 i NO x oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, c) Cel główny ograniczanie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych, d) Cel główny minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce, e) Cel główny zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych Program Strategiczny Ochrona Środowiska Priorytet 1. Poprawa jakości powietrza, ochrona przed hałasem oraz minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego Działanie 1.1 Sukcesywna redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, zwłaszcza pochodzących z systemów indywidualnego ogrzewania mieszkań Działanie 1.2 Właściwe planowanie przestrzenne kształtujące klimat akustyczny Działanie 1.3 Stosowanie zabezpieczeń akustycznych Działanie 1.4 Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego Priorytet 2. Ochrona zasobów wodnych Działanie 2.1 Ograniczenie zanieczyszczeń przedostających się do wód podziemnych, powierzchniowych i gleb Działanie 2.2 Utrzymanie i rozbudowa systemow zaopatrzenia w wodę i optymalizacji zużycia wody Priorytet 3. Rozwijanie systemu gospodarki odpadami opartego na: zapobieganiu powstawaniu odpadów, przygotowywaniu odpadów do ponownego użycia recyklingu oraz innych metodach odzysku i unieszkodliwiania. 19

20 Działanie 3.1 Zapobieganie powstawaniu odpadów i przygotowanie ich do ponownego użycia Działanie 3.2 Intensyfikacja odzysku, w tym odzysku energetycznego oraz ograniczenie ilości składowanych odpadów i likwidacja zjawiska nielegalnego składowania odpadów Priorytet 4. Przeciwdziałanie występowaniu i minimalizowanie skutków negatywnych zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii przemysłowych Działanie 4.1 Właściwe zagospodarowanie terenów zagrożonych powodzią i suszą hydrologiczną z uwzględnieniem wymagań dotyczących oceny zagrożenia i ryzyka powodziowego Działanie 4.2 Zwiększanie retencyjności zlewni oraz efektywności urządzeń zabezpieczenia przeciwpowodziowego, w tym realizacja innych dokumentów planistycznych w zakresie gospodarki wodnej Działanie 4.3 Współdziałanie z administracją rządową i sąsiednimi samorządami w celu realizacji kompleksowego systemu ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły Działanie 4.4 Identyfikacja osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi, wprowadzenie systemu monitoringu, właściwe zabezpieczanie i zagospodarowywanie terenów osuwiskowych i terenów o predyspozycjach osuwiskowych Działanie 4.5 Zmniejszenie ryzyka wystąpienia i ograniczanie skutków poważnych awarii przemysłowych oraz wypadków drogowych z udziałem towarów niebezpiecznych dla ludzi i środowiska Priorytet 5. Regionalna polityka energetyczna Działanie 5.1 Stworzenie warunków i mechanizmów mających na celu zwiększenie udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym województwa Działanie 5.2 Wsparcie działań mających na celu oszczędne i efektywne wykorzystanie energii Priorytet 6. Ochrona i zachowanie środowiska przyrodniczego Działanie 6.1 Ochrona różnorodności biologicznej oraz zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i stabilności ekosystemów poprzez zrównoważone użytkowanie jej elementów Działanie 6.2 Przywracanie do stanu właściwego zasobów i składników przyrody Działanie 6.3 Propagowanie idei ochrony przyrody poprzez wzmocnienie potencjału turystycznego na obszarach chronionych Działanie 6.4 Racjonalne gospodarowanie i ochrona złóż kopalin Priorytet 7. Wsparcie systemu zarządzania bezpieczeństwem publicznym Działanie 7.1 Rozwój oraz integracja systemów monitorowania i zarządzania bezpieczeństwem publicznym w regionie Działanie 7.2 Realizacja programu poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym Działanie 7.3 Zwiększenie potencjału służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i ratownictwo w województwie Priorytet 8. Edukacja ekologiczna, kształtowanie i promocja postaw w zakresie ochrony środowiska i bezpieczeństwa publicznego oraz usprawnienie mechanizmów administracyjnoprawnych i ekonomicznych 20

21 Działanie 8.1 Edukacja oraz kształtowanie postaw pro-środowiskowych Działanie 8.2 Kształtowanie i promocja postaw właściwych w odniesieniu do sytuacji Kryzysowych Działanie 8.3 Usprawnienie mechanizmów administracyjno-prawnych Działanie 8.4 Poprawa działania mechanizmów ekonomicznych oraz zwiększenie aktywności rynku do działań na rzecz środowiska Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Krakowskiego na lata z perspektywą na lata Ochrona przyrody Cel średniookresowy do 2019 r.: Przyroda i różnorodność biologiczna Kierunki działań: Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych. Ochrona fauny i flory. Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Cel średniookresowy do 2019 r.: Racjonalne użytkowanie zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi Cel średniookresowy do 2019 r.: Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę od deficytów wody. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią Cel średniookresowy do 2019 r.: Zabezpieczenie przed skutkami powodzi. Ochrona powierzchni ziemi Cel średniookresowy do 2019 r.: Rekultywacja gleb zdegradowanych i zdewastowanych oraz przywracanie im funkcji przyrodniczej, rekreacyjnej lub rolniczej. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Cel średniookresowy do 2019 r.: Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. Środowisko a zdrowie Cel średniookresowy do 2019 r.: Poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia. 21

22 Jakość powietrza Cel średniookresowy do 2019 r.: Osiągnięcie jakości powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu na terenie Powiatu Krakowskiego oraz utrzymanie jakości powietrza atmosferycznego zgodnie z obowiązującymi standardami jakości środowiska. Ochrona wód Cel średniookresowy do 2019 r.: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wszystkich wód. Gospodarka odpadami Cele w gospodarce odpadami: Stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju i Polityką Ekologiczną Państwa. Oddziaływanie hałasu Cel średniookresowy do 2019 r.: Dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych i promieniowanie Cel średniookresowy do 2019 r.: Ochrona mieszkańców Powiatu Krakowskiego przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. Poważne awarie Cel średniookresowy do 2019 r.: Zmniejszanie ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej przez nadzór nad wszystkimi instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Cel średniookresowy do 2019 r.: Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. 22

23 4. Streszczenie w języku niespecjalistycznym Cel opracowania Program Ochrony Środowiska dla Gminy Zabierzów na lata z perspektywą na lata jest podstawowym narzędziem prowadzenia polityki ekologicznej na terenie gminy. Według założeń, przedstawionych w niniejszym opracowaniu, opracowanie programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Opracowanie, jakim jest Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, a także wyznacza cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, które odnoszą się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Podczas tworzenia opracowania, przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyśpieszającego rozwiązywanie zagadnień, będących zagadnieniami techniczno-ekonomicznymi, związanymi z przyszłymi projektami. Zakres opracowania Sporządzony Program zawiera między innymi rozpoznanie aktualnego stanu środowiska w gminie, źródła jego zanieczyszczeń, analizę SWOT, propozycje oraz opis celów i zadań, które niezbędne są do kompleksowego rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska. Program wspomaga dążenie do uzyskania w gminie sukcesywnego ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko źródeł zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów środowiska oraz racjonalne gospodarowanie z uwzględnieniem konieczności ochrony środowiska. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska, a dowodów jego osiągania dostarcza ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo (co 2 lata). Struktura opracowania obejmuje omówienie kierunków ochrony środowiska w gminie w odniesieniu m.in. do ochrony klimatu i jakości powietrza, zagrożeń hałasem, promieniowania elektromagnetycznego, gospodarowania wodami, gospodarki wodno-ściekowej, zasobów geologicznych, gleb, gospodarki odpadami, zasobów przyrodniczych, zagrożeń poważnymi awariami, edukacji ekologicznej, z podaniem ich charakterystyki, oceną stanu aktualnego umożliwiającą tym samym identyfikację obszarów problemowych. Identyfikacja potrzeb gminy w zakresie ochrony środowiska, w odniesieniu do obowiązujących w kraju przepisów prawnych i regulacji prawnych Unii Europejskiej, polega na sformułowaniu celów średniookresowych (do 2024 roku) oraz strategii ich realizacji. Na tej podstawie opracowywany jest plan operacyjny, przedstawiający listę przedsięwzięć jakie zostaną zrealizowane na terenie Gminy Zabierzów do roku Charakterystyka Gminy Gmina Zabierzów jest gminą o charakterze wiejskim położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim. Gmina sąsiaduję z następującymi gminami: miasto Kraków (od strony południowo-wschodniej), Liszki (od strony południowej), Krzeszowice (od strony zachodniej), Jerzmanowice (od strony północno-zachodniej). 23

24 Zgodnie z danymi GUS z 2016 roku liczba ludności w Gminie Zabierzów wynosiła osób, z czego stanowili mężczyźni, a kobiety. Ocena stanu środowiska W niniejszym opracowaniu opisano stan środowiska na terenie Gminy Zabierzów. Wyznaczono w tym zakresie następujące kategorie: Jakość powietrza (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Hałas (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Promieniowanie elektromagnetyczne (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Wody powierzchniowe i podziemne (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Zasoby geologiczne (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Gleby (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Gospodarka odpadami (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska); Zagrożenia poważnymi awariami (uwzględniająca stan aktualny, identyfikujący zagrożenia i źródła zanieczyszczeń środowiska). Analiza SWOT Analiza SWOT jest narzędziem służącym do analizy strategicznej. Opiera się ona na określeniu silnych oraz słabych stron, a także wynikających z nich szans oraz zagrożeń (w przypadku niniejszego opracowania środowiska). Od tych elementów pochodzi jej nazwa: S strenghts (silne strony); W weaknesses (słabe strony); O opportunities (szanse), T threats (zagrożenia). W przypadku badań środowiska przyrodniczego analiza polega na określeniu słabych i silnych stron poszczególnych elementów środowiska także szans oraz zagrożeń tworzonych przez czynniki wewnętrzne oraz zewnętrzne. Cele i strategia ich realizacji W niniejszym Programie obrano kierunki interwencji wynikające z dokumentów wyższego szczebla oraz lokalnych potrzeb i są to: Ochrona klimatu i jakości powietrza; Zagrożenia hałasem; Promieniowanie elektromagnetyczne; Gospodarowanie wodami; Gospodarka wodno-ściekowa; Zasoby geologiczne; Gleby; Gospodarka odpadami; Zasoby przyrodnicze; 24

25 Zagrożenia poważnymi awariami. Na ich podstawie wyznaczono cele krótko- i średniookresowe, a także strategię ich realizacji na poziomie gminnym. Narzędziem pomocniczym w realizacji założonych celów są zadania przedstawione w rozdziale 6. Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie. Wyznaczone zadania są spójne z planowanymi inwestycjami gminnymi oraz obowiązującym prawem lokalnym. Wdrażanie i monitoring programu Właściwe wykorzystanie możliwych rozwiązań o charakterze organizacyjnym ma istotne znaczenie w procesie wdrażania programu i jego realizacji. Wprowadzenie zasad monitoringu umożliwi sprawną realizację działań, jak również pozwoli na bieżącą aktualizację celów programu. Z tego powodu w rozdziale 7. System realizacji programu ochrony środowiska, sformułowano zasady zarządzania środowiskiem, które stanowią podstawę sprawnej realizacji i kontroli działań programowych. Analiza uwarunkowań finansowych gminy Realizacja zadań inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska wymaga nakładów finansowych znacznie przewyższających możliwości budżetowe jednostek samorządu terytorialnego. Istnieje zatem potrzeba pozyskania zewnętrznych źródeł finansowego wsparcia przedsięwzięć inwestycyjnych. W tym celu w rozdziale 6. Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie przedstawiono potencjalne źródła finansowania wyznaczonych zadań. 25

26 5. Ocena stanu środowiska 5.1. Ochrona klimatu i jakości powietrza Źródła zanieczyszczeń powietrza Emisja z gospodarstw domowych Głównymi źródłem tego rodzaju zanieczyszczeń powietrza jest: spalanie paliwa stałego (węgiel, drewno opałowe, ekogroszek), spalanie odpadów w piecach indywidualnych gospodarstw domowych. Niska emisja W okresie zimowym wzrasta emisja pyłów i zanieczyszczeń spowodowanych spalaniem paliw stałych w indywidualnych piecach centralnego ogrzewania. Negatywny wpływ na jakość powietrza atmosferycznego mają lokalne kotłownie pracujące na potrzeby centralnego ogrzewania, a także małe przedsiębiorstwa spalające węgiel w celach grzewczych lub technologicznych. Brak urządzeń oczyszczania bądź odpylania gazów spalinowych powoduje, iż całość wytwarzanych zanieczyszczeń trafia do powietrza atmosferycznego. Niska sprawność i efektywność technologii spalania są poważnym źródłem emisji zanieczyszczeń. Co więcej, głównym paliwem w sektorze gospodarki komunalnej jest węgiel, często zawierający znaczne ilości siarki. Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 3. Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza. Zanieczyszczenia Źródło emisji Pył ogółem spalanie paliw, unoszenie pyłu w powietrzu; SO 2 (dwutlenek siarki) spalanie paliw zawierających siarkę; NO (tlenek azotu) spalanie paliw; NO 2 (dwutlenek azotu) spalanie paliw, procesy technologiczne; NO x (suma tlenków azotu) sumaryczna emisja tlenków azotu; CO (tlenek węgla) produkt niepełnego spalania; O 3 (ozon) powstaje naturalnie oraz z innych zanieczyszczeń będących utleniaczami; Źródło: opracowanie własne Emisja komunikacyjna Ruch drogowy Negatywne oddziaływanie na środowisko niesie ze sobą emisja komunikacyjna, która szczególnie odczuwalna jest w pobliżu dróg charakteryzujących się znacznym natężeniem ruchu kołowego. Przez teren Gminy Zabierzów przebiegają ważne szlaki drogowe, w tym autostrada A4. W poniższej tabeli przedstawiono wykaz dróg przebiegających przez teren Gminy Zabierzów. Tabela 4. Wykaz odcinków dróg na terenie Gminy Zabierzów. Nr drogi Kategoria Przebieg A4 autostrada Kraków-Katowice S7 ekspresowa Rabka-Zdrój - Gdańsk nr 79 krajowa Kraków - Krzeszowice Trzebinia 26

27 Nr drogi Kategoria Przebieg nr 774 wojewódzka Zabierzów - Kryspinów Źródło: Strategia Rozwoju Gminy Zabierzów na lata Ponadto na terenie Gminy Zabierzów znajduje się 45,2 km dróg powiatowych oraz 212,0 km dróg gminnych. Poniżej przedstawiono układ sieci infrastruktury komunikacyjnej na terenie Gminy Zabierzów. Rysunek 2. Układ infrastruktury komunikacyjnej na terenie Gminy Zabierzów. Źródło: opracowanie własne Głównymi zanieczyszczeniami emitowanymi w związku z ruchem samochodowym są: tlenek i dwutlenek węgla, węglowodory, tlenki azotu, pyły zawierające metale ciężkie, pyły ze ścierania się nawierzchni dróg i opon samochodowych. Dla stanu powietrza atmosferycznego istotne znaczenie ma emisja NO x oraz metali ciężkich. Duże znaczenie ma również tzw. emisja wtórna z powierzchni dróg, która zależy 27

28 w dużej mierze od warunków meteorologicznych. Komunikacja jest również źródłem emisji benzenu, benzo(a)pirenu oraz innych związków organicznych. Na wielkość tych zanieczyszczeń wpływa stan techniczny samochodów, stopień zużycia substancji katalitycznych oraz jakość stosowanych paliw. Gwałtowny rozwój transportu, przejawiający się wzrostem ilości samochodów na drogach oraz aktualny stan infrastruktury dróg spowodował, iż transport może być uciążliwy dla środowiska naturalnego. W przypadku substancji toksycznych emitowanych przez silniki pojazdów do atmosfery, źródła te trudno zinwentaryzować pod kątem emisji zanieczyszczeń, gdyż zwykle nie ma dla nich materiałów sprawozdawczych. Na podstawie znanych wartości średniego składu paliwa, szacowany przeciętny skład spalin silnikowych jest następujący: Tabela 5. Przeciętny skład spalin silnikowych (w % objętościowo). 2 Składnik Silniki benzynowe Silniki wysokoprężne Uwagi Azot nietoksyczny Tlen 0, nietoksyczny Para wodna 3,0 5,5 0,5 4 nietoksyczny Dwutlenek węgla 5, nietoksyczny Tlenek węgla 0,5 10 0,01 0,5 toksyczny Tlenki azotu 0,0 0,8 0,0002 0,5 toksyczny Węglowodory 0,2 3 0,009 0,5 toksyczny Sadza 0,0 0,04 0,01 1,1 toksyczny Aldehydy 0,0 0,2 0,001 0,009 toksyczny Źródło: J. Jakubowski Motoryzacja a środowisko Ruch kolejowy Na skutek powszechnej elektryfikacji, emisje do powietrza związane z ruchem kolejowym mają znaczenie marginalne. Należą do nich jedynie emisje zanieczyszczeń pyłowych związanych z ruchem pociągów oraz niewielkie emisje z lokomotyw spalinowych używanych głownie na bocznicach kolejowych. Ruch lotniczy W południowej części Gminy Zabierzów funkcjonuje Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków Balice. Z związku z tym, na jakość powietrza na terenie Gminy Zabierzów mają także wpływ spaliny, którego źródeł są samoloty. W poniższej tabeli przedstawiono przeciętną wielkość emisji, której źródłem jest lotnisko i ruch samolotowy związany z jego funkcjonowaniem. Tabela 6. Wielkość emisji zanieczyszczeń, którego źródłem jest lotnisko 3. Pył ogółem Pył PM10 Pył PM2,5 Dwutlenek azotu Tlenek węgla Rodzaj emisji [Mg/rok ] [Mg/rok ] [Mg/rok ] [Mg/rok ] [Mg/rok ] Emisja z lotnisk 91,67 91,67 91,67 107, ,84 2 Wg J. Jakubowski - Motoryzacja a środowisko. 3 Jest to wartość uśredniona dla tego typu źródła emisji, uwzględniająca ruch samolotowy dla Portu Lotniczego Kraków Balice oraz pozostałych (niewielkich) lotnisk, położonych na terenie województwa małopolskiego. 28

29 Źródło: Raport z inwentaryzacji emisji zanieczyszczeń do powietrza na potrzeby aktualizacji Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego. Emisja niezorganizowana Do tej kategorii zaliczane są inne niewymienione źródła emisji. Znaczenie w tej kategorii ma emisja pochodząca ze zlokalizowanych na terenie gminy oczyszczalni ścieków. Do pozostałych źródeł emisji można zaliczyć np. wypalanie traw, emisję lotnych związków organicznych związanych z lakierowaniem Jakość powietrza Zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016, poz. 672 z późn. zm.), Państwowy Monitoring Środowiska stanowi systemem pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Podstawowym celem monitoringu jakości powietrza jest uzyskanie informacji o poziomach stężeń substancji w powietrzu oraz wyników ocen jakości powietrza. W celu oceny jakości powietrza na terenie województwa małopolskiego, wyznaczono 3 strefy. Szczegółowe informacje przedstawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 7. Podział województwa małopolskiego na strefy ze względu na ochronę powietrza. Lp. Kod strefy Nazwa strefy Typ strefy* Klasyfikacja wg kryteriów dot. ochrony zdrowia Klasyfikacja wg kryteriów dot. ochrony roślin Pow. strefy [km 2 ] 1. PL1201 Aglomeracja Krakowska A tak nie PL1202 miasto Tarnów M tak nie PL1203 strefa małopolska P tak tak Źródło: Program ochrony powietrza dla stref województwa małopolskiego Gdzie: * A- aglomeracja, M- miasto > 100 tys., P pozostałe Gmina Zabierzów zlokalizowana jest na obszarze należącym do strefy małopolskiej. Poniżej przedstawiono w formie graficznej podział województwa małopolskiego na poszczególne strefy ze względu na ochronę powietrza

30 Rysunek 3. Podział województwa małopolskiego na strefy ze względu na ochronę powietrza. Źródło: Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego Poniżej przedstawiono wykaz stacji monitoringu jakości powietrza realizowany przez Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska (MWIOŚ) przewidzianych do realizacji w latach

31 Tabela 8. Lokalizacja stacji monitoringu powietrza na terenie województwa małopolskiego w roku Źródło: Program Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata Gmina Zabierzów położona jest w strefie małopolskiej. Brak jest funkcjonujących na jej terenie stacji pomiarowo-kontrolnych stanowiących element sieci monitoringu jakości powietrza prowadzonego przez WIOŚ w Krakowie. Najbliżej położonym względem Gminy Zabierzów położony był punkt pomiarowy nr 15, zlokalizowany miejscowości Kaszów, w gminie Liszki. Punkt położony jest ok. 5 km od granic Gminy Zabierzów. Zgodnie z Państwowym Programem Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata , nie planuje się utworzenia punktu pomiarowo-kontrolnego stanowiącego element sieci monitoringu jakości powietrza na terenie Gminy Zabierzów. Ocenę jakości powietrza województwa małopolskiego za 2016 r. prowadzono w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych w 27 stacjach pomiarowych monitoringu środowiska. W przypadku braku pomiarów poszczególnych zanieczyszczeń powietrza w wymienionych powyżej punktach wykonujących pomiary automatyczne, do oceny jakości powietrza wykorzystywano stacje badań manualnych. Badana obejmowały następujące zanieczyszczenia: dwutlenek siarki (SO 2 ), dwutlenek azotu (NO 2 ), tlenek węgla (CO), benzen (C 6 H 6 ), ozon (O 3 ), pył zawieszony PM10 (PM10), pył zawieszony PM2,5 (PM2.5), ołów (Pb) w pyle zawieszonym PM10, 31

32 arsen (As) w pyle zawieszonym PM10, kadm (Cd) w pyle zawieszonym PM10, nikiel (Ni) w pyle zawieszonym PM10, benzo(a)piren (B(a)P) w pyle zawieszonym PM10. W celu oceny jakości powietrza na terenie województwa małopolskiego na podstawie badań stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, wyznaczana jest klasa stref wyodrębnionych na terenie województwa. Tabela 9. Klasyfikacja stref zanieczyszczeń powietrza. Klasa Poziom stężeń Zanieczyszczenie Wymagane działania strefy określony jest poziom dopuszczalny i poziom krytyczny utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu nie przekracza poziomu dopuszczalnego oraz próba dopuszczalnego lub A utrzymania najlepszej jakości poziomu krytycznego powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem powyżej poziomu dopuszczalnego lub poziomu krytycznego nie przekracza poziomu docelowego powyżej poziomu docelowego poniżej poziomu celu długoterminowego powyżej poziomu celu długoterminowego dwutlenek siarki dwutlenek azotu tlenki azotu tlenek węgla benzen pył PM10 pył PM2,5 ołów (PM10) C określony jest poziom docelowy Ozon AOT40 arsen (PM10) nikiel (PM10) kadm (PM10) benzo(a)piren (PM10) określony jest poziom celu długoterminowego Ozon AOT40 A C D1 D2 - określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych, - opracowanie POP w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio opracowany), - kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych działania niewymagane - dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych - opracowanie lub aktualizacja POP, w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu działania niewymagane - dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do 2020 r. 32

33 poniżej poziomu celu długoterminowego powyżej poziomu celu długoterminowego określony jest poziom dopuszczalny dla fazy II pył PM2,5 A1 C1 działania niewymagane - dążenie do osiągnięcia poziomu dopuszczalnego dla fazy II do 2020 r. * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie niektórych poziomów substancji w powietrzu. Źródło: WIOŚ Kraków Wynik oceny strefy małopolskiej za rok 2016, w której położona jest Gmina Zabierzów, wskazuje, że dotrzymane są poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe substancji w powietrzu (klasa A) ustanowione ze względu na ochronę zdrowia dla następujących zanieczyszczeń: arsenu w pyle zawieszonym PM10, benzenu w pyle zawieszonym PM10, niklu w pyle zawieszonym PM10, kadmu w pyle zawieszonym PM10, ołowiu w pyle zawieszonym PM10, tlenku węgla, dwutlenku azotu, ozonu, dwutlenku siarki. Przekroczone natomiast zostały dopuszczalne poziomy dla: pyłu PM10, pyłu PM2,5 benzo(a)pirenu. Zestawienie wszystkich wynikowych klas strefy małopolskiej z uwzględnieniem kryterium ochrony zdrowia, zostało przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 10. Wynikowe klasy strefy małopolskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2016 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia. Nazwa strefy Symbol klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO 2 NO 2 CO C 6 H 6 PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P O 3 małopolska A A A A C C A A A A C A Źródło: Ocena roczna jakości powietrza w województwie małopolskim za rok 2016 Stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy małopolskiej, ze względu na ochronę roślin, nie zostały przekroczone w przypadku tlenków siarki i azotu, natomiast zostały przekroczone w przypadku celu długoterminowego dla ozonu. Zestawienie wszystkich wynikowych klas strefy małopolskiej z uwzględnieniem kryterium ochrony roślin, zostało przedstawione w poniższej tabeli. 33

34 Tabela 11. Wynikowe klasy strefy małopolskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2016 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin. Symbol klasy wynikowej Nazwa strefy SO 2 NO 2 O 3 strefa małopolska A A D2 Źródło: Ocena roczna jakości powietrza w województwie małopolskim za rok 2016 Jak wynika z Oceny rocznej jakości powietrza w województwie małopolskim za rok 2016 na terenie strefy małopolskiej, stwierdzono występowanie w ciągu roku ponadnormatywnej ilości przekroczeń dopuszczalnego średniodobowego stężenia pyłu zawieszonego PM10 oraz PM2,5, przekroczenie wartości docelowej stężenia średniorocznego pyły zawieszonego PM10 oraz PM2,5 (w tym dla fazy II tj, poziomu obowiązującego po 2020 r), a także benzo(a)pirenu w pyle PM10. Wyniki oceny stężeń zanieczyszczeń w powietrzu występujących w 2016 r. na obszarze strefy małopolskiej uwzględniające kryterium ochrony roślin, wykazały przekroczenia stanu dopuszczalnego poziomu długoterminowego ozonu. Zgodnie z pkt. 91 ustawy Prawo ochrony środowiska dla wszystkich stref, w których stwierdzono przekroczenia poziomów dopuszczalnych i docelowych (strefy w klasie C) należy opracować programy ochrony powietrza, mające na celu osiągnięcie ww. poziomów substancji w powietrzu. Zadanie opracowania POP dla poszczególnych stref województwa małopolskiego należy do Zarządu Województwa, który w terminie 15 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny poziomu substancji w powietrzu i klasyfikacji stref, przedstawia do zaopiniowania właściwym wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast i starostom projekt uchwały w sprawie POP. Następnie, wójt, burmistrz lub prezydent miasta i starosta mają obowiązek wydania opinii w terminie miesiąca od dnia otrzymania projektu POP. Należy pamiętać, iż ocena jakości powietrza dla strefy małopolskiej, odnosi się do całej jej powierzchni i jest wynikiem uśrednionym. Do wskazania konkretnych obszarów przekroczeń dopuszczalnych stężeń poszczególnych zanieczyszczeń wykorzystano wyniki uzyskanymi ze stacji pomiarowo-kontrolnych oraz przeprowadzonego modelowania matematycznego, dzięki któremu uzyskano przestrzenny rozkład stężeń zanieczyszczeń. Zgodnie z Oceną roczną jakości powietrza w województwie małopolskim za rok 2015, teren Gminy Zabierzów, został wskazany jako obszar przekroczeń następujących parametrów: wartości docelowej stężenia średniorocznego pyły zawieszonego PM2,5 (w tym dla fazy II), wartości docelowej stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu w pyle PM10, ilości przekroczeń dopuszczalnego średniodobowego stężenia pyłu zawieszonego PM10. Poniżej przedstawiono w formie graficznej zasięg obszarów przekroczeń dla pyłu PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenu. 34

35 Rysunek 4. Obszary przekroczeń dopuszczalnych stężeń dobowych pyłu PM10 ze względu na ochronę zdrowia w województwie małopolskim w roku Źródło: Ocena roczna jakości powietrza w województwie małopolskim za rok

36 Rysunek 5. Obszary przekroczeń dopuszczalnych stężeń średniorocznych dla pyłu PM2,5 ze względu na ochronę zdrowia w województwie małopolskim w roku Źródło: Ocena roczna jakości powietrza w województwie małopolskim za rok

37 Rysunek 6. Obszary przekroczeń dopuszczalnych stężeń średniorocznych dla benzo(a)pirenu ze względu na ochronę zdrowia w województwie małopolskim w roku 2015 Źródło: Ocena roczna jakości powietrza w województwie małopolskim za rok 2016 Program Ochrony Powietrza Sejmik Województwa Małopolskiego uchwałą XXXII/451/17 z dnia 23 stycznia 2017 roku przyjął: zaktualizowany Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego, Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego uzasadnienie. Głównym celem powyższych dokumentów jest poprawa jakości życia mieszkańców województwa małopolskiego, w tym Gminy Zabierzów, poprzez wskazanie i wdrożenie działań zmierzających do ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza, głównie ze źródeł powierzchniowych oraz komunikacyjnych. Oba dokumenty zostały oparte na wynikach analizy dla roku bazowego Wdrażanie działań przewidziane zostało do 2023 roku. 37

38 Program Ochrony Powietrza obejmuje swoim zasięgiem wszystkie wyznaczone strefy województwa małopolskiego, w tym obszar Gminy Zabierzów. Działania długoterminowe Najważniejszym kierunkiem działań naprawczych (długoterminowych) w celu redukcji zanieczyszczeń powietrza jest ograniczenie emisji ze źródeł spalania paliw o małej mocy. W ramach tego kierunku podejmowane powinny być następujące działania: 1. Wprowadzenie ograniczeń w użytkowaniu instalacji na paliwa stałe. Opis: Urządzenia grzewcze na paliwa stałe powinny spełniać minimalne wymagania odnośnie poziomów sezonowej efektywności energetycznej oraz norm emisji. W poniższej tabeli przedstawiono wymagany efekt ekologiczny ograniczenia emisji w wyniku realizacja powyższych działań. Tabela 12. Wymagany efekt ekologiczny ograniczenia emisji w wyniku wprowadzenia ograniczeń w użytkowaniu instalacji na paliwa stałe na terenie Gminy Zabierzów. W latach [Mg/rok] W latach [Mg/rok] Gmina PM10 PM2,5 BaP CO 2 PM10 PM2,5 BaP CO 2 Zabierzów , , Źródło: Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego 2. Realizacja gminnych programów ograniczania niskiej emisji (PONE) eliminacja niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe. Opis: Władze Gmin powinny realizować działania mające na celu likwidacji źródeł spalania paliw stałych o mocy do 1 MWt w sektorze komunalno-bytowym oraz sektorze usług i handlu oraz w małych i średnich przedsiębiorstwach. Do alternatywnych źródeł energii zaliczyć można: podłączenie do sieci cieplnej, kotły gazowe, nowoczesne urządzenia z podajnikiem automatycznym (lub kotły zgazowujące) na węgiel lub biomasę spełniające wymagania ekoprojektu, kotły olejowe, ogrzewanie elektryczne lub pompy ciepła. W poniższej tabeli przedstawiono wymagany efekt ekologiczny ograniczenia emisji w wyniku realizacja powyższych działań. Tabela 13. Wymagany efekt ekologiczny ograniczenia emisji w wyniku realizacji programów ograniczania niskiej emisji na terenie strefy małopolskiej. W latach [Mg/rok] W latach [Mg/rok] Strefa PM10 PM2,5 BaP NO 2 CO 2 PM10 PM2,5 BaP NO 2 CO 2 małopolska ,40 70, ,94 86, Źródło: Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego 3. Rozbudowa sieci gazowych zapewniająca podłączenie nowych użytkowników Opis: Rozbudowa sieci gazowych jest wskazana na obszarach gdzie nie jest możliwa budowa/rozbudowa siei ciepłowniczej. Działanie to ma szczególny priorytet na terenach wiejskich. 38

39 4. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w celu obniżenia kosztów eksploatacyjnych ogrzewania niskoemisyjnego Opis: Podczas wymiany nieefektywnych kotłów węglowych zaleca się udzielanie dotacji na urządzenia grzewcze wykorzystujące alternatywne źródła energii. Zaliczyć można do nich m.in.: kolektory słoneczne, panele fotowoltaiczne, pompy ciepła. 5. Termomodernizacja budynków oraz wspieranie budownictwa energooszczędnego w budownictwie mieszkaniowym Opis: Wdrożenie działań związanych z wymianą stolarki okiennej, drzwiowej o niskim współczynniku przenikania ciepła, docieplanie ścian budynków oraz stropów. Tabela 14. Wymagany efekt ekologiczny ograniczenia emisji w wyniku realizacji działań z zakresu termomodernizacji na terenie strefy małopolskiej. Łącznie do 2023 r. [Mg/rok] Strefa PM10 PM2,5 BaP CO 2 małopolska , Wyeliminowanie spalania odpadów oraz ograniczenie spalania pozostałości roślinnych na powierzchni ziemi Opis: Prowadzenie działań związanych z kontrolą gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów w kotłach i piecach. Podnoszenie świadomości wśród mieszkańców odnośnie możliwości kontroli oraz sposobie zgłaszania miejsc, w których może dochodzić do spalania odpadów poprzez kompanie informacyjne. Programem wykonawczym Programu Ochrony Powietrza w zakresie redukcji poszczególnych zanieczyszczeń, dla Gminy Zabierzów może stanowić Program Ograniczenia Niskiej Emisji dla Gminy Zabierzów na lata Plan taki został opracowany w 2015 roku. Głównym celem Planu jest wskazanie systemowych rozwiązań, w tym kierunków i sposobów zrównoważonego niskoemisyjnego rozwoju Gminy Zabierzów. Do rozwiązań tych zalicza się m.in.: 1. Wymiana starych źródeł węglowych na niskoemisyjne węglowe kotły o sprawności energetycznej większej bądź równej 87% odpowiadające klasie 5 wg normy PN-EN 303-5: Wymiana starych źródeł węglowych i opalanych drewnem na kotły gazowe i olejowe. 3. Zastosowanie kolektorów słonecznych. Dzięki wdrożeniu w życie wytycznych Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla Gminy Zabierzów na lata , na terenie Gminy zlikwidowanych w roku 2016 zostało 170 szt. niewydajnych kotłów na paliwa stałe, które zostały wymienione na nowoczesne i wydajne energetycznie urządzenia grzewcze, do których zalicza się: kotły gazowe 132 szt. kotły węglowe 5 klasy 23 szt. kotły na biomasę 5 klasy 8 szt. W roku 2017 w ramach realizacji Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla Gminy Zabierzów na lata planowana jest wymiana 120 kotłów. 39

40 Dzięki uzyskanej dotacji w ramach WFOSiGW, mieszkańcy Gminy otrzymali wsparcie finansowe w wysokości do 50% kosztów wymiany urządzenia grzewczego, lecz nie więcej niż zł w przypadku kotłów gazowych oraz nie więcej niż zł przy kotłach węglowych 5 klasy. Władze Gminy Zabierzów dzięki środkom z własnego budżetu podnosiły poziom dofinansowania o 35% kosztów. Realizacja działań związanych z Programem Ograniczenia Niskiej Emisji dla Gminy Zabierzów na lata przyczyniła się do redukcji emitowanych zanieczyszczeń takich jak: pył PM10, pył PM2,5, SO 2, NO x, CO, CO 2 i benzo(α)piren o ,47 kg w skali roku. W przypadku wdrożenia Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Zabierzów planowana jest wymiana ok. 267 kotłów w latach Dopuszcza się wymianę kotłów na następujące źródła ciepła: pompa ciepła, kocioł gazowy, kocioł na biomasę. Wysokość dotacji udzielanych mieszkańców Gminy Zabierzów będzie wynosić: do 8 tys. za zakup kotła ale nie więcej niż 350 zł za 1 kw mocy, do 6 tys. za modernizację instalacji c.o. Powyższe dotacje nie są udzielane na kotły węglowe oraz zakup i montaż ogrzewania w nowych budynkach. Także w przypadku likwidacji starych kotłów gazowych, nie są udzielane dotacje. Działania krótkoterminowe Działania krótkoterminowe są to działania, które należy wdrożyć w sytuacjach wystąpienia ryzyka przekroczeń bądź przekroczeń poziomów alarmowych. Celem ich wdrożenia jest obniżenie ryzyka wystąpienia przekroczeń oraz ograniczenie skutków i czasu trwania przekroczeń. Ustanawia się następujące stopnie alertów zagrożenia zanieczyszczeniami: I stopień zagrożenia (kod żółty) działania podejmowane są po uzyskaniu informacji z WIOŚ gdy: o pomiar stężenia 24-godzinnego pyłu PM10 na stacji automatycznej w dniu poprzedzającym osiągnął wartość powyżej 50 μg/m³, o pomiar stężenia maksymalnej średniej ośmiogodzinnej spośród średnich kroczących ozonu osiągnął wartość powyżej 120 μg/m³ o prognoza stężenia pyłu PM10 na obszarze reprezentatywnym dla danej stacji pomiarowej wskazuje dla aktualnej doby ryzyko przekroczenia wartości stężenia 24-godzinnego na poziomie 50 μg/m³. II stopień zagrożenia (kod pomarańczowy) działania podejmowane są po uzyskaniu informacji z WIOŚ gdy: 40

41 o pomiar stężenia 24-godz. pyłu PM10 dla średniej ze stacji pomiarowych WIOS w dniu poprzedzającym osiągnął wartość powyżej 150 μg/m³ lub na co najmniej jednej stacji pomiarowej osiągnął wartość powyżej 200 μg/m³ o pomiar stężenia godzinowego ozonu na stacji automatycznej WIOŚ osiągnął wartość powyżej 180 μg/m³, o prognoza stężenia pyłu PM10 wskazuje dla aktualnej doby ryzyko przekroczenia wartości stężenia 24-godz. powyżej 150 μg/m³. III stopień zagrożenia (kod czerwony) działania podejmowane są po uzyskaniu informacji z WIOŚ gdy: o pomiar stężenia 24-godz. pyłu PM10 na stacji automatycznej WIOŚ w dniu poprzedzającym osiągnął wartość > 300 μg/m³ oraz 8-godzinna średnia krocząca liczona z danych 1-godzinnych do godziny 7 włącznie dnia następnego po przekroczeniu poziomu alarmowego przekracza 260 μg/m³, o pomiar stężenia godzinowego ozonu na stacji automatycznej WIOŚ osiągnął wartość powyżej 240 μg/m³ przez kolejne 3 godziny, o pomiar stężenia godzinowego dwutlenku azotu na stacji automatycznej WIOŚ osiągnął wartość > 400 μg/m³ przez kolejne 3 godziny, o pomiar stężenia godzinowego dwutlenku siarki na stacji automatycznej WIOS osiągnął wartość > 500 μg/m³ przez 3 kolejne godziny o prognoza stężenia pyłu PM10 wskazuje dla kolejnej doby ryzyko przekroczenia wartości stężenia 24-godz. powyżej 200 μg/m³. Wyżej opisane stopnie zagrożenia wprowadza się na określonym obszarze. Województwo małopolskie zostało podzielone na siedem obszarów, gdzie funkcjonują stacje automatycznego monitoringu powietrza. Zgodnie z podziałem, Gmina Zabierzów pod względem PM10, NO 2 oraz SO 2 położona jest w Obszarze 7 Małopolska północna, w skład której wchodzi powiat krakowski, miechowski, proszowicki i wielicki. Natomiast pod kątem ozonu, Gmina Zabierzów przynależy do Obszaru 4 Małopolska Północna, w skład którego wchodzi powiat krakowski, miechowski i proszowicki. Odpowiedzialnym za wprowadzenie danego stopnia zagrożenia oraz monitorowanie podjętych działań w jego ramach, odpowiada Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego. W zależności od poziomu zagrożenia, należy zastosować krótkoterminowe działania zmierzające do ograniczenia negatywnego wpływu poszczególnych zanieczyszczeń na życie mieszkańców. W poniższej tabeli przedstawiono wykaz działań krótkoterminowych niezbędnych do podjęcia na terenie Gminy Zabierzów z uwzględnieniem źródeł zanieczyszczeń. 41

42 Tabela 15. Działania krótkoterminowe w strefach województwa małopolskiego. Działanie Szczegółowy opis działania Substancja, której dotyczy działania I STOPIEŃ ZAGROŻENIA DZIAŁANIA OCHRONNE Ograniczenie przebywania dzieci na otwartej przestrzeni w czasie przebywania w placówce Unikanie długotrwałego przebywania na otwartej przestrzeni dla uniknięcia długotrwałego narażenia na podwyższone stężenia zanieczyszczeń Zalecenia stosowania się do zaleceń lekarskich i właściwe zaopatrzenie w potrzebne medykamenty Kontrole palenisk domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów Kontrole w zakresie zakazu spalania pozostałości roślinnych na powierzchni ziemi Typ źródeł objętych działaniem n.d. pył PM10, ozon n.d. n.d. pył PM10, ozon n.d. n.d. pył PM10, ozon n.d. Kontrole indywidualnych kotłów i pieców przez upoważnionych pracowników gmin i straży miejskiej (art. 379 ustawy Prawo ochrony środowiska). Kontrole powinny obejmować interwencje zgłaszane telefonicznie oraz patrole w rejonach o wysokim ryzyku spalania odpadów. Nakładane kary za naruszenie przepisów zakazujących spalanie odpadów powinny uwzględniać szczególne szkodliwość tych działań w sytuacjach wysokich stężeń zanieczyszczeń. Kontrole w zakresie zakazu spalania pozostałości roślinnych na powierzchni ziemi pył PM10 pył PM10 Indywidualne źródła spalania paliw stałych Źródła emisji niezorganizowanej Podmioty odpowiedzialne Dyrektorzy placówek oświatowo-wychowawczych i opiekuńczo - wychowawczych Osoby należące do wrażliwych grup ludności Osoby należące do wrażliwych grup ludności Wójt, burmistrz, prezydent Straż miejska, gminna, delegowani pracownicy gmin przez prezydenta, wójta, burmistrza I STOPIEŃ ZAGROŻENIA DZIAŁANIA ORGANIZACYJNE Apele do mieszkańców o możliwe wykorzystanie innego rodzaju źródła ciepła np. elektrycznego lub gazowego, a nawet używanie w tych dniach lepszego jakościowo węgla Indywidualne Promocja stosowania lepszej (należy stosować paliwa o parametrach wilgotność poniżej pył PM10 źródła spalania Wójt, burmistrz, prezydent jakości paliw 15%, zawartość popiołu poniżej 15% oraz kaloryczność paliw stałych przynajmniej 21 MJ/kg), jeśli nie ma możliwości całkowitego zaprzestania używania tego rodzaju paliwa. Ograniczenie stosowania kominków Apele do mieszkańców o zaprzestanie palenia w pył PM10 Indywidualne Wójt, burmistrz, prezydent 42

43 Działanie Szczegółowy opis działania kominkach, jeżeli nie stanowią one jedynego źródła ogrzewania mieszkań w okresie grzewczym Działanie promocyjno-edukacyjne mające na celu zachęcenie ludności do korzystania z systemu wspólnych Promocja carpoolingu dojazdów samochodem osobowym przez większą liczbę osób na trasach często uczęszczanych (np. do szkoły, pracy) Działanie promocyjno-edukacyjne m mające na celu Zalecenia korzystania z komunikacji zachęcenie ludności do zastąpienia komunikacji miejskiej zamiast indywidualnej indywidualnej komunikacją zbiorową. Zalecenia przemieszczania się Działanie promocyjno-edukacyjne mające na celu pieszo lub rowerem na krótkich zachęcenie ludności do przemieszczania się na krótkich odcinkach dróg odcinkach dróg pieszo lub rowerem. Zalecenia przemieszczania się Działanie promocyjno-edukacyjne mające na celu pieszo lub rowerem na krótkich zachęcenie ludności do przemieszczania odcinkach dróg się na krótkich odcinkach dróg pieszo lub rowerem. Prowadzenie rutynowych kontroli jakości spalin w ruchu ulicznym za pomocą analizatora spalin w pojazdach Kontrole pojazdów pod kątem napędzanych silnikiem niskoprężnym (benzynowym) oraz jakości spalin dymomierzaw pojazdach napędzanych sinikiem wysokoprężnym (diesla). II STOPIEŃ ZAGROŻENIA DZIAŁANIA OCHRONNE Ograniczenie przebywania dzieci na otwartej przestrzeni w czasie przebywania w placówce Unikanie długotrwałego przebywania na otwartej przestrzeni dla uniknięcia długotrwałego narażenia na podwyższone stężenia zanieczyszczeń Unikanie wietrzenia pomieszczeń w czasie trwania zagrożenia Zalecenia stosowania się do zaleceń lekarskich i właściwe zaopatrzenie w potrzebne medykamenty Substancja, której dotyczy działania pył PM10 pył PM10 pył PM10 pył PM10 pył PM10 Typ źródeł objętych działaniem źródła spalania paliw stałych Źródła emisji komunikacyjnej Źródła emisji komunikacyjnej Źródła emisji komunikacyjnej Źródła emisji komunikacyjnej Źródła emisji komunikacyjnej n.d. pył PM10, ozon n.d. n.d. pył PM10, ozon n.d. n.d. pył PM10, ozon n.d. n.d. pył PM10, ozon n.d. II STOPIEŃ ZAGROŻENIA DZIAŁANIA OPERACYJNE Podmioty odpowiedzialne Wójt, burmistrz, prezydent Wójt, burmistrz, prezydent Wójt, burmistrz, prezydent Wójt, burmistrz, prezydent Policja, ITD Dyrektorzy placówek oświatowo-wychowawczych i opiekuńczowychowawczych Mieszkańcy z terenu, na którym ogłoszono II stopień zagrożenia Mieszkańcy z terenu, na którym ogłoszono II stopień zagrożenia Mieszkańcy z terenu, na którym ogłoszono II stopień zagrożenia 43

44 Działanie Intensywne kontrole palenisk domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów Kontrole w zakresie zakazu spalania pozostałości roślinnych na powierzchni ziemi Czyszczenie ulic na mokro Nakaz zraszania pryzm materiałów sypkich Szczegółowy opis działania Kontrole indywidualnych kotłów i pieców przez upoważnionych pracowników gmin i straży miejskiej (art. 379 ustawy Prawo ochrony środowiska). Kontrole powinny obejmować interwencje zgłaszane telefonicznie oraz patrole w rejonach o wysokim ryzyku spalania odpadów. Nakładane kary za naruszenie przepisów zakazujących spalanie odpadów powinny uwzględniać szczególną szkodliwość tych działań w sytuacjach wysokich stężeń zanieczyszczeń. Całkowity zakaz palenia na powierzchni ziemi pozostałości roślinnych z ogrodów. Zakaz nie dotyczy działań i czynności związanych z gospodarką leśną. Czyszczenie na mokro ulic, w szczególności zanieczyszczeń pochodzących z zimowego utrzymania dróg Nakaz zraszania pryzm materiałów sypkich w celu wyeliminowania pylenia Substancja, której dotyczy działania pył PM10 pył PM10 pył PM10 pył PM10 Typ źródeł objętych działaniem Indywidualne źródła spalania paliw stałych Źródła emisji niezorganizowanej Źródła komunikacyjne Źródła emisji niezorganizowanej Podmioty odpowiedzialne Wójt, burmistrz, prezydent Straż miejska, gminna, delegowani pracownicy gmin przez prezydenta, wójta, burmistrza Zarządca drogi na obszarze wskazanym przez Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego. Kontrola przestrzegania obowiązku należy do Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony środowiska. Wszystkie podmioty gospodarcze na obszarze wskazanym przez Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego. Kontrola realizacji obowiązków należy do Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska oraz właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, Inspektor Nadzoru Budowlanego. 44

45 Działanie Promocja stosowania lepszej jakości paliw Ograniczenie stosowania kominków Promocja carpoolingu Zalecenia korzystania z komunikacji miejskiej zamiast indywidualnej Zalecenia przemieszczania się pieszo lub rowerem na krótkich odcinkach dróg Wzmożone kontrole pojazdów pod katem jakości spalin Substancja, Szczegółowy opis działania której dotyczy działania II STOPIEŃ ZAGROŻENIA DZIAŁANIA ORGANIZACYJNE Apele do mieszkańców o zaprzestanie palenia w kominkach, jeżeli nie stanowią one jedynego źródła ogrzewania mieszkań w okresie grzewczym Działanie promocyjno-edukacyjne mające na celu zachęcenie ludności do korzystania z systemu wspólnych dojazdów samochodem osobowym przez większą liczbę osób na trasach często uczęszczanych (np. do szkoły, pracy) Działanie promocyjno-edukacyjne mające na celu zachęcenie ludności do zastąpienia komunikacji indywidualnej komunikacją zbiorową. W czasie trwania II stopnia zagrożenia zaleca się wprowadzenie przez rady miast czasowej możliwości bezpłatnego korzystania na podstawie dowodu rejestracyjnego samochodu z komunikacji miejskiej Działanie promocyjno-edukacyjne mające na celu zachęcenie ludności do przemieszczania się na krótkich odcinkach dróg pieszo lub rowerem Prowadzenie wzmożonych kontroli jakości spalin w ruchu ulicznym za pomocą analizatora spalin w pojazdach napędzanych silnikiem niskoprężnym (benzynowym) oraz dymomierza w pojazdach napędzanych sinikiem wysokoprężnym (diesla). pył PM10 pył PM10 pył PM10 pył PM10 pył PM10 pył PM10 Typ źródeł objętych działaniem Indywidualne źródła spalania paliw stałych Indywidualne źródła spalania paliw stałych Źródła emisji komunikacyjnej Źródła emisji komunikacyjnej Źródła emisji komunikacyjnej Źródła emisji komunikacyjnej Podmioty odpowiedzialne Wójt, burmistrz, prezydent Wójt, burmistrz, prezydent Wójt, burmistrz, prezydent. Wójt, burmistrz, prezydent Wójt, burmistrz, prezydent Policja, ITD Wszystkie podmioty gospodarcze na obszarze wskazanym przez Wojewódzkie Centrum Czasowe zawieszenie uciążliwych prac budowlanych w Zarządzania Kryzysowego. Czasowe zawieszenie uciążliwych Źródła emisji części w której wiążą się one z dużą emisją pył PM10 Kontrola realizacji prac budowlanych komunikacyjnej niezorganizowaną do powietrza. obowiązku należy do Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Kontrole czystości dróg Nasilenie kontroli pojazdów opuszczających place budów pył PM10 Źródła emisji Policja, Zarządcy dróg, 45

46 Działanie Szczegółowy opis działania wyjazdowych z budowy pod kątem ograniczenia zanieczyszczenia dróg, prowadzącego do niezorganizowanej emisji pyłu Ograniczenie stosowania dmuchaw do liści i rozpalania ognisk Ograniczenie przebywania dzieci na otwartej przestrzeni w czasie przebywania w placówce Unikanie długotrwałego przebywania na otwartej przestrzeni dla uniknięcia długotrwałego narażenia na podwyższone stężenia zanieczyszczeń Unikanie wietrzenia pomieszczeń w czasie trwania zagrożenia Zalecenia stosowania się do zaleceń lekarskich i właściwe zaopatrzenie w potrzebne medykamenty Intensywne kontrole palenisk domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów Zalecanie przez służby gminne ograniczania używania dmuchaw do liści oraz rozpalania ognisk Substancja, której dotyczy działania pył PM10 III STOPIEŃ ZAGROŻENIA DZIAŁANIA OCHRONNE Typ źródeł objętych działaniem niezorganizowanej Źródła emisji niezorganizowanej n.d. pył PM10, ozon n.d. n.d. pył PM10, ozon n.d. n.d. pył PM10, ozon n.d. n.d. pył PM10, ozon n.d. III STOPIEŃ ZAGROŻENIA DZIAŁANIA OPERACYJNE Kontrole indywidualnych kotłów i pieców przez upoważnionych pracowników gmin i straży miejskiej (art. 379 ustawy Prawo ochrony środowiska). pył PM10, ozon Kontrole powinny obejmować interwencje zgłaszane telefonicznie oraz patrole w rejonach o wysokim ryzyku Indywidualne źródła spalania paliw stałych Podmioty odpowiedzialne kontrola realizacji obowiązków kontrolnych należy do Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska oraz właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta. Wszystkie osoby na obszarze wskazanym przez Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego. Kontrola realizacji obowiązku należy do właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Dyrektorzy placówek oświatowo-wychowawczych i opiekuńczowychowawczych Mieszkańcy z terenu, na którym ogłoszono III stopień zagrożenia Mieszkańcy z terenu, na którym ogłoszono III stopień zagrożenia Mieszkańcy z terenu, na którym ogłoszono III stopień zagrożenia Wójt, burmistrz, prezydent 46

47 Działanie Wzmożone kontrole w zakresie zakazu spalania pozostałości roślinnych na powierzchni ziemi Czyszczenie ulic na mokro Przeniesienie uciążliwego natężenia ruchu pojazdów na odcinki alternatywne. Zakaz wjazdu samochodów ciężarowych do centrów miast Nakaz zraszania pryzm materiałów sypkich Szczegółowy opis działania spalania odpadów. Nakładane kary za naruszenie przepisów zakazujących spalanie odpadów powinny uwzględniać szczególności szkodliwość tych działań w sytuacjach wysokich stężeń zanieczyszczeń. Całkowity zakaz palenia na powierzchni ziemi pozostałości roślinnych z ogrodów. Zakaz nie dotyczy działań i czynności związanych z gospodarką leśną. Czyszczenie na mokro ulic, w szczególności zanieczyszczeń pochodzących z zimowego utrzymania dróg Wyznaczanie tras alternatywnych dla tych o największym natężeniu ruchu samochodowego znajdujących się w pobliżu najwyższych stężeń zanieczyszczeń i źródeł emisji zanieczyszczeń. Wyznaczanie tras alternatywnych dla samochodów o masie przekraczającej 3,5 tony tak aby pojazdy te nie przemieszczały się w pobliżu centrów miast. Nakaz zraszania pryzm materiałów sypkich w celu wyeliminowania pylenia Substancja, której dotyczy działania pył PM10, ozon pył PM10, ozon pył PM10, ozon pył PM10, ozon pył PM10, ozon Typ źródeł objętych działaniem Źródła emisji niezorganizowanej Źródła komunikacyjne Źródła komunikacyjne Źródła komunikacyjne Źródła emisji niezorganizowanej Podmioty odpowiedzialne Straż miejska, gminna, delegowani pracownicy gmin przez prezydenta, wójta, burmistrza Zarządca drogi na obszarze wskazanym przez Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego. Kontrola przestrzegania obowiązku należy do Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Policja, Zarządcy Dróg, Inspekcja Transportu Drogowego Policja, Zarządcy Dróg, Inspekcja Transportu Drogowego Wszystkie podmioty gospodarcze na obszarze wskazanym przez Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego. Kontrola realizacji obowiązków należy do Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska oraz właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, Inspektor Nadzoru 47

48 Działanie Czasowe wstrzymanie procesów technologicznych Promocja stosowania lepszej jakości paliw Ograniczenie stosowania kominków Promocja carpoolingu Zalecenia korzystania z komunikacji miejskiej zamiast indywidualnej Zalecenia przemieszczania się pieszo lub rowerem na krótkich odcinkach dróg Wzmożone kontrole pojazdów pod kątem jakości spalin Czasowe zawieszenie uciążliwych prac budowlanych Szczegółowy opis działania Czasowe wstrzymanie procesów technologicznych, które powodują emisję do powietrza, a ich wstrzymanie nie spowoduje nieproporcjonalnie wysokich kosztów dla przedsiębiorcy. Substancja, której dotyczy działania pył PM10, ozon III STOPIEŃ ZAGROŻENIA DZIAŁANIA ORGANIZACYJNE Apele do mieszkańców o możliwe wykorzystanie innego rodzaju źródła ciepła np. elektrycznego lub gazowego, a nawet używanie w tych dniach lepszego jakościowo węgla (należy stosować paliwa o parametrach wilgotność poniżej 15%, zawartość popiołu poniżej 15% oraz kaloryczność przynajmniej 21 MJ/kg), jeżeli nie ma możliwości całkowitego zaprzestania używania tego rodzaju paliwa Apele do mieszkańców o zaprzestanie palenia w kominkach, jeżeli nie stanowią one jedynego źródła ogrzewania mieszkań w okresie grzewczym. Działanie promocyjno-edukacyjne mające na celu zachęcenie ludności do korzystania z systemu wspólnych dojazdów samochodem osobowym przez większą liczbę osób na trasach często uczęszczanych (np. do szkoły, pracy) Działanie promocyjno-edukacyjne mające na celu zachęcenie ludności do zastąpienia komunikacji indywidualnej komunikacji zbiorową. W czasie trwania II stopnia zagrożenia zaleca się wprowadzenie przez rady miast czasowej możliwości bezpłatnego korzystania na podstawie dowodu rejestracyjnego samochodu z komunikacji miejskiej. Działanie promocyjno-edukacyjne mające na celu zachęcenie ludności do przemieszczania się na krótkich odcinkach dróg pieszo lub rowerem Prowadzenie wzmożonych kontroli jakości spalin w ruchu ulicznym za pomocą analizatora spalin w pojazdach napędzanych silnikiem niskoprężnym (benzynowym) oraz dymomierza w pojazdach napędzanych sinikiem wysokoprężnym (diesla Czasowe zawieszenie uciążliwych prac budowlanych w części w której wiążą się one z pył PM10, ozon pył PM10, ozon pył PM10 pył PM10, ozon pył PM10, ozon pył PM10, ozon pył PM10, ozon Typ źródeł objętych działaniem Źródła emisji punktowej Indywidualne źródła spalania paliw stałych Indywidualne Źródła spalania paliw stałych Źródła emisji komunikacyjnej Źródła emisji komunikacyjnej Źródła emisji komunikacyjnej Źródła emisji komunikacyjnej Źródła emisji niezorganizowanej Podmioty odpowiedzialne Budowlanego. Zakłady produkcyjne z terenu objętego stopniem zagrożenia. Wójt, burmistrz, prezydent Wójt, burmistrz, prezydent Wójt, burmistrz, prezydent Wójt, burmistrz, prezydent Wójt, burmistrz, prezydent Policja, ITD Wszystkie podmioty gospodarcze na obszarze 48

49 Działanie Kontrole czystości dróg wyjazdowych z budowy Ograniczenie stosowania dmuchaw do liści i rozpalania ognisk Nasilenie kontroli budów pod kątem przestrzegania zapisów prawa budowlanego Wysłanie do ZDR (Zakłady Dużego Ryzyka) informacji o czasowym ograniczeniu procesów powodujących nadmierną emisję Szczegółowy opis działania dużą emisją niezorganizowaną do powietrza. Nasilenie kontroli pojazdów opuszczających place budów pod kątem ograniczenia zanieczyszczenia dróg, prowadzącego do niezorganizowanej emisji pyłu. Zalecanie przez służby gminne ograniczania używania dmuchaw do liści oraz rozpalania ognisk Zintensyfikowanie prowadzenia działań kontrolnych pod katem przestrzegania zapisów prawa budowlanego. Wysłanie do Zakładów Dużego Ryzyka (według wykazu jednostek należących do zakładów ryzyka o nadmiernej emisji) informacji o czasowym ograniczeniu procesów powodujących nadmierną emisję o ile nie spowodują nieproporcjonalnie wysokich kosztów dla przedsiębiorcy lub Substancja, której dotyczy działania pył PM10, ozon pył PM10, ozon pył PM10, ozon pył PM10, ozon Typ źródeł objętych działaniem Źródła emisji niezorganizowanej Źródła emisji niezorganizowanej Źródła emisji niezorganizowanej Źródła emisji punktowej Podmioty odpowiedzialne wskazanym przez Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego. Kontrola realizacji obowiązku należy do Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Policja, Zarządcy dróg, kontrola realizacji obowiązków kontrolnych należy do Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska oraz właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta. Wszystkie osoby na obszarze wskazanym przez Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego. Kontrola realizacji obowiązku należy do właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Inspekcja Nadzory Budowlanego, Policja, Straż Miejska. Kontrola realizacji obowiązku należy do Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Zakłady Dużego Ryzyka 49

50 Działanie Bieżące monitorowanie znaczących emisji z innych zakładów przemysłowych i reagowania służb kontrolnych WIOŚ Szczegółowy opis działania wprowadzenie działań organizacyjnych ograniczających emisję z zakładu. Wdrożenie procedur szczególnego monitoringu Substancja, której dotyczy działania pył PM10, ozon Źródło: Program ochrony powietrza dla terenu województwa małopolskiego Typ źródeł objętych działaniem Źródła emisji punktowej Podmioty odpowiedzialne Małopolski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, zakłady przemysłowe z terenu ogłoszonego stopnia zagrożenia. 50

51 Poniżej przedstawiono sposób postepowania organów, instytucji i podmiotów korzystających ze środowiska oraz zachowania się obywateli w przypadku wystąpienia przekroczeń standardów jakości powietrza. 1) Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego: a) podejmuje decyzje o ogłoszeniu stopnia zagrożenia, b) podejmuje decyzje o odwołaniu alertu lub o zmianie poziomu stopnia zagrożenia, c) powiadamia (za pośrednictwem WCZK) odpowiednie Powiatowe i Gminne Zespoły Zarządzania Kryzysowego o ogłoszeniu, odwołaniu bądź zmianie poziomu alertu, d) zamieszcza powiadomienia o ogłoszeniu bądź odwołaniu alertu, jego obszarze, czasie trwania, powodach wystąpienia oraz o zaleceniach dla ludności na stronie internetowej. 2) Powiatowy Zespół Zarządzania Kryzysowego zamieszcza powiadomienia o ogłoszeniu bądź odwołaniu stopnia zagrożenia, jego obszarze, czasie trwania, powodach wystąpienia oraz o zaleceniach dla ludności na stronie internetowej. 3) Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego: powiadamia społeczeństwo, władze placówek szkolno-wychowawczych, jednostki służby zdrowia oraz służby (straż miejską, policję, inspekcję transportu drogowego, zarząd dróg) o konieczności podjęcia działań określonych Planem Działań Krótkoterminowych, zamieszcza powiadomienia o ogłoszeniu bądź odwołaniu alertu, jego obszarze, czasie trwania, powodach wystąpienia oraz o zaleceniach dla ludności na stronie internetowej gminy, koordynuje wdrażanie działań i wspomaga służby lokalne. Lokalna sieć pomiarowa W ramach działań związanych z bieżącym monitorowaniem jakości powietrza na terenie Gminy Zabierzów, utworzona została lokalna sieć pyłomierzy. Pyłomierze odpowiadają za ciągłe pomiary stężeń pyły PM10 oraz PM2,5. Aktualnie na terenie Gminy funkcjonują 23 pyłomierze (sensory) Airly, które zostały zlokalizowane w następujących miejscowościach: Aleksandrowice, Balice (ul. Radziwiłłów), Szczyglice (ul. Sportowa), Rząska (ul. Krakowska), Burów, Brzoskwinia, Nielepice (dwa punkty przy ul. Józefa Trzaskowskiego), Młynka (ul. Kalwaryjska), Kochanów (droga krajowa nr 79), Zabierzów (ul. Wapienna, ul. Przy Torze), Brzezie (ul. Narodowa), Ujazd (ul. Świerkowa), Bolechowice (ul. Zielona), Karniowice, Zelków (ul. Jana Pawła II), Kobylany (ul. Jana Pawła II), Brzezinka (ul. Krakowska), Niegoszowice, Pisary, Rudawa (ul. Polaczka), Radwanowice (ul. 21 Lipca). Wyniki aktualnych pomiarów są dostępne w sieci pod adresem W serwisie tym stężenie pyłów jest przedstawiane z wykorzystaniem indeksu CAQI. Indeks ten jest wskaźnikiem godzinowym jakości powietrza i odpowiada on skali europejskiej, która przyjmuje wartość od 0 do 100. Im wyższa wartość wskaźnika tym bardziej niekorzystne stężenie zanieczyszczeń. Dane uzyskane w ramach sieci lokalnej Airly, prezentowane są w stanie rzeczywistym z uwzględnieniem najnowszych wyników. Wyniki z sensorów są przedstawiane w sposób graficznych z wykorzystaniem tzw. heatmapy. Poniżej przedstawiono w formie graficznej lokalizację punktów pomiarowych wraz z wynikami. 51

52 Rysunek 7. Lokalizacja sensorów w ramach sieci monitoringu lokalnego na terenie Gminy Zabierzów wraz z aktualnymi wynikami stężeń (wg stanu na dzień ). Źródło: Do głównych zalet utworzenia lokalnej sieci monitoringu w oparciu o sensory Airly należy: możliwość uzyskania rzeczywistych oraz bardzo dokładnych danych odnośnie aktualnego stanu jakości powietrza, możliwość prognozowania jakości powietrza, możliwość identyfikacji źródeł zanieczyszczenia Analiza SWOT Jakość powietrza Silne strony Słabe strony 1. Opracowany i wdrożony Program Ograniczenia Niskiej Emisji 2. Uzyskanie dofinansowania pozwalającego na pokrycie części kosztów związanych z wymianą niewydajnych urządzeń PM2,5 (w tym dla fazy II), grzewczych. 3. Utworzenie lokalnej sieci monitorującej stężenie pyłu PM10 oraz pyłu PM 2,5. 1. Przekroczenia dopuszczalnych poziomów stężeń w zakresie: wartości docelowej stężenia średniorocznego pyły zawieszonego wartości docelowej stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu w pyle 52

53 4. Prowadzenie aktywnej polityki edukacyjnej oraz informacyjnej w zakresie zakazu spalania odpadów w kotłach, odnawialnych źródłach energii oraz energooszczędności w budynkach mieszkalnych. 5. Dotacje z budżetu Gminy na instalację kolektorów słonecznych. Szanse 1. Wzrost wykorzystywania alternatywnych źródeł energii (w tym OZE). 2. Modernizacja przestarzałych kotłowni. 3. Termomodernizacja budynków na terenie Gminy. 4. Rozbudowa sieci ścieżek rowerowych, 5. Zwiększenie powierzchni leśnych na terenie gminy. 6. Edukacja ekologiczna mieszkańców ze szczególnym naciskiem na zagadnienia dotyczące nielegalnego spalania odpadów komunalnych. PM10, ilości przekroczeń dopuszczalnego średniodobowego stężenia pyłu zawieszonego PM Duży udział tradycyjnych źródeł energii cieplnej. 3. Bezpośrednia bliskość Miasta Kraków (zanieczyszczenia napływające). Zagrożenia 1. Brak realnego wpływu na jakość opały stosowanego przez mieszkańców. 2. Ograniczenia finansowe w zakresie dotacji wymiany kotłów oraz termomodernizacji. 3. Zanieczyszczenie powietrza wynikające z tzw. niskiej emisji, w tym spalania odpadów komunalnych w piecach domowych. 4. Wzrost natężenie ruchu pojazdów samochodowych szlakami komunikacyjnymi przebiegającymi przez teren Gminy Zagrożenia Obszary problemowe związane z ochroną powietrza na terenie Gminy Zabierzów wynikają m.in. z: wykorzystywania przestarzałych urządzeń grzewczych, spalania niskokalorycznych i zawierających dużą zawartość siarki paliw stałych. nieprawidłowych praktyk związanych z gospodarowaniem odpadami komunalnymi (spalanie śmieci w piecach) Zagrożenia hałasem Stan wyjściowy Hałas definiuje się jako wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego oddziałujące na organizm ludzki. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016, poz. 672 z późn. zm.), podstawowe pojęcia z zakresu ochrony przed hałasem są następujące: emisja - wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio energie do powietrza, wody lub ziemi, związane z działalnością człowieka (takie jak hałas czy wibracje), hałas - dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do Hz, poziom hałasu - równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db). Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, zgodnie z art. 117 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2016, poz. 672 z późn. zm.). W rozumieniu ustawy ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności na utrzymaniu poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co 53

54 najmniej na tym poziomie, oraz zmniejszeniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. W związku ze stwierdzoną uciążliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych Państwowy Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych tego rodzaju hałasów. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość hałasów komunikacyjnych zależy od wartości poziomu równoważnego LAeq i wynosi odpowiednio: mała uciążliwość LAeq< 52 db średnia uciążliwość 52 db<laeq< 62 db duża uciążliwość 63 db<laeq< 70 db bardzo duża uciążliwość LAeq> 70 db Źródła hałasu Hałas drogowy Kryteria dopuszczalności hałasu drogowego określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 października 2014 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2014, poz. 112). Dla rodzajów terenu, wyróżnionych ze względu na sposób zagospodarowania i pełnione funkcje (tj. tereny zabudowy mieszkaniowej, tereny szpitali, szkoły, tereny rekreacyjno wypoczynkowe i uzdrowiska), ustalono dopuszczalny równoważny poziom hałasu LA eq D w porze dziennej i LA eq N w porze nocnej. Podstawą określenia dopuszczalnej wartości poziomu równoważnego hałasu dla danego terenu jest zaklasyfikowanie go do określonej kategorii, o wyborze której decyduje sposób jego zagospodarowania. Dla hałasu drogowego, dopuszczalne wartości poziomów hałasu wynoszą w porze dziennej w zależności od funkcji terenu od 50 do 65 db, w porze nocnej db. Dopuszczalne poziomy hałasu, w zależności od przeznaczenia terenu, zestawiono w tabeli poniżej. Tabela 16. Dopuszczalne poziomy hałasu w zależności od przeznaczenia terenu. Dopuszczalny poziom hałasu w db Drogi lub linie kolejowe* Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu LAeq D LAeq D przedział czasu LAeq N Przeznaczenie terenu LAeq N przedział czasu odniesienia równy 8 przedział czasu przedział czasu odniesienia najmniej korzystnym odniesienia równy 1 odniesienia równy równy 16 godzinom dnia najmniej korzystnej 8 godzinom godzinom kolejno po sobie godzinie nocy następującym a) Obszary A ochrony uzdrowiskowej b) Tereny szpitali poza miastem

55 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży** c) Tereny domów opieki d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi c) Tereny rekreacyjnowypoczynkowe poza miastem d) Tereny zabudowy zagrodowej Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców *** * Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. ** W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. *** Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych Na terenie Gminy Zabierzów znajdują się następujące typy dróg: autostrada A4 Kraków-Katowice ekspresowa S7 Rabka-Zdrój Gdańsk, krajowa nr 79 Kraków - Krzeszowice Trzebinia wojewódzka nr 774 Zabierzów Kryspinów drogi powiatowe, drogi gminne. 55

56 Monitoring WIOŚ Do jednych z zadań WIOŚ w Krakowie należy ocena a stanu akustycznego na terenie województwa małopolskiego. Ocena jest przeprowadzana w oparciu o pomiary równoważnego poziomu dźwięku dla pory dnia i nocy dla dwóch rodzajów hałasu w środowisku (przemysłowego i drogowego). Na terenie Gminy Zabierzów brak jest punktów pomiarowo-kontrolnych, będących elementem sieci monitoringu hałasu WIOŚ. Monitoring GDDKiA W związku z tym, że przez teren Gminy Zabierzów przebiega drogi o dużym natężeniu ruchu samochodowego, opracowane zostały mapy akustyczne obejmujące swym zasięgiem obszar Gminy Zabierzów. Mapy akustyczne zostały opracowane w 2012 roku na zlecenie Generalnego Dyrektora dróg krajowych i autostrad. W związku z opracowaniem map akustycznych, przeprowadzone zostały szczegółowe pomiary hałasu dotyczące drogi krajowej autostrady A4, drogi ekspresowej S7 oraz drogi krajowej nr 79. Poniżej przedstawiono w formie graficznej wykaz odcinków objętych badaniami klimatu akustycznego a terenie powiatu krakowskiego, w tym Gminy Zabierzów. 56

57 Rysunek 8. Przebieg odcinków dróg poddanych badaniom klimatu akustycznego na terenie powiatu krakowskiego, w tym Gminy Zabierzów. Źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa małopolskiego Poniżej przedstawiono wykaz odcinków badanych dróg, które swoim oddziaływaniem obejmują obszar Gminy Zabierzów. Tabela 17. Wykaz odcinków dróg krajowych odziaływujących swoim zasięgiem na terenie Gminy Zabierzów. Nr drogi ID odcinka Nazwa odcinka Km początku Km końca Długość odcinka [km] Powierzchnia obszaru analizy [km2] 7, E77 MA_6_0588_7 KRAKÓW-RZĄSKA 668, ,892 0,770 1,232 7, E77 MA_6_0589_7 RZĄSKA-BALICE I 670, ,171 3,131 5, MA_6_0638_79 MODLNICZKAZABIERZÓW 352, ,302 1,051 1, MA_6_0639_79 ZABIERZÓWKRZESZOWICE 353, ,971 9,669 15,470 A4, BALICE I-BALICE MA_6_0563_A4 E40 II/LOTNISKO/ 401, ,583 1,328 2,125 Źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa małopolskiego 57

58 W poniższych tabelach przedstawiono obszary przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu na terenie Gminy Zabierzów na terenach przyległych do powyższych odcinków drogowych wraz z liczbą osób narażonych na nadmierny hałas. Tabela 18. Obszary przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu na terenie Gminy Zabierzów wraz z liczbą mieszkańców narażonych na nadmierny hałas. Lp. ID odcinka Zakres naruszeń dopuszczalnych wartości Pow. przekroczeń Liczba mieszkańców Priorytet poziomów hałasu [km 2 ] na obszarze 1. MA_6_0563_A4 Pierwsza linia zabudowy znajduje się w strefie wskaźnika Ldwn o wartości db. Budynki na tym odcinku w większej 0, niski odległości od drogi znajdują się w zasięgu hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne. 2. MA_6_0588_7 Pierwsza linia zabudowy znajduje się w strefie wskaźnika Ldwn o wartości db. Budynki na tym odcinku w większej odległości od drogi znajdują się w zasięgu hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne. 0, niski 3. MA_6_0589_7 4. MA_6_0638_79 5. MA_6_0639_79 Pierwsza linia zabudowy znajduje się w strefie wskaźnika Ldwn o wartości db. Budynki na tym odcinku w większej odległości od drogi znajdują się w zasięgu hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne. Pierwsza linia zabudowy znajduje się w strefie wskaźnika Ldwn o wartości db. Budynki na tym odcinku w większej odległości od drogi znajdują się w zasięgu hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne. Pierwsza linia zabudowy znajduje się w strefie wskaźnika Ldwn o wartości db. Budynki na tym odcinku w większej odległości od drogi znajdują się w zasięgu hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne. 0, bardzo wysoki 0, wysoki 0, wysoki Źródło: Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa małopolskiego 58

59 Poniżej przedstawiono w formie graficznej imisję hałasu na terenie Gminy Zabierzów, przy głównych drogach z uwzględnieniem wskaźnika L DWN oraz L N. Rysunek 9. Mapa akustyczna drogi krajowej nr 79 na terenie m. Rudawa (gm. Zabierzów) z uwzględnieniem wskaźnika L DWN. Źródło: opracowanie własne 59

60 Rysunek 10. Mapa akustyczna drogi krajowej nr 79 na terenie m. Rudawa (gm. Zabierzów) z uwzględnieniem wskaźnika L N. Źródło: opracowanie własne Rysunek 11. Mapa akustyczna autostrady A4, drogi ekspresowej S7 oraz drogi wojewódzkiej nr 774 na terenie m. Balice (gm. Zabierzów) z uwzględnieniem wskaźnika L DWN. Źródło: opracowanie własne 60

61 Rysunek 12. Mapa akustyczna autostrady A4, drogi ekspresowej oraz wojewódzkiej na terenie m. Balice (gm. Zabierzów) z uwzględnieniem wskaźnika L N. Źródło: opracowanie własne Hałas kolejowy Przez teren Gminę Zabierzów przebiega linia magistralna Katowice-Kraków-Rzeszów, która odznacza się znacznym natężeniu ruchu pociągów osobowych oraz towarowych. Charakterystycznym elementem odcinka jest znaczna prędkość pociągów, co sprzyja emisji nadmiernego hałasu na terenach przyległych. Na potrzeby opracowania Programu ochrony środowiska przed hałasem dla województwa małopolskiego poddano analizie odcinek kolejowy: granica woj. Małopolskiego-Trzebinia- Krzeszowice-Kraków-Bochnia-Brzesko-Tarnów z wyłączeniem obszaru Miasta Krakowa, który przebiega m.in. przez teren Gminy Zabierzów. Poniżej przedstawiono w formie graficznej przebieg badanego odcinka kolejowego na terenie województwa małopolskiego, w tym Gminy Zabierzów. 61

62 Rysunek 13. Przebieg odcinka linii kolejowej na terenie województwa małopolskiego poddanego analizie klimatu akustycznego. Źródło: Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa małopolskiego W wyniku przeprowadzonej analizy klimatu akustycznego na terenach przyległych do linii, stwierdzono występowanie niewielkich przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu maksymalnie do 5 db dla wskaźników L N oraz L DWN. Liczba osób narażonych na ponadnormatywny hałas wyniosła 240 osób, przy czym liczba ta odnosi się do całkowitej długości badanego odcinka ok. 100 km. Zakładając, że długość badanej linii kolejowej w obrębie Gminy Zabierzów wynosi ok. 14 km, można stwierdzić, że liczba osób narażonych na ponadnormatywny poziom hałasu kolejowego na terenie Gminy nie jest większa niż 33 osoby. Poniżej, przedstawiono w formie graficznej mapy akustyczne dla wybranych odcinków linii kolejowej Katowice-Kraków-Rzeszów na terenie Gminy Zabierzów. 62

63 Rysunek 14. Mapa akustyczna linii kolejowej Katowice-Kraków-Rzeszów na terenie m. Zabierzów (gm. Zabierzów) z uwzględnieniem wskaźnika L DWN. Źródło: opracowanie własne Rysunek 15. Mapa akustyczna linii kolejowej Katowice-Kraków-Rzeszów na terenie m. Zabierzów (gm. Zabierzów) z uwzględnieniem wskaźnika L N. Źródło: opracowanie własne 63

64 Rysunek 16. Mapa akustyczna linii kolejowej Katowice-Kraków-Rzeszów na terenie m. Rudawa (gm. Zabierzów) z uwzględnieniem wskaźnika L DWN. Źródło: opracowanie własne Rysunek 17. Mapa akustyczna linii kolejowej Katowice-Kraków-Rzeszów na terenie m. Rudawa (gm. Zabierzów) z uwzględnieniem wskaźnika L N. Źródło: opracowanie własne Na terenie Gminy Zabierzów zlokalizowany jest także odcinek bocznicy kolejowej prowadzącej do Międzynarodowego Portu Lotniczego w Balicach. Odcinkiem tym poruszają się szynobusy stanowiące połączenie między lotniskiem a Dworcem Głównym w Krakowie. Ze względu na krótki odcinek w obrębie Gminy Zabierzów oraz brak gęstej 64

65 zabudowy mieszkalnej w otoczeniu, to połączenie kolejowe nie stanowi zagrożenia ze strony nadmiernego hałasu na terenie Gminy Zabierzów. Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy powodowany jest eksploatacją instalacji lub urządzeń zawiązanych z prowadzoną działalnością przemysłową. Emisja zanieczyszczenia środowiska hałasem regulowana jest w posiadanych przez podmioty gospodarcze zezwoleniach, dopuszczających określone poziomy hałasu odrębnie dla pory dziennej i nocnej. Uciążliwość hałasu emitowanego z obiektów przemysłowych zależy między innymi od ich ilości, czasu pracy czy odległości od terenów podlegających ochronie akustycznej. Monitoring WIOŚ Monitoring hałasu przemysłowego prowadzony jest przez WIOŚ w Krakowie. Badania hałasu przemysłowego związane są z badaniami kontrolnymi. Pomiary hałasu przemysłowego dobywają się w oparciu o wskaźniki równoważnych poziomów dźwięku LAeqD oraz LAeqN. Na podstawie uzyskanych wyników, WIOŚ w Krakowie przeprowadza: ocenę hałasu przemysłowego wokół istotnych źródeł hałasu przemysłowego, kalibrację modeli obliczeniowych stosowanych przy tworzeniu map akustycznych. Do potencjalnych źródeł emisji nadmiernego hałasu przemysłowego na terenie Gminy Zabierzów zaliczyć można największe zakłady przemysłowe, takie jak: Kopalnia Odkrywkowa Surowców Drogowych w Rudawie, FOODCARE (producent żywności), WILK Fabryka Betonów Wibroprasowanych, ALSAL zakład w Niegoszowicach (konstrukcje aluminiowe). Hałas lotniczy Hałas lotniczy powodowany jest przez samoloty podczas etapu lądowania oraz wznoszenia przy starcie. Stosunkowo niewielka wysokość samolotów w trakcie tych dwóch etapów, powoduje, że emitowany hałas jest uciążliwy dla mieszkańców położonych w pobliżu lotniska. Elementem charakterystycznym dla hałasu lotniczego jest szybkie osiąganie wartości maksymalnych a następnie jego nagłe wyciszenie. Na terenie Gminy Zabierzów, w m. Balice, zlokalizowany jest międzynarodowy port lotniczy Kraków-Balice, którego duży ruch samolotów ma istotny wpływ na klimat akustyczny terenów przylegających. Mające na uwadze ochronę przed nadmiernym poziomem hałasu, Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął uchwałę nr XXXII/470/09 z dnia 25 maja 2009 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska Kraków Balice, zarządzanego przez Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków Balice Sp. z o.o. Zgodnie z uchwałą obszar wokół lotniska został podzielony na trzy strefy: strefę A, której granicę wyznacza od zewnątrz maksymalny zasięg izolinii hałasu nocnego L N = 50 db lub izolinii hałasu L DWN 60 db, od wewnątrz granica lotniska. 65

66 strefę B, której granicę wyznacza od zewnątrz izolinia L DWN = 55 db, od wewnątrz maksymalny zasięg izolinii L N = 50 db, L DWN = 60 db lub granica lotniska; strefę C, której granicę wyznaczają izolinie hałasu L N = 45dB, od wewnątrz maksymalny zasięg izolinii L DWN = 55 db. W każdej ze stref obowiązują ograniczone zasady użytkowanie w zakresie przeznaczenia terenu i sposobu korzystania z terenów: w strefie A - zakaz lokalizowania i budowy: o nowych obiektów zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej, zabudowy zagrodowej i zamieszkania zbiorowego, zabudowy mieszkaniowo-usługowej, szpitali, domów opieki społecznej, oraz zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci młodzieży, lokalizacji terenów rekreacyjnowypoczynkowych poza miastem; o zakaz zmiany funkcji budynków z niemieszkalnych na mieszkalne; w strefie B - zakaz lokalizowania i budowy nowych obiektów szpitali, domów opieki, oraz zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży; w strefie C - zakaz lokalizowania i budowy nowych obiektów zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży działających w porze nocne Poniżej przedstawiono w formie graficznej zasięg wszystkich stref ograniczonego użytkowania wokół Międzynarodowego Portu Lotniczego im. Jana Pawła II Kraków-Balice. 66

67 Rysunek 18. Zasięg obszaru ograniczonego użytkowania Międzynarodowego Portu Lotniczego Kraków-Balice w obrębie Gminy Zabierzów z uwzględnieniem podziału na strefy. Źródło: Uchwała Sejmiku Województwa Małopolskiego nr XXXII/470/09 z dnia 25 maja 2009 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska Kraków Balice, zarządzanego przez Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków Balice Sp. z o.o. 67

68 Jak wynika z powyższej mapy południowy fragment Gminy Zabierzów objęty jest wszystkimi rodzajami stref obszaru z ograniczeniami użytkowania. Należy jednak podkreślić, że jedyne tereny zabudowy mieszkalnej będący objęte ograniczeniami użytkowania położone w obrębie Gminy Zabierzów to zabudowa jednorodzinna w miejscowości Balice, przy ul. Podkamycze. Obszar ograniczonego użytkowania obejmuje swoim zasięgiem jedynie tereny znajdujące się na linii startów i lądowań na wschód oraz zachód od lotniska. Niemniej hałas emitowany przez samoloty wpływa także na tereny spoza obszaru ograniczonego użytkowania. W przypadku Gminy Zabierzów, szczególnie narażone na hałas lotniczy są takie miejscowości jak: Szczyglice, Burów, Aleksandrowice oraz Balice. Monitoring WIOŚ W ramach Państwowego Programu Monitoringu Środowiska WIOŚ w Krakowie w latach przeprowadził pomiary hałasu lotniczego, którego źródeł jest Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków-Balice. Pomiary były przeprowadzone w punkcie oddalonym od pasu startowego o 3225 m, na wysokości 4 m n.p.m. Punkt znajdował się w obrębie strefy B obszaru ograniczonego użytkowania, na terenie Miasta Kraków, przy ul. Myczkowskiego 9. Choć punkt nie był położony w obrębie Gminy Zabierzów, to wyniki uzyskane podczas uznaje się za miarodajne na potrzeby analizy wpływu hałasu lotniczego na terenie Gminy. Wyniki pomiarów hałasu, którego źródłem jest Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków-Balice, uzyskane w latach przedstawiono w poniższej tabeli. Pomiary były dokonane z uwzględnieniem wskaźników L Aeq dla pory dziennej oraz nocnej. Tabela 19. Wyniki pomiarów hałasu lotniczego w obrębie Międzynarodowego Portu Lotniczego Kraków- Balice przeprowadzonych w latach z uwzględnieniem wskaźników L Aeq+ Liczba operacji lotniczych Zmierzony, równoważny Lp. Nazwa punktu Data pomiaru starty lądowania starty lądowania poziom dźwięku (L Aeq ) [db] dzień noc dzień noc pora dzienna pora nocna Pkt 1, Kraków, ul. Myczkowskiego 9 11/ ,9 48, / , , / ,9 5. 1/ , ,7-7. Pkt 1, Kraków, ul. 2/ ,7 8. Myczkowskiego ,7-9. 3/ , , / , , / , Pkt 1, Kraków, ul. Myczkowskiego 9 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 59,1 53,9 Źródło: WIOŚ w Krakowie 68

69 Analiza SWOT Klimat akustyczny Silne strony Słabe strony 1. Ryzyko nadmiernego hałasu dotyczy 1. Nadmierny poziom hałasu na terenach niewielkiego obszaru Gminy. 2. Dobry stan nawierzchni dróg o największym natężeniu ruchu. położonych wzdłuż linii kolejowych. 2. Znaczące natężenie ruchu kolejowego na terenie Gminy (pociągi towarowe). 3. Sporządzona mapa akustyczna dla 4. Funkcjonowanie infrastruktury obszarów położonych wzdłuż dróg o komunikacyjnej wyższej kategorii, w tym: największym natężeniu ruchu oraz linii Autostrada A4, kolejowej. Droga ekspresowa S7, Droga krajowa nr 79, Droga wojewódzka nr 774, Magistrala kolejowa Katowice-Kraków- Rzeszów. 5. Funkcjonowanie portu lotniczego na terenie Gminy. Szanse Zagrożenia 1. Monitorowanie poziomów hałasu wzdłuż 1. Niedostateczny poziom funduszy na ciągów komunikacyjnych z największym natężeniem ruchu. inwestycje zmierzające do poprawy stanu środowiska akustycznego. 2. Budowa ekranów akustycznych na 2. Wzrost natężenia ruchu pociągów obszarach narażonych na nadmierny towarowych. poziom hałasu. 3. Dbanie o poprawny stan techniczny nawierzchni ciągów komunikacyjnych. 4. Uwzględnianie w Planach Zagospodarowania Przestrzennego odległości od potencjalnych źródeł hałasu Zagrożenia Na terenie Gminy Zabierzów, głównym zagrożeniem dla klimatu akustycznego jest ruch komunikacyjny, w tym samochodowy, kolejowy oraz lotniczy. W związku z dużym natężeniem ruchu, przekraczane są dopuszczalne normy poziomu hałasu na terenach m.in. przylegających do autostrady A4, drogi krajowej nr 79, linii kolejowej Katowice-Rzeszów oraz międzynarodowego portu lotniczego Kraków-Balice. 69

70 5.3. Promieniowanie elektromagnetyczne Stan wyjściowy Zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych regulowane są przepisami dotyczącymi: ochrony środowiska, bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego, przepisami sanitarnymi. Jako promieniowanie niejonizujące określa się promieniowanie, którego energia oddziałująca na każde ciało materialne nie wywołuje w nim procesu jonizacji. Promieniowanie to związane jest ze zmianami pola elektromagnetycznego. Poniżej zestawiono potencjalne źródła omawianego promieniowani urządzenia wytwarzające stałe pole elektryczne i magnetyczne, urządzenia wytwarzające pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, (stacje i linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia), urządzenia wytwarzające pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1 khz do 300 GHz, (urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne), inne źródła promieniowania z zakresu częstotliwości: 0-0,5 Hz, 0,5-50 Hz oraz Hz. Zagadnienia dotyczące promieniowania niejonizującego są określone przez Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003r., Nr 192, poz. 1883). Dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową, rozporządzenie ustala odrębną wartość składowej elektrycznej pola w wysokości 7 V/m. Dla pozostałych terenów, na których przebywanie ludzi jest dozwolone bez ograniczeń, rozporządzenie ustala wysokość składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz w wysokości 10 kv/m, natomiast składowej magnetycznej w wysokości 60 A/m. Ponadto, rozporządzenie określa: dopuszczalne poziomy elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego; metody kontroli dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych; metody wyznaczania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych, jeżeli w środowisku występują pola elektromagnetyczne z różnych zakresów częstotliwości Źródła promieniowania elektromagnetycznego Na terenie Gminy Zabierzów źródła promieniowania elektromagnetycznego stanowią: linie i stacje elektroenergetyczne wysokich napięć, urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne. 70

71 Poniżej przedstawiono w formie graficznej lokalizację stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie Gminy Zabierzów. Rysunek 19. Lokalizacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie Gminy Zabierzów. Źródło: opracowanie własne Jak wynika z powyższej mapy, na terenie Gminy Zabierzów do źródeł promieniowania elektromagnetycznego zaliczyć można stacje radiokomunikacyjne oraz linie elektroenergetyczne. Monitoring WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w latach prowadził monitoring poziomów pól elektromagnetycznych na terenie całego województwa małopolskiego. W ramach monitoringu wyznaczono 135 punktów pomiarowych dla 71

72 trzyletniego cyklu pomiarowego, po 45 punktów dla każdego roku. Badania przeprowadzane są dla następujących rodzajów terenów: centralne dzielnice miast lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., pozostałe miasta oraz tereny wiejskie Na terenie Gminy Zabierzów w latach brak było zlokalizowanych punktów pomiarowo-kontrolnych stanowiących sieć monitoringu natężenia promieniowania elektromagnetycznego. Poniżej przedstawiono w formie graficznej, lokalizacje punktów pomiarowo-kontrolnych stanowiących sieć monitoringu natężenia promieniowania elektromagnetycznego na terenie całego województwa małopolskiego. Rysunek 20. Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych sieci monitoringu natężenia promieniowania elektromagnetycznego na terenie województwa małopolskiego w latach Źródło: opracowanie własne, WIOŚ Kraków 72

73 W związku z tym, że na terenie Gminy Zabierzów nie badano dotychczas poziomu pól elektromagnetycznych w ramach sieci monitoringu WIOŚ, w celu zobrazowania skali problemu na obszarach podobnych do Gminy Zabierzów, przeanalizowano wyniki pomiarów dokonanych na obszarach wiejskich z całego województwa małopolskiego w latach W poniższej tabeli przedstawiono wyniki pomiarów dokonanych na terenach wiejskich województwa małopolskiego w latach Tabela 20. Wyniki pomiarów monitoringu pól elektromagnetycznych na obszarach wiejskich województwa małopolskiego w latach Lp. Lokalizacja Wartość pomiaru [V/m] Niepewność Procent wartości dopuszczalnej [%] Powiat tatrzański, Bukowina Tatrzańska 0,12 0,031 1,71 2. Powiat nowotarski, Maniowy 0,08 0,020 1,14 3. Powiat nowosądecki, Łącko 0,15 0,038 2,14 4. Powiat limanowski, Niedźwiedź 0,10 0,024 1,43 5. Powiat nowotarski, Jabłonka 0,08 0,020 1,14 6. Powiat oświęcimski, Polanka Wielka 0,10 0,025 1,43 7. Powiat miechowski, Książ Wielki 0,09 0,023 1,29 8. Powiat proszowicki, Nowe Brzesko 0,12 0,030 1,71 9. Powiat wielicki, Kłaj 0,08 0,021 1, Powiat myślenicki, Wiśniowa 0,10 0,026 1, Powiat suski, Zawoja 0,11 0,028 1, Powiat dąbrowski, Oleśno 0,13 0,033 1, Powiat tarnowski, Wierzchosławice 0,10 0,025 1, Powiat tarnowski, Gromnik 0,10 0,024 1, Powiat bocheński, Lipnica Murowana 0,10 0,024 1, Powiat krakowski, Sułoszowa <0,3 - <4, Powiat proszowicki, Koniusza <0,3 - <4, Powiat krakowski, Zagórzyce Dworskie <0,3 - <4, Powiat miechowski, Jaksice <0,3 - <4, Wolbrom, Zasępiec <0,3 - <4, Powiat nowosądecki, Rytro <0,3 - <4, Powiat limanowski, Tymbark <0,3 - <4, Powiat miechowski, Racławice <0,3 - <4, Powiat wadowicki, Brody <0,3 - <4, Powiat myślenicki, Pcim <0,3 - <4, Powiat krakowski, Świątniki Górne <0,3 - <4, Powiat brzeski, Dębno <0,3 - <4, Powiat bocheński, Trzciana <0,3 - <4, Powiat dąbrowski, Bolesław <0,3 - <4, Powiat gorlicki, Uście Gorlickie <0,3 - <4, Laskowa <0,3 - <4, Wysowa <0,3 - <4, Nawojowa <0,3 - <4,29 73

74 Lp. Lokalizacja Wartość pomiaru [V/m] Niepewność Procent wartości dopuszczalnej [%] 34. Żegiestów <0,3 - <4, Szczawnica <0,3 - <4, Kościelisko <0,3 - <4, Gołcza <0,3 - <4, Koszyce <0,3 - <4, Ryczów 0,34 0,07 4, Zielonki <0,3 - <4, Jawornik <0,3 - <4, Klucze <0,3 - <4, Pleśna-Łowczówek <0,3 - <4, Poręba Spytkowska <0,3 - <4, Łapanów <0,3 - <4,29 Źródło: Wyniki pomiarów monitoringu pól elektromagnetycznych w środowisku na terenie województwa małopolskiego wykonanych w 2015 roku, Wyniki pomiarów monitoringu pól elektromagnetycznych w środowisku na terenie województwa małopolskiego wykonanych w 2014 roku, Wyniki pomiarów monitoringu pól elektromagnetycznych w środowisku na terenie województwa małopolskiego wykonanych w 2013 roku. Z przeprowadzonych badań wynika, że na obszarach wiejskich województwa małopolskiego nie dochodziło do przekroczeń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w latach roku, a uzyskane wyniki były znacznie poniżej dopuszczalnych poziomów. Na tej podstawie można założyć, że problem nadmiernego poziomu promieniowania elektromagnetycznego nie występuje także na terenie Gminy Zabierzów. W poniższej tabeli przedstawiono średnie poziomy promieniowania elektromagnetycznego uzyskanych na terenie całego województwa małopolskiego z uwzględnieniem wszystkich typów terenów w latach Tabela 21. Średnie wartości natężenia promieniowania elektromagnetycznego uzyskane w latach na terenie województwa małopolskiego w z uwzględnieniem kategorii obszarów. Średnie wartości poziomów PEM w Kategorie obszarów danych latach [V/m] centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys. 0,311 0,626 0,468 pozostałe miasta 0,244 0,285 0,214 tereny wiejskie 0,150 0,150 0,163 Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w latach Poniżej przedstawiono w formie graficznej rozkład wyników pomiarów promieniowania elektromagnetycznego uzyskanych na terenie całego województwa małopolskiego w latach z uwzględnieniem rodzajów badanego obszaru. 74

75 Rysunek 21. Rozkład średnich wartości natężenia promieniowania elektromagnetycznego uzyskanych w latach na terenie województwa małopolskiego w z uwzględnieniem kategorii obszarów. Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w latach Należy podkreślić, że pomimo potencjalnie korzystnej sytuacji, zarówno na terenie Gminy Zgorzelec jak i całego województwa małopolskiego, niezbędny jest ciągły nadzór nad istniejącymi oraz potencjalnymi źródłami promieniowanie elektromagnetycznego Analiza SWOT Silne strony 1. Niskie ryzyko przekroczenia dopuszczalnego poziomu natężenia promieniowania elektromagnetycznego. Szanse 1. Stała kontrola istniejących oraz planowanych inwestycji mogących emitować promieniowanie elektromagnetyczne. Promieniowanie elektromagnetyczne Słabe strony 1. Lokalizacja potencjalnych źródeł promieniowania elektromagnetycznego w bezpośredniej bliskości zabudowy mieszkaniowej. Zagrożenia 1. Wzmacnianie istniejących pól elektromagnetycznych przez nowe emitery Zagrożenia Analiza wyników pomiarów natężenia promieniowania elektromagnetycznego na terenie województwa małopolskiego, wskazuje na bardzo niskie ryzyko przekroczeń dopuszczalnych norm na terenie Gminy Zabierzów w tym zakresie. Zaleca się jednak stały monitoring poziomów pól elektromagnetycznych, w celu uniknięcia przekroczeń w przyszłości. Do najistotniejszych zagrożeń należą stacje radiokomunikacyjne, które są położone w bezpośredniej bliskości zabudowy mieszkalnej. 75

76 5.4. Gospodarowanie wodami Stan wyjściowy - wody powierzchniowe Obszar Gminy Zabierzów leży w zlewniach następujących jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP): Rudawa do Racławki (kod: RW ), Kobylanka (kod: RW ), Rudawa od Racławki do ujścia (kod: RW ), Będkówka (kod: W ), Wierzchówka (Kluczwoda) (kod: RW ), Wędonka (kod: RW ), Sanka (kod: RW ), Poniżej przedstawiono w formie graficznej układ sieci hydrograficznej na terenie Gminy Zabierzów. Rysunek 22. Układ sieci hydrograficznej na terenie Gminy Zabierzów. Źródło: opracowanie własne 76

77 Obiekty małej retencji/melioracja Poprzez małą retencję rozumie się zespół działań technicznych i nietechnicznych, które zmierzają do wydłużenia obiegu wody w obszarze zlewni. Mała retencja może być realizowana przede wszystkim w wyniku magazynowania wody w zbiornikach wodnych (do 5 mln m 3 ), w stawach i oczkach wodnych, obszarach mokradłowych oraz w korytach rzek i rowach melioracyjnych. W zakresie małej retencji, na terenie Gminy Zabierzów funkcjonuje sieć rowów melioracyjnych. Właściwie utrzymywane rowy melioracyjne korzystanie wpływają na zwiększenie retencji glebowych a tym samym poprawę zdolności retencyjnych obszarów rolniczych. Rowy melioracyjne tworzą także ochronę przeciwpowodziową dla gruntów rolnych. Aktualnie na terenie Gminy Zabierzów znajduje się 26 ha gruntów pod rowami melioracyjnymi. Corocznie, na terenie Gminy, prowadzone są prace związane z infrastrukturą melioracyjną, do których zaliczyć można: budowa i konserwacja rowów melioracyjnych, regulacja cieków wodnych, budowa i konserwacja przepustów drogowych i rowów. Obszary zagrożenia powodziowego Zgodnie z stawą Prawo wodne (t.j. Dz. U. 2015, poz. 469) powódź to: czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, wywołane przez wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza z wyłączeniem pokrycia przez wodę terenu wywołanego przez wezbranie wody w systemach kanalizacyjnych. Ze względu na źródło wezbrań poziomu wody, powódź dzieli się na: powódź roztopowa wzrost poziomu wód w wyniku topnienia porywy śnieżnej, powódź zatorowa wzrost poziomu wód w wyniku spiętrzenia wód spowodowanych zatorem lodu lub śryżu, powódź opadowa wzrost poziomu wód w wyniku intensywnych opadów atmosferycznych. Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową na terenie Gminy Zabierzów odpowiada dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie, który odpowiada m.in. za przygotowanie planu ochrony przeciwpowodziowej. Na terenie Gminy Zabierzów znajdują się obszary zaliczane do zalewanych corocznie. Zgodnie ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zabierzów do obszarów tych zalicza się: ujściowy obszar Krzeszówki przed połączeniem z Racławką, 77

78 ujściowe odcinki dolin Bolechówki i Wierzchówki po przełomowy odcinek Rudawy w Zabierzowie, środkowe i ujściowe partii dolin cieków stałych i okresowych odwadniających Garb Tenczyński, odcinek doliny Racławki od Dubia po Rudawe, dolina Będkówki poniżej zbiorników przedsiębiorstwa rybnego od linii kolejowej Kraków Katowice, dolina Kobylanki od ujścia do Więckowic. Zgodnie z opracowaniem Zasięg stref zalewowych rzeki Rudawy w granicach administracyjnych gminy Zabierzów określono obszary zagrożenia powodziowego wodami rzeki Radawa, z uwzględnieniem: wody dziesięcioletniej Q10%, wody stuletniej Q1%, wody tysiąclecia Q 0,1%. Poniżej przedstawiono w formie graficznej zasięg stref zalewowych rzeki Rudawa w obrębie Gminy Zabierzów. 78

79 Rysunek 23. Strefy zalewowe rzeki Rudawa na terenie Gminy Zabierzów. Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zabierzów Jakość wód - wody powierzchniowe Informacje na temat stanu wód JCWP zlokalizowanych na terenie Gminy Zabierzów, uzyskane od Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, zebrano w poniższej tabeli. Tabela 22. Stan JCWP zlokalizowanych na terenie Gminy Zabierzów. Nazwa JCWP Rudawa do Racławki Kobylanka Status SZCW (silnie zmieniona część wód) NAT (naturalna) Stan chemiczny Stan/potencjał ekologiczny Stan wód dobry umiarkowany zły dobry poniżej dobrego zły Zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych / powód zagrożona - znacząca presja hydromorfologiczna zagrożona presja nierozpoznana 79

80 Nazwa JCWP Rudawa od Racławki do ujścia Będkówka Wierzchówka (Kluczwoda) Wędonka Sanka Status SZCW (silnie zmieniona część wód) NAT (naturalna) NAT (naturalna) NAT (naturalna) SZCW (silnie zmieniona część wód) Stan chemiczny Stan/potencjał ekologiczny Stan wód dobry umiarkowany zły dobry dobry dobry poniżej dobrego poniżej dobrego poniżej dobrego zły zły zły dobry umiarkowany zły Źródło: KZGW Zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych / powód zagrożona presja nierozpoznana zagrożona presja nierozpoznana zagrożona presja nierozpoznana zagrożona presja nierozpoznana zagrożona presja nierozpoznana Poniżej przedstawiono w formie graficznej stan JCWP na terenie województwa małopolskiego, w tym Gminy Zabierzów, zgodnie z oceną WIOŚ w Krakowie za rok

81 Rysunek 24. Stan JCWP na terenie województwa małopolskiego na podstawie oceny WIOŚ w Krakowie za rok Źródło: WIOŚ w Krakowie Jak wynika z powyższych danych, stan wód wszystkich JCWP na terenie Gminy Zabierzów jest zły. Dla wszystkich JCWP na terenie Gminy Zabierzów, które zgodnie art. 4.1 Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) oraz art. 38d pkt. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145) zostały wskazane jako silnie zmieniona część wód celem środowiskowym jest osiągnięcie dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego. W przypadku wód naturalnych, celem środowiskowym jest dobry stan chemiczny oraz dobry stan chemiczny. 81

82 Tabela 23. Schemat oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych. Źródło: WIOŚ Obszary Szczególnego Narażenia (OSN) OSN są to obszary, na których należy ograniczyć przedostawanie się związków azotu ze źródeł rolniczych do wód powierzchniowych i gruntowych. W przypadku wyznaczenia OSN, rolnicy prowadzący działalność w ich obrębie są zobowiązani do podjęcia szeregu działań związanych z nawożeniem. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie dokonał w roku 2011 weryfikacji stanu zanieczyszczenia oraz zagrożenia zanieczyszczeniem wód powierzchniowych i podziemnych związkami azotu pochodzenia rolniczego na obszarze administrowanym przez Zarząd. W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono, że: żadna z wartości maksymalnych wskaźników zanieczyszczeń związkami azotu na obszarze administrowanym przez RZGW w Krakowie nie została przekroczona, nie przekroczono maksymalnej obsady zwierząt wyrażonej w DJP/ha UR (opracowanej na podstawie danych pozyskanych z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa), zużycie nawozów mineralnych, kształtuje się na poziomie nie stwarzającym ryzyka zanieczyszczenia wód, na obszarze obrębów bardzo rzadko występują duże gospodarstwa rolne nastawione na działalność hodowlaną, brak jest wielkoobszarowego rolnictwa, wyniki monitoringu wód podziemnych z lat , przekazane przez GIOŚ, nie wykazują przekroczenia wskaźników związków azotu, a ich analiza nie wskazuje na potrzebę klasyfikacji tych wód jako wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych - Dz. U ). 82

83 wody cieków przepływających przez wskazane obręby, na podstawie danych WIOŚ nie charakteryzują się przekroczeniami wskaźników związków azotu. Dodatkowo przeprowadzona analiza trendu zmian, nie wskazuje na potrzebę klasyfikacji ich jako wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych - Dz. U ). W związku z powyższym, Dyrektor RZGW w Krakowie podjął decyzję, ze na terenie administrowanym przez zarząd, w tym Gminy Zabierzów, nie wyznacza się obszaru wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych Stan wyjściowy - wody podziemne Gmina Zabierzów położona jest w obrębie dwóch jednolitych części wód podziemnych: nr 147 (PLGW200147) oraz nr 131 (PLGW ). Rysunek 25. Lokalizacja JCWPd nr 147. Źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna Informacje szczegółowe dotyczące JCWPd nr 147 znajdują się w poniższej tabeli. 83

84 Tabela 24. Charakterystyka JCWPd nr 147. Położenie/zagospodarowanie terenu Powierzchnia [km 2 ] Identyfikator UE: PLGW Województwo małopolskie Powiaty chrzanowski, krakowski, M, Kraków, wadowicki, oświęcimski Region fizycznogeograficzny Podprowincja: Wyżyna Śląsko-Krakowska Prowincja: Wyżyny Polskie Dorzecze Wisły Region wodny RZGW Górnej Wisły RZGW Kraków % obszarów antropogenicznych - 10,55 % obszarów rolnych - 59,78 Zagospodarowanie terenu % obszarów leśnych i zielonych - 28,39 % obszarów podmokłych -0,00 % obszarów wodnych -1,28 Hydrogeologia Liczba pięter wodonośnych 5 Stratygrafia - czwartorzęd Litologia - piaski, żwiry Piętro czwartorzędu Charakterystyka wodonośna - porowy Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu m Stratygrafia - neogen (miocen) Litologia - piaski Piętro neogeńskie Charakterystyka wodonośna - porowy Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu m Stratygrafia - jura górna Litologia - wapienie Piętro jurajskie Charakterystyka wodonośna - szczelinowo-krasowy Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu m Stratygrafia -trias Litologia - dolomity, wapienie Piętro triasowe Charakterystyka wodonośna - szczelinowo-krasowy Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu Stratygrafia - karbon górny Piętro karbońskie Litologia - piaskowce, zlepieńce Charakterystyka wodonośna - porowo-szczelinowy Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu m Ekosystemy zależne od wód podziemnych Udział zasilania podziemnego w odpływie 40% całkowitym rzek w obrębie JCWPd Ekosystemy lądowe zależne od wód Mokradła (16% powierzchni obszarów chronionych) podziemnych (źródło: warstwa GIS) Ocena stanu JCWPd, w dobry DW (dostateczna wiarygodność) zależności od oddziaływań 84

85 wód podziemnych na ekosystemy lądowe zależne od wód podziemnych, 2012 r. Antropopresja Leje depresji (lej regionalnylokalny) związane z poborem wód podziemnych, odwodnieniami Leje depresji związane z prowadzonym odwodnieniem górniczym kopalnianymi, wpływem aglomeracji itp. Ingresja lub ascenzja wód słonych do wód brak podziemnych Sztuczne odnawianie zasobów brak Pobór wód Pobór wód dla zaopatrzenia ludności w wodę, przemysłu 6 762,03 i inne [tys m 3 /rok] z odwodnienia kopalnianego [tys m 3 /rok] 9 896,70 Zasoby wód podziemnych zasoby dostępne do zagospodarowania [m 3 /d] % wykorzystania zasobów 55,3 Źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna 85

86 Rysunek 26. Lokalizacja JCWPd nr 131. Źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna Informacje szczegółowe dotyczące JCWPd nr 131 znajdują się w poniższej tabeli. Tabela 25. Charakterystyka JCWPd nr 131. Położenie/zagospodarowanie terenu Powierzchnia [km 2 ] 834,5 Identyfikator UE: PLGW Województwo małopolskie Powiaty olkuski, miechowski, chrzanowski, krakowski, M. Kraków Region fizycznogeograficzny Podprowincja: Wyżyna Śląsko-Krakowska Prowincja: Wyżyny Polskie Dorzecze Wisły Region wodny RZGW Górnej Wisły RZGW Kraków % obszarów antropogenicznych 14,26 % obszarów rolnych 70,07 Zagospodarowanie terenu % obszarów leśnych i zielonych 15,44 % obszarów podmokłych 0,00 % obszarów wodnych 0,23 Hydrogeologia Liczba pięter wodonośnych 7 Stratygrafia - czwartorzęd Piętro czwartorzędu Litologia - piaski, piaski ze żwirem, żwiry 86

87 Charakterystyka wodonośna - porowy Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu m Stratygrafia - kreda górna Litologia - margle, opoki Piętro kredowe Charakterystyka wodonośna - szczelinowy Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu m Stratygrafia - jura górna Piętro jurajskie Litologia - wapienie, margle Charakterystyka wodonośna - szczelinowo-krasowy Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu m Stratygrafia - trias dolny i środkowy Litologia - wapienie, margle, piaskowce Piętro triasowe Charakterystyka wodonośna - szczelinowo-krasowy, szczelinowoporowy Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu m Stratygrafia - perm górny Litologia - margle, piaskowce, zlepieńce Piętro permskie Charakterystyka wodonośna - szczelinowo-krasowy, szczelinowoporowy Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu m Stratygrafia - karbon dolny Piętro karbońskie Litologia - piaskowce Charakterystyka wodonośna - szczelinowo-porowy Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu m Stratygrafia - dewon środkowy Piętro dewońskie Litologia - wapienie, dolomity Charakterystyka wodonośna - szczelinowo-krasowy Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu m Ekosystemy zależne od wód podziemnych Udział zasilania podziemnego w odpływie 48% całkowitym rzek w obrębie JCWPd Ekosystemy lądowe zależne od wód Mokradła (4% powierzchni obszarów chronionych) podziemnych (źródło: warstwa GIS) Ocena stanu JCWPd, w zależności od oddziaływań wód podziemnych na dobry DW (dostateczna wiarygodność) ekosystemy lądowe zależne od wód podziemnych, 2012 r. Antropopresja Leje depresji (lej regionalnylokalny) związane z poborem wód podziemnych, Leje depresji związane z prowadzonym odwodnieniem górniczym odwodnieniami kopalnianymi, wpływem aglomeracji itp. Ingresja lub ascenzja wód Brak 87

88 słonych do wód podziemnych Sztuczne odnawianie Brak zasobów Pobór wód Pobór wód dla zaopatrzenia ludności w wodę, przemysłu ,78 i inne [tys m 3 /rok] z odwodnienia Brak danych kopalnianego [tys m 3 /rok] Zasoby wód podziemnych zasoby dostępne do zagospodarowania [m 3 /d] % wykorzystania zasobów 46,3 Źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna Jakość wód - wody podziemne Informacje na temat stanu jakości wód podziemnych Gminy Zabierzów przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 26. Wyniki oceny stanu wód podziemnych na terenie Gminy Zabierzów. Ocena Stanu Zagrożenie Zagrożenie Lp. Nr JCWPd nieosiągnięciem nieosiągnięciem Stan chemiczny Stan ilościowy dobrego stanu dobrego stanu chemicznego ilościowego dobry dobry niezagrożona niezagrożona dobry dobry niezagrożona niezagrożona Źródło: KZGW Zgodnie art. 4.1 Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) oraz art. 38e pkt. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145), celem środowiskowym dla JCWPd jest zapobieganie lub ograniczanie wprowadzania do niej zanieczyszczeń; zapobieganie pogorszeniu oraz poprawa stanu oraz ochrona i podejmowanie działań naprawczych, a także zapewnianie równowagi między poborem a zasilaniem wód, tak aby osiągnąć i utrzymać ich dobry stan Analiza SWOT Wody powierzchniowe Silne strony Słabe strony 1. Rozbudowa sieć hydrologiczna. 1. Zły stan wszystkich JCWP. Szanse Zagrożenia 1. Pełne skanalizowanie obszaru gminy. 1. Podatność wód na zanieczyszczenie. 2. Budowa przydomowych oczyszczalni 2. Spływ powierzchniowy zanieczyszczonych ścieków tam gdzie jest to uzasadnione wód z terenów rolniczych. ekonomicznie. 3. Przedostawanie się do wód 3. Likwidacja dzikich wysypisk odpadów. 4. Stosowanie dobrych praktyk rolniczych, ograniczanie nawożenia. powierzchniowych zanieczyszczeń z dzikich składowisk odpadów spoza terenu gminy na stan czystości wód. 88

89 5. Współpraca z sąsiednimi gminami w celu ograniczenia zanieczyszczenia wód powierzchniowych. Wody podziemne Silne strony 1. Dobry stan ilościowy JCWPd. 2. Dobry stan chemiczny JCWPd. 3. Pozyskanie dofinansowania na działania związane z ochroną jakości wód podziemnych (budowa sieci kanalizacyjnej). Szanse 1. Inwentaryzacja oraz kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych. 2. Pozyskiwanie dodatkowych środków na rozbudowę sieci kanalizacyjnej. 3. Szkolenie mieszkańców w zakresie nacjonalizacji użytkowania wód podziemnych. 4. Podnoszenie świadomości rolników w zakresie poprawnego nawożenia użytków rolnych. 5. Zapobieganie zmianom w stosunkach wodnych na obszarze gminy. 6. Ochrona ujęć wód podziemnych. Słabe strony Zagrożenia 1. Wzrastająca presja na zasoby wód podziemnych. 2. Przedostawanie się zanieczyszczeń rolniczych do wód podziemnych. 3. Nieszczelność istniejących zbiorników bezodpływowych. 4. Brak środków finansowych na inwestycje związane z ochroną wód podziemnych Zagrożenia Obszary problemowe wynikające z aktualnego stanu środowiska na terenie Gminy Zabierzów: brak skanalizowania całego obszaru gminy, wzrastająca presje na zasoby wód podziemnych, nawożenie gruntów rolnych, korzystanie przez mieszkańców z bezodpływowych zbiorników na nieczystości ciekłe. Wymienione powyżej obszary problemowe mogą przyczyniać się do pogarszania aktualnego stanu jakości wód powierzchniowych i podziemnych na terenie Gminy Zabierzów Gospodarka wodno-ściekowa Sieć wodociągowa Gmina Zabierzów posiada wodociągową sieć rozdzielczą o długości 237,0 km z podłączeniami do budynków mieszkalnych. W 2015 roku dostarczono nią 926,2 dam 3 wody. Z sieci wodociągowej Gminy Zabierzów korzysta osób. W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę sieci wodociągowej na terenie Gminy Zabierzów Tabela 27. Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie Gminy Zabierzów (stan na 2015 r.). 89

90 Lp. Wskaźnik Jednostka Wartość 1. długość czynnej sieci rozdzielczej km 237,0 2. połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt woda dostarczona gospodarstwom domowym dam 3 926,2 4. ludność korzystająca z sieci wodociągowej % 99,1 5. budynki mieszkalne podłączone do sieci wodociągowej % 97,8 6. ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba Źródło: GUS Ujęcia wody pitnej Sieć wodociągowa Gminy Zabierzów jest zasilana wodą pitną pochodzącą ze źródeł podziemnych. Zasobność wód podziemnych w obrębie Gminy pozwala na zapewnienie dostaw wody w 90%. Pozostałe 10% zapotrzebowania na wodę pitną, jest realizowane poprzez zakup wody z sieci wodociągowej administrowanej przez MPWiK w Krakowie. W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę aktualnie funkcjonujących ujęć wody na terenie Gminy Zabierzów. Tabela 28. Wykaz ujęć wodnych wód podziemnych na terenie Gminy Zabierzów. Lp. Nazwa ujęcia Rodzaj ujęcia Zasoby Wydajność ujęcia [m 3 /h] [m 3 /h] 1. Kleszczów S-2 podziemne 1,7 1,7 2. Zelków-Gacki źródła podziemne 20,8 17,0 3. Burów S-1 podziemne 8,3 7,5 4. Kleszczów S-2 podziemne 2,6 2,6 5. Rząska R-4 podziemne 22,0 22,0 6. Radwanowice R-1 podziemne 12,0 9,0 7. Nielepice S-1 podziemne 11,07 8,0 8. Rudawa Graność podziemne 28,9 27,8 9. Aleksandrowice podziemne 10,17 6,0 10. Bolechowice SW-2 podziemne 14,0 13,7 11. Bolechowice SW-1 podziemne 43,0 4,0 12. Zelków S-1 podziemne 14,5 6,0 13. Zabierzów S-1 podziemne 50,0 50,0 14. Balice B-1 podziemne 5,0 5,0 15. Balice Pod Jałowcem podziemne 7,0 7,0 16. Brzoskwinia Zr-2 podziemne 24,0 24,0 17. Zelków O-1 podziemne 15,0 15,0 18. Kobylany Kg-1 podziemne 42,0 38,0 19. Karniowice P-1 podziemne 12,0 10,0 Źródło: PUK w Zabierzowie Na terenie Gminy Zabierzów znajduje się jedno ujęciu wody powierzchniowej ale funkcjonuje ono w ramach sieci wodociągowej Miasta Kraków. Ujęcie znajduje się w km na rzece Rudawie. Strefa ochronna Strefy ochronne ujęć wody wyznaczane są w celu ochrony zasobów ujęcia oraz zapewnienia odpowiedniej jakości wody przeznaczone do spożycia. 90

91 Zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. poz. 469) może zostać ustanowiona: strefa ochronna obejmująca teren ochrony bezpośredniej i teren ochrony pośredniej; strefa ochronna obejmująca wyłącznie teren ochrony bezpośredniej, w przypadku spełnienia warunku określonego w art. 52. ust. 3 tej ustawy. Na terenie Gminy Zabierzów wyznaczone zostały strefy ochronne ujęć wód powierzchniowych oraz podziemnych. Poniżej przedstawiono ich charakterystykę. Strefy ochronne ujęć wód powierzchniowych 1. Strefa ochronna ujęcia wód powierzchniowych na rzece Rudawa. Strefa została wyznaczona zgodnie z następującymi aktami: Rozporządzenie nr 1/2011 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie z dnia 6 lipca 2011r. w sprawie ustanowienia strefy ochronnej dla ujęcia wody powierzchniowej z rzeki Rudawy na potrzeby Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S. A. w Krakowie. Rozporządzenie nr 2/2012 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie z dnia 18 lipca 2012 r. w sprawie zmiany rozporządzenia ustanawiającego strefę ochronną dla ujęcia wody powierzchniowej z rzeki Rudawy na potrzeby Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S. A. w Krakowie. Rozporządzenie nr 4 /2011 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie z dnia 12 października 2011 r. w sprawie zmiany rozporządzenia ustanawiającego strefę ochronną dla ujęcia wody powierzchniowej z rzeki Rudawy na potrzeby Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S. A. w Krakowi. Zgodnie z powyższymi aktami strefa ochronna ujęcia na rzece Rudawa obejmuje teren ochrony pośredniej oraz bezpośredniej. Teren ochrony bezpośredniej, obejmuje na terenie Gminy Zabierzów: a) jaz i ujęcie wody na rzece Rudawie w Szczyglicach, b) koryto Młynówki Szczyglickiej na odcinku od jazu w Szczyglicach do komory rozrządu wód w Podkamyczu, c) zasadnicze ujęcia wody z Młynówki Szczyglickiej MPWiK S.A. w Krakowie, tj. komory rozrządu usytuowanej powyżej drogi do Podkamycza, wzdłuż granicy będących własnością MPWiK S.A. w Krakowie, d) zbiorniki retencyjne w Podkamyczu - po koronie grobli tych zbiorników oraz wzdłuż granicy terenów użytkowanych przez MPWiK S.A. w Krakowie, gdzie zlokalizowana jest stacja osłonowa, komora pomiarowa i osadniki wstępne. Teren ochrony pośredniej, obejmuje na terenie Gminy Zabierzów: a) część zlewni rzeki Rudawy od źródeł rzeki do przekroju awaryjnego ujęcia wody w Mydlnikach. 2. Strefa ochronna ujęcia wód powierzchniowych z rzeki Sanka Strefa została wyznaczona zgodnie z następującymi aktami: Rozporządzenie Nr 5/2012 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie z dnia 7 sierpnia 2012 r. w sprawie ustanowienia strefy ochronnej dla ujęcia 91

92 wody powierzchniowej z rzeki Sanki w km na potrzeby Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S. A. w Krakowie Zgodnie z powyższym aktem strefa ochronna ujęcia na rzece Sanki obejmuje teren ochrony pośredniej oraz bezpośredniej. Teren ochrony bezpośredniej znajduje się poza granicami Gminy Zabierzów. Natomiast strefa ochrony pośredniej przebiega od lotniska w Balicach, w kierunku północnym przez takie sołectwa Aleksandrowice oraz Brzoskwinia a następnie w sołectwie Nielepice strefa ochronna zmienia swój bieg na zachód, aż do granic Gminy Zabierzów. Na terenie ochrony bezpośredniej ujęcia wód powierzchniowych na terenie Gminy Zabierzów zabrania się użytkowania gruntów do celów niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody. Ponadto, należy: odprowadzać wody opadowe w sposób uniemożliwiający przedostawanie się ich do urządzeń służących do poboru wody; zagospodarować teren zielenią; odprowadzać poza granicę terenu ochrony bezpośredniej ścieki z urządzeń sanitarnych, przeznaczonych do użytku osób zatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody; ograniczyć do niezbędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody. Teren ochrony bezpośredniej powinien być trwale ogrodzony i oznakowany tablicami zawierającymi informację o ujęciu wody i zakazie wstępu osób nieupoważnionych. Na terenach ochrony pośredniej ujęć wód powierzchniowych na terenie Gminy Zabierzów zabrania się m.in.: wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, poza oczyszczonymi wodami opadowymi roztopowymi, budowy autostrad, torów kolejowych, dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych oraz parkingów bez ujmowania wód opadowych w systemy kanalizacji deszczowej, lokalizowania składowisk odpadów komunalnych, niebezpiecznych, innych niż niebezpieczne i obojętne oraz obojętnych. Ponadto, należy ograniczać stosowanie nawozów zgodnie z warunkami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania. Strefy ochronne ujęć wód podziemnych W poniższej tabeli przedstawiono wykaz stref ochronnych dla ujęć wód podziemnych na terenie Gminy Zabierzów. 92

93 Tabela 29. Wykaz stref ochronnych ujęć wód podziemnych zlokalizowanych na terenie Gminy Zabierzów. Lp. Nazwa ujęcia Strefa ochrony pośredniej Strefa ochrony bezpośredniej W kształcie prostokąta o wymiarach Bolechowice SW- 1. n.d. 23x20 m, ogrodzony, oznakowany II tablica, bez dostępu osób trzecich 2. Zelków S-1, Obejmuje cały obszar, przyległy do terenu ochrony bezpośredniej, w kształcie koła o promieniu 60 m. 3. Zabierzów S-1 n.d. 4. Balice B-1 n.d. 5. Kleszczów S-2 n.d. 6. Aleksandrowice Z-1 Z-2 Z-4 n.d. 7. Zelków Gacki n.d. 8. Burów S-1 n.d. 9. Kleszczów S-1 n.d. 10. Brzoskwinia Zr-2 n.d. 11. Rzaska R-4 n.d. 12. Nielepice S-1 n.d Radwanowice R- 1 Rudawa Graność Zr-1, Zr- 2 Zelków ujecie O-1 n.d. n.d. n.d. Obejmuje obszar o wymiarach 25x13 m, ogrodzony, bez dostępu osób trzecich. Obejmuje obszar o wymiarach 10x10m, ogrodzony, oznakowany tablica, bez dostępu osób trzecich. Obejmuje obszar ogrodzony o promieniu 8-10 m od krawędzi urządzeń, oznakowana tablicami informacyjnymi, bez dostępu osób trzecich. Obejmuje obszar w formie kwadratu o wymiarach: 16x16 m ogrodzonego, oznakowanego i zagospodarowanego zielenią. Obejmuje obszar w kształcie kwadratu przy źródle Z-2 i Z-4 o wymiarach 12m, przy źródle Z-1 kwadrat o boku 10m ogrodzonego, oznakowanego i zagospodarowanego zielenią. Obejmuje obszar w kształcie prostokąta o wymiarach 150 m x 20m, ogrodzonego, oznakowanego i zagospodarowanego zielenią. Obejmuje obszar w kształcie prostokąta o wymiarach 18,5 m x 19,5 m, ogrodzonego, oznakowanego i zagospodarowanego zielenią. Obejmuje obszar w kształcie prostokąta o wymiarach 23,5 m x 20,0 m, ogrodzonego, oznakowanego i zagospodarowanego zielenią. Strefa ochronna o promieniu 15 m ograniczona do ochrony bezpośredniej Obejmuje obszar w kształcie prostokąta o wymiarach 15,0 m x 13,0 m, ogrodzonego, oznakowanego i zagospodarowanego zielenią. Obejmuje obszar w kształcie prostokąta o wymiarach 28,0 m x 27,0 m, ogrodzonego, oznakowanego i zagospodarowanego zielenią Obejmuje obszar o wymiarach 16,0m x 12,0 m x 14,0 m x 14,0 m ogrodzonego, oznakowanego i zagospodarowanego zielenią. Obejmuje obszar w formie kwadratu o wymiarach 38,0 m ogrodzonego, oznakowanego i zagospodarowanego zielenią. Obejmuje obszar o wymiarach 10 m x 10 m ogrodzonego, oznakowanego i 93

94 Lp. Nazwa ujęcia Strefa ochrony pośredniej Strefa ochrony bezpośredniej zagospodarowanego zielenią. 16. Kobylany KG -1 n.d. Obejmuje obszar w kształcie nieregularnego wieloboku o maksymalnej długości ok. 55 m i szerokości ok. 37 m ogrodzonego, oznakowanego i zagospodarowanego zielenią. 17. Karniowice P- 1 n.d. Obejmuje obszar w w kształcie prostokąta o wymiarach 10,0 m x 8,0 m ogrodzonego, oznakowanego i zagospodarowanego zielenią. Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zabierzów Sieć kanalizacyjna Gmina Zabierzów posiada sieć kanalizacyjną o długości 339 km z podłączeniami do budynków mieszkalnych. W 2015 roku odprowadzono nią 988,2 dam 3. Z sieci kanalizacyjnej korzysta osób. W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Zabierzów. Tabela 30. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Zabierzów (stan na 2015 r.). Lp. Wskaźnik Jednostka Wartość 1. długość czynnej sieci kanalizacyjnej km połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt ścieki odprowadzone dam 3 988,2 4. ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej % 91,6 5. budynki mieszkalne podłączone do sieci kanalizacyjnej % 90,8 6. ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba Źródło: GUS Oczyszczalnie ścieków Na terenie Gminy Zabierzów funkcjonują cztery oczyszczalnie ścieków komunalnych. Wszystkie oczyszczalnie są typu biologicznego. Szczegółowa charakterystyka oczyszczalni została przedstawiona w poniższej tabeli. Tabela 31. Charakterystyka oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Zabierzów. Jednostka Parametr Oczyszczalnia Balice Niegoszowice Radwanowice Zelków Rok przekazania do eksploatacji rok Przepustowość projektowa m 3 /d RLM proj. l.m Źródło: PUK w Zabierzowie W poniższej tabeli przedstawiono aktualne dane dotyczące funkcjonowania oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Zabierzów. Tabela 32. Dane dotyczące funkcjonowania oczyszczalni ścieków komunalnych zlokalizowanych na terenie Gminy Zabierzów w roku Parametr Jednostka Wartość Ładunki zanieczyszczeń - BZT5 kg/rok Ładunki zanieczyszczeń - ChZT kg/rok

95 Parametr Jednostka Wartość Ładunki zanieczyszczeń - zawiesina ogólna kg/rok Ładunki zanieczyszczeń - azot ogólny kg/rok 0 Ładunki zanieczyszczeń - fosfor ogólny kg/rok 0 Osady wytworzone w ciągu roku t 22 Ścieki odprowadzone w ciągu roku ogółem dam Ścieki oczyszczone mechanicznie dam 3 0 Ścieki oczyszczone biologiczne dam Oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów dam Wielkość oczyszczalni w RLM osoba Źródło: GUS Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych Głównym celem KPOŚK jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczonych ścieków na terenie poszczególnych aglomeracji. W Programie opracowane zostały szczegółowe potrzeby oraz działania dla aglomeracji o RLM>2 000 w zakresie rozbudowy systemów kanalizacyjnych oraz oczyszczalni ścieków. Zgodnie z dyrektywą 91/271/EWG warunkami koniecznymi do spełnienia dla aglomeracji jest: wydajność oczyszczalnia dostosowana do wielkości ładunku zanieczyszczeń generowanych na terenie aglomeracji zastosowanie technologii podwyższonego usuwania biogenów dla wszystkich oczyszczalni ścieków zlokalizowanych na terenie aglomeracji > RLM, wyposażenie aglomeracji w zbiorczy system odbioru ścieków komunalnych gwarantujące 95% poziom obsługi dla aglomeracji o RLM < Zgodnie z aktualizacją KPOŚK 2017 aglomeracje zostały podzielone na trzy priorytety, w ramach których uwzględniono znaczenie inwestycji oraz pilność w zapewnieniu środków na ich realizację. Poniżej przedstawiono charakterystykę poszczególnych priorytetów: Priorytet I Aglomeracje o najwyższym priorytecie: powyżej RLM, które spełniają przynajmniej 2 warunki zgodności z dyrektywą 91/271/EWG a po realizacji planowanych działań, uzyskają lub utrzymają pełną zgodność z dyrektywą. Priorytet II Aglomeracje, które do dnia 31 września 2016 r. wywiązały się z warunków dyrektywy 91/271/EWG pod względem jakości i wydajności oczyszczalni oraz zagwarantowały właściwy poziom zbiorczego systemu odbioru ścieków komunalnych, a pomimo tego planują dalsze prace w celu utrzymania oraz poprawy stanu środowiska. Priorytet III Aglomeracje, które w wyniku realizacji planowanych inwestycji, spełnią warunków dyrektywy 91/271/EWG pod względem jakości i wydajności oczyszczalni oraz zagwarantowały właściwy poziom zbiorczego systemu odbioru ścieków komunalnych po dniu 31 grudnia 2021 r. Pozostałe kategorie 95

96 Uzupełnieniem podziału na priorytety są następujące kategorie: PP aglomeracja poza priorytetem (nie spełniające wymogów dyrektywy 91/271/EWG ale planujące działania w tym kierunku) R5% - aglomeracje o niezweryfikowanej RLM Obszar Gminy Zabierzów położony jest w obrębie trzech aglomeracji (z czego dwie z nich dotyczą wyłącznie Gminy Zabierzów): Aglomeracja Kraków (miejscowości: Bolechowice, Brzezie, Karniowice, Kobylany, Kochanów, Rząska, Szczyglice, Ujazd, Więckowice, Zabierzów, Zelków); Aglomeracja Zabierzów Balice (miejscowości: Balice, Aleksandrowice, Burów, Kleszczów, Brzoskwinia); Aglomeracja Zabierzów Niegoszowice (miejscowości: Niegoszowice, Rudawa, Brzezinka, Pisary, Nielepice, Młynka, Radwanowice); Poniżej przedstawiono w formie graficznej zasięg poszczególnych Aglomeracji w obrębie Gminy Zabierzów. Rysunek 27. Zasięg Aglomeracji Kraków w obrębie Gminy Zabierzów. 96

97 Źródło: Uchwała Nr XXIX/415/16 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 28 października 2016 roku w sprawie wyznaczenia aglomeracji Kraków Rysunek 28. Zasięg Aglomeracji Zabierzów Balice w obrębie Gminy Zabierzów. Źródło: Uchwała Nr XXX/445/09 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 30 marca 2009 r. w sprawie wyznaczenia obszaru i granic aglomeracji Zabierzów-Balice 97

98 Rysunek 29. Zasięg Aglomeracji Zabierzów Niegoszowice w obrębie Gminy Zabierzów. Źródło: Uchwała Nr VI/78/15 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 23 lutego 2015 roku w sprawie wyznaczenia aglomeracji Zabierzów Niegoszowice W poniższych tabelach scharakteryzowano poszczególne Aglomeracje obejmujące swym zasięgiem Gminę Zabierzów. Tabela 33. Charakterystyka Aglomeracji Kraków (na dzień 31 grudnia 2016 r.) Lp. Charakterystyka Opis/Wartość Dane podstawowe 1. ID aglomeracji PLMP Nazwa aglomeracji Kraków 3. Gminy w aglomeracji Kraków, Biskupice, Kocmyrzów-Luborzyca, Michałowice, Świątniki Górne, Wieliczka, Wielka Wieś, Zabierzów, Zielonki 4. RLM aglomeracji zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem/uchwałą RLM rzeczywista Priorytet P3 6. Liczba mieszkańców korzystających z systemu kanalizacyjnego Liczba mieszkańców korzystających ze zbiorników bezodpływowych Liczba mieszkańców korzystających z systemów indywidualnych (przydomowych oczyszczalni ścieków Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków Długość sieci kanalizacyjnej ogółem (sanitarnej i ogólnospławnej) w aglomeracji [km] 2021, Wskaźnik zbierania siecią (% RLM korzystających z sieci) w Długość istniejącej kanalizacji deszczowej w aglomeracji [km] 405,1 98

99 Działania inwestycyjne 13. Długość sieci kanalizacyjnej planowanej do budowy [km] Niezbędne nakłady inwestycyjne na budowę sieci kanalizacyjnej [tys. zł] Przyrost liczby rzeczywistych mieszkańców Wskaźnik zbierania siecią (% RLM korzystających z sieci) po realizacji inwestycji 100 Oczyszczalnie ścieków 17. Liczba oczyszczalni ID oczyszczalni ścieków nazwa oczyszczalni rodzaj istniejącej oczyszczalni średnia przepustowość oczyszczalni [m 3 /d]: projektowa maksymalna przepustowość oczyszczalni [RLM] Warunki zgodności z Dyrektywą aktualnie 2016 rok 23. WARUNEK I (wydajność) TAK 24. WARUNEK II (standardy oczyszczania) NIE 25. WARUNEK III (%RLM sieć) NIE po realizacji inwestycji WARUNEK I (wydajność) TAK 27. WARUNEK II (standardy oczyszczania) TAK 28. WARUNEK III (%RLM sieć) TAK Źródło: projekt Aktualizacji KPOŚK 2017 Tabela 34. Charakterystyka Aglomeracji Zabierzów Niegoszowice (na dzień 31 grudnia 2016 r.) Lp. Charakterystyka Opis/Wartość Dane podstawowe 1. ID aglomeracji PLMP Nazwa aglomeracji Zabierzów Niegoszowice 3. Gminy w aglomeracji Zabierzów 4. RLM aglomeracji zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem/uchwałą RLM rzeczywista 5470 Priorytet P2 6. Liczba mieszkańców korzystających z systemu kanalizacyjnego Liczba mieszkańców korzystających ze zbiorników bezodpływowych Liczba mieszkańców korzystających z systemów indywidualnych (przydomowych oczyszczalni ścieków Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków Długość sieci kanalizacyjnej ogółem (sanitarnej i ogólnospławnej) w aglomeracji [km] 85,1 11. Wskaźnik zbierania siecią (% RLM korzystających z sieci) w Długość istniejącej kanalizacji deszczowej w aglomeracji [km] 0 Działania inwestycyjne 13. Długość sieci kanalizacyjnej planowanej do budowy [km] Niezbędne nakłady inwestycyjne na budowę sieci kanalizacyjnej [tys. zł] Przyrost liczby rzeczywistych mieszkańców Wskaźnik zbierania siecią (% RLM korzystających z sieci) po realizacji inwestycji 99 Oczyszczalnie ścieków 17. Liczba oczyszczalni ID oczyszczalni ścieków nazwa oczyszczalni rodzaj istniejącej oczyszczalni średnia przepustowość oczyszczalni [m 3 /d]: projektowa maksymalna przepustowość oczyszczalni [RLM] Warunki zgodności z Dyrektywą 99

100 aktualnie 2016 rok 23. WARUNEK I (wydajność) TAK 24. WARUNEK II (standardy oczyszczania) TAK 25. WARUNEK III (%RLM sieć) TAK po realizacji inwestycji WARUNEK I (wydajność) TAK 27. WARUNEK II (standardy oczyszczania) TAK 28. WARUNEK III (%RLM sieć) TAK Źródło: projekt Aktualizacji KPOŚK 2017 Tabela 35. Charakterystyka Aglomeracji Zabierzów Balice (na dzień 31 grudnia 2016 r.) Lp. Charakterystyka Opis/Wartość Dane podstawowe 1. ID aglomeracji PLMP Nazwa aglomeracji Zabierzów Balice 3. Gminy w aglomeracji Zabierzów 4. RLM aglomeracji zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem/uchwałą RLM rzeczywista 6249 Priorytet P2 6. Liczba mieszkańców korzystających z systemu kanalizacyjnego Liczba mieszkańców korzystających ze zbiorników bezodpływowych Liczba mieszkańców korzystających z systemów indywidualnych (przydomowych oczyszczalni ścieków Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków Długość sieci kanalizacyjnej ogółem (sanitarnej i ogólnospławnej) w aglomeracji [km] 94,9 11. Wskaźnik zbierania siecią (% RLM korzystających z sieci) w Długość istniejącej kanalizacji deszczowej w aglomeracji [km] 0 Działania inwestycyjne 13. Długość sieci kanalizacyjnej planowanej do budowy [km] 2,4 14. Niezbędne nakłady inwestycyjne na budowę sieci kanalizacyjnej [tys. zł] Przyrost liczby rzeczywistych mieszkańców Wskaźnik zbierania siecią (% RLM korzystających z sieci) po realizacji inwestycji 100 Oczyszczalnie ścieków 17. Liczba oczyszczalni 18. ID oczyszczalni ścieków PLMP nazwa oczyszczalni Balice 20. rodzaj istniejącej oczyszczalni B 21. średnia przepustowość oczyszczalni [m 3 /d]: maksymalna przepustowość oczyszczalni [m 3 /d] projektowa maksymalna przepustowość oczyszczalni [RLM] 6500 Warunki zgodności z Dyrektywą aktualnie 2016 rok 24. WARUNEK I (wydajność) TAK 25. WARUNEK II (standardy oczyszczania) TAK 26. WARUNEK III (%RLM sieć) TAK po realizacji inwestycji WARUNEK I (wydajność) TAK 28. WARUNEK II (standardy oczyszczania) TAK 29. WARUNEK III (%RLM sieć) TAK Źródło: projekt Aktualizacji KPOŚK

101 Kluczowe inwestycje w obrębie gospodarki wodno-ściekowej na terenie Gminy Zabierzów, będą realizowane w ramach następujących projektów: Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w aglomeracji Zabierzów Kraków ; Uporządkowanie gospodarki wodno-kanalizacyjnej w aglomeracji Zabierzów Balice ; Uporządkowanie gospodarki wodno-kanalizacyjnej w aglomeracji Zabierzów- Niegoszowice ; Modernizacja linii odwadniania osadów ściekowych w oczyszczalni ścieków w Balicach Analiza SWOT Gospodarka wodno-ściekowa Silne strony Słabe strony 1. Poziom zwodociągowania na poziomie 99,1% 2. Poziom zwodociągowania na poziomie 91,6% 1. Brak dostosowania Aglomeracji Kraków do wymogów Dyrektywy 91/271/EWG pod względem standardów oczyszczania oraz poziomu obsługi % RLM. 3. Dostosowanie Aglomeracji Zabierzów- Balice oraz Zabierzów-Niegoszowice do wymogów Dyrektywy 91/271/EWG pod względem wydajności, standardów oczyszczania oraz poziomu obsługi % RLM. Szanse Zagrożenia 1. Pełne skanalizowanie obszaru gminy (min. 1. Nieszczelne zbiorniki bezodpływowe na 95% do 2021 roku). nieczystości stałe. 2. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków tam gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie. 3. Uzyskanie wsparcia finansowego dla przedsięwzięci związanych z gospodarką wodno-ściekową. 4. Inwentaryzacja oraz kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych Zagrożenia Aktualna sytuacja na terenie Gminy Zabierzów w zakresie gospodarki ściekowej jest korzystna z punktu widzenia ochrony jakości wód powierzchniowych oraz podziemnych. Aktualny poziom skanalizowania wynosi 91,6%, co w znacznym stopniu ogranicza przedostawanie się zanieczyszczeń ze ścieków bytowych do środowiska wodnego na terenie Gminy. Potencjalnym zagrożeniem są funkcjonujące zbiorniki bezodpływowe na nieczystości ciekłe. W przyszłości należy dążyć do pełnego skanalizowania obszaru Gminy. 101

102 5.6. Zasoby geologiczne Stan aktualny Wykaz złóż surowców zlokalizowanych na terenie Gminy Zabierzów zestawiono w poniższej tabeli opracowanej na podstawie danych Państwowego Instytutu Geologicznego. Tabela 36. Wykaz złóż surowców zlokalizowanych na terenie Gminy Zabierzów. Lp. Nazwa złoża Kopalina KAMIENIE DROGOWE I BUDOWLANE - Nielepice 1. Wapień WAPIENIE I MARGLE PRZEM. Rząska 2. WAPIENNICZEGO WAPIENIE I MARGLE PRZEM. Rząska II 3. WAPIENNICZEGO WAPIENIE I MARGLE PRZEM. Zabierzów 4. WAPIENNICZEGO Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny Powierzchnia złoża [ha] b.d. b.d. b.d. Jak wynika z powyższej tabeli na terenie Gminy Zabierzów udokumentowano cztery złoża surowców mineralnych w postaci wapienia, przy czym poddane eksploatacji było jedynie złoże Nielepice. Za eksploatację złoża odpowiadała Kopalnia Wapienia Nielepice Sp. z o.o., która posiadała koncesję na wydobycie surowców do r. Zgodnie z decyzją Starostwa Powiatowego w Krakowie, teren poeksploatacyjny powinien zostać poddany rekultywacji w kierunku leśnym. Planowany termin zakończenia rekultywacji został wyznaczony na rok Przepisy prawne Zasady eksploatacji złóż surowców mineralnych zostały określone w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U poz. 1131). Zgodnie z art. 21 ww. ustawy działalność w zakresie: 1. Poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, o których mowa w art. 10 ust. 1; 1a. poszukiwania lub rozpoznawania kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, 2. Wydobywania kopalin ze złóż, 3. Podziemnego bezzbiornikowania magazynowania substancji, 4. Podziemnego składowania odpadów, 5. Podziemnego składowania dwutlenku węgla, może być wykonywana po uzyskani koncesji. Art. 22 ww. ustawy opisuje, w jakich przypadkach stosownej koncesji udziela: Minister właściwy do spraw środowiska, Marszałek lub Starosta. 102

103 Uzyskanie koncesji nie jest konieczne w przypadku, gdy prowadzone działania służą zaspokojeniu potrzeb własnych osób fizycznych i spełniają odpowiedni warunki, gdyż zgodnie z art Przepisów działu III-VIII oraz art nie stosuje się do wydobywania piasków i żwirów, przeznaczonych dla zaspokojenia potrzeb własnych osoby fizycznej, z nieruchomości stanowiących przedmiot jej prawa własności (użytkowania wieczystego), bez prawa rozporządzania wydobytą kopaliną, jeżeli jednocześnie wydobycie: 1. będzie wykonywane bez użycia środków strzałowych 2. nie będzie większe niż 10 m 3 w roku kalendarzowym; 3. nie naruszy przeznaczenia nieruchomości. Ten, kto zamierza podjąć wydobywanie, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązany z 7-dniowym wyprzedzeniem na piśmie zawiadomić o tym właściwy organ nadzoru górniczego, określając lokalizację zamierzonych robót oraz zamierzony czas ich wykonywania. W przypadku naruszenia wymagań określonych w ust. 1 i 2, właściwy organ nadzoru górniczego, w drodze decyzji, ustala prowadzącemu taką działalność opłatę podwyższoną, o której mowa w art. 140 ust. 3 pkt Analiza SWOT Ochrona powierzchni ziemi Silne strony Słabe strony 1. Udokumentowane złoża surowców 1. Obszary zdegradowane konieczne zabiegi mineralnych. rekultywacyjne Szanse Zagrożenia 1. Eksploatacja złóż (pod kątem rozwoju Gminy). 1. Eksploatacja złóż (pod kątem degradacji środowiska) Zagrożenia Na terenie Gminy Zabierzów występują udokumentowane złoża surowców naturalnych w postaci wapienia oraz kruszywa naturalnego, przy czym aktualnie żadne z nich nie jest poddawane eksploatacji (zakończona eksploatacja w przypadku złoża Nielepice ) Z punku widzenia ochrony środowiska, eksploatacja tych złóż niesie potencjalne zagrożenie poprzez degradację środowiska glebowego oraz wodnego. Ryzyko negatywnego oddziaływania można ograniczyć poprzez kontrolowanie podmiotów działających na terenie Gminy w zakresie eksploatacji złóż oraz dokładanie starań, aby wydobycie prowadzone było zgodnie z obowiązującymi przepisami. Podmioty posiadające koncesję na eksploatację złoża kopaliny są zobowiązane do ochrony złoża, wód powierzchniowych oraz podziemnych, a także powierzchni ziemi. Po zakończonej eksploatacji zobowiązany jest także do przeprowadzenia prac rekultywacyjnych w celu przywrócenia do właściwego stanu elementów przyrodniczych (rekultywacja terenów poeksploatacyjnych Nielepice). W najbliższych latach nie przewiduje się eksploatacji złóż surowców naturalnych na terenie Gminy Zabierzów. Wynika to m.in. z występowania licznych prawnych form ochron przyrody oraz ograniczonych możliwości eksploatacji istniejących złóż. W związku z tym, zagrożenia 103

104 wynikające z eksploatacji złóż surowców naturalnych na terenie aktualnie nie dotyczą Gminy Zabierzów Gleby Stan aktualny Rodzaje gleb Na terenie Gminy Zabierzów występują gleby powstałe z lessów. Zaliczyć można do nich m.in. gleby brunatne, rędziny, pseudobielicowe, piaski, mady oraz czarnoziemy. Gleby te zaliczają się głównie do gleb ciężkich i charakteryzują się niekorzystnym stosunkiem wodnym. Jakość gleb Gleby na terenie Gminy Zabierzów odznaczają się dobrą jakością, gdzie ok. 80% powierzchni gruntów ornych zaliczone są do klas I-III. Przy czym, do klasy tych zaliczane są gleby lessowe oraz mady. W przypadku rędzin mamy do czynienia z klasyfikacją na poziomie III-IV klasy bonitacyjnej. W przypadku piasków, gleby te zaliczane się do V-VI klasy bonitacyjnej. Przydatność rolnicza gleb Wśród gleb na terenie Gminy Zabierzów dominują następujące kompleksy przydatności rolniczej: pszenny bardzo dobry, pszenny dobry, żytni (żytnio-ziemniaczany) dobry. Poniżej przedstawiono charakterystykę poszczególnych kompleksów przydatności rolniczej: Kompleks pszenny bardzo dobry gleby te należą do jednych z najlepszych na terenie kraju. Charakteryzują się przede wszystkim dużą zasobnością składników pokarmowych, przewiewnością, przepuszczalnością oraz głębokim poziomem próchnicznym. Gleby tego typu wyróżniają się także dużymi możliwościami magazynowania wilgoci. Gleby zaliczane są głównie do I i II klasy bonitacyjnej. Kompleks pszenny dobry gleby o mniejszej urodzajności względem kompleksu pszennego bardzo dobrego. Do uzyskania plonów zbliżonych o kompleksu pszennego bardzo dobrego, wymagane są korzystne warunki atmosferyczne oraz właściwe zabiegi agrotechniczne. Gleby zaliczane są najczęściej do IIa i IIb klasy bonitacyjnej. Kompleks żytni (żytnio-ziemniaczany) dobry gleby w tym kompleksie wytwarzane są z piasków, przez co są one wrażliwe na suszę i często są zakwaszone. Gleby pozwalają na uzyskiwanie zadowalających plonów w przypadku żyta oraz ziemniaków. Gleby zaliczane są do IVa i IVb klasy bonitacyjnej. Poniżej przedstawiono w formie graficznej zasięg poszczególnych kompleksów przydatności rolniczej na terenie Gminy Zabierzów. 104

105 Rysunek 30. Rozkład przestrzenny kompleksów rolniczej przydatności gleb w obrębie Gminy Zabierzów. Źródło: opracowanie własne Użytkowanie powierzchni ziemi Użytki rolne na terenie Gminy Zabierzów stanowią 68,93% całego obszaru Gminy. Dane statystyczne na temat struktury użytków rolnych zostały zestawione poniżej. Tabela 37. Użytkowanie powierzchni ziemi na terenie Gminy Zabierzów (stan na rok 2014). Użytki rolne Wielkość Lp. Nazwa Jednostka obszaru 1. użytki rolne - grunty orne ha

106 Użytki rolne 2. użytki rolne - sady ha użytki rolne - łąki trwałe ha użytki rolne - pastwiska trwałe ha użytki rolne - grunty rolne zabudowane ha użytki rolne - grunty pod stawami ha użytki rolne - grunty pod rowami ha 26 Pozostałe grunty 8. grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem ha grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - lasy ha grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - grunty zadrzewione i zakrzewione ha grunty pod wodami razem ha grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi ha grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi grunty zabudowane i zurbanizowane razem ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny mieszkaniowe ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny przemysłowe ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny inne zabudowane ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny zurbanizowane niezabudowane ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny rekreacji i wypoczynku ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - drogi ha grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - kolejowe grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - inne ha nieużytki ha 44 POWIERZCHNIA OGÓŁEM ha 9942 UŻYTKI ROLNE ha 6853 Źródło: GUS Struktura przestrzenna obszarów wiejskich W 2015 roku opracowana została Analiza struktury przestrzennej obszarów wiejskich województwa małopolskiego w celu identyfikacji obszarów kwalifikujących się do przeprowadzenia prac scaleniowych. Ekspertyza ta ma za zadanie dostarczyć informacji w zakresie szeregu wskaźników charakteryzujących poszczególne obręby na obszarach wiejskich województwa małopolskiego, w tym Gminy Zabierzów. Na podstawie wskaźników charakteryzujących obręby, można określić rankingi prac urządzeniowo-rolnych. Do wskaźników tych zalicza się: wskaźnik związany z jakością gleb (Wjg), wskaźnik związany z kosztami uprawowymi (Wku), wskaźnik związany z brakiem połączenia działek z siecią transportową (Wst), wskaźnik związany z wielkością gospodarstw (Wwjr), wskaźnik związany z rozdrobnieniem gospodarstw (Wrg), wskaźnik związany z wynikami analizy zdjęć lotniczych(wzl). 106

107 Wskaźnikiem zróżnicowania przestrzennego, który łączy wszystkie powyższe, jest tzw. wskaźnik syntetyczny (Wsynt). Został on obliczony zgodnie ze wzorem Wsynt = Wst+ Wku+ Wjg+ Wwjr+ Wrg+ Wzl Poniżej przedstawiono opis poszczególnych wskaźników cząstkowych uwzględniając przy tym ich wartość dla Gminy Zabierzów. Wskaźnik jakości gleb W przypadku wskaźnika jakości gleb przyjęto założenia jak w poniższej tabeli. Tabela 38. Przyjęta punktacja poszczególnych klas gruntów ornych Grunty orne Użytki zielone Klasa Liczba punktów Klasa Liczba punktów I 100 I 90 II 92 II 80 IIIa 83 III 65 IIIb 70 IV 45 IVa 57 V 28 IVb 42 VI 15 V 30 VI 18 Źródło: Analiza struktury przestrzennej obszarów wiejskich województwa małopolskiego w celu identyfikacji obszarów kwalifikujących się do przeprowadzenia prac scaleniowych Poniżej przedstawiono w formie graficznej rozkład wartości wskaźnika jakości gleb na terenie Gminy Zabierzów z uwzględnieniem podziału na obręby. 107

108 Rysunek 31. Przestrzenne zróżnicowanie obrębów województwa małopolskiego ze względu na wartość wskaźnika związanego z przeciętną bonitacją gruntów Źródło: opracowanie własne Wskaźnik wielkości gospodarstw rolnych W przypadku wskaźnika wielkości gospodarstw rolnych przyjęto, że korzystnym jest prowadzenie działalności rolniczej w gospodarstwach do dużej powierzchni. Przy wyznaczaniu wartości wskaźnika od 0 do 100 pkt, wzięto pod uwagę udział gospodarstw o powierzchni 1-2 ha (im więcej punktów tym mniejszy udział) oraz 5-10 ha. Poniżej przedstawiono w formie graficznej rozkład wartości wielkości gospodarstwa rolnych na terenie Gminy Zabierzów z uwzględnieniem podziału na obręby. 108

109 Rysunek 32. Przestrzenne zróżnicowanie obrębów województwa małopolskiego ze względu na wartość wskaźnika związanego z wielkością gospodarstw rolnych. Źródło: opracowanie własne Wskaźnik rozdrobnienie gruntów Wartość wskaźnika rozdrobnienia gruntu na terenie Gminy Zabierzów została określona na podstawie liczebności działek w poszczególnych grupach obszarowych gospodarstw. Wskaźnik przyjmuje wartość od 0 do 100, gdzie obręb o największym rozdrobnieniu będzie posiadał 0 punktów, natomiast najwyżej oceniony punktów. Poniżej przedstawiono w formie graficznej rozkład wartości wskaźnika rozdrobnienia gospodarstw rolnych na terenie Gminy Zabierzów z uwzględnieniem podziału na obręby. 109

110 Rysunek 33. Przestrzenne zróżnicowanie obrębów województwa małopolskiego ze względu na wartość wskaźnika związanego rozdrobnienie gospodarstw rolnych. Źródło: opracowanie własne Wskaźnik syntetyczny Wskaźnik syntetyczny jest wartością sumaryczną wszystkich wartości cząstkowych. Poniżej przedstawiono w formie graficznej wartości wskaźnika syntetycznego na terenie Gminy Zabierzów z uwzględnieniem podziału na obręby. 110

111 Rysunek 34. Przestrzenne zróżnicowanie obrębów województwa małopolskiego ze względu na wartość wskaźnika syntetycznego. Źródło: opracowanie własne Chemizm gleb ornych Odczyn gleb Wraz ze wzrostem zakwaszenia gleb spada ich przydatność rolnicza. Do nadmiernego zakwaszenia gleb mogą prowadzić procesy naturalne oraz działalność człowieka. Głównym procesem naturalnym jest wymywanie kationów zasadowych, natomiast w przypadku czynników antropogenicznych mamy do czynienia przede wszystkim ze stosowaniem nawozów bogatych w azot. Pod względem udziału gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych, obszar Gminy Zabierzów został zakwalifikowany na poziomie 62%. Wapnowanie gleb Zbyt niski odczyn gleb jest niekorzystny w punktu widzenia użytkowania rolniczego gleb. Procesem pozwalającym na przywrócenie właściwego ph jest ich wapnowanie. Pod względem udziału gleb, gdzie potrzebne jest przeprowadzenie wapnowania, obszar Gminy Zabierzów został zakwalifikowany na poziomie 50%. 111

112 Zasobność gleb w makroelementy Drugi czynnikiem determinującym przydatność rolniczą gleb, oprócz ph, jest zasobność gleb w makroelementy czyli składniki pokarmowe. Zawartość takich składników jak fosfor, potas oraz magnez powinna być odpowiednio zbilansowana, pokrywająca wyłącznie potrzeby roślin. Nie powinno się doprowadzać do sytuacji gdzie w glebie panuje nadmiar makroelementów, gdyż w konsekwencji może doprowadzać do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych. Braki składników pokarmowych należy uzupełniać przez racjonalne nawożenie. Pod względem udziału: gleb o wysokiej i bardzo wysokiej zasobności w fosfor, obszar Gminy Zabierzów, został zakwalifikowany na poziomie 30%, gleb o wysokiej i bardzo wysokiej zasobności w magnez, obszar Gminy Zabierzów, został zakwalifikowany na poziomie 58%, gleb o wysokiej i bardzo wysokiej zasobności w potas, obszar Gminy Zabierzów, został zakwalifikowany na poziomie 23%. Punkt monitoringu chemizmu gleb Najbliższy punkt objęty badaniami Monitoringu Chemizmu Gleb Ornych Polski prowadzonymi przez IUNG w Puławach przy współpracy Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej znajdował się w m. Czajowice, (gm. Wieś Wielka), która oddalona jest od granic Gminy Zabierzów o ok. 2 km. Poniżej przedstawiono wyniki dokonanych pomiarów w latach Charakterystyka gleb w punkcie pomiarowym nr 351 Czajowice (gm. Wieś Wielka) Położenie punktu: Miejscowość: Czajowice Gmina: Wielka Wieś Województwo: małopolskie; Powiat: krakowski Rodzaj gleb: Kompleks: 2 (pszenny dobry); Typ: AP (gleby płowe); Klasa bonitacyjna: IIIa Gatunek gleby wg: BN-78/ : płi (pył ilasty) PTG 2008: pyz (pył zwykły) Tabela 39. Uziarnienie gleb punkcie pomiarowym nr 351 Czajowice. Uziarnienie Jednostka Rok ,0-0,1 mm udział w % ,1-0,02 mm udział w % < 0.02 mm udział w % ,0-0,05 mm udział w % n.o. n.o ,05-0,002 mm udział w % n.o. n.o < mm udział w % Źródło: 112

113 Tabela 40. Odczyn gleb punkcie pomiarowym nr 351 Czajowice. Odczyn i węglany Jednostka Rok Odczyn "ph " w zawiesinie H2O ph 7,7 6,2 6,2 6 Odczyn "ph " w zawiesinie KCl ph 6,8 5,2 5,1 5,2 Węglany (CaCO 3 ) % n.o. n.o. n.o. n.o. Źródło: Tabela 41. Substancje organiczne w glebach punkcie pomiarowym nr 351 Czajowice. Substancja organiczna gleby Jednostka Rok Próchnica % 2,68 2,49 2,38 2,26 Węgiel organiczny % 1,55 1,44 1,38 1,31 Azot ogólny % 0,158 0,146 0,138 0,14 Stosunek C/N - 9,8 9,9 10 9,4 Źródło: Tabela 42. Właściwości sorpcyjne gleb punkcie pomiarowym nr 351 Czajowice. Właściwości sorpcyjne gleby Jednostka Rok Kwasowość hydrolityczna (Hh) cmol(+)*kg -1 1,43 2,93 3,98 3,23 Kwasowość wymienna (Hw) cmol(+)*kg -1 0 n.o. 0,23 0,32 Glin wymienny "Al" cmol(+)*kg -1 0 n.o. 0,11 0,14 Wapń wymianny (Ca2+) cmol(+)*kg -1 10,73 6,83 4,76 5,91 Magnez wymienny (Mg2+) cmol(+)*kg -1 0,81 0,49 0,49 0,22 Sód wymienny (Na+) cmol(+)*kg -1 0,1 0,02 0,09 0,02 Potas wymienny (K+) cmol(+)*kg -1 0,37 0,16 0,15 0,69 Suma kationów wymiennych (S) cmol(+)*kg -1 12,01 7,5 5,48 6,84 Pojemność sorpcyjna gleby (T) cmol(+)*kg -1 13,44 10,43 9,46 10,07 Wysycenie kompleksu sorpcyjnego kationami zasadowymi (V) % 89,36 71,91 57,92 67,93 Źródło: Tabela 43. Zawartość pierwiastków przyswajalnych w punkcie pomiarowym nr 351 Czajowice. Pozostałe właściwości Jednostka Rok Fosfor przyswajalny mg P2O5* 100g-1 9,4 4,4 5,1 8,5 Potas przyswajalny mg K2O*100g-1 10,6 6 4,8 11,3 Magnez przyswajalny mg Mg*100g-1 10,1 9,2 6,2 6,3 Siarka przyswajalna mg S-SO4*100g-1 1,63 0,88 0,79 1,02 Źródło: Tabela 44. Całkowita zawartość pierwiastków śladowych punkcie pomiarowym nr 351 Czajowice. Pierwiastki śladowe Jednostka Rok Mangan mg*kg Kadm mg*kg-1 1,37 1,28 1,16 1,05 113

114 Pierwiastki śladowe Jednostka Rok Miedź mg*kg-1 10,1 9,4 8,6 11,3 Chrom mg*kg-1 14,2 13,7 11,4 18,3 Nikiel mg*kg-1 9,6 10,5 9,8 14,7 Ołów mg*kg-1 61,1 57,6 52,2 49,9 Cynk mg*kg-1 98,3 93,4 105,1 138,9 Kobalt mg*kg-1 5,55 4,79 5,71 7,28 Wanad mg*kg-1 26,7 26,3 15,3 23,9 Lit mg*kg-1 8,3 7,9 5,3 10 Beryl mg*kg-1 0,47 0,4 0,48 0,73 Bar mg*kg ,8 67,4 78,6 Stront mg*kg-1 10,2 14,2 5,8 10 Lantan mg*kg-1 16,4 17,7 12,2 16,4 Źródło: Analiza SWOT Ochrona powierzchni ziemi Silne strony Słabe strony 1. Dobra jakość gleb. Większość gruntów 1. Gospodarstwa rolne o małej powierzchni. rolnych zaklasyfikowano do klas 2. Gospodarstwa rolne rozproszone w bonitacyjnych I-III. znacznym stopniu. 2. Dobre warunki dla rolnictwa. 3. Wysoki udział użytków rolnych w powierzchni Gminy. Szanse Zagrożenia 1. Wdrażanie zasad dobrej praktyki rolniczej. 1. Zanieczyszczenie powietrza 2. Zwiększenie świadomości ekologicznej atmosferycznego. rolników. 2. Zanieczyszczenia przy szlakach 3. Ograniczenie użycia chemicznych środków komunikacyjnych. ochrony roślin oraz nawozów sztucznych. 3. Nieprawidłowe praktyki rolnicze. 4. Zalesianie gleb o niskim potencjale rolnym. 4. Brak środków finansowych na inwestycje 5. Uprawa roślin energetycznych. związane z ochroną powierzchni ziemi. 6. Przeciwdziałanie zakwaszeniu gleb poprzez wapnowanie Zagrożenia Z uwagi na fakt, iż znaczna duża Gminy Zabierzów to tereny uprawne, istotny wpływ na powierzchnię terenu oraz środowisko glebowe ma rolnictwo. Wynika to z faktu, iż obejmuje ono swoim oddziaływaniem duży obszar i powoduje zasadnicze zmiany w środowisku naturalnym. Najbardziej istotne zagrożenia związane z rolniczym użytkowaniem gruntów to: niszczenie mechaniczne roślinności oczek i mokradeł śródpolnych, zwłaszcza pozbawionych zarośli i zadrzewień przywodnych podczas prac polowych, niszczenie chemiczne poprzez stosowanie środków ochrony roślin i nadmierny spływ biogenów z pól, 114

115 stosowanie na całej powierzchni upraw polowych środków ochrony roślin, powodujące ubożenie i zanikanie roślinności segetalnej, intensywne zagospodarowanie użytków zielonych z oraniem, meliorowaniem, nawożeniem, obsiewem szlachetnymi gatunkami traw, stosowaniem środków ochrony roślin powodujące drastyczne ubożenie bogactwa florystycznego łąk. Kolejnym zagrożeniem jest fizyczna degradacja gleb, poprzez erozję wodną i eoliczną. Nasilenie naturalnych procesów erozyjnych spowodowane jest zmianą stosunków wodnych, mechanizacją rolnictwa, niewłaściwym wypasem bydła oraz likwidacją murków, miedz i zadrzewień śródpolnych. Gleby są także narażone na zanieczyszczenie metalami ciężkimi, którego największymi źródłami jest transport samochodowy, emisja pyłów oraz ścieków komunalnych i osadowych Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Stan wyjściowy System gospodarki odpadami Odpady komunalne na terenie Gminy Zabierzów powstają głównie w gospodarstwach domowych, przedsiębiorstwach handlowych oraz obiektach użyteczności publicznej. W poniższej tabeli przedstawiono sposób postępowania z poszczególnymi frakcjami odpadów komunalnych na terenie Gminy Zabierzów. Tabela 45. Sposób postępowania z poszczególnymi rodzajami odpadów komunalnych na terenie Gminy Zabierzów. Lp. Rodzaj odpadów Sposób postępowania 1. Surowce wtórne: tworzywa sztuczne, papier, metale, szkło Odpady surowcowe powinny być gromadzone zbiorczo w pojemniku (kuble) oznakowanym napisem Odpady segregowane bądź w worku bezbarwnym. Odpady należy gromadzić w pojemnikach (kubłach) 2. Odpady ulegające oznakowanych napisem Odpady zielone bądź w workach w biodegradacji kolorze zielonym. Dopuszcza się także zagospodarowanie odpadów w przydomowych kompostownikach. 3. Odpady budowlane Odpady powinny być kierowane do specjalnych worków. 4. Odpady wielkogabarytowe 6. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny 7. Przeterminowane leki 8. Chemikalia (odpady chemiczne) 9. Zużyte baterie 10. Zużyte akumulatory Odpady odbierane są z terenu nieruchomości zgodnie z harmonogramem 2 razy do roku (w ramach mobilnego PSZOK). Odpady odbierane są z terenu nieruchomości zgodnie z harmonogramem 2 razy do roku (w ramach mobilnego PSZOK). Odpady należy oddawać w wyznaczonych aptekach oraz ośrodkach zdrowia na terenie Gminy Zabierzów. Odpady odbierane są z terenu nieruchomości zgodnie z harmonogramem 2 razy do roku (w ramach mobilnego PSZOK). Odpady odbierane są z terenu nieruchomości zgodnie z harmonogramem 2 razy do roku (w ramach mobilnego PSZOK). Odpady należy oddawać w placówkach handlowych przy zakupie nowego akumulatora. Odpady też można kierować do mobilnego PSZOK w razu do roku. 115

116 PSZOK (Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych) Na terenie Gminy Zabierzów funkcjonuje jedynie mobilny PSZOK. Punkt ten funkcjonuje 2 razy do roku zgodnie z podanym wcześniej harmonogramem. Na chwilę obecną nie ma planów na uruchomienie stacjonarnego PSZOK. Poziomy recyklingu/ograniczenie składowania Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2016 r. ws. poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych, poziomy te wynoszą w roku 2016 odpowiednio: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło 18%, inne niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe 42%. Poziomy recyklingu przewidziane do osiągnięcia w poszczególnych latach w uwzględnia poniższa tabela. Tabela 46. Wymagane poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego użycia poszczególnych odpadów. Wymagany poziom [%] 2016 r r r r r. Papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło Inne niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz.U poz. 2167). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów, dopuszczalny poziom masy odpadów przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 dla roku 2016 wynosi 42%. Tabela 47. Dopuszczalne poziomy składowania odpadów ulegających biodegradacji w stosunku do masy wytworzonych tych odpadów w roku Dopuszczalny poziom [%] 2016 r r r r r. Odpady ulegające biodegradacji Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów (Dz.U poz. 676). Zgodnie ze sprawozdaniem z realizacji zadań z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie Gminy Zabierzów, w roku 2016 zostały osiągnięte następujące poziomy recyklingu/ograniczenia składowania: 116

117 osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła wynosi 40,1%, osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych wynosi 100,0%, osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania wynosi 0%. Masa zebranych odpadów W poniższej tabeli przedstawiono ilości odpadów komunalnych zebranych na terenie Gminy Zabierzów w roku Tabela 48. Ilość zebranych odpadów komunalnych na terenie Gminy Zabierzów w roku Lp. Kod Masa Nazwa odpadów [Mg] Opakowania z papieru i tektury 173, Opakowania z tworzyw sztucznych 80, Opakowania z metali 0, Opakowania wielomateriałowe 62, Zmieszane odpady opakowaniowe 1515, Opakowania ze szkła 133,97 Opakowania zawierające pozostałości substancji * niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone (np. środkami ochrony roślin I i II klasy toksyczności - bardzo toksyczne i 3,44 toksyczne) Zużyte opony 74, Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż 31,04 wymienione w Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu inne niż wymienione w , i , Papier i tektura 403, * Urządzenia zawierające freony 2, Leki inne niż wymienione w , * Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w i zawierające niebezpieczne 3,09 składniki Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w , i , Tworzywa sztuczne 10, Inne odpady nie ulegające biodegradacji 328, Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne 7316, Odpady wielkogabarytowe 596,51 SUMA 10976,42 117

118 Regiony Gospodarki Odpadami 4 Gospodarka odpadami w województwie małopolskim opiera się na wskazanych w Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Małopolskiego na lata regionach gospodarki odpadami komunalnymi (RGOK). W województwie małopolskim wydziela się cztery regiony gospodarki odpadami komunalnymi: Region Zachodni Region Tarnowski; Region Południowy; Region Sądecko gorlicki. Poniżej przedstawiono w formie graficznej podział województwa małopolskiego na poszczególne regiony gospodarki odpadami wraz z infrastrukturą techniczną. Rysunek 35. Podział województwa małopolskiego na regiony gospodarowania odpadami komunalnymi wraz z infrastrukturą techniczną. Źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Małopolskiego na lata W każdym regionie gospodarka odpadami powinna być prowadzona z wykorzystaniem instalacji regionalnych do przetwarzania następujących odpadów: zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych, 4 Źródło: Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla województwa mazowieckiego na lata z uwzględnieniem lat

119 odpadów stanowiących pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania. W przypadku braku instalacji spełniającej kryteria regionalnej, powyższe odpady mogą być kierowane do instalacji zastępczej obsługi regionu do czasu wybudowania nowych lub modernizacji istniejących instalacji. Pozostałe rodzaje odpadów zebrane selektywnie lub wyodrębnione z odpadów zmieszanych, mogą być kierowane zgodnie z zasadą bliskości do innych instalacji przetwarzających odpady. Gmina Zabierzów przynależy do Regionu Zachodniego. Poniżej przedstawiono w formie graficznej lokalizację instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych na terenie Regionu Zachodniego. Rysunek 36. Lokalizacja instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych na terenie Regionu Zachodniego. Źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Małopolskiego na lata Wykaz instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych wraz ze zdolnościami przerobowymi przedstawiono dla Regionu Zachodniego w poniższych tabelach. 119

120 Tabela 49. Wykaz regionalnych instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania funkcjonujących na terenie Regionu Zachodniego województwa małopolskiego. Przepustowość Przepustowość Nazwa i lokalizacja Podmiot odpowiedzialny części części Lp. instalacji za eksploatację instalacji mechanicznej biologicznej [Mg/rok] [Mg/rok] Instalacja do mechanicznobiologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów w Oświęcimiu Instalacja do mechanicznobiologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych w Ujkowie Starym Instalacja do mechanicznobiologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych w Krakowie ul. Krzemieniecka 40 Instalacja do mechanicznobiologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych w Brzeszczach, ul. Graniczna 4 Instalacja do mechanicznobiologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych w Krakowie, ul. Półłanki 64 Instalacja do mechanicznobiologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych w Krakowie, ul. Nad Drwiną Instalacja do mechaniczno- Składowisko Odpadów Komunalnych Sp. z o.o. Oświęcim, Zakład Gospodarki Komunalnej Bolesław sp. z o.o. Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o. w Krakowie Agencja Komunalna Brzeszcze Sp. z o.o Remondis Sp. z o.o MIKI Sp. z o.o w Krakowie Przedsiębiorstwo Komunalne EKO Sp. z

121 Lp. Nazwa i lokalizacja instalacji Podmiot odpowiedzialny za eksploatację instalacji Przepustowość części mechanicznej [Mg/rok] biologicznego o.o. przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych w Choczni, ul. T. Kościuszki 304 Źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Małopolskiego na lata Przepustowość części biologicznej [Mg/rok] Tabela 50. Wykaz regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów zielonych i innych bioodpadów funkcjonujących na terenie Regionu Zachodniego województwa małopolskiego. Lp. Nazwa i lokalizacja instalacji Podmiot odpowiedzialny Przepustowość za eksploatację instalacji [Mg/rok] Kompostownia odpadów Barycz, Miejskie Przedsiębiorstwo 1. Kraków, ul. Oczyszczania Sp. z o.o. w Krzemieniecka 40 Krakowie 2. Kompostownia odpadów, Kraków, ul. Kosiarzy 5A. SITA Polska Sp. z o.o Kompostownia odpadów organicznych w Zalesianach, gm. Gdów FUH. KOP-EKO Kompostownia odpadów zielonych selektywnie zbieranych i bioodpadów w Oświęcimiu, ul. Nadwiślańska Kompostownia odpadów organicznych w Ujkowie Starym gm. Bolesław Kompostownia odpadów zielonych w Choczni Kompostownia odpadów zielonych zbieranych selektywnie w Kętach, ul. Kęckie Góry Północne Instalacja kompostowania tlenowego odpadów organicznych w Chrzanowie, ul. Powstańców Styczniowych 15 Składowisko Odpadów Komunalnych Sp. z o.o. w Oświęcimiu Zakład Gospodarki Komunalnej Bolesław sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Komunalne EKO Sp. z o.o KOMAX Sp. z o.o BM Recykling Sp. z o.o Źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Małopolskiego na lata Tabela 51. Wykaz regionalnych składowiska odpadów komunalnych w Regionie Zachodnim województwa małopolskiego. Pojemność Podmiot odpowiedzialny Lp. Nazwa i lokalizacja instalacji dyspozycyjna za eksploatację instalacji [m 3 ] Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Barycz w Krakowie, ul. Krzemieniecka 40. Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania Sp. z o.o. w Krakowie KOMAX Sp. z o.o. w Kętach

122 obojętne w Kętach, ul. Kęckie Góry Północne Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i Zakład Gospodarki Komunalnej obojętne w Ujkowie Starym Bolesław sp. z o.o gm. Bolesław ul. Osadowa 1 Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Brzeszczach, ul. Agencja Komunalna Sp. z o.o. 328,99 Graniczna 48 Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i Składowisko Odpadów obojętne w Oświęcimiu, ul. Komunalnych Sp. z o.o Nadwiślańska 36 Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i Zakład Gospodarki Odpadami obojętne w Chrzanowie- Komunalnymi w Balinie Balinie, ul. Głogowa 75 Źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Małopolskiego na lata Analiza SWOT Gospodarka odpadami Silne strony Słabe strony 1. Wszyscy mieszkańcy Gminy objęci są 1. Brak funkcjonującego stacjonarnego PSZOK. systemem selektywnej zbiórki odpadów. 2. Konieczność zwiększenia świadomości 2. Spełnienie wymogów w zakresie ekologicznej społeczeństwa w temacie osiągniętych poziomów recyklingu gospodarki odpadami. surowców wtórnych, odpadów budowlanych oraz ograniczenia składowania odpadów ulegających biodegradacji. Szanse Zagrożenia 1. Edukacja ekologiczna mieszkańców. 1. Spalanie odpadów w przydomowych 2. Likwidacja nielegalnych wysypisk śmieci. kotłowniach. 3. Kontrola poprawności danych w 2. Nieprzepisowe składowanie odpadów. deklaracjach śmieciowych. 3. Odpady związane z ruchem turystycznym. 4. Zwiększenie stopnia odzysku materiałów ze strumienia odpadów komunalnych Zagrożenia Głównym obszarem problemowym dotyczący gospodarki odpadami są nieprawidłowe praktyki dotyczące gospodarowania odpadami przez mieszkańców (np. spalanie odpadów komunalnych, pozbywanie się odpadów w sposób niezgodny z przepisami prawa). 122

123 5.9. Zasoby przyrodnicze Formy ochrony przyrody Gmina Zabierzów odznacza się dużymi walorami przyrodniczymi. Na terenie Gminy występują następujące formy ochrony przyrody: Obszar Natura 2000 Dolinki Jurajskie, Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie, Tenczyński Park Krajobrazowy, Rezerwat przyrody Wąwóz Bolechowicki, Rezerwat przyrody Dolina Kluczwody, Rezerwat przyrody Skała Kmity, Użytek ekologiczny "Uroczysko w Rząsce", Użytek ekologiczny "Stanowisko Lilii Złotogłów na Garbie Tenczyńskim", pomniki przyrody, stanowisko dokumentacyjne. Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie Nazwa: Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie Data utworzenia: Powierzchnia [ha]: 20686,1000 Cel ustanowienia: Zgodnie z Uchwałą Nr XV/247/11 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 28 listopada 2011 r. w sprawie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie 1. ochrona wartości przyrodniczych: a) zachowanie charakterystycznych elementów przyrody nieożywionej; b) ochrona naturalnej różnorodności florystycznej i faunistycznej; c) zachowanie naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk roślinnych, ze szczególnym uwzględnieniem roślinności kserotermicznej, torfowiskowej oraz wilgotnych łąk; d) zachowanie korytarzy ekologicznych; 2. ochrona wartości historycznych i kulturowych: a) ochrona tradycyjnych form zabudowy i zespołów wiejskich oraz podmiejskich; b) współdziałanie w zakresie ochrony obiektów zabytkowych i ich otoczenia; 3. ochrona walorów krajobrazowych: a) zachowanie otwartych terenów krajobrazów jurajskich; b) ochrona przed przekształceniem terenów wyróżniających się walorami estetyczno-widokowymi; 4. społeczne cele ochrony: a) racjonalna gospodarka przestrzenią, hamowanie presji urbanizacyjnej; b) promowanie i rozwijanie funkcji zgodnych z uwarunkowaniami środowiska, w tym szczególnie turystyki, wypoczynku i edukacji. Tenczyński Park Krajobrazowy Nazwa: Tenczyński Park Krajobrazowy Data utworzenia: Powierzchnia [ha]: 13658,

124 Cel ustanowienia: Zgodnie z rozporządzeniem Nr 83/06 Wojewody Małopolskiego z dnia 17 października 2006 r. w sprawie Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego co celów ustanowienia obszaru należy: 1. ochrona wartości przyrodniczych: a) zachowanie charakterystycznych elementów przyrody nieożywionej; b) ochrona naturalnej różnorodności florystycznej i faunistycznej; c) zachowanie naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk roślinnych, ze szczególnym uwzględnieniem roślinności kserotermicznej, torfowiskowej oraz wilgotnych łąk; d) zachowanie korytarzy ekologicznych; 2. ochrona wartości historycznych i kulturowych: a) ochrona tradycyjnych form zabudowy i zespołów wiejskich oraz podmiejskich; b) współdziałanie w zakresie ochrony obiektów zabytkowych i ich otoczenia; 3. ochrona walorów krajobrazowych: a) zachowanie otwartych terenów krajobrazów jurajskich; b) ochrona przed przekształceniem terenów wyróżniających się walorami estetyczno-widokowymi; 4. społeczne cele ochrony: a) racjonalna gospodarka przestrzenią, hamowanie presji urbanizacyjnej; b) promowanie i rozwijanie funkcji zgodnych z uwarunkowaniami środowiska, w tym szczególnie turystyki, wypoczynku i edukacji. Poniżej przedstawiono w formie graficznej położenie parków krajobrazowych w obrębie gminy Zabierzów. 124

125 Rysunek 37. Położenie parków krajobrazowych na terenie Gminy Zabierzów. Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl Obszar Natura 2000 Dolinki Jurajskie Nazwa: Dolinki Jurajskie Data wyznaczenia: Kod obszaru: PLH Rodzaj ochrony: Dyrektywa siedliskowa Powierzchnia [ha]: 886,5100 Opis i cel ustanowienia: Obszar położony jest w obrębie Monokliny Śląsko-Krakowskiej, która tworzy dwa rozległe kompleksy skalne. Charakterystycznymi elementami obszaru są różnorodne formy skalne, do których zaliczyć można jak pojedyncze maczugi, bastiony lub masywy. Na terenie obszaru znajduje się 10 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Do najcenniejszych przyrodniczo należą murawy kserotermiczne, łaty buczyn, grądów oraz jaworzyn. Enklawa stanowi miejsce występowania rzadkich i chronionych gatunków zwierząt, w tym sześciu gatunków nietoperz. 125

126 Poniżej przedstawiono w formie graficznej położenie obszaru w obrębie Gminy Zabierzów. Rysunek 38. Położenie obszaru Natura 2000 "Dolinki Jurajskie" na terenie Gminy Zabierzów. Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl Rezerwat przyrody Dolina Racławki Nazwa: Dolina Racławki Data uznania: Powierzchnia [ha]: 473,9200 Rodzaj rezerwatu: krajobrazowy Typ rezerwatu: krajobrazów Podtyp rezerwatu: krajobrazów naturalnych Typ ekosystemu: różnych ekosystemów Podtyp ekosystemu: mozaiki różnych ekosystemów Cel ustanowienia: Obszar ustanowiono w celu zachowania naturalnych drzewostanów, takich jak: buczyna karpacka, las bukowy, kwaśna buczyna niżowa, bór mieszany oraz grąd. Ponadto celem ochrony są typowe dla Jury Krakowsko-Częstochowskiej, zbiorowiska kserotermiczne oraz naskalne. 126

127 Rezerwat przyrody Wąwóz Bolechowicki" Nazwa: Wąwóz Bolechowicki Data uznania: Powierzchnia [ha]: 22,4400 Rodzaj rezerwatu: krajobrazowy Typ rezerwatu: krajobrazów Podtyp rezerwatu: krajobrazów naturalnych Typ ekosystemu: łąkowy, pastwiskowy, murawowy i zaroślowy Podtyp ekosystemu: muraw kserotermicznych Cel ustanowienia: Obszar ustanowiono w celu zachowania ze względów naukowych, dydaktycznych i turystycznych malowniczej doliny przełomowej Potoku Bolechowickiego. Rezerwat przyrody Dolina Kluczwody Nazwa: Dolina Kluczwody Data uznania: Powierzchnia [ha]: 35,2200 Rodzaj rezerwatu: krajobrazowy Typ rezerwatu: krajobrazów Podtyp rezerwatu: krajobrazów naturalnych Typ ekosystemu: leśny i borowy Podtyp ekosystemu: lasów wyżynnych Cel ustanowienia: Celem ochrony jest zachowanie walorów krajobrazu charakterystycznego dla Jury Krakowskiej wraz z zespołem grądu oraz naskalnymi zbiorowiskami kserotermicznymi. Rezerwat przyrody Skała Kmity Nazwa: Skała Kmity Data uznania: Powierzchnia [ha]: 19,3600 Rodzaj rezerwatu: krajobrazowy Typ rezerwatu: krajobrazów Podtyp rezerwatu: krajobrazów naturalnych Typ ekosystemu: różnych ekosystemów Podtyp ekosystemu: lasów i łąk Cel ustanowienia: Rezerwat ustanowiony celu ochrony naturalnego krajobrazu przełomu rzeki Rudawy oraz naskalnej roślinności. Elementem charakterystycznym rezerwatu jest skała wapienna wysoka na ok. 25 m. 127

128 Poniżej przedstawiono w formie graficznej położenie rezerwatów przyrody na terenie Gminy Zabierzów. Rysunek 39. Położenie rezerwatów przyrody na terenie Gminy Zabierzów. Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl Użytek ekologiczny "Uroczysko w Rząsce" Nazwa: "Uroczysko w Rząsce" Rodzaj użytku: siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków Data ustanowienia: Powierzchnia [ha]: 59,1000 Cel ustanowienia: obszar został ustanowiony ze względu na ochronę gatunku fiołka bagiennego, który jest uznany za zagrożonego wyginięciem. Obszar składa się z kompleksów leśnych i wodnych. Istnieją także tereny podmokłe oraz bagienne. Użytek ekologiczny "Stanowisko Lilii Złotogłów na Garbie Tenczyńskim" Nazwa: "Stanowisko Lilii Złotogłów na Garbie Tenczyńskim" Rodzaj użytku: siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków Data ustanowienia: Powierzchnia [ha]: 3,5700 Cel ustanowienia: Celem ustanowienia jest ochrona bogatej populacji lilii złotogłów wraz z całym ekosystemem leśnym. 128

129 Poniżej przedstawiono w formie graficznej położenie użytków ekologicznych na terenie Gminy Zabierzów. Rysunek 40. Położenie użytków ekologicznych na terenie Gminy Zabierzów. Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl Pomniki przyrody Na terenie Gminy Zabierzów znajduje się 69 pomników przyrody. Szczegółowy wykaz pomników przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 52. Wykaz pomników przyrody położonych na terenie Gminy Zabierzów. Lp. Rodzaj Data utworzenia 1. drzewo drzewo drzewo Gatunek/Nazwa Miejscowość Lokalizacja lipa drobnolistna (Tilia cordata) lipa drobnolistna (Tilia cordata) lipa drobnolistna (Tilia cordata) Obw. [cm] Opis Wys. [m] Bolechowice przy kościele Bolechowice 4. źródło źródło Bolechowice przy kościele 246 i 245 Bolechowice przy kościele przed bramą skalną Wąwozu

130 Lp. Rodzaj Data utworzenia 5. drzewo drzewo drzewo b.d. 8. drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo b.d. 14. drzewo b.d. 15. drzewo b.d. 16. drzewo b.d. 17. drzewo b.d. 18. drzewo drzewo drzewo b.d. 21. drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo Gatunek/Nazwa Miejscowość Lokalizacja lipa drobnolistna (Tilia cordata) lipa drobnolistna (Tilia cordata) cyprysik groszkowy (Chamaecyparis pisifera) wiąz pospolity (Ulmus carpinifolia) lipa drobnolistna (Tilia cordata) tulipanowiec amerykański (Liriodendron tulipifera) dąb szypułkowy (Qercus robur) wierzba krucha (Salix fragilis) lipa drobnolistna (Tilia cordata) lipa drobnolistna (Tilia cordata) lipa drobnolistna (Tilia cordata) lipa drobnolistna (Tilia cordata) platan klonolistny (Platanus acerifolia) klon zwyczajny (Acer platanoides) lipa drobnolistna (Tilia cordata) dereń jadalny (Cornus mas) lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos) dąb szypułkowy (Qercus robur) lipa drobnolistna (Tilia cordata) lipa drobnolistna (Tilia cordata) lipa drobnolistna (Tilia cordata) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) Bolechowice Bolechowickiego przy drodze z Małej Zielonej do Zielonej Obw. [cm] Opis Wys. [m] Bolechowice w parku powyżej dworu Bolechowice nad stawem Niegoszowice przy drodze do pałacu Niegoszowice w obrębie zabudowań Niegoszowice na południe od dworu Niegoszowice Rudawa po południowej stronie dworu przy drodze do Brzezinki Rudawa obok kościoła Rudawa obok kościoła Rudawa obok kościoła Rudawa obok kościoła Rząska na dziedzińcu klasztoru Więckowice obok pałacu Więckowice Więckowice Więckowice Zabierzów Burów Burów Burów obok pałacu w obrębie ogródków działkowych na skarpie, obok domu nr 11 na parceli przydomowej, nad skarpą uroczysko Grybów oddz. 241nx uroczysko Grybów oddz. 241nx uroczysko Grybów oddz. 241nx 353 i i Pisary w parku Pisary w parku Pisary w parku Pisary w parku Pisary w parku Pisary w parku Pisary w parku Pisary w parku Aleksandrowice na terenie folwarku Aleksandrowice na terenie folwarku Aleksandrowice na terenie folwarku

131 Lp. Rodzaj Data utworzenia 37. drzewo Gatunek/Nazwa Miejscowość Lokalizacja klon zwyczajny (Acer platanoides) 38. skała skałka "Nad Jackiem" Balice 39. źródło źródło Brzoskwinia 40. źródło źródło Kobylany 41. drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo drzewo dąb szypułkowy (Qercus robur) kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum) klon zwyczajny (Acer platanoides) iglicznia trójcierniowa (Gleditsia triacanthos) tulipanowiec amerykański (Liriodendron tulipifera) choina kanadyjska (Tsuga canadensis) klon jawor (Acer pseudoplatanus) platan klonolistny (Platanus acerifolia) platan klonolistny (Platanus acerifolia) platan klonolistny (Platanus acerifolia) lipa drobnolistna (Tilia cordata) jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) lipa drobnolistna (Tilia cordata) choina kanadyjska (Tsuga canadensis) lipa drobnolistna (Tilia cordata) jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) dąb szypułkowy (Qercus robur) modrzew europejski (Larix decidua) modrzew europejski (Larix decidua) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) dąb szypułkowy (Qercus robur) lipa drobnolistna (Tilia cordata) lipa drobnolistna (Tilia cordata) lipa drobnolistna (Tilia cordata) Obw. [cm] Opis Wys. [m] Aleksandrowice na terenie folwarku Aleksandrowice L-ctwo Zabierzów, oddz. 239g 100m na południe od drogi biegnącej przez Brzoskwinię, w pobliżu ujęcia wody dla wsi u wylotu Doliny Kobylańskiej Nadleśnictwo Krzeszowice, oddział 244c b.d. 30 b.d. b.d. b.d. b.d. 300 b.d. Balice park dworski 352 b.d. Balice park dworski 436 b.d. Balice park dworski 345 b.d. Balice park dworski 254 b.d. Balice park dworski 270 b.d. Balice park dworski 289 b.d. Balice park dworski 421 b.d. Balice park dworski 374 b.d. Balice park dworski 411 b.d. Balice park dworski 443 b.d. Balice park dworski 323 b.d. Balice park dworski 396 b.d. Balice park dworski 220 b.d. Balice park dworski 396 b.d. Balice park dworski 336 b.d. Balice park dworski 336 b.d. Balice park dworski 223 b.d. Balice park dworski 267 b.d. Balice park dworski 301 b.d. Balice park dworski 257 b.d. Balice park dworski 295 b.d. Balice park dworski 257 b.d. Balice park dworski 364 b.d. Balice park dworski 342 b.d. Balice park dworski 496 b.d. Balice park dworski 320 b.d. 68. drzewo grab pospolity Balice park dworski 264 b.d. 131

132 Lp. Rodzaj Data utworzenia 69. drzewo Gatunek/Nazwa Miejscowość Lokalizacja Obw. [cm] Opis Wys. [m] (Carpinus betulus) lipa drobnolistna (Tilia cordata) Balice park dworski 477 b.d. Źródło: RDOŚ Kraków Stanowiska dokumentacyjne Na terenie Gminy Zabierzów znajduje się jedno stanowisko dokumentacyjne. Szczegółowa charakterystyka stanowiska została przedstawiona w poniższej tabeli. Tabela 53. Charakterystyka stanowiska dokumentacyjnego położonego na terenie Gminy Zabierzów. Data Położenie Obręb Pow. Opis formy ochrony Nazwa obiektu utworzenia geograficzne ewidencyjny [ha] przyrody Odsłonięcie Odsłonięcie martwicy martwicy Wyżyna wapiennej w skarpie nad Radwanowice 0,12 wapiennej w Olkuska potokiem, skałka z Dolinie Szklarki wapienia karbońskiego. Źródło: RDOŚ Kraków Lasy Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iż powierzchnia gruntów leśnych na terenie Gminy Zabierzów wynosi 1589,44 ha, co daje lesistość na poziomie 15,8,0%. Wskaźnik lesistości gminy jest nieznacznie niższy niż średnia krajowa, która wynosi 29,2%. Strukturę gruntów leśnych na terenie Gminy Zabierzów przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 54. Struktura lasów Gminy Zabierzów w roku Grunty leśne Powierzchnia ogółem ha 1589,44 Lesistość % 15,8 Grunty leśne prywatne ogółem ha 82,00 Grunty leśne prywatne osób fizycznych ha 80,00 Grunty leśne publiczne ogółem ha 1507,44 Grunty leśne publiczne Skarbu Państwa ha 1409,51 Grunty leśne publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych ha 1393,67 Źródło: GUS Poniżej przedstawiono w formie graficznej tereny leśne położone na terenie Gminy Zabierzów, z uwzględnieniem rodzajów lasu: mieszane, iglaste oraz liściaste. 132

133 Rysunek 41. Struktura lasów na terenie Gminy Zabierzów. Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl Lasy w Gminie Zabierzów zarządzane są przez Nadleśnictwo Krzeszowice. Poniżej przedstawiono zasięg terytorialny Nadleśnictwa w formie graficznej. 133

134 Rysunek 42. Zasięg terytorialny Nadleśnictwa Krzeszowice. Źródło: Planu Urządzenia Lasów Nadleśnictwa Krzeszowice Chcąc ocenić skład siedliskowy lasów na terenie gminy, wykorzystano do tego celu informacje z Planu Urządzenia Lasów Nadleśnictwa Krzeszowice. Udział powierzchniowy poszczególnych typów lasów na terenie Nadleśnictwa, w obrębie Krzeszowice, przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 55. Udział powierzchniowy siedliskowych typów lasów na terenie Nadleśnictwa Krzeszowice obręb Krzeszowice. Udział Lp. Rodzaj siedliska Powierzchnia [%] 1. BMśw Bór mieszany świeży 287,86 4,64 2. BMw Bór mieszany wilgotny 889,09 14,33 BMwyżśw Bór mieszany wyżynny 3. świeży 56,79 0,92 4. BMwyżw Bór mieszany wyżynny 2,60 0,04 5. BMb Bór mieszany bagienny 7,46 0,12 6. LM ŚW Las mieszany świeży 283,63 4,57 7. LM W Las mieszany wilgotny 559,20 9,01 8. LM WYŻŚW Las mieszany wyżynny 303,27 świeży 4,89 9. LM WYŻW Las mieszany wyżynny świeży 13,12 0, LM B Las mieszany bagienny 16,82 0,27 134