Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata

Transkrypt

1 Załącznik do uchwały Nr LI/388/2018 Rady Powiatu w Szczecinku z dnia 29 czerwca 2018 r. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Opracował: Zakład Analiz Środowiskowych Ekoprecyzja 1

2 Szczecinek 2017 Spis treści: 1. Wykaz skrótów Wstęp Cel i zakres opracowania Podstawy prawne Charakterystyka powiatu Położenie Demografia Budowa geologiczna Warunki klimatyczne Założenia Programu Ochrony Środowiska Dokumenty nadrzędne i cele Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska Trzecia Fala Nowoczesno ści Strategia Rozwoju Kraju Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko Strategia innowacyjno ści i efektywności gospodarki Dynamiczna Polska Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku) Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata Strategia Sprawne Państwo Strategia rozwoju systemu bezpiecze ństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej Krajowa strategia rozwoju regionalnego : regiony, gminy, obszary wiejskie Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Streszczenie w języku niespecjalistycznym Ocena stanu środowiska Ochrona klimatu i jakości powietrza (OKJP) Źródła zanieczyszczeń powietrza Jakość powietrza Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego Zagadnienia Horyzontalne Tendencje Analiza SWOT Zagrożenia hałasem (ZH) Stan wyjściowy

3 Źródła hałasu Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego Zagadnienia Horyzontalne Tendencje Analiza SWOT Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) Stan wyjściowy Źródła promieniowania elektromagnetycznego Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego Zagadnienia Horyzontalne Tendencje Analiza SWOT Gospodarowanie wodami (GW) Stan wyjściowy wody powierzchniowe Stan wyjściowy wody podziemne Jakość wód wody powierzchniowe Jakość wód wody podziemne Ocena realizacji podj ętych zadań dla powiatu szczecineckiego Zagadnienia Horyzontalne Tendencje Analiza SWOT Gospodarka wodnościekowa (GWS) Sieć wodociągowa Sieć kanalizacyjna Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego Zagadnienia Horyzontalne Tendencje Analiza SWOT Zasoby geologiczne (ZG) Stan aktualny Przepisy prawne Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego Zagadnienia Horyzontalne Tendencje Analiza SWOT Gleby (GL) Stan aktualny Ocena realizacji podj ętych zadań dla powiatu szczecineckiego

4 5.7.3 Zagadnienia Horyzontalne Tendencje Analiza SWOT Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Stan wyjściowy Ocena realizacji podj ętych zadań dla powiatu szczecineckiego Zagadnienia Horyzontalne Tendencje Analiza SWOT Zasoby przyrodnicze (ZP) Formy ochrony przyrody Lasy Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego Zagadnienia Horyzontalne Tendencje Analiza SWOT Zagrożenia poważnymi awariami (PAP) Stan aktualny Ocena realizacji celu i podj ętych zadań dla powiatu szczecineckiego Zagadnienia Horyzontalne Tendencje Analiza SWOT Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finasowanie Wyznaczone cele i zadania System realizacji programu ochrony środowiska Współpraca z interesariuszami Edukacja ekologiczna Sprawozdawczość Monitoring realizacji programu Źródła finansowania Fundusze krajowe Fundusze Unii Europejskiej

5 1. Wykaz skrótów. Tabela 1. Słownik skrótów. Nazwa skrótu Wyjaśnienie WPGO Analiza SWOT GDDKiA GIOŚ GUS JCWP JCWPd JST ZPKWZ NFOŚiGW OZE PEM PGWWP PMŚ POKzA POP POŚ PROW RDLP RDOŚ RDW SOOŚ UE WFOŚiGW WIOŚ WPOŚ ZDR ARiMR ODR ZS ZDW ZZR ORSIP MEW AKPOŚK WSSE KOWR RPGP Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Narzędzie służące do analizy strategicznej. Opiera się ona na określeniu silnych oraz słabych stron, a także wynikających z nich szans oraz zagrożeń. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Główny Urząd Statystyczny Jednolita część wód powierzchniowych Jednolita część wód podziemnych Jednostka samorządu terytorialnego Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Zachodniopomorskiego Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Odnawialne Źródła Energii Pola elektromagnetyczne Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Państwowy Monitoring Środowiska Program Oczyszczania Kraju z Azbestu Program Ochrony Powietrza Program Ochrony Środowiska Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Ramowa Dyrektywa Wodna Strategiczna ocena oddzia ływania na środowisko Unia Europejska Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Zakłady Dużego Ryzyka Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Ośrodek Doradztwa Rolniczego Zespół Szkół Zarząd Dróg Wojewódzkich Zakłady Zwiększonego Ryzyka Otwarty Regionalny System Informacji Przestrzennej Małe elektrownie wodne Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych Wojewódzka Stacja SanitarnoEpidemiologiczna Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej 5

6 2. Wstęp 2.1. Cel i zakres opracowania Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata jest podstawowym narzędziem prowadzenia polityki ochrony środowiska na terenie powiatu. Według założeń, przedstawionych w niniejszym opracowaniu, sporządzenie programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Opracowanie jakim jest Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, a także wyznacza cele i zadania środowiskowe, które odnoszą się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Podczas tworzenia dokumentu, przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyśpieszającego rozwiązywanie poszczególnych zagadnień. Niniejsze opracowanie zawiera między innymi rozpoznanie aktualnego stanu środowiska w powiecie, przedstawia propozycje oraz opis zadań, które niezbędne są do kompleksowego rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska. Przedmiotowy dokument wspomaga dążenie do uzyskania w powiecie sukcesywnego ograniczenia degradacji środowiska, ochronę i rozwój jego walorów oraz racjonalne gospodarowanie zasobami środowiska z uwzględnieniem konieczności jego ochrony. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska, a ocenę efektów jego realizacji, zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z poźn. zm.), dokonuje się okresowo, co 2 lata. Struktura opracowania obejmuje omówienie kierunków ochrony środowiska w powiecie w odniesieniu m.in. do gospodarki wodnościekowej, gospodarki odpadami, ochrony powierzchni ziemi i gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrony przyrody, edukacji ekologicznej. W opracowaniu znajduje się ich charakterystyka, ocena stanu aktualnego oraz określenie stanu docelowego. Identyfikacja potrzeb powiatu w zakresie ochrony środowiska, w odniesieniu do obowiązujących przepisów prawnych, polega na sformułowaniu celów nadrzędnych oraz strategii ich realizacji. Na tej podstawie opracowywany jest plan operacyjny, przedstawiający listę przedsięwzięć jakie zostaną zrealizowane na terenie powiatu do roku

7 2.2. Podstawy prawne Obowiązek wykonania Programu Ochrony Środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z poźn. zm.), a w szczególności: Art Organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ochrony środowiska, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych, o których mowa w art. 14 ust. 1. Art Programy, o których mowa w art. 17 ust. 1, uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo rada gminy. Art Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy. Powiatowe Programy ochrony środowiska tworzone są w celu realizacji polityki ochrony środowiska na szczeblu powiatowym Charakterystyka powiatu Położenie Powiat Szczecinecki jest zlokalizowany we wschodniej części województwa zachodniopomorskiego. Od południowej strony graniczy on z powiatem złotowskim (Województwo Wielkopolskie), od wschodniej strony z powiatem człuchowskim (Województwo Pomorskie), od strony północnowschodniej natomiast z powiatem bytowskim (Województwo Pomorskie). Północną granicę Powiatu Szczecineckiego stanowią powiaty: koszaliński i białogardzki, natomiast zachodnią: powiat świdwiński oraz powiat drawski. Powiaty te zlokalizowane są w Województwie Zachodniopomorskim 7

8 Rysunek 1. Powiat Szczecinecki na tle województwa zachodniopomorskiego. Źródło: Powiat Szczecinecki ma powierzchnię ha. Jego siedzibą jest Miasto Szczecinek, w jego skład wchodzi 6 gmin: Miasto Szczecinek: Miasto Szczecinek jest gminą miejską zlokalizowaną w środkowej części powiatu. Ma ona powierzchnię ha co daje 2,75% powierzchni całego powiatu. Znajduje się tu siedziba powiatu. Gmina Barwice: Gmina Barwice jest gminą miejskowiejską znajdującą się w zachodniej części powiatu. Ma ona powierzchnię ha co daje około 14,64% powierzchni powiatu. Gmina Biały Bór: Gmina Biały Bór jest gminą miejskowiejską, zlokalizowaną w północnowschodniej części powiatu. Gmina ma powierzchnię ha co daje 15,28% powierzchni powiatu. 8

9 Gmina Borne Sulinowo: Gmina Borne Sulinowo jest gminą miejskowiejską o powierzchni ha, zlokalizowaną w południowozachodniej części powiatu. Zajmuje 27,44% jego powierzchni. Gmina Grzmiąca: Gmina Grzmiąca jest gminą wiejską znajdującą się w północnej części powiatu. Ma ona powierzchnię ha i zajmuje 11,62% powiatu. Gmina Szczecinek: Gmina Szczecinek jest gminą wiejską znajdującą się w środkowej części powiatu. Ma ona powierzchnię ha i zajmuje 28,26% powiatu. Rysunek 2. Gminy Powiatu Szczecineckiego. Źródło: 9

10 Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski wg Jerzego Kondrackiego Powiat Szczecinecki leży w obrębie następujących jednostek: Megaregion: Pozaalpejska Europa Środkowa Prowincja Niż Środkowoeuropejski: o Podprowincja Pobrzeże południowobałtyckie: Makroregion Pobrzeże Koszalińskie: Mezoregion Równina Białogardzka; o Podprowincja Pojezierza Południowobałtyckie: Makroregion Pojezierza Zachodniopomorskie: Mezoregion Pojezierze Drawskie; Mezoregion Pojezierze Bytowskie; Makroregion Pojezierza Południowopomorskie Mezoregion Dolina Gwdy; Mezoregion Pojezierze Szczecineckie; Mezoregion Równina Wałecka; Mezoregion Równina Charzykowska Demografia Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego z 2016 roku liczba ludności w powiecie szczecineckim wynosiła według miejsca zameldowania osób, z czego stanowili mężczyźni, a kobiety. Szczegółowe informacje na temat demografii zostały zamieszczone w poniższej tabeli. Tabela 2. Dane demograficzne (stan na 31.XII.2016r.). Parametr Jednostka miary Powiat Szczecinecki Miasto Szczecinek Barwice Wartość Biały Bór Borne Sulinowo Grzmiąca Szczecinek (gmina wiejska) Ludność według miejsca zameldowania Liczba ludności (ogółem) osoba Liczba mężczyzn osoba Liczba kobiet osoba Udział ludności według ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem W wieku przedprodukcyjnym W wieku produkcyjnym W wieku poprodukcyjnym % 17,6 16,9 18,6 18,6 17,0 18,0 20,0 % 62,3 61,3 63,8 63,5 61,3 63,6 64,8 % 20,1 21,8 17,5 17,9 21,8 18,4 15,2 Wskaźnik modułu powiatowego Gęstość zaludnienia Ilość kobiet na 100 mężczyzn ilość osób / km osoba

11 Parametr Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców Jednostka miary Powiat Szczecinecki Miasto Szczecinek Barwice 2,33 3,27 0,23 źródło: GUS. Wartość Biały Bór 3,00 Borne Sulinowo Grzmiąca Szczecinek (gmina wiejska) 4,48 4,92 3,32 Informacje na temat wielkości bezrobocia na terenie Powiatu Szczecineckiego zestawione zostały w poniższej tabeli. Tabela 3. Bezrobocie (stan na 31.XII.2016r. ). Parametr Jednostka miary Powiat Szczecinecki Miasto Szczecinek Barwice Wartość Biały Bór Borne Sulinowo Grzmiąca Szczecinek (gmina wiejska) Bezrobotni zarejestrowani według płci Ogółem osoba Mężczyźni osoba Kobiety osoba Źródło: GUS Budowa geologiczna Powiat Szczecinecki zlokalizowany jest w obrębie Wału Pomorsko Kujawskiego i Niecki Pomorskiej. Podłoże zbudowane jest głównie z utworów trzeciorzędowych oraz czwartorzędowych. Utwory trzeciorzędowe są reprezentowane przez piaski drobnoziarniste, mułki i iły a także iły oraz mułki z wkładkami piaskowców. Na utworach trzeciorzędowych zalegają utwory czwartorzędowe. Ich budowa związana jest z procesami glacjalnymi. Reprezentowane są przez gliny zwałowe, piaski oraz żwiry z przewarstwieniami piasków wodnolodowcowych Warunki klimatyczne Zgodnie z klasyfikacją Okołowicza i Martyn Powiat Szczecinecki leży w pomorskim regionie klimatycznym o silnym wpływie Morza Bałtyckiego. Średnia temperatura roczna wynosi około 7,2ºC, natomiast średnioroczna suma opadów atmosferycznych oscyluje wokół 637 mm. Na terenie powiatu przeważają wiatry wiejące z kierunków zachodnich oraz południowozachodnich. 11

12 3. Założenia Programu Ochrony Środowiska Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata zgodny jest z dokumentami wyższego szczebla, tj. dokumentami europejskimi, krajowymi i wojewódzkimi. Dokument uwzględnia także założenia określone w innych dokumentach lokalnych Dokumenty nadrzędne i cele Uwarunkowania wspólnotowe Podstawę Wspólnotowej Polityki Ochrony Środowiska stanowi VII Program Działań na Rzecz Ochrony Środowiska (7th European Action Plan, w skrócie EAP). Wskazuje on na konieczność zastosowania strategicznego podejścia do problemów środowiskowych. Takie podejście powinno wykorzystywać różne środki oraz instrumenty, aby regulować działania podejmowane przez przedsiębiorców, konsumentów, polityków i obywateli. Zgodność celów, zawartych w VII Europejskim Programie Działań na Rzecz Ochrony Środowiska, została osiągnięta poprzez ich szczegółową analizę oraz dopasowanie do lokalnych potrzeb gminy. Uwarunkowania krajowe Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska Trzecia Fala Nowoczesności 1. Cel 7: Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska : a) Kierunek interwencji Modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne, b) Kierunek interwencji Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych, c) Kierunek interwencji Realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce, d) Kierunek interwencji Wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii, e) Kierunek interwencji Stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki, f) Kierunek interwencji Zwiększenie poziomu ochrony środowiska. 2. Cel 8: Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych : a) Kierunek interwencji Rewitalizacja obszarów problemowych w gminych, b) Kierunek interwencji Stworzenie warunków sprzyjających tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy na wsi i zwiększaniu mobilności zawodowej na linii obszary wiejskie gminy, c) Kierunek interwencji Zrównoważony wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolnospożywczego zapewniający bezpieczeństwo żywnościowe oraz stymulujący wzrost pozarolniczego zatrudnienia i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, 12

13 d) Kierunek interwencji Wprowadzenie rozwiązań prawnoorganizacyjnych stymulujących rozwój miast. 3. Cel 9: Zwiększenie dostępności terytorialnej Polski : a) Udrożnienie obszarów miejskich i metropolitarnych poprzez utworzenie zrównoważonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego Strategia Rozwoju Kraju Obszar strategiczny I Sprawne i efektywne państwo: a) Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem: Priorytetowy kierunek interwencji I.1.5 Zapewnienie ładu przestrzennego, b) Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela: Priorytetowy kierunek interwencji I.3.3. Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela, 2. Obszar strategiczny II Konkurencyjna gospodarka a) Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki Priorytetowy kierunek interwencji II.2.3. Zwiększenie konkurencyjności i modernizacja sektora rolnospożywczego, b) Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych Priorytetowy kierunek interwencji II.5.2. Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych, c) Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko Priorytetowy kierunek interwencji II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.3. Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.4. Poprawa stanu środowiska, Priorytetowy kierunek interwencji II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu, d) Cel II.7. Zwiększenie efektywności transportu Priorytetowy kierunek interwencji II.7.1. Zwiększenie efektywności zarządzania w sektorze transportowym, Priorytetowy kierunek interwencji II.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych, Priorytetowy kierunek interwencji II.7.3. Udrożnienie obszarów miejskich, 3. Obszar strategiczny III Spójność społeczna i terytorialna a) Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych 13

14 Priorytetowy kierunek interwencji III.2.1. Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych, b) Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych Priorytetowy kierunek interwencji III.3.1. Tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i finansowych dla realizacji działań rozwojowych w regionach, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.2. Wzmacnianie ośrodków wojewódzkich, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich, Priorytetowy kierunek interwencji III.3.4. Zwiększenie spójności terytorialnej Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko 1. Cel 1. Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska a) Kierunek interwencji 1.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin, b) Kierunek interwencji 1.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody, c) Kierunek interwencji 1.3. Zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka leśna, d) Kierunek interwencji 1.4. Uporządkowanie zarządzania przestrzenią, 2. Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię a) Kierunek interwencji 2.1. Lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii, b) Kierunek interwencji 2.2. Poprawa efektywności energetycznej, c) Kierunek interwencji 2.6. Wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii, d) Kierunek interwencji 2.7. Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich, e) Kierunek interwencji 2.8. Rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów wykorzystujących paliwa alternatywne, 3. Cel 3. Poprawa stanu środowiska a) Kierunek interwencji 3.1. Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki, b) Kierunek interwencji 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne, c) Kierunek interwencji 3.3. Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki, d) Kierunek interwencji 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych, e) Kierunek interwencji 3.5. Promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy, 14

15 Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki Dynamiczna Polska Cel 1: Dostosowanie otoczenia regulacyjnego i finansowego do potrzeb innowacyjnej i efektywnej gospodarki a) Kierunek działań 1.2. Koncentracja wydatków publicznych na działaniach prorozwojowych i innowacyjnych Działanie Identyfikacja i wspieranie rozwoju obszarów i technologii o największym potencjale wzrostu, Działanie Wspieranie różnych form innowacji, Działanie Wspieranie transferu wiedzy i wdrażania nowych/nowoczesnych technologii w gospodarce (w tym technologii środowiskowych), b) Kierunek działań 1.3. Uproszczenie, zapewnienie spójności i przejrzystości systemu danin publicznych mające na względzie potrzeby efektywnej i innowacyjnej gospodarki Działanie Eliminacja szkodliwych subsydiów i racjonalizacja ulg podatkowych, 2. Cel 3: Wzrost efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i surowców a) Kierunek działań 3.1. Transformacja systemu społecznogospodarczego na tzw. bardziej zieloną ścieżkę, zwłaszcza ograniczanie energo i materiałochłonności gospodarki, Działanie Tworzenie warunków dla rozwoju zrównoważonej produkcji i konsumpcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej, Działanie Podnoszenie społecznej świadomości i poziomu wiedzy na temat wyzwań zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu, Działanie Wspieranie potencjału badawczego oraz eksportowego w zakresie technologii środowiskowych, ze szczególnym uwzględnieniem niskoemisyjnych technologii węglowych (CTW), Działanie Promowanie przedsiębiorczości typu business & biodiversity, w szczególności na obszarach zagrożonych peryferyjnością, b) Kierunek działań 3.2. Wspieranie rozwoju zrównoważonego budownictwa na etapie planowania, projektowania, wznoszenia budynków oraz zarządzania nimi przez cały cykl życia Działanie Poprawa efektywności energetycznej i materiałowej przedsięwzięć architektonicznobudowlanych oraz istniejących zasobów, Działanie Stosowanie zasad zrównoważonej architektury Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) 1. Cel strategiczny 1. Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego a) Cel szczegółowy 1. Stworzenie nowoczesnej i spójnej sieci infrastruktury transportowej, b) Cel szczegółowy 4. Ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko. 15

16 Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata Cel szczegółowy 2: Poprawa warunków życia na obszarach wiejskich oraz poprawa ich dostępności przestrzennej a) Priorytet 2.1. Rozwój infrastruktury gwarantującej bezpieczeństwo energetyczne, sanitarne i wodne na obszarach wiejskich Kierunek interwencji Modernizacja sieci przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej, Kierunek interwencji Dywersyfikacja źródeł wytwarzania energii elektrycznej, Kierunek interwencji Rozbudowa i modernizacja ujęć wody i sieci wodociągowej, Kierunek interwencji Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, Kierunek interwencji Rozwój systemów zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, Kierunek interwencji Rozbudowa sieci przesyłowej i dystrybucyjnej gazu ziemnego, Priorytet 2.2. Rozwój infrastruktury transportowej gwarantującej dostępność transportową obszarów wiejskich Kierunek interwencji Rozbudowa i modernizacja lokalnej infrastruktury drogowej i kolejowej, Kierunek interwencji Tworzenie powiązań lokalnej sieci drogowej z siecią dróg regionalnych, krajowych, ekspresowych i autostrad, Kierunek interwencji Tworzenie infrastruktury węzłów przesiadkowych, transportu kołowego i kolejowego, b) Priorytet 2.5. Rozwój infrastruktury bezpieczeństwa na obszarach wiejskich Kierunek interwencji Rozwój infrastruktury wodnomelioracyjnej i innej łagodzącej zagrożenia naturalne, 2. Cel szczegółowy 3: Bezpieczeństwo żywnościowe a) Priorytet 3.2. Wytwarzanie wysokiej jakości, bezpiecznych dla konsumentów produktów rolnospożywczych Kierunek interwencji Wsparcie wytwarzania wysokiej jakości produktów rolnospożywczych, w tym produktów wytwarzanych metodami integrowanymi, ekologicznymi oraz tradycyjnymi metodami produkcji z lokalnych surowców i zasobów oraz produktów rybnych, b) Priorytet 3.4. Podnoszenie świadomości i wiedzy producentów oraz konsumentów w zakresie produkcji rolnospożywczej i zasad żywienia Kierunek interwencji Wsparcie działalności innowacyjnej ukierunkowanej na zmiany wzorców produkcji i konsumpcji, 3. Cel szczegółowy 5: Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich a) Priorytet 5.1. Ochrona środowiska naturalnego w sektorze rolniczym i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich 16

17 Kierunek interwencji Ochrona różnorodności biologicznej, w tym unikalnych ekosystemów oraz flory i fauny związanych z gospodarką rolną i rybacką, Kierunek interwencji Ochrona jakości wód, w tym racjonalna gospodarka nawozami i środkami ochrony roślin, Kierunek interwencji Racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na potrzeby rolnictwa i rybactwa oraz zwiększanie retencji wodnej, Kierunek interwencji Ochrona gleb przed erozją, zakwaszeniem, spadkiem zawartości materii organicznej i zanieczyszczeniem metalami ciężkimi, Kierunek interwencji Rozwój wiedzy w zakresie ochrony środowiska rolniczego i różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich i jej upowszechnianie, b) Priorytet 5.2. Kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazu i ładu przestrzennego Kierunek interwencji Zachowanie unikalnych form krajobrazu rolniczego, Kierunek interwencji Właściwe planowanie przestrzenne, Kierunek interwencji Racjonalna gospodarka gruntami, c) Priorytet 5.3. Adaptacja rolnictwa i rybactwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji) Kierunek interwencji Adaptacja produkcji rolnej i rybackiej do zmian klimatu, Kierunek interwencji Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w rolnictwie i całym łańcuchu rolnożywnościowym, Kierunek interwencji Zwiększenie sekwestracji węgla w glebie i biomasie wytwarzanej w rolnictwie, Kierunek interwencji Badania w zakresie wzajemnego oddziaływania rozwoju obszarów wiejskich, rolnictwa i rybactwa na zmiany klimatu, Kierunek interwencji Upowszechnianie wiedzy w zakresie praktyk przyjaznych klimatowi wśród konsumentów i producentów rolnospożywczych, d) Priorytet 5.4. Zrównoważona gospodarka leśna i łowiecka na obszarach wiejskich Kierunek interwencji Racjonalne zwiększenie zasobów leśnych, Kierunek interwencji Odbudowa drzewostanów po zniszczeniach spowodowanych katastrofami naturalnymi, Kierunek interwencji Zrównoważona gospodarka łowiecka służąca ochronie środowiska oraz rozwojowi rolnictwa i rybactwa, Kierunek interwencji Wzmacnianie publicznych funkcji lasów, e) Priorytet 5.5. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich Kierunek interwencji Racjonalne wykorzystanie rolniczej i rybackiej przestrzeni produkcyjnej do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, Kierunek interwencji Zwiększenie dostępności cenowej i upowszechnienie rozwiązań w zakresie odnawialnych źródeł energii wśród mieszkańców obszarów wiejskich 17

18 Strategia Sprawne Państwo Cel 3: Skuteczne zarządzanie i koordynacja działań rozwojowych a) Kierunek interwencji 3.2. Skuteczny system zarządzania rozwojem kraju Przedsięwzięcie Wprowadzenie mechanizmów zapewniających spójność programowania społecznogospodarczego i przestrzennego, Przedsięwzięcie Zapewnienie ładu przestrzennego, Przedsięwzięcie Wspieranie rozwoju wykorzystania informacji przestrzennej z wykorzystaniem technologii cyfrowych, 2. Cel 5: Efektywne świadczenie usług publicznych a) Kierunek interwencji 5.2. Ochrona praw i interesów konsumentów Przedsięwzięcie Wzrost świadomości uczestników obrotu o przysługujących konsumentom prawach oraz stymulacja aktywności konsumenckiej w obszarze ochrony tych praw, b) Kierunek interwencji 5.5. Standaryzacja i zarządzanie usługami publicznymi, ze szczególnym uwzględnieniem technologii cyfrowych Przedsięwzięcie Nowoczesne zarządzanie usługami publicznymi, 3. Cel 7: Zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego a) Kierunek interwencji 7.5. Doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego Przedsięwzięcie Usprawnienie działania struktur zarządzania kryzysowego Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej Cel 3: Rozwój odporności na zagrożenia bezpieczeństwa narodowego a) Priorytet 3.1. Zwiększanie odporności infrastruktury krytycznej Kierunek interwencji Zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania energetyki jądrowej w Polsce, 2. Cel 4: Zwiększenie integracji polityk publicznych z polityką bezpieczeństwa a) Priorytet 4.1. Integracja rozwoju społecznogospodarczego i bezpieczeństwa narodowego Kierunek interwencji Wzmocnienie relacji między rozwojem regionalnym kraju a polityką obronną, Kierunek interwencji Koordynacja działań i procedur planowania przestrzennego uwzględniających wymagania obronności i bezpieczeństwa państwa, Kierunek interwencji Wspieranie rozwoju infrastruktury przez sektor bezpieczeństwa, Kierunek interwencji Wspieranie ochrony środowiska przez sektor bezpieczeństwa. 18

19 Krajowa strategia rozwoju regionalnego : regiony, gminy, obszary wiejskie 1. Cel 1: Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów a) Kierunek działań 1.1. Wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych Działanie Warszawa stolica państwa, Działanie Pozostałe ośrodki wojewódzkie, b) Kierunek działań 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi Działanie Zwiększanie dostępności komunikacyjnej wewnątrz regionów, Działanie Wspieranie rozwoju i znaczenia miast subregionalnych, Działanie Pełniejsze wykorzystanie potencjału rozwojowego obszarów wiejskich, Kierunek działań 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw działania tematyczne Działanie Dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagrożenia naturalne, Działanie Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego 2. Cel 2: Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych a) Kierunek działań 2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe Działanie Zwiększanie dostępności i jakości usług komunikacyjnych, Działanie Usługi komunalne i związane z ochroną środowiska, b) Kierunek działań 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społecznogospodarcze, c) Kierunek działań 2.4. Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE, d) Kierunek działań 2.5. Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich na obszarach o najniższej dostępności, Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego Cel szczegółowy 4: Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności systemu opieki zdrowotnej a) Kierunek interwencji kształtowanie zdrowego stylu życia poprzez promocję zdrowia, edukację zdrowotną oraz prośrodowiskową oraz działania wspierające dostęp do zdrowej i bezpiecznej żywności. 19

20 Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego Cel szczegółowy 4: Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego a) Priorytet Strategii 4.1. Wzmocnienie roli kultury w budowaniu spójności społecznej Kierunek działań Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz krajobrazu, Polityka energetyczna Polski do 2030 roku 1. Kierunek poprawa efektywności energetycznej a) Cel główny dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną, b) Cel główny konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE15, 2. Kierunek wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii a) Cel główny racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla, znajdującymi się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, b) Cel główny zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego, 3. Kierunek wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej oraz ciepła a) Cel główny zapewnienie ciągłego pokrycia zapotrzebowania na energię przy uwzględnieniu maksymalnego możliwego wykorzystania krajowych zasobów oraz przyjaznych środowisku technologii, 4. Kierunek dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej a) Cel główny przygotowanie infrastruktury dla energetyki jądrowej i zapewnienie inwestorom warunków do wybudowania i uruchomienia elektrowni jądrowych opartych na bezpiecznych technologiach, z poparciem społecznym i z zapewnieniem wysokiej kultury bezpieczeństwa jądrowego na wszystkich etapach: lokalizacji, projektowania, budowy, uruchomienia, eksploatacji i likwidacji elektrowni jądrowych, 5. Kierunek rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw a) Cel główny wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych, b) Cel główny osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji, c) Cel główny ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem, w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem oraz zachować różnorodność biologiczną, d) Cel główny wykorzystanie do produkcji energii elektrycznej istniejących urządzeń piętrzących stanowiących własność Skarbu Państwa, 20

21 e) Cel główny zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach, 6. Kierunek rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii a) Cel główny zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynków paliw i energii, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen, 7. Kierunek ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko a) Cel główny ograniczenie emisji CO2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego, b) Cel główny ograniczenie emisji SO2 i NOx oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, c) Cel główny ograniczanie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych, d) Cel główny minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce, e) Cel główny zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Podczas tworzenia przedmiotowego Programu, w celu zapewnienia spójności z dokumentami wyższego rzędu, brano pod uwagę założenia Programu ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata z perspektywą do 2024, który przyjęty został Uchwałą Nr XVI/298/16 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 15 listopada 2016r. w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata z perspektywą do Obszary interwencji oraz wyznaczone cele środowiskowe, wyznaczone w Programie ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata z perspektywą do 2024przedstawiono poniżej: Obszar interwencji: Ochrona klimatu i jakości powietrza (OKJP) Cel OKJP.I. Poprawa jakości powietrza przy zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego w kontekście zmian klimatu. Cel OKJP.II. Osiągnięcie poziomu celu długoterminowego dla ozonu. Obszar interwencji: Zagrożenia hałasem (ZH) Cel ZH.I. Poprawa klimatu akustycznego w województwie zachodniopomorskim. Obszar interwencji: Pola elektromagnetyczne (PEM) Cel PEM.I. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi. Obszar interwencji: Gospodarowanie wodami (GW) Cel GW.I. Osiągnięcie dobrego stanu jednolitych części wód powierzchniowych, podziemnych, przejściowych i przybrzeżnych. Cel GW.II. Racjonalny transport i turystyka wodna. Cel GW.III. Ochrona pasa wybrzeża. 21

22 Cel GW.IV. Ochrona przed zjawiskami ekstremalnymi związanymi z wodą. Obszar interwencji: Gospodarka wodnościekowa (GWS) Cel GWS.I. Prowadzenie racjonalnej gospodarki wodnościekowej. Obszar interwencji: Zasoby geologiczne (ZG) Cel ZG.I. Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi. Obszar interwencji: Gleby (GL) Cel GL.I. Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem antropogenicznym, erozją oraz niekorzystnymi zmianami klimatu. Cel GL.II. Zalesienia gruntów nieprzydanych na inne cele. Obszar interwencji: Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Cel GO.I. Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, uwzględniając zrównoważony rozwój województwa zachodniopomorskiego. Obszar interwencji: Zasoby przyrodnicze (ZP) Cel ZP.I. Ochrona różnorodności biologicznej oraz krajobrazowej. Cel ZP.II. Prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej. Cel ZP.III. Zwiększanie lesistości. Obszar interwencji: Zagrożenia poważnymi awariami (PAP) Cel PAP.I. Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii. Stwierdza się, iż cele Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata są zgodne z celami Programu ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata z perspektywą do

23 4. Streszczenie w języku niespecjalistycznym Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Podstawą prawną niniejszego opracowania jest art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2017r., poz. 519 z poźn. zm.), który nakłada na organ wykonawczy województwa, powiatu lub gminy obowiązek sporządzenia Programu ochrony środowiska. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata jest kontynuacją poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata , który został przyjęty przez Radę Powiatu Szczecineckiego dnia 27 marca 2014r. uchwałą nr XLVI/361/2014. POŚ jest narzędziem realizacji Polityki ekologicznej Państwa. Umożliwia on realizację krajowej i wojewódzkiej polityki ochrony środowiska na szczeblu lokalnym. Dokument ten stanowi podstawę funkcjonowania systemu zarządzania środowiskiem na poziomie powiatu szczecineckiego. Opracowanie Programu zmierza do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Program ochrony środowiska zgodny jest z postanowieniami wynikającymi z dokumentów strategicznych i innych opracowań krajowych i wojewódzkich, z uwzględnieniem wymogów wynikających z obowiązujących przepisów. Program będący przedmiotem niniejszego opracowania stworzony został przy uwzględnieniu "Wytycznych do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska" przygotowanych przez Ministerstwo Środowiska. Celem dokumentu jest analiza istniejącego stanu poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego oraz zaprezentowanie celów i zadań koniecznych do realizacji w poszczególnych obszarach interwencji. W dokumencie określono konkretne przedsięwzięcia związane z ochroną środowiska i poprawą jego stanu oraz harmonogram ich realizacji z uwzględnieniem potencjalnych źródeł finansowania. Program zawiera ocenę stanu środowiska powiatu szczecineckiego w podziale na poszczególne komponenty: Ochrona klimatu i jakości powietrza (OKJP), Zagrożenia hałasem (ZH), Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM), Gospodarowanie wodami (GW), Gospodarka wodnościekowa (GWS), Zasoby geologiczne (ZG), Gleby (GL), Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO), Zasoby przyrodnicze (ZP), Zagrożenia poważnymi awariami (PAP). 23

24 Szczegółowej charakterystyki stanu środowiska dokonano w oparciu o wiarygodne źródła tj. publikacje sporządzone w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, dane Głównego Urzędu Statystycznego czy informacje pozyskane od właściwych jednostek administracyjnych. Dla każdego z omawianych komponentów zachowano taki sam układ. Opis zawiera aktualny stan komponentu, ocenę realizacji podjętych zadań w latach poprzednich, zagadnienia horyzontalne, do których zaliczono 4 tematy: adaptację do zmian klimatu, nadzwyczajne zagrożenia środowiska, monitoring środowiska oraz edukację ekologiczną. W opracowaniu dokonano analizy mocnych i słabych stron ukazujących szanse i zagrożenia dla powiatu szczecineckiego. W programie przedstawiono tabelarycznie tendencje korzystne i niekorzystne. Niekorzystne tendencje wymagają reakcji poprzez podjęcie działań naprawczych. Program wskazuje osiągnięte sukcesy w zakresie danego obszaru uwzględniając nie tylko stan aktualny, ale także uwarunkowania, podjęte działania i działania niezbędne do utrzymania dobrego stanu. Dla ułatwienia odbioru informacje środowiskowe dla poszczególnych komponentów przedstawione zostały również w sposób graficzny i tabelaryczny. Kolejny element Programu wskazuje cele, kierunki interwencji oraz zadania. Niniejsza część przedstawiona jest w formie tabelarycznej. Dla konkretnych obszarów interwencji wskazano cele i kierunki interwencji. Wyznaczono kluczowe działania, dla których zdefiniowano również wskaźniki będące miarą realizacji założonych celów. Wszystkim zadaniom przypisano typ, wskazano podmiot odpowiedzialny za realizację zadań oraz określono ryzyka stwarzające zagrożenie dla realizacji określonych zadań. Do opracowania dołączono harmonogram realizacji zadań wraz ze źródłem ich finansowania, w którym przedstawiono szacunkowe koszty realizacji poszczególnych zadań, źródła ich finansowania oraz jednostki odpowiedzialne za realizację danych zadań. Wprowadzenie zasad monitoringu umożliwi sprawną realizację działań, jak również pozwoli na bieżącą aktualizację celów programu. Z tego powodu w rozdziale 7. System realizacji programu ochrony środowiska, sformułowano zasady zarządzania środowiskiem, które stanowią podstawę sprawnej realizacji i kontroli działań programowych. W rozdziale tym przedstawiono jednostki włączone w realizację POŚ oraz interesariuszy zaangażowanych w prace nad realizacją Programu. Szczegółowo przedstawiono prawidłowy proces kształtowania świadomości ekologicznej u mieszkańców powiatu. Program ochrony środowiska podlega sprawozdawczości i w związku z tym co dwa lata sporządzane są raporty z jego wykonania, które pozwalają na ocenę stopnia realizacji zaplanowanych zadań i wskazują, czy osiągnięto założone cele. Realizacja zadań inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska wymaga nakładów finansowych znacznie przewyższających możliwości budżetowe jednostek samorządu terytorialnego. Istnieje zatem potrzeba pozyskania zewnętrznych źródeł finansowego wsparcia przedsięwzięć inwestycyjnych. Instytucje, do których może się zwrócić powiat szczecinecki o wsparcie finansowe przy realizacji zadań ujętych w POŚ, zostały przedstawione w rozdziale

25 5. Ocena stanu środowiska 5.1. Ochrona klimatu i jakości powietrza (OKJP) Źródła zanieczyszczeń powietrza Niska emisja Niską emisję definiuje się jako emisję pyłów oraz gazów do atmosfery z emiterów znajdujących się na wysokości do 40 m. Pyły i gazy są produktami spalania paliw stałych, ciekłych oraz gazowych. Samą emisję można podzielić na: Emisję komunikacyjną emisja związana ze spalaniem paliw płynnych przez pojazdy, Emisję przemysłową związaną z procesami odbywającymi się w ramach działalności zakładów przemysłowych, Emisję z kotłowni lokalnych i palenisk indywidualnych związaną ze spalaniem paliw na potrzeby ogrzewania, Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 4. Rodzaje oraz źródła zanieczyszczeń powietrza. Zanieczyszczenia Pył ogółem SO 2 (dwutlenek siarki) NO (tlenek azotu) NO2 (dwutlenek azotu) NO x(suma tlenków azotu) CO (tlenek węgla) O 3 (ozon) Dioksyny WWA Benzo(a)piren Źródło emisji spalanie paliw, unoszenie pyłu w powietrzu; spalanie paliw zawierających siarkę; spalanie paliw; spalanie paliw, procesy technologiczne; sumaryczna emisja tlenków azotu; produkt niepełnego spalania; powstaje naturalnie oraz z innych zanieczyszczeń będących utleniaczami; Spalanie odpadów, spalanie materii organicznej Spalanie odpadów, niecałkowite spalanie paliw Spalanie odpadów, niecałkowite spalanie paliw Źródło: opracowanie własne Zanieczyszczenia powietrza związane z niską emisją mogą być powodem wielu negatywnych skutków dla środowiska oraz żywych organizmów. Pył zawieszony Pył zawieszony jest nośnikiem metali ciężkich, której mają negatywny wpływ na żywe organizmy. Sam pył może także osadzać się w pęcherzykach płucnych oraz powodować podrażnienie oczu oraz błon śluzowych nosa i gardła. Dwutlenek siarki Dwutlenek siarki, powstający podczas spalania paliw, ma negatywny wpływ na błony śluzowe układu oddechowego oraz powoduje zmniejszenie dróg oddechowych. 25

26 Tlenki azotu Tlenki azotu powodują zwiększenie się podatności na infekcje układu oddechowego, zwiększa prawdopodobieństwo ataków astmatycznych oraz uszkadza komórki układu immunologicznego w płucach. Tlenek węgla Tlenek węgla ma negatywny wpływ na układ naczyniowosercowy człowieka. Przenikając do układu krwionośnego łączy się z hemoglobiną tworząc karboksyhemoglobinę, które nie jest zdolna do przenoszenia tlenu. Kontakt z dużym stężeniem tlenku węgla może spowodować śmierć, natomiast dłuższa ekspozycja ma wpływ na zwiększenie prawdopodobieństwa zawału serca oraz hamuje odpowiedź immunologiczną organizmu. Ozon Ozon w górnych warstwach atmosfery jest gazem niezbędnym do przetrwania życia, natomiast w warstwach dolnych cechuje się negatywnym wpływem na żywe organizmy. Atakuje on komórki błony śluzowej wyścielające drogi oddechowe, płuca oraz oskrzela a także zmniejsza odporność na infekcje. Dioksyny Dioksyny kumulują się w organizmie wpływając negatywnie na odpowiedź immunologiczną organizmu. W dużych stężeniach mogą wywoływać choroby dermatologiczne takie jak trądzik chlorowy. WWA (w tym B(a)P) Najpowszechniej występującymi wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi są benzo(a)piren oraz naftalen. Długotrwałe narażenie na WWA może powodować występowanie nowotworów, chorób oczu, nerek oraz wątroby a także zmniejszają odpowiedz immunologiczna organizmu. Zgodnie z corocznym raportem Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), dotyczącym jakości powietrza w Europie, Polska od wielu lat znajduje się w czołówce krajów o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu. Dotyczy to zwłaszcza zanieczyszczenia pyłem PM 10 oraz benzo(a)pirenem. W celu poprawy sytuacji utworzony został Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej. Wyznaczono w nim priorytety mające doprowadzić do rozwoju gospodarki niskoemisyjnej przy jednoczesnym zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju: Modernizacja infrastruktury krajowego systemu elektroenergetycznego, Rozwój wykorzystania OZE, Upowszechnienie alternatywnych, innych niż odnawialne, metod pozyskiwania energii, Promocja optymalnego wykorzystywania surowców, Rozwój niskoemisyjnej gospodarki odpadami, Tworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju niskoemisyjnej gospodarki w sektorze przemysłu, 26

27 Rozpowszechnienie istniejących technologii niskoemisyjnych w procesach produkcyjnych, Poprawa standardu energetycznego istniejących budynków, Rozwój zrównoważonej produkcji w rolnictwie, Zwiększenie efektywności wybranych elementów łańcucha logistycznego, Transformacja niskoemisyjna w sektorze handlu, Modernizacja pojazdów oraz infrastruktury w celu upowszechnienia niskoemisyjnych form transportu, Poprawa efektywności zarządzania transportem oraz wspieranie rozwoju transportu publicznego, Rozwój i zastosowanie niskoemisyjnych paliw w transporcie oraz magazynowania energii w środkach transportu, Promocja wzorców zrównoważonej konsumpcji w edukacji, Wspieranie dostępności oraz wiarygodności informacji na temat wpływu konsumpcji poszczególnych produktów i usług na emisyjność gospodarki, Promocja wzorców zrównoważonej konsumpcji w gospodarstwach domowych, Promocja transformacji niskoemisyjnej w sektorze publicznym. Emisja z gospodarstw domowych Głównymi źródłem tego rodzaju zanieczyszczeń powietrza jest: spalanie paliwa stałego (węgiel, drewno opałowe, ekogroszek), spalanie odpadów w piecach indywidualnych gospodarstw domowych. Emisja komunikacyjna Negatywne oddziaływanie na środowisko niesie ze sobą emisja komunikacyjna, która najbardziej odczuwalna jest w pobliżu dróg charakteryzujących się dużym natężeniem ruchu kołowego. Na terenie Powiatu Szczecineckiego głównym źródłem emisji komunikacyjnej są: Drogi krajowe: o Droga krajowa nr 11, o Droga krajowa nr 20, o Droga krajowa nr 25, Drogi wojewódzkie: o Droga wojewódzka nr 171, o Droga wojewódzka nr 172, o Droga wojewódzka nr 201. Głównymi zanieczyszczeniami emitowanymi w związku z ruchem samochodowym są: tlenek i dwutlenek węgla, węglowodory, tlenki azotu, pyły zawierające metale ciężkie, pyły ze ścierania się nawierzchni dróg i opon samochodowych. Dla stanu powietrza atmosferycznego istotne znaczenie ma emisja NO x oraz metali ciężkich. Duże znaczenie ma również tzw. emisja wtórna z powierzchni dróg, która zależy w dużej mierze od warunków meteorologicznych. Komunikacja jest również źródłem emisji 27

28 benzenu, benzo(a)pirenu oraz innych związków organicznych. Na wielkość tych zanieczyszczeń wpływa stan techniczny samochodów, stopień zużycia substancji katalitycznych oraz jakość stosowanych paliw. Gwałtowny rozwój transportu, przejawiający się wzrostem ilości samochodów na drogach oraz aktualny stan infrastruktury dróg spowodował, iż transport może być uciążliwy dla środowiska naturalnego. W przypadku substancji toksycznych emitowanych przez silniki pojazdów do atmosfery, źródła te trudno zinwentaryzować pod kątem emisji zanieczyszczeń, gdyż zwykle nie ma dla nich materiałów sprawozdawczych. Na podstawie znanych wartości średniego składu paliwa, szacowany przeciętny skład spalin silnikowych jest następujący: Tabela 5. Przeciętny skład spalin silnikowych (w % objętościowo). 1 Składnik Silniki benzynowe Silniki wysokoprężne Uwagi Azot nietoksyczny Tlen 0, nietoksyczny Para wodna 3,0 5,5 0,5 4 nietoksyczny Dwutlenek węgla 5, nietoksyczny Tlenek węgla 0,5 10 0,01 0,5 toksyczny Tlenki azotu 0,0 0,8 0,0002 0,5 toksyczny Węglowodory 0,2 3 0,009 0,5 toksyczny Sadza 0,0 0,04 0,01 1,1 toksyczny Aldehydy 0,0 0,2 0,001 0,009 toksyczny Źródło: J. Jakubowski Motoryzacja a środowisko. Na skutek powszechnej elektryfikacji, emisje do powietrza związane z ruchem kolejowym mają znaczenie marginalne. Należą do nich jedynie emisje zanieczyszczeń pyłowych związanych z ruchem pociągów oraz niewielkie emisje z lokomotyw spalinowych używanych głównie na bocznicach kolejowych. Emisja niezorganizowana Do tej kategorii zaliczane są inne nie wymienione źródła emisji. Do niezorganizowanych źródeł emisji można zaliczyć np. wypalanie traw, emisję lotnych związków organicznych związanych z lakierowaniem. Emisja przemysłowa Na terenie Powiatu Szczecineckiego następujące zakłady posiadają pozwolenie na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza: 1 Wg J. Jakubowski Motoryzacja a środowisko. 28

29 Tabela 6. Zakłady posiadające pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza zlokalizowane na terenie Powiatu Szczecineckiego Prowadzący instalację Miejska Energetyka Cieplna sp. z o.o. w Szczecinku ul. Armii Krajowej 81 Miejska Energetyka Cieplna sp. z o.o. w Szczecinku ul. Armii Krajowej 81 Adres instalacji Kotłownia Rejonowa KR1 ul. Kołobrzeska Szczecinek Kotłownia Rejonowa KR2 ul. Sikorskiego Szczecinek PPZ PRZYBKOWO sp. z o.o. w Przybkowie 22 gm. Barwice Wytwórnia Pasz w Barwicach ul. Zwycięzców 28A Barwice ELDA ELTRA ELEKTROTECHNIKA S.A. z siedzibą w Bydgoszczy ul. Glinki 146 Zakład w Szczecinku przy ul. Bugno Szczecinek produkcja drobnego osprzętu elektrotechnicznego EMET sp. z o.o. w Szczecinku przy ul. Bugno 3 Zakład w Szczecinku przy ul. Bugno 3, Szczecinek instalacja spawalnicza KPPD S.A. w Szczecinku, ul. Waryńskiego 2 Zakład Przemysłu Drzewnego w Krosinie ul. Dworcowa 4 tartak KPPD S.A. w Szczecinku, ul. Waryńskiego 2 Zakład Przerobu Surowców Mineralnych MINERAŁ Sp. z o. o. w Gwdzie Małej Moje Bambino sp. z o.o. sp. kom. ul. Graniczna 46 w Łodzi Zakład Przemysłu Drzewnego w Łubowie ul. Rakowska 4a tartak Zakład Produkcyjny w Gwdzie Małej 15 przerób surowców mineralnych, w szczególności przemiał wapienia dla potrzeb rolnictwa Zakład w Szczecinku przy ul. 1 go Maja 71 instalacje kabiny lakiernicze POLDRÓG Człuchów Sp. z o. o w Człuchowie ul. Kasztanowa 2 Zakład w Marcelinie gm. Szczecinek Wytwórnia Mas Bitumicznych Pomorski Ośrodek Maszynowy POM EKO sp. z o.o. w Szczecinku Zakład ul. Pilska 46 instalacja do powlekania (LZO), instalacja do śrutowania, instalacja spawalnicza ZARCO sp. z o. o. w Szczecinku ul. Lwowska 17E/3 Zakład ul. Bugno 3 w Szczecinku Instalacja do czyszczenia powierzchni produktów (odtłuszczanie i suszenie) źródło: Starostwo Powiatowe w Szczecinku. 29

30 Prócz wyżej wymienionych zakładów na terenie Powiatu Szczecineckiego istnieją zakłady posiadające pozwolenie zintegrowane wydane przez Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego: Kronospan Chemical Szczecinek Spółka z o. o., ul. Waryńskiego 1, Szczecinek, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do produkcji formaliny oraz instalacji do produkcji żywic aminowych; Specjalistyczne Gospodarstwo Rolne Ferma Drobiu mgr Leszek Wąsikowski, Nadziejewo 40, Czarne, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie Fermy Drobiu zlokalizowanej na działce nr 84/29 obręb Sępólno Małe w m. Biały Dwór, gm. Biały Bór; Przedsiębiorstwo Produkcji Zwierzęcej Przybkowo Sp. z o. o., Przybkowo 22, Barwice, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie fermy trzody chlewnej zlokalizowanej w Przybkowie, gmina Barwice; Goodvalley Agro S.A. ul. Dworcowa 25, Przechlewo, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do hodowli świń ferma odchowu świń o masie ciała pow. 30 kg na sztuk w miejscowości Gonne Małe, gmina Barwice; Kronospan Szczecinek Spółka z o. o., ul. Waryńskiego 1, Szczecinek (główny prowadzący instalacje) pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji: do produkcji płyt drewnopochodnych (MDF i HDF), do produkcji płyt drewnopochodnych (płyty wiórowej), do spalania paliw o mocy nominalnej ponad 50 MWt; Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o., ul. Cieślaka 6c, Szczecinek, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w miejscowości Trzesieka, gmina Szczecinek. Największym zakładem przemysłowym na terenie powiatu jest Grupa Spółek Kronospan w Szczecinku. W roku 2016 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadził, na obszarze powiatu szczecineckiego 60 kontroli użytkowników środowiska. Na 60 kontroli wykazano 28 naruszeń. Szczegóły tych kontroli można znaleźć w Informacji o stanie środowiska w powiecie szczecineckim w 2016 roku autorstwa Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie. Roczne emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie powiatu szczecineckiego przedstawiono poniżej Tabela 7. Emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w latach Jednostka miary Emisja zanieczyszczeń gazowych ogółem t/r Emisja zanieczyszczeń gazowych ogółem (bez dwutlenku węgla) t/r Emisja zanieczyszczeń gazowych nie zorganizowana t/r Emisja zanieczyszczeń gazowych dwutlenek siarki t/r Emisja zanieczyszczeń gazowych tlenki azotu t/r Emisja zanieczyszczeń gazowych tlenek węgla t/r Emisja zanieczyszczeń gazowych dwutlenek węgla t/r

31 Jednostka miary Emisja zanieczyszczeń pyłowych ogółem t/r Emisja zanieczyszczeń pyłowych ze spalania paliw t/r Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach pyłowe t/r do redukcji zanieczyszczeń Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach gazowe t/r do redukcji zanieczyszczeń Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w % pyłowe % 99,9 99,9 99,9 zanieczyszczeń wytworzonych Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w % zanieczyszczeń wytworzonych gazowe % 0,0 0,7 0,1 Źródło: GUS (brak danych za rok 2017) Jakość powietrza Zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2017, poz. 519 z późn. zm.), Państwowy Monitoring Środowiska stanowi systemem pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Podstawowym celem monitoringu jakości powietrza jest uzyskanie informacji o poziomach stężeń substancji w powietrzu oraz wyników ocen jakości powietrza. W celu oceny jakości powietrza na terenie Województwa Zachodniopomorskiego, wyznaczono 3 strefy: Aglomeracja szczecińska (kod strefy: PL3201); Miasto Koszalin (kod strefy: PL3202); Strefa zachodniopomorska (kod strefy: PL3203). 31

32 Rysunek 3. Podział województwa zachodniopomorskiego na strefy ochrony powietrza. źródło: WIOŚ Szczecin Ocenę jakości powietrza prowadzono w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych w stałych punktach pomiarowych monitoringu środowiska. Na podstawie danych przekazanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie wynika, że w latach na obszarze powiatu szczecineckiego WIOŚ w Szczecinie wykonywał: ciągłe pomiary automatyczne SO2, NO2, NO, NOx, pyłu PM10 na stacji pomiarowej zlokalizowanej przy ul. Przemysłowej w Szczecinku; pomiary manualne pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu PM10 oraz zawartego w nim benzo(a)pirenu i metali ciężkich (arsen, kadm, nikiel i ołów) na stanowisku w Szczecinku przy ul. 1 Maja. pomiary manualne pyłu zawieszonego PM10 i zawartego w nim benzo(a)pirenu na stanowisku przy ul. Przemysłowej. Ponadto, na stanowisku przy ul. Przemysłowej w Szczecinku prowadzone były metodą manualną pomiary stężeń formaldehydu w powietrzu. W tabeli poniżej zebrano wyniki dla zanieczyszczeń mierzonych metodami automatycznymi na stacji pomiarowej przy ul. Przemysłowej pozyskane z Zachodniopomorskiego Systemu Monitoringu Jakości Powietrza. 32

33 Tabela 8. Wyniki automatycznych pomiarów zanieczyszczeń powietrza w Szczecinku, w roku Czas SO2 Dwutlenek siarki NO2 Dwutlenek azotu NOx Tlenki azotu NO Tlenek azotu PM10 Pył zawieszony Ilości dni z przekroczeniami wartości pyłu PM10 >50 µg/m 3 [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] Ilość dni Styczeń Luty 4, Marzec 2, Kwiecień 1, Maj 2, Czerwiec 1, Lipiec 1, Sierpień 1, Wrzesień 1, Październik 1, Listopad 2, Grudzień 2, wartość średnia 18 2, (poz. (poz. dop.: (poz. dop.: 4 (poz. dop.: W roku µg/m 3 ) 40 µg/m 3 dop.: 30 ) µg/m 3 40 µg/m ) ) zanotowano 27 dni z minimum 1, przekroczeniem wartości pyłu maksimum PM10 >50 µg/m 3 Źródło: Emisja zanieczyszczeń do powietrza na obszarze powiatu szczecineckiego W latach WIOŚ w Szczecinie przeprowadził inwentaryzację wielkości emisji zanieczyszczeń do powietrza dla województwa zachodniopomorskiego. Inwentaryzacja obejmowała źródła punktowe (zakłady przemysłowe), źródła powierzchniowe sektora komunalnego (ogrzewanie indywidualne mieszkań) oraz źródła liniowe (emisja zanieczyszczeń pochodzących z transportu samochodowego). Zinwentaryzowane wielkości emisji wykorzystano w obliczeniach rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu (obliczenia modelowe), które stanowiły jedną z metod zastosowanych do oceny jakości powietrza. Obliczenia te umożliwiły uzyskanie informacji o przestrzennym rozkładzie stężeń substancji w otaczającym powietrzu, a także posłużyły do określenia potencjalnych obszarów przekroczeń dopuszczalnych lub docelowych poziomów substancji w powietrzu. Jakość powietrza w Szczecinku w świetle wykonywanych pomiarów w latach Dwutlenek siarki (SO2) Pomiary dwutlenku siarki wykonywane automatycznie przez WIOŚ w Szczecinie przy ul. Przemysłowej w Szczecinku w latach wykazały, iż stężenie tego zanieczyszczenia w powietrzu jest niskie. W odniesieniu do poziomu dopuszczalnego, określonego dla celu ochrony roślin (20 μg/m3), pomierzona wartość 33

34 średnioroczna stanowiła 14,5% w 2015r. i 14% w 2016r. tego poziomu i nie odbiegała od stężeń mierzonych na pozostałych stanowiskach w województwie. Maksymalne 1godzinne i 24godzinne stężenia zarejestrowane w Szczecinku na ul. Przemysłowej nie przekroczyły wartości kryterialnych: 1godzinne maksymalne stężenie SO2 wyniosło w 2015r. 29,6 µg/m 3 (8,5% dopuszczalnej wartości), a w 2016r. 46,1 µg/m 3 (13,2% dopuszczalnej wartości), a maksymalne 24godzinne stężenie wynosiło w 2015r. 16,2 µg/m 3 (13% dopuszczalnej wartości), a w 2016r. 12,3µg/m 3 (9,9 % dopuszczalnej wartości). Dwutlenek azotu (NO2) Wykonywane pomiary stężeń dwutlenku azotu w Szczecinku wykazały, iż średnioroczne stężenie tego zanieczyszczenia w powietrzu na stanowisku przy ul. Przemysłowej wyniosło w 2015r. 15,3µg/m 3 (38,3% wartości dopuszczalnej), a w 2016r. 13,7µg/m 3 (34,3% wartości dopuszczalnej). W odniesieniu do drugiego kryterium dopuszczalnego poziomu stężeń 1godzinnych NO2, wynoszącego 200 µg/m 3 wraz z dopuszczalną częstością przekroczeń 18 razy w roku, zmierzone stężenia były niższe od tego poziomu. Maksymalne 1godzinne stężenie NO2 zarejestrowane w Szczecinku (przy ul. Przemysłowej) wyniosło w 2015r. 96,9 µg/m 3 (48,5% wartości dopuszczalnej), a w 2016r. 81,7µg/m 3, (40,9 % wartości dopuszczalnej). Pył zawieszony PM10 W latach na żadnym stanowisku pomiarowym w Szczecinku nie wystąpiły ponadnormatywne stężenia 24godzinne pyłu zawieszonego PM10 powyżej dozwolonej liczby 35 dni W latach poprzednich, kiedy wyniki pomiarów 24godzinnych stężeń przekraczały wartości kryterialne, jako główną przyczynę przekroczeń WIOŚ wskazywał emisję powierzchniową z indywidualnego ogrzewania mieszkań. Świadczyła o tym wyraźna sezonowość stężeń pyłu PM10 dwukrotnie wyższe stężenia rejestrowane były w sezonie grzewczym. Jako dodatkową przyczynę przekroczeń wskazywano również emisję pyłu z zakładów przemysłowych, ciepłowni, elektrowni lokalizowanych w pobliżu stacji pomiarowych, a także niekorzystne warunki meteorologiczne (niskie temperatury powietrza i mała prędkość wiatru). Brak przekroczeń poziomu dopuszczalnego w latach prawdopodobnie spowodowany był wyższymi temperaturami w sezonie grzewczym i związaną z tym faktem niższą emisją powierzchniową, pochodzącą z ogrzewania indywidualnego. Z pewnością na obniżenie stężeń mogły mieć także wpływ inwestycje zrealizowane dzięki programowi Kawka. Miejska Energetyka Cieplna w Szczecinku otrzymała środki na wykonanie nowych przyłączy, dzięki którym łącznie ok. 75% zasobów mieszkaniowych miasta jest wyposażonych w ciepło systemowe. W ramach programu zlikwidowano ponad 600 indywidualnych kotłowni i pieców, a ze spalania wyeliminowano 1300 ton węgla. Przekłada się to na ograniczenie emisji samego pyłu zawieszonego PM10 o przeszło 11 ton w ciągu roku. 34

35 W przypadku pyłu PM10, poza stężeniami dobowymi, obowiązuje jeszcze drugie kryterium, które stanowi stężenie średnioroczne. Dopuszczalna wartość tego stężenia wynosi 40 μg/m 3. Pomiary wykonywane w latach nie wykazały przekroczenia tej wartości. Benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10 W latach WIOŚ w Szczecinie kontynuował pomiary stężeń benzo(a)pirenu w Szczecinku przy ul. 1 Maja oraz ul. Przemysłowej. Zmierzone stężenia benzo(a)pirenu w 2015r. wynosiły 2,5 µg/m 3 na stanowisku przy ul. 1 Maja, a w 2016r. 2,7 µg/m 3 na stanowisku przy ul. 1 Maja oraz 4,1 µg/m 3 na stanowisku pomiarowym przy ul. Przemysłowej. W 2015r. pomiary na stacji przy ul. Przemysłowej nie zostały uwzględnione w ocenie jakości powietrza (niska kompletność wyników). Należy podkreślić, że podwyższone stężenia B(a)P występowały w okresach grzewczych, co potwierdza fakt występowania wysokich stężeń benzo(a)pirenu w powietrzu w związku z emisją spowodowaną ogrzewaniem budynków w okresie jesiennozimowym. Pył zawieszony PM2,5 Wyniki pomiarów manualnych pyłu PM2,5 wykonane na stacji pomiarowej w Szczecinku przy ul. 1 Maja wykazały wartość średnioroczną stężenia tego zanieczyszczenia równą w 2015r. 14,3 µg/m 3, a w 2016r. 14,4 µg/m 3. Najwyższe stężenia pyłu PM2,5 w województwie występowały w Myśliborzu, jednak na żadnym stanowisku w województwie poziom dopuszczalny nie został przekroczony. Arsen (As), Kadm (Cd), Nikiel (Ni) i Ołów (Pb) w pyle zawieszonym PM10 W 2016 roku pomiary arsenu, kadmu, niklu i ołowiu w pyle zawieszonym PM10 prowadzono na jednym stanowisku pomiarowym w Szczecinku przy ul. 1 Maja. Zmierzone stężenia metali ciężkich wykazywały poziomy znacznie poniżej określonych dla nich wartości kryterialnych. Ze względu na niskie zawartości tych zanieczyszczeń w powietrzu, aktualnie nie stanowią one zagrożenia dla zdrowia ludzi. W przeprowadzonej za lata klasyfikacji stref dla zanieczyszczeń: SO2, NO2, NOx, PM2,5, O3, C6H6, CO, As, Cd, Ni i Pb, strefa zachodniopomorska, w skład której wchodzi powiat szczecinecki, otrzymała klasę A ze względu na ochronę zdrowia. W przypadku wystąpienia klasy A nie są wymagane działania naprawcze. Nie odnotowano również przekroczenia poziomów dopuszczalnych określonych ze względu na ochronę roślin dla dwutlenku siarki (SO2), ozonu (O3) i tlenków azotu (NOx). W przypadku ozonu przekroczony został poziom celu długoterminowego, stanowiący dodatkowe kryterium oceny dla tego zanieczyszczenia ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin. Aglomeracja szczecińska, miasto Koszalin i strefa zachodniopomorska otrzymały klasę D2 ze względu na ochronę zdrowia, a strefa zachodniopomorska klasę D2 ze względu na ochronę roślin. W latach problemy z dotrzymaniem standardów jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim związane były z przekroczeniami poziomu 35

36 dopuszczalnego 24godzinnych stężeń pyłu PM10 oraz benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM10, co skutkowało przypisaniem klasy C strefie zachodniopomorskiej. Klasa C oznacza przekroczenie standardu jakości powietrza, jednak konieczne jest wskazanie w obrębie strefy obszarów wymagających podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza (opracowanie programu ochrony powietrza) w celu przywrócenia obowiązujących standardów. Rozkład stężeń zanieczyszczeń, na tle powiatu szczecineckiego, dla których zanotowano przekroczenia przedstawiono poniżej. Rysunek 4. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM10 (stężenia średnioroczne) na obszarze powiatu szczecineckiego w 2016 roku Źródło: Informacja o stanie środowiska w Powiecie Szczecineckim w 2016 roku. WIOŚ Szczecin,

37 Rysunek 5. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM10 (stężenia 24godzinne) na obszarze powiatu szczecineckiego w 2016 roku Źródło: Informacja o stanie środowiska w Powiecie Szczecineckim w 2016 roku. WIOŚ Szczecin, Rysunek 6. Rozkład średniorocznych stężeń benzo(a)pirenu na obszarze powiatu szczecineckiego w 2016 roku. Źródło: Informacja o stanie środowiska w Powiecie Szczecineckim w 2016 roku. WIOŚ Szczecin,

38 Program ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej 2 Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego uchwałą Nr 1682/17 z dnia 17 października 2017 przyjął projekty uchwał Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego w sprawie określenia programów ochrony powietrza oraz planów działań krótkoterminowych dla stref województwa zachodniopomorskiego. Program ochrony powietrza wraz z planem działań krótkoterminowych dla strefy zachodniopomorskiej ze względu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 i poziomu docelowego benzo(a)pirenu wskazuje istotne źródła wystąpienia przekroczeń poziomów normatywnych substancji w powietrzu, a także określa skuteczne i możliwe do zrealizowania działania, których wdrożenie spowoduje przywrócenie poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 oraz przywrócenie poziomu docelowego lub istotne obniżenie stężeń benzo(a)pirenu. Program ochrony powietrza obejmuje strefę zachodniopomorska (kod strefy: PL3203) w skład której zalicza się obszar województwa zachodniopomorskiego, z wyłączeniem aglomeracji szczecińskiej oraz miasta Koszalin. Podstawą programu jest Roczna ocena jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim za 2016 r. opracowana przez WIOŚ w Szczecinie. Miasto Szczecinek zostało w Programie ochrony powietrza wraz z planem działań krótkoterminowych dla strefy zachodniopomorskiej ze względu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 i poziomu docelowego benzo(a)pirenu wskazane jako obszar przekroczeń poziomu docelowego benzo(a)pirenu. Powierzchnia poziomu przekroczeń została wyznaczona na 7 ha, a liczba narażonej ludności na 23,8 tyś. Najmniejsza obliczona wartość prognozowanego stężenia B(a)P wyniosła 3,4 ng/m 3 natomiast wartość stężenia wynikająca z pomiarów była równa 2,7 ng/m 3. Jako działania, zmierzające do ograniczenia emisji zanieczyszczeń z obszaru Powiatu Szczecineckiego, wskazano: 1. Obniżenie emisji z ogrzewania indywidualnego w gminie Szczecinek Likwidacja ogrzewana węglowego i podłączenie do sieci ciepłowniczej lub wymiana na ogrzewanie gazowe, elektryczne, nowoczesne węglowe, nowoczesne na pelet lub OZE w lokalach mieszkalnych w zabudowie wielo i jednorodzinnej w Szczecinku. 2. Obniżenie emisji z ogrzewania indywidualnego w gminach strefy zachodniopomorskiej. Systematyczna wymiana starych, niskosprawnych kotłów, w których spalane jest paliwo stałe (węgiel) na nowoczesne kotły wysokiej sprawności (retortowe, gazowe, olejowe) lub włączanie budynków (prywatnych, użyteczności publicznej, warsztatów, zakładów usługowych, zakładów przemysłowych) do istniejących sieci ciepłowniczych. 3. Termomodernizacja budynków mieszkalnych Kompleksowa termomodernizacja budynków mieszkalnych, w których zainstalowane jest indywidualne źródło ciepła. 2 Program ochrony powietrza wraz z planem dzia łań krótkoterminowych dla strefy zachodniopomorskiej ze względu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego py łu zawieszonego PM10 i poziomu docelowego benzo(a)pirenu, Szczecin, 2017r. 38

39 4. Edukacja ekologiczna Akcje edukacyjne mające na celu uświadamianie społeczeństwa w zakresie: a. szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych, b. korzyści płynących z podłączenia do scentralizowanych źródeł ciepła, termomodernizacji, c. promocji nowoczesnych niskoemisyjnych źródeł ciepła, d. korzyści jakie niesie dla środowiska korzystanie ze zbiorowych systemów komunikacji lub alternatywnych systemów transportu (rower, poruszanie się pieszo) i inne. 5. Zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego Stosowanie odpowiednich zapisów, umożliwiających ograniczenie emisji pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz benzo(a)pirenu w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego w zakresie: a. ustalania sposobu zaopatrzenia w ciepło z zaleceniem instalowania ogrzewania niskoemisyjnego w obrębie projektowanej zabudowy ( w obszarach, gdzie jest to technicznie możliwe), b. ustalenia zakazu stosowania paliw stałych w obrębie projektowanej zabudowy (w przypadku stosowania indywidualnych systemów grzewczych), c. zakazu likwidacji sieci ciepłowniczej i przyłączy oraz zmiany ogrzewania zbiorowego (z sieci ciepłowniczej) na indywidualne, d. kształtowania zabudowy w sposób umożliwiający swobodny przepływ mas powietrza, e. wprowadzania zieleni izolacyjnej, f. stosowania wysokich wskaźników powierzchni biologicznie czynnej towarzyszącej zabudowie, g. tworzenia publicznych terenów zieleni urządzonej, w tym parków, skwerów, h. wprowadzania zieleni wzdłuż ciągów komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu, i. uwzględniania rozbudowy i kształtowania sieci ulic obwodowych powodujących eliminację lub ograniczenie ruchu tranzytowego, oraz umożliwiających uspokojenie ruchu w obszarach wnętrz dzielnicowych, tworzenia stref ruchu pieszego i uspokojonego w szczególności na obszarach śródmiejskich, j. wdrażania rozwiązań systemowych dedykowanych rozwojowi ruchu rowerowego i pieszego. Do tego działania zalicza się także uchwalenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na obszarach przekroczeń wskazanych w programie ochrony powietrza (jeżeli nie ma obowiązujących) oraz zawarcie w nich zapisów dotyczących zakazu likwidacji sieci ciepłowniczej i przyłączy oraz zmiany ogrzewania zbiorowego (z sieci ciepłowniczej) na indywidualne. Wyznaczone zostały także zadania wynikające z innych dokumentów lokalnych: 1. Rozwój sieci ciepłowniczej i gazowniczej Obniżenie emisji powierzchniowej. Działania zmierzające do uzyskania na obszarze miejskim optymalnego zasięgu obsługi systemu ciepłowniczego oraz poprawy niezawodności dostawy czynnika 39

40 grzewczego oraz rozszerzenia zasięgu obsługi systemu gazowniczego na obszarze gminy. Działanie wynika z projektów założeń lub założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, planów gospodarki niskoemisyjnej w gminach oraz studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. 2. Termomodernizacje budynków użyteczności publicznej Obniżenie emisji powierzchniowej. Kompleksowe termomodernizacje budynków innych niż mieszkalne, w tym głównie budynków użyteczności publicznej (placówki oświatowe, placówki opieki zdrowotnej i in.), w których zainstalowane jest indywidualne źródło ciepła. Działanie wynika z planów gospodarki niskoemisyjnej. 3. Poprawa mobilności miejskiej Obniżenie emisji z komunikacji poprzez: a. realizację obwodnic miejskich dróg ruchu szybkiego, umożliwiających segregację ruchu eliminacji ruchu tranzytowego z centrum miasta, b. budowa węzłów przesiadkowych z systemem parkingów, zarówno w centrum miasta jak i dzielnicach mieszkaniowych, c. modernizacja dróg, d. budowa ciągów pieszych i rowerowych wraz z rozbudową systemów roweru miejskiego, e. zakup niskoemisyjnego taboru autobusowego, f. rozwój systemu ITS. Działanie wynika ze strategii rozwoju, planów zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego oraz planów gospodarki niskoemisyjnej. Obowiązku organu samorządu powiatowego w ramach realizacji programu ochrony powietrza: 1. Realizacja działań wynikających z harmonogramu rzeczowofinansowego 2. Przekazywanie organowi przyjmującemu program ochrony powietrza sprawozdania z realizacji działań przewidzianych w harmonogramie rzeczowofinansowym do 30 kwietnia. 3. Realizacja działań wynikających z Planu działań krótkoterminowych. Pozostałe obowiązki starostów powiatów wspomagające osiągnięcie poziomów normatywnych substancji w powietrzu na terenie strefy: 1. Likwidacja bądź modernizacja systemów ogrzewania węglowego w budynkach użyteczności publicznej podległych staroście. 2. Uwzględnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówień publicznych, które uwzględniać będą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem. W ramach realizacji Programu Ochrony Powietrza uchwalonego dnia 29 października 2013 r., zrealizowana następujące zadania na obszarze powiatu szczecineckiego: Rok 2013: Modernizacja węzła cieplnego c.o., c.w.u. oraz ciepła technologicznego w Centrum Rehabilitacji dla Osób Chorych na SM w Bornem Sulinowie ul. Szpitalna 5, Borne Sulinowo ETAP I 40

41 Poprawa stanu technicznego dróg istniejących w strefie utwardzenie dróg lub poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi : o przebudowa mostu w Drężnie wraz z dojazdami (Gmina Szczecinek) ,75 zł; o przebudowa drogi powiatowej w miejscowości Sępolno Małe (Gmina Biały Bór) ,51 zł; o przebudowa drogi powiatowej w miejscowości Starowice (Gmina Borne Sulinowo) , 46 zł ; o przebudowa drogi powiatowej Łęknica Białowąs (Gmina Barwice) ,76 zł; o budowa chodnika w miejscowości Nowy Chwalim (Gmina Barwice) ,41 zł; o budowa chodnika w miejscowości Kłodzino (Gmina Barwice) ,99 zł; o budowa chodnika w miejscowości Gałowo (Gmina Szczecinek) ,22 zł; o budowa chodnika w miejscowości Parsęcko (Gmina Szczecinek) ,49 zł; o budowa chodnika w miejscowości Trzcinno (Gmina Szczecinek) ,03 zł; o budowa ul. Tulipanowej w Szczecinku (Miasto Szczecinek) ,50 zł; o budowa ul. Wrzosowej w Szczecinku (Miasto Szczecinek) ,25 zł; o budowa ul. Konwaliowej w Szczecinku (Miasto Szczecinek) ,24 zł; Czyszczenie ulic na mokro w okresie wiosnajesień w miarę możliwości finansowych (najlepiej z częstotliwością 1 raz w tygodniu) w miastach powiatowych województwa koszt tyś zł.; Akcje edukacyjne prowadzone wśród młodzieży szkół średnich zlokalizowanych na terenie Powiatu Szczecineckiego 13 akcji; Rok 2014: Działanie infrastrukturalne na rzecz poprawy stanu środowiska w obiektach użyteczności publicznej na terenie Dorzecza Parsęty ; Zastosowanie odnawialnych źródeł energii w obiektach ochrony zdrowia Powiatu Szczecineckiego montaż pomp ciepła i ogniw fotowoltaicznych w Szpitalu w Szczecinku i Centrum SM w Bornem Sulinowie; Poprawa stanu technicznego dróg istniejących w strefie utwardzenie dróg lub poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi : Przebudowa przepustu w Kazimierzu wraz z dojazdami ,65 zł; Przebudowa drogi powiatowej w miejscowości Turowo (gmina Szczecinek) ,19 zł; Przebudowa drogi powiatowej w Szczecinku ul. Kościuszki (gmina Szczecinek) ,52 zł; Budowa chodnika w miejscowości Barwice ul. Zielona (gmina Barwice) ,51zł; Budowa chodnika w miejscowości Parsęcko (gmina Szczecinek) ,55 zł; Budowa chodnika w miejscowości Kłodzino (gmina Barwice) ,92 zł; Budowa chodnika w miejscowości Mieszałki (gmina Grzmiąca) 1 319,51 zł; Budowa chodnika w miejscowości Grzmiąca ul. Kolejowa (gmina Grzmiąca) 5 508,48 zł; Budowa zatoki autobusowej w miejscowości Dąbie (gmina Borne Sulinowo) ,35 zł; Budowa chodnika w miejscowości Czechy (gmina Grzmiąca) ,01 zł; Budowa chodnika w miejscowości Ostrowąsy (gmina Barwice) ,83 zł; 41

42 Przebudowa zatoki autobusowej w miejscowości Piława (gmina Borne Sulinowo) 2 588,06 zł; Budowa chodnika w miejscowości Mosina (gmina Szczecinek) 6 937,05 zł; Budowa chodnika w miejscowości Polne (gmina Barwice) ,61 zł; Budowa chodnika w miejscowości Juchowo (gmina Borne Sulinowo) ,45 zł; Budowa chodnika w miejscowości Turowo (gmina Szczecinek) ,17 zł; Czyszczenie ulic na mokro w okresie wiosnajesień w miarę możliwości finansowych (najlepiej z częstotliwością 1 raz w tygodniu) w miastach powiatowych województwa koszt ,28 tyś zł; Akcje edukacyjne prowadzone wśród młodzieży szkół średnich zlokalizowanych na terenie Powiatu Szczecineckiego 17 akcji; Rok 2015: Zastosowanie odnawialnych źródeł energii w obiektach ochrony zdrowia Powiatu Szczecineckiego montaż pomp ciepła i ogniw fotowoltaicznych w Szpitalu w Szczecinku i Centrum SM w Bornem Sulinowie; Poprawa stanu technicznego dróg istniejących w strefie utwardzenie dróg lub poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi: Budowa chodnika w miejscowości Jeziorki ,69 zł; Przebudowa chodnika w miejscowości Juchowo 6 108,81 zł; Budowa chodnika ul. Sosnowa w miejscowości Biały Bór ,62 zł; Przebudowa chodnika ul. Koszalińska w miejscowości Szczecinek 3 817,92 zł; Budowa chodnika ul. Bugno w miejscowości Szczecinek ,50 zł; Przebudowa drogi w Bornem Sulinowie ul. Wojska Polskiego ,89 zł; Przebudowa obiektu inżynierskiego JNI w ciągu drogi powiatowej nr 1183Z Białowąs Sulikowo wraz z dojazdami ,64 zł; Budowa zatoki autobusowej i chodnika w miejscowości Wielawino ,00 zł; Przebudowa drogi powiatowej nr 1297Z ul. Staszica w m. Szczecinek ,00 zł; Czyszczenie ulic na mokro w okresie wiosnajesień w miarę możliwości finansowych (najlepiej z częstotliwością 1 raz w tygodniu) w miastach powiatowych województwa koszt ,28 tyś zł Akcje edukacyjne prowadzone wśród młodzieży szkół średnich zlokalizowanych na terenie Powiatu Szczecineckiego 15 akcji; Pozyskanie 4 pojazdów spełniających wymogi normy spalin Euro 6 koszt 3 968,19 zł. 42

43 Rok 2016: Termomodernizacja z zastosowaniem odnawialnych źródeł energii Montaż kolektorów słonecznych Wielofunkcyjna Placówka Pomocy Rodzinie; Termomodernizacja z zastosowaniem odnawialnych źródeł energii Montaż kolektorów słonecznych Budynek Internatu Zespołu Szkół Nr 5; Poprawa stanu technicznego dróg istniejących w strefie utwardzenie dróg lub poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi: Przebudowa drogi powiatowej nr 1272Z St. WierzchowoDrężno ,69 zł; Przebudowa drogi powiatowej nr 1250Z budowa zatoki postojowej dla samochodów ciężarowych w m. Krosino ,28 zł; Przebudowa drogi powiatowej nr 1260Z budowa zatoki autobusowej w m. Storkowo 8 157,48 zł; Budowa chodnika w ciągu drogi powiatowej nr 1296Z w miejscowości Gwda Wielka 1 714,67 zł; Przebudowa odc. drogi powiatowej nr 1294Z ul. Waryńskiego w Szczecinku ,05 zł; Budowa chodnika w ciągu drogi powiatowej nr 1274Z ul. Bugno w Szczecinku ,16 zł; Budowa chodnika w ciągu drogi powiatowej nr 1266Z w m. Juchowo 6 120,48 zł; Budowa chodnika w ciągu drogi powiatowej nr 1261Z w m. Wielawino 150 m ,92 zł; Budowa chodnika w ciągu drogi powiatowej nr 1294Z ul. Szczecinecka w miejscowości Żółtnicy ,89 zł; Przebudowa drogi powiatowej nr 1297Z ul. Staszica w m. Szczecinek ,95 zł; Przebudowa obiektu inżynierskiego JNI w ciągu drogi powiatowej nr 1284Z w m. Mosina wraz z dojazdami ,38 zł; Przebudowa drogi powiatowej nr 1270Z Dalęcino ,45 zł; Czyszczenie ulic na mokro w okresie wiosnajesień w miarę możliwości finansowych (najlepiej z częstotliwością 1 raz w tygodniu) w miastach powiatowych województwa w mieście Szczecinek, razem 14,075 km dróg; Akcje edukacyjne prowadzone wśród młodzieży szkół średnich zlokalizowanych na terenie Powiatu Szczecineckiego 18 akcji; Substancje zubożające warstwę ozonową Do substancji zubożających warstwę ozonową zalicza się fluorowane gazy cieplarniane. Należą do nich: wodorofluorowęglowodory, perfluorowęglowodory, heksafluorek siarki i inne gazy cieplarniane zawierające fluor a także ich mieszaniny. Ustawa o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych reguluje: obowiązki podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie produkcji i usług związanych ze stosowaniem substancji zubożających warstwę ozonową lub fluorowanych gazów cieplarnianych oraz pozostałych fluorowanych gazów cieplarnianych, a także z obrotem tymi substancjami i gazami oraz produktami i urządzeniami zawierającymi te substancje lub gazy lub od nich uzależnionymi, oraz 43

44 obowiązki podmiotów użytkujących produkty i urządzenia zawierające te substancje lub gazy lub od nich uzależnione, zadania organów i jednostek właściwych w sprawach substancji zubożających warstwę ozonową oraz fluorowanych gazów cieplarnianych i pozostałych fluorowanych gazów cieplarnianych oraz zasady postępowania z produktami i urządzeniami, zawierającymi te substancje lub gazy lub od nich uzależnionymi Kontrola urządzeń pod względem wycieków Obowiązkiem kontroli objęte są: Stacjonarne urządzenia chłodnicze, klimatyzacyjne i pompy ciepła, agregaty chłodnicze w samochodach ciężarowych chłodniach i przyczepach chłodniach oraz stacjonarne systemy ochrony przeciwpożarowej, zawierające co najmniej 3 kg substancji kontrolowanych. Stacjonarne urządzenia chłodnicze, klimatyzacyjne i pompy ciepła, agregaty chłodnicze w samochodach ciężarowych chłodniach i przyczepach chłodniach oraz stacjonarne systemy ochrony przeciwpożarowej, a także rozdzielnice elektryczne i organiczne obiegi Rankine'a, zawierające co najmniej 5 ton ekwiwalentu CO2 fluorowanych gazów cieplarnianych. Obowiązek prowadzenia dokumentacji przez operatorów urządzeń Dla urządzeń wymagających kontroli pod względem wycieków obowiązkowe jest prowadzenie Karty Urządzenia oraz Karta Systemu Ochrony Przeciwpożarowej. Karty prowadzone są oddzielnie dla każdego urządzenia, w tym także dla wyłączonego z eksploatacji lub użycia nieprzekazanego do unieszkodliwienia, zawierającego ilości substancji kontrolowanych lub ilości fluorowanych gazów cieplarnianych. Odnawialne źródła energii (OZE) Wraz z wciąż rosnącym zapotrzebowaniem na energię a przy jednoczesnym wyczerpywaniu się zasobów konwencjonalnych wzrasta zainteresowanie alternatywnymi sposobami pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Energia odnawialna jest to energia pochodząca z naturalnych, powtarzających się procesów przyrodniczych, uzyskiwana z odnawialnych niekopalnych źródeł energii (energia: wody, wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalna, fal, prądów i pływów morskich, oraz energia wytwarzana z biomasy stałej, biogazu i biopaliw ciekłych). Odnawialne źródło energii to natomiast źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, aerotermalną, geotermalną, hydrotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu pochodzącego ze składowisk odpadów, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątków roślinnych i zwierzęcych. Biomasa Biomasę stanowią organiczne, niekopalne substancje o pochodzeniu biologicznym, które mogą być wykorzystywane w charakterze paliwa do produkcji ciepła lub wytwarzania energii elektrycznej. 44

45 Do najważniejszych rodzajów tego typu paliw należą: drewno, słoma i odpady pochodzące z produkcji rolniczej, odpady organiczne, oleje roślinne, tłuszcze zwierzęce, osady ściekowe, rośliny szybko rosnące, takie jak: wierzba wiciowa, miskant olbrzymi (trawa słoniowa), słonecznik bulwiasty, ślazowiec pensylwański, rdest sachaliński. Biomasa jest obecnie źródłem energii o największym potencjale. Udział paliw takich jak słoma, drewno czy wierzba energetyczna w bilansie energetycznym kraju systematycznie wzrasta. Na terenie powiatu szczecineckiego działają kotłownie pozyskujące energię z biomasy. Można do nich zaliczyć instalacje należące do m.in.: Kotłownia zarządzana przez PUK sp. z o. o. w Bornem Sulinowie wraz z następującymi urządzeniami: trzy kotły na biomasę o mocy 2 MW każdy dwa kotły na paliwo płynne ( olej opałowy) o mocy 3,3 MW każdy; KPPD S.A. w Szczecinku Zakład Przemysłu Drzewnego w Łubowie oraz Zakład Przemysłu Drzewnego w Krosinie, Kronospan Szczecinek sp. z o.o. w Szczecinku, Kocioł grzewczy na biomasę u producenta drewna kominkowego ENECO Sp. z o.o. w Dąbiu gm. Borne Sulinowo, Kotły na drewno i pellet w Szkole Podstawowej w Drzonowie gm. Biały Bór. Biogaz Biogaz to paliwo gazowe otrzymywane w procesie fermentacji metanowej surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierzęcych, produktów ubocznych lub pozostałości z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego lub biomasy leśnej, z wyłączeniem gazu pozyskanego z surowców pochodzących z oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów. Biogaz powstaje w wyniku fermentacji metanowej ścieków. Przyjmuje się, iż ze 100 m 3 osadu o zawartości suchej masy na poziomie 5% można uzyskać od 10 do 30 m 3 gazu, który może być wykorzystany do produkcji energii cieplnej, elektrycznej, do napędzania pojazdów bądź przesyłany wprost do sieci gazowej. Na terenie Powiatu Szczecineckiego zlokalizowana jest biogazownia rolnicza w Grzmiącej, o mocy zainstalowanej 1,6 MW. Biogaz jest także wykorzystywany na Oczyszczalni ścieków w Szczecinku przy ul. Rybackiej. 45

46 Energia wiatru Energię wiatru stanowi energia kinetyczna wiatru wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej w turbinach wiatrowych. Potencjał elektrowni wiatrowych jest określany przez możliwości generowania przez nie energii elektrycznej. Tereny o korzystnym potencjale wyznacza się na podstawie badań kierunku, siły oraz częstotliwości występowania wiatrów. Na tej podstawie sporządzono strefy energetyczne wiatru oraz podzielono powierzchnię kraju zgodnie z potencjałem energetycznym. Według IMGW obszar Polski można podzielić na 5 stref energetycznych warunków wiatrowych: Strefa I wybitnie korzystna, Strefa II bardzo korzystna, Strefa III korzystna, Strefa IV mało korzystna, Strefa V niekorzystna. Zgodnie z podziałem wprowadzonym przez Ośrodek Meteorologii IMGW, Powiat Szczecinecki leży w strefie III oraz IV. Na terenie Powiatu Szczecineckiego funkcjonują dwie turbiny wiatrowe zlokalizowane w miejscowości Stary Chwalim, gmina Barwice. Energia geotermalna Energia geotermalna jest to energia cieplna pozyskiwana z głębi ziemi i stosowana głównie w celach grzewczych. Z racji na szerokie rozpowszechnienie o pełną odnawialność energia tego typu stanowi olbrzymi potencjał. Ciepłe wody o wyższej temperaturze zdatne są do produkcji energii elektrycznej, pozostałe z powodzeniem stosowane się w ciepłownictwie, rolnictwie czy do celów rekreacyjnych. Oszacowanie potencjału energii geotermalnej wiąże się z koniecznością kosztownych odwiertów próbnych. Na podstawie prowadzonych aktualnie wstępnych analiz można stwierdzić, iż budowa instalacji geotermalnych na terenie Powiatu Szczecineckiego nie jest aktualnie uzasadniona. Warto jednak zaznaczyć, iż dopuszcza się możliwość wykorzystania energii wód podskórnych i ciepła ziemi przy zastosowaniu indywidualnych pomp ciepła. Rozwiązania tego typu mogą znaleźć zastosowanie w domach jednorodzinnych oraz budynkach użyteczności publicznej w terenach o rozproszonej zabudowie. Na terenie Powiatu Szczecineckiego energia geotermalna, pod postacią pomp ciepła, wykorzystywana jest w następujących jednostkach: wykorzystywanie ciepła Ziemi w Internacie Zespołu Szkół Nr 2 im. Ks. Warcisława IV w Szczecinku przy ul. 1 Maja 19 ; wykorzystywanie ciepła Ziemi na dz. nr 207 obręb Szczecinek 0027 w Specjalnym Ośrodku Szkolno Wychowawczym im. Jana Brzechwy przy ul. Stanisława Staszica 18, Szczecinek; wykorzystywanie ciepła Ziemi na terenie Szpitala przy ul. Kościuszki 38 w miejscowości Szczecinek ; 46

47 Energia słońca Energia promieniowania słonecznego wykorzystywana jest w dwojaki sposób: do produkcji energii elektrycznej bądź ciepła. Ciepło może być pozyskiwane w sposób bierny poprzez nagrzewanie pomieszczeń bezpośrednim promieniowaniem bądź poprzez systemy cieczowych lub powietrznych kolektorów słonecznych służących ogrzewaniu mieszkań, podgrzewaniu wody użytkowej itp. Konwersja promieniowania na prąd elektryczny odbywa się natomiast poprzez zastosowanie ogniw fotowoltaicznych bądź elektrowni termicznych. W strefie klimatycznej, w której leży Polska produkcja energii elektrycznej na szerszą skalę przy pomocy ogniw fotowoltaicznych jest nieopłacalna. Natomiast zastosowanie kolektorów słonecznych może okazać się zasadne już nawet w przypadku użytkowania przez pojedyncze gospodarstwa domowe, w zależności od stopnia zapotrzebowania na ciepłą wodę. Poniższe rysunki przedstawiają dwa najważniejsze czynniki wpływające na opłacalność inwestycji związanych z wykorzystaniem energii słonecznej. Powiat Szczecinecki zlokalizowany jest w strefie gdzie średnioroczna suma promieniowania słonecznego wynosi kwh/m 2, natomiast nasłonecznienie szacowane jest na 1450 do 1600 h/rok. Opisane powyżej warunki panujące na terenie powiatu są korzystne i dają możliwość wykorzystywania energii promieniowania słonecznego itp. do podgrzewania wody użytkowej w budynkach mieszkalnych, a także obiektach oświatowych (szkoły, przedszkola). Z uwagi na koszt instalacji tego rodzaju, warto rozważyć możliwość ich współfinansowania w ramach Partnerstwa PublicznoPrywatnego. Na terenie powiatu szczecineckiego istnieje wiele instalacji czerpiących energię ze słońca. Do przykładów takich urządzeń należą: Słoneczny system grzewczy w Wielofunkcyjnej Placówce Pomocy Rodzinie przy ul. Wiatracznej w Szczecinku Na dachu budynku Wielofunkcyjnej Placówki Pomocy Rodzinie przy ul. Wiatracznej w Szczecinku zamontowano 18 paneli kolektorów słonecznych o powierzchni czynnej absorbera wynoszącej 4142 m 2 dla wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej. Przygotowanie ciepłej wody odbywa się w podgrzewaczu wody o pojemności 500 l dla 33 użytkowników. 47

48 Rysunek 7. Słoneczny system grzewczy w Wielofunkcyjnej Placówki Pomocy Rodzinie w Szczecinku. Źródło: Starostwo Powiatowe w Szczecinku Słoneczny system grzewczy wraz z ogniwami fotowoltaicznymi w Zespole Szkół Technicznych przy ul. Koszalińskiej w Szczecinku Na dachu budynku Zespołu Szkół Technicznych przy ul. Koszalińskiej w Szczecinku zamontowano 27 paneli kolektorów słonecznych o powierzchni czynnej absorbera wynoszącej 6061 m 2 dla wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej. Przygotowanie ciepłej wody odbywa się w podgrzewaczu wody o pojemności 500 l oraz wymiennika płytowego dla 46 użytkowników. Ponadto na dachu jednostki zamontowano panele PV o mocy 20 kwp. 48

49 Rysunek 8. Słoneczny system grzewczy wraz z ogniwami fotowoltaicznymi w Zespole Szkół Technicznych przy ul. Koszalińskiej w Szczecinku. Źródło: Starostwo Powiatowe w Szczecinku Słoneczny system grzewczy na potrzeby Centrum Edukacji Ekologicznej i Rewitalizacji Jezior w Szczecinku Na dachu budynku Centrum Edukacji Ekologicznej i Rewitalizacji Jezior (jednostki Powiatu Szczecineckiego) przy ul. Mickiewicza 2 w mieście Szczecinek zamontowano 12 szt. kolektorów słonecznych firmy PAWGMBH. System wspomaga ogrzewanie ciepłej wody użytkowej na potrzeby Centrum, którego podstawowym celem jest edukacja ekologiczna mieszkańców Powiatu Szczecineckiego, realizowana poprzez osobiste doświadczenia natury i zjawisk zachodzących w otaczającym nas środowisku oraz działania, związane z szeroko rozumianą poprawą jakości wód w naszych jeziorach. 49

50 Rysunek 9. Słoneczny system grzewczy w Centrum Edukacji Ekologicznej i Rewitalizacji Jezior w Szczecinku. Źródło: Starostwo Powiatowe w Szczecinku Instalacja solarna na Domie Pomocy Społecznej w Bornem Sulinowie przy ul. Szpitalnej 5 Na połaci dachowej poludniowowschodniej budynku Domu Pomocy Społecznej w Bornem Sulinowie przy ul. Szpitalnej 5, zamontowane zostały kolektory cieczowe płaskie CosmoSun Basic typ Re 2.51 pionowe 102 sztuki o łącznej powierzchni 217,26 m 2. Zadaniem instalacji solarnej jest pozyskanie energii słonecznej i jej przekazanie do odbiorników ciepła, którym jest zasobnik ciepłej wody o pojemności 1500 l. Instalacja pracuje w układzie zamkniętym ciśnieniowym zabezpieczonym zaworem bezpieczeństwa sprężynowym i naczyniem przeponowym. Minimalny zysk solarny: 217,26 m2 x 525 kwh/m 2 rok = ,5 kwh/m 2 rok. Przepływ czynnika solarnego w instalacji zapewniają 2 stacje GPS100. Instalacja solarna jest elementem wspomagającym zmodernizowaną kotłownię gazową. 50

51 Rysunek 10. Instalacja solarna na Domie Pomocy Społecznej w Bornem Sulinowie. Źródło: Starostwo Powiatowe w Szczecinku Energia cieków wód powierzchniowych Potencjalna i kinetyczna energia cieków wód powierzchniowych wykorzystywana jest do wytwarzania energii w elektrowniach wodnych. Do energii odnawialnej zalicza się tylko i wyłącznie produkcję energii elektrycznej w elektrowniach na dopływie naturalnym (przepływowych). Planując tego typu inwestycję należy wziąć pod uwagę uwarunkowania przyrodnicze (ocena zasobów przez IMGW, warunków geomorfologicznych i geologicznych), techniczne (tryb pracy elektrowni, specyfikacja techniczna turbin, wydajność), środowiskowe (przede wszystkim formy ochrony przyrody oraz obszary cenne przyrodniczo), prawne (pozwolenie wodnoprawne zgodność z planem zagospodarowania przestrzennego), ekonomiczne oraz społeczne (np. turystyka). W związku z rozbudowaną siecią hydrograficzną powiatu szczecineckiego, na jego terenie zlokalizowane są instalacje umożliwiające przekształcanie energii cieków wodnych w energie elektryczna. Przykładami takich instalacji mogą być: Mała Elektrownia Wodna w miejscowości Storkowo, gm. Grzmiąca; Mała Elektrownia Wodna w miejscowości Starowice, gm. Borne Sulinowo; Mała Elektrownia Wodna w miejscowości Pustkowie, gm. Grzmiąca; Mała Elektrownia Wodna w miejscowości KlepaczGołębiewo, gm. Szczecinek. 51

52 5.1.3 Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego. W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie powiatu szczecineckiego, opracowano Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu szczecineckiego realizowano szereg zadań dotyczących ochrony powietrza. Analiza realizacji zadań z zakresu jakości powietrza w latach została przedstawiona w poniższej tabeli. Tabela 9. Analiza realizacji Programu Ochrony Środowiska za lata pod kątem jakości powietrza. Działanie Stan realizacji zadania Skutek Cel strategiczny (długoterminowy):kontynuacja działań związanych z poprawą jakości powietrza oraz wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł Cel operacyjny (krótkoterminowy): PA 1. Opiniowanie i realizacja programów służących ochronie powietrza Opiniowanie opracowanych lub aktualizowanych przez Marszałka Województwa programów ochrony powietrza (POP) dla stref, gdzie występują przekroczenia poziomów substancji w powietrzu zgodnie z roczną oceną wykonywaną przez WIOŚ. Wdrożenie działań wynikających z przyjętych programów ochrony powietrza. B, D, R, O Sporządzanie i przedkładanie sprawozdań z realizacji działań ujętych w POP w terminach i na zasadach zawartych w programach. Opracowanie lub aktualizacja oraz wdrożenie programów ograniczania niskiej emisji (PONE) dotacje na wymianę źródeł ogrzewania. P, D, R, O B, D, L, O Cel operacyjny (krótkoterminowy): PA 2. Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych Monitoring powietrza. P, D, R, O Podłączenie budynków do sieci ciepłowniczej. B, D, L, O Termomodernizacja budynków. P, D, L, O Zmiana systemu ogrzewania na bardziej efektywny ekologicznie i energetycznie, w tym wymiana ogrzewania węglowego na gazowe, olejowe lub inne bardziej ekologiczne. B, D, L, O Modernizacja istniejących kotłowni. B, D, L, O Budowa i modernizacja systemów i urządzeń do redukcji zanieczyszczeń pyłowogazowych. B, D, L, O Zamierzenia rozwojowe o znaczeniu regionalnym w zakresie gazownictwa. P, D, R, O Kontrola dotrzymywania przez podmioty korzystaj ące ze środowiska standardów emisyjnych. P, D, L, O Zakup pojazdów transportu publicznego o niskiej emisji spalin. B, D, L, O 52

53 Działanie Stan realizacji zadania Skutek Budowa obwodnic, przebudowa, modernizacja/poprawa stanu technicznego dróg. P, D, L, O Zintensyfikowanie ruchu rowerowego poprzez likwidacje barier technicznych, tworzenie nowych i konserwacja istniejących ścieżek rowerowych. P, D, L, O Cel operacyjny (krótkoterminowy): PA 3. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii Wdrażanie projektów z zastosowaniem odnawialnych i alternatywnych źródeł energii. P, D, L, O źródło danych: Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Legenda: Skutek: B bezpośredni, P pośredni, W wtórny, D długoterminowy, K krótkoterminowy, M miejscowy, L lokalny, R regionalny, O odwracalny, N nieodwracalny. Stan realizacji zadania: zrealizowane, brak realizacji. Zadania, które nie zostały zrealizowane w latach były wykonane wcześniej lub nie było potrzeby ich realizacji w raportowanym okresie. Realizacja ww. działań przyczyniła się do osiągnięcia celów środowiskowych wyznaczonych w raportowanym Programie Ochrony Środowiska. Fakt ten potwierdzają zmiany wskaźników monitoringu, których analiza została zawarta w poniższej tabeli. Tabela 10. Wskaźniki monitoringu jakości powietrza. Lp. Wskaźnik Jednostka Zmiana wskaźnika* Wyniki klasyfikacji strefy pod kątem ochrony zdrowia dla strefy zachodniopomorskiej O 3 poziom celu docelowego O 3 poziom celu długoterminowego SO 2 A A NO 2 A A PM10 C C PM2,5 A A C 6H 6 A A CO A A Pb A A As A A Cd A A Ni A A B (a)p C C A A D2 D2 3 WIOŚ 53

54 Lp. Wskaźnik Jednostka Zmiana wskaźnika* Wyniki pomiarów stężeń średniorocznych substancji na stacji pomiarowej w Szczecinku przy ul. 1Maja 3 2. PM10 µg/m PM2,5 µg/m 3 14,3 14,4 Pb µg/m 3 0,006 0,007 As µg/m 3 0,64 0,71 Cd µg/m 3 0,15 0,19 Ni µg/m 3 0,64 1,02 B (a)p µg/m 3 2,5 2, Wyniki pomiarów stężeń średniorocznych substancji na stacji pomiarowej w Szczecinku przy ul. Przemysłowej 3 Długość czynnej sieci gazowej 4 SO 2 µg/m 3 2,3 2,8 NO 2 µg/m ,7 PM10 µg/m B (a)p µg/m 3 4,1 m Czynne połączenia do budynków mieszkalnych 4 szt Odbiorcy gazu 4 gosp. dom Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gosp. dom gazem 4 Ludność korzystająca z sieci gazowej 4 osoba Długość sieci cieplnej przesyłowej 4 km 38,5 39,2 Długość sieci cieplnej przyłączy do budynków 4 km 18,4 18,7 źródło danych: WIOŚ, GUS *Gdzie: kolor zielony poprawa lub brak zmian, kolor czerwony pogorszenie wartości wskaźnika lub przekroczenie wartości dopuszczalnych. Jak wynika z powyższej tabeli, w większości wskaźników monitoringu stan środowiska pod względem jakości powietrza na terenie powiatu szczecineckiego systematycznie ulega poprawie lub nie ulega pogorszeniu. Zaleca się podjęcie działań naprawczych (kontynuacja podejmowanych działań), w celu poprawy jakości powietrza na terenie powiatu szczecineckiego. 4 GUS 54

55 5.1.4 Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu 5 Zgodnie z analizami wykonanymi na potrzeby programu KLIMADA, zamieszczonymi w Strategicznym planie adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020, na przestrzeni następnych lat warunki klimatyczne Polski zmienią się. Przewidywane jest zwiększenie się średniej rocznej temperatury ilości dni upalnych (z temperaturą powyżej 25 o C) oraz zmniejszenie się ilości dni z temperaturami poniżej 0 o C. Efektem tego może być ograniczenie zapotrzebowania na energię potrzebną do ogrzewania pomieszczeń mieszkalnych, co jednocześnie spowoduje ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Zwiększenie się ilości dni upalnych, może z kolei spowodować wzrost zapotrzebowania na energię (urządzenia klimatyzacyjne). Większa ilość dni słonecznych przyczyni się natomiast do polepszenia się warunków słonecznych, wyjątkowo ważnych przy korzystaniu z energii odnawialnej. W ramach adaptacji do zmian klimatu konieczne będzie: zobligowanie operatora systemu przesyłowego (oraz operatorów systemów dystrybucyjnych) do wprowadzenia technologii i procedur odladzania linii napowietrznych; stopniowa wymianie linii napowietrznych na kablowe (szczególnie linii niskiego napięcia); likwidacja barier w dostępie do sieci przesyłowych w przypadku konieczności usunięcia awarii; preferowanie budowy bloków z zamkniętymi układami chłodzenia, głównie poprzez decyzje środowiskowe. preferowanie niskoemisyjnych oraz odnawialnych źródeł energii, zwłaszcza na terenach o luźnej zabudowie, dostosowanie systemu energetycznego do wahań warunków klimatycznych. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, w zakresie ochrony powietrza, można zaliczyć wszelkiego rodzaju awarie sieci przesyłowych oraz awarie w zakładach przemysłowych. Awaria instalacji przemysłowych lub przesyłowych może doprowadzić do uwolnienia dużych ilości lotnych związków chemicznych do powietrza. Substancje takie mogą cechować się negatywny wpływem na organizmy żywe oraz środowisko naturalne. Zasięg skażenia po awarii przemysłowej jest zależny od lokalnych uwarunkowań terenowych, klimatu oraz pogody i w zależności od tych parametrów może pokryć bardzo duży obszar. W celu ograniczenia skutków takich zdarzeń należy monitorować prognozowane zagrożenia pogodowe oraz, w razie potrzeby podejmować działania mające ograniczyć skutki gwałtownych zdarzeń pogodowych. Działania edukacyjne Jednym z zadań powiatów oraz gmin należy zwiększanie świadomości ekologicznej ich mieszkańców zwłaszcza tych dorosłych. Cel ten można osiągnąć poprzez organizowanie akcji edukacyjnych podejmujących tematykę zmian klimatu, sposobów minimalizowania ich skutków, ograniczania niskiej emisji oraz minimalizacji negatywnego wpływu na powietrze atmosferyczne

56 Monitoring środowiska W celu badania stanu jakości powietrza oraz klimatu konieczna będzie dalsza analiza poziomów pyłów, benzo(a)pirenu oraz innych substancji mogących mieć negatywny wpływ na jakość powietrza, a także kontynuacja opracowywania rocznych ocen jakości powietrza dla oceny poziomu substancji w powietrzu w każdej strefie pod kątem dotrzymania poziomów dopuszczalnych. Dla każdej strefy w której zanotowane będą przekroczenia będzie wymagała opracowania Programu Ochrony Powietrza. Konieczny będzie także rozwój systemów prognozowania zagrożeń oraz monitorowanie skutków nadzwyczajnych zagrożeń klimatycznych Monitoring powietrza w województwie Zachodniopomorskim prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie. W ramach systemu monitoringu jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim funkcjonuje 9 stacji pomiarowych. Prowadzą one monitoring w sposób automatyczny, manualny lub pasywny. Dwie stacje zlokalizowane są na terenie powiatu szczecineckiego, w Mieście Szczecinek. Stacja zlokalizowana przy ul. Przemysłowej przeprowadza pomiary metodą automatyczną oraz manualną, natomiast stacja zlokalizowana przy ul. 1 maja tylko metodą manualną. Ponadto na terenie miasta Szczecinek, poza pomiarami prowadzonym przez WIOŚ w ramach monitoringu państwowego, zamontowano trzy zewnętrzne czujniki powietrza (przy ul. Narutowicza, ul. Wyszyńskiego i ul. Chełmińskiej) dokonujące bieżącego pomiaru w zakresie pyłu PM10 i pyłu PM 2,5 i określające jakość powietrza Tendencje Tendencje korzystne Stale utrzymujące się, w granicach dopuszczalnych, zawartości SO 2; O 3; NO 2, CO; C 6H 6; Pb; As; Cd; Ni oraz pyłu PM2,5,, Wzrost ilości zanieczyszczeń zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń, Wzrastające wykorzystanie źródeł energii odnawialnej. Tendencje niekorzystne Stale notowane przekroczenia stężenia B(a)P, Zwiększająca się emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych, Wzrost ilości pojazdów, Zwiększająca się emisja zanieczyszczeń pyłowych ze spalania paliw, 56

57 5.1.6 Analiza SWOT Jakość powietrza Silne strony Słabe strony Brak przekroczeń dopuszczalnych norm Przewaga kotłów na paliwo stałe wśród powietrza w przypadku SO 2; O 3; NO 2, źródeł ogrzewania budynków na terenie CO; C6H6; Pb; As; Cd; Ni oraz pyłu powiatu, PM2,5; Zagrożenie z liniowych i punktowych źródeł Brak przekroczeń pyłu PM10 na terenie zanieczyszczeń, punktów kontrolnych występujących na Wydzielanie substancji do powietrza przez terenie miasta Szczecinka. zakłady przemysłowe., Stężenie benzo(a)pirenu w powietrzu przekraczające poziom docelowy; Przekroczenie stężenia pyłu PM10 w strefie zachodniopomorskiej. Szanse Zagrożenia Stopniowa wymiana kotłów na paliwo stałe na inne źródło ogrzewania, Rozbudowa sieci gazowej na terenie powiatu, Termomodernizacja budynków mieszkalnych jak i publicznych, Wzrost wykorzystywania energii odnawialnej. Wzrost liczby samochodów, Zanieczyszczenia powietrza wprowadzane przez zakłady przemysłowe, Niska świadomość mieszkańców dotycząca zjawiska tzw. niskiej emisji, Spalanie w kotłach paliw o niskiej jakości, Korzystanie z przestarzałych kotłów na paliwa stałe. 57

58 5.2. Zagrożenia hałasem (ZH) Stan wyjściowy Hałas definiuje się jako wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego oddziałujące na organizm ludzki. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm.), podstawowe pojęcia z zakresu ochrony przed hałasem są następujące: emisja wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio energie do powietrza, wody lub ziemi, związane z działalnością człowieka (takie jak hałas czy wibracje), hałas dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do Hz, poziom hałasu równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db). Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, zgodnie z art. 117 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm.). W rozumieniu ustawy ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności na utrzymaniu poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, oraz zmniejszeniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. W związku ze stwierdzoną uciążliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych Państwowy Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych tego rodzaju hałasów. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość hałasów komunikacyjnych zależy od wartości poziomu równoważnego LAeq i wynosi odpowiednio: mała uciążliwość LAeq< 52 db średnia uciążliwość 52 db<laeq< 62 db duża uciążliwość 63 db<laeq< 70 db bardzo duża uciążliwość LAeq> 70 db Źródła hałasu Hałas drogowy Kryteria dopuszczalności hałasu drogowego określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. 2014, poz. 112). Dla rodzajów terenu, wyróżnionych ze względu na sposób zagospodarowania i pełnione funkcje (tj. tereny zabudowy mieszkaniowej, tereny szpitali, szkoły, tereny rekreacyjno wypoczynkowe i uzdrowiska), ustalono dopuszczalny równoważny poziom hałasu LA eqd w porze dziennej i LA eqn w porze nocnej. Podstawą określenia dopuszczalnej wartości poziomu równoważnego hałasu dla danego terenu jest zaklasyfikowanie go do określonej kategorii, o wyborze której decyduje sposób jego zagospodarowania. Dla hałasu drogowego, dopuszczalne wartości poziomów hałasu wynoszą w porze dziennej w zależności od funkcji terenu od 50 do 65 db, w porze nocnej db. Dopuszczalne poziomy hałasu w zależności od przeznaczenia terenu, zestawiono w tabeli poniżej. 58

59 Tabela 11. Dopuszczalne poziomy hałasu w zależności od przeznaczenia terenu. Dopuszczalny poziom hałasu w db Przeznaczenie terenu Drogi lub linie kolejowe* LAeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom LAeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu LAeq D przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następującym LAeq N przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy a) Obszary A ochrony uzdrowiskowej b) Tereny szpitali poza miastem a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży** c) Tereny domów opieki d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi c) Tereny rekreacyjnowypoczynkowe poza miastem d) Tereny zabudowy zagrodowej Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców *** * Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. ** W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. *** Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych 59

60 Na terenie Powiatu Szczecineckiego głównym źródłem hałasu drogowego są: Drogi krajowe: o Droga krajowa nr 11, o Droga krajowa nr 20, o Droga krajowa nr 25, Drogi wojewódzkie: o Droga wojewódzka nr 171, o Droga wojewódzka nr 172, o Droga wojewódzka nr 201, W ostatnich latach Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie nie prowadził badań klimatu akustycznego na terenie Powiatu Szczecineckiego. Badanie takie zostały zaplanowane na rok 2017 wyniki zostaną opublikowane w II półroczu 2018 roku. W 2012 roku Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad przeprowadziła badania hałasu drogowego na terenie Powiatu Szczecineckiego. Badano stan warunków akustycznych przy drodze krajowej nr 11. Rysunek 11. Drogi objęte pomiarami hałasu komunikacyjnego na terenie Powiatu Szczecineckiego. Źródło: GDDKiA 60

61 Wyniki badań zawierały zestawienie wielkości obszaru oraz ilości budynków narażonych na przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu. Zebrano je w dwóch tabelach opisujących wskaźnik L N długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db), wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku (rozumianych jako przedział czasu od godz do godz. 6.00) oraz wskaźnik L DWN (długookresowy średni poziom dźwięku, wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (od godz do godz ), pory wieczoru (od godz do godz ) oraz pory nocy (od godz do godz ). Dane zostały zestawione w tabelach. Tabela 12. Poziomy dźwięku L DWN [db] dla Powiatu Szczecineckiego. wskaźnik LDWN Powiat Szczecinecki 5560 db db db db > 75 db poziomy dźwięku w środowisku Powierzchnia obszarów zagrożonych w danym zakresie [km 2 ] Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [tys.] Liczba zagrożonych mieszkańców w danym zakresie [tys.] Stan warunków akustycznych środowiska niedobry zły Bardzo zły 0,333 0,207 0,146 0,100 0,033 0,266 0,162 0,110 0,053 0,0003 0,799 0,488 0,329 0,159 0,001 Źródło: GDDKiA Tabela 13. Poziomy dźwięku i L N [db] dla Powiatu Szczecineckiego. wskaźnik LN Powiat Szczecinecki 5560 db db db db > 75 db poziomy dźwięku w środowisku Powierzchnia obszarów zagrożonych w danym zakresie [km 2 ] Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [tys.] Liczba zagrożonych mieszkańców w danym zakresie [tys.] Stan warunków akustycznych środowiska niedobry zły Bardzo zły 0,257 0,257 0,109 0, ,187 0,136 0,071 0, ,563 0,410 0,212 0,009 0 Źródło: GDDKiA Wyniki badań zleconych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad wskazują, na pogorszony stan środowiska akustycznego wzdłuż dróg krajowych, przebiegających przez Powiat Szczecinecki. Mieszkańcy obszarów do nich przylegających lub pracujący w jej pobliżu mogą być narażeni na przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu co negatywnie wpływa na stan warunków akustycznych środowiska. Przekroczenia te 61

62 zgodnie z badaniami zleconymi przez Generalna Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, w skrajnych przypadkach, mogą wynosić ponad 10 db. Hałas kolejowy Przez Powiat Szczecinecki przebiegają następujące linie kolejowa: Linia kolejowa nr 210 Chojnice Runowo Pomorskie, Linia kolejowa nr 404 Szczecinek Kołobrzeg, Linia kolejowa nr 405 Piła Główna Ustka, W związku z ich istnieniem, na obszarach przez które przebiegają torowiska, może wystąpić potencjalne zagrożenie nadmiernym hałasem, którego źródłem jest kolej. Hałas przemysłowy Hałas przemysłowy powodowany jest eksploatacją instalacji lub urządzeń zawiązanych z prowadzoną działalnością przemysłową. Emisja zanieczyszczenia środowiska hałasem regulowana jest w posiadanych przez podmioty gospodarcze pezwoleniach, dopuszczających określone poziomy hałasu odrębnie dla pory dziennej i nocnej. Uciążliwość hałasu emitowanego z obiektów przemysłowych zależy między innymi od ich ilości, czasu pracy czy odległości od terenów podlegających ochronie akustycznej. Na terenie Powiatu Szczecineckiego zlokalizowany jest jeden zakład posiadający decyzję o dopuszczalnych poziomach hałasu wydaną przez Starostę Szczecineckiego Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe RAYAN Rafał Nowak w Czeladzi, Oddział w Barwicach, ul. Podgórna 9. Prócz tego zakładu na terenie Powiatu Szczecineckiego istnieją zakłady posiadające pozwolenie zintegrowane wydane przez Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego, w których określono dopuszczalne poziomy hałasu z instalacji: Kronospan Chemical Szczecinek Spółka z o. o., ul. Waryńskiego 1, Szczecinek, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do produkcji formaliny oraz instalacji do produkcji żywic aminowych; Specjalistyczne Gospodarstwo Rolne Ferma Drobiu mgr Leszek Wąsikowski, Nadziejewo 40, Czarne, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie Fermy Drobiu zlokalizowanej na działce nr 84/29 obręb Sępólno Małe w m. Biały Dwór, gm. Biały Bór; Przedsiębiorstwo Produkcji Zwierzęcej Przybkowo Sp. z o. o., Przybkowo 22, Barwice, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie fermy trzody chlewnej zlokalizowanej w Przybkowie, gmina Barwice; Goodvalley Agro S.A. ul. Dworcowa 25, Przechlewo, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do hodowli świń ferma odchowu świń o masie ciała pow. 30 kg na sztuk w miejscowości Gonne Małe, gmina Barwice; Kronospan Szczecinek Spółka z o. o., ul. Waryńskiego 1, Szczecinek (główny prowadzący instalacje) pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji: do produkcji płyt drewnopochodnych (MDF i HDF), do produkcji płyt drewnopochodnych (płyty wiórowej), do spalania paliw o mocy nominalnej ponad 50 MWt; 62

63 Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o., ul. Cieślaka 6c, Szczecinek, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w miejscowości Trzesieka, gmina Szczecinek. W roku 2016 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadził, na obszarze powiatu szczecineckiego 60 kontroli użytkowników środowiska. Na 6 kontroli w zakresie ochrony przed hałasem wykazano 2 naruszenia. Szczegóły tych kontroli można znaleźć w Informacji o stanie środowiska w powiecie szczecineckim w 2016 roku autorstwa Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie. Strefy ciszy Na terenie Powiatu Szczecineckiego obowiązuje zakaz używania przez całą dobę jednostek pływających wyposażonych w silniki spalinowe na następujących jeziorach i odcinkach rzek oraz ich obrzeżach o szerokości 200 m: Tabela 14. Jeziora objęte zakazem używania jednostek pływających wyposażonych w silniki spalinowe, przez cała dobę. Nazwa jeziora Gmina Brody Borne Sulinowo Ciemino Borne Sulinowo Kocie Borne Sulinowo Komorze Borne Sulinowo Strzeszyno Borne Sulinowo Cieszęcino Biały Bór Ławiczka Biały Bór Dębno Barwice Koprzywno Barwice Drężno Szczecinek W okresie od 1 czerwca do 15 września każdego roku w godzinach od do 7.00 zakaz obejmuje również: Tabela 15. Jeziora lub rzeki objęte zakazem używania jednostek pływających wyposażonych w silniki spalinowe w godzinach w okresie od 1 czerwca do 15 września. Nazwa jeziora lub rzeki Gmina Pile Borne Sulinowo Radacz Borne Sulinowo Śmiadowo Borne Sulinowo Lubicko Wielkie Borne Sulinowo Bielsko Biały Bór Trzesiecko Miasto Szczecinek Wielimie Szczecinek Wierzchowo Szczecinek Rzeka Gwda od jeziora Wielimie do granicy województwa Ponadto na jeziorze Łobez w gminie Biały Bór obowiązuje przez cały rok zakaz używania jednostek pływających wyposażonych w silniki spalinowe w godzinach od do dnia następnego, a skuterów wodnych przez całą dobę. 63

64 Program Ochrony Środowiska przed hałasem dla Województwa Zachodniopomorskiego. 6 Powiat Szczecinecki został objęty Programem Ochrony Środowiska przed hałasem dla Województwa Zachodniopomorskiego. Program ma na celu określenie niezbędnych priorytetów i kierunków działań, których zadaniem jest zmniejszenie uciążliwości oraz ograniczenie nadmiernego poziomu hałasu na obszarach dróg i linii kolejowych na terenie województwa zachodniopomorskiego. Działania przedstawione w Programie zostały podzielone na następujące grupy: Działania naprawcze stanowią rzeczywisty zakres Programu ochrony środowiska przed hałasem dla województwa zachodniopomorskiego. Do tej grupy zaliczono wszystkie działania, których celem jest ograniczanie poziomu hałasu na terenach, gdzie stwierdzono występowanie potencjalnych przekroczeń wartości dopuszczalnych. Ponadto do grupy zaliczono również wszystkie działania mające na celu ochronę przed akustyczną degradacją terenów, na których obecnie jakość klimatu akustycznego można uznać jako dobrą, Działania z zakresu planowania przestrzennego istotne narzędzie w ochronie przed hałasem, Działania długoterminowe realizację tych celów przewiduje się w czasie, który znacznie przekracza termin obowiązywania przedmiotowego Programu, Do podstawowych kierunków, których celem jest ograniczenie uciążliwości hałasowej i przywrócenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku zaliczamy: W zakresie hałasu drogowego Eliminację ruchu tranzytowego z obszarów o gęstej zabudowie, Ograniczenie prędkości ruchu pojazdów, Tworzenie stref z zakazem lub ograniczeniem ruchu pojazdów osobowych i/lub ciężarowych w centrum miast, Wprowadzenie środków trwałego uspokajania ruchu kształtowanie środowiska drogowego za pomocą środków planistycznych (hierarchizacja dróg według funkcji) i inżynieryjnych (strefy prędkości, zmiany przekroju drogi na granicach stref) celem zmniejszenia uciążliwości transportu drogowego. Zasadniczym celem dążenia do uspokojenia ruchu jest spowodowanie pożądanych reakcji uczestników ruch i zapobieganie zachowaniom niepożądanym. Najważniejszym celem jest zapewnienie bezpiecznej prędkości oraz egzekwowanie ograniczeń prędkości za pomocą odpowiedniego kształtowania geometrii jezdni i elementów organizacji ruchu. Ponadto uspokojenie polega na eliminacji niepożądanego ruchu tranzytowego, Ochronę obszarów cichych w aglomeracji, Budowę ekranów akustycznych i tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej, Remonty ulic polegające na stosowaniu nawierzchni o dobrych parametrach akustycznych, 6 Program Ochrony Środowiska przed hałasem dla Województwa Zachodniopomorskiego 64

65 Wdrażanie rozwiązań usprawniających funkcjonowanie komunikacji zbiorowej w obszarze śródmieścia (wydzielone pasy ruchu dla autobusów, system sterowania ruchem), Wprowadzenie inteligentnych systemów transportowych, Kontrolę środków transportu pod względem emisji hałasu do środowiska oraz przestrzegania ograniczeń prędkości, Rozwój systemu ścieżek rowerowych i ciągów pieszych oraz promocję tego rodzaju przemieszczania się, jako alternatywy dla komunikacji samochodowej na obszarach miast. W zakresie hałasu kolejowego: Szlifowanie szyn (redukcja hałasu 14 db), Toczenie obręczy kół pojazdów szynowych (redukcja hałasu 15 db), Stosowanie hamulców tarczowych względnie hamulców z okładzinami z tworzyw sztucznych w pojazdach szynowych (redukcja hałasu 16 db), Stosowanie urządzeń do smarowania szyn (redukcja hałasu do 8 db), Stosowanie nowoczesnych konstrukcji torowisk (redukcja hałasu powyżej 5 db), Wymianę przestarzałego taboru na nowszy (redukcja hałasu powyżej 5 db), Budowę ekranów akustycznych (w zależności od parametrów ekranu). W zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego: Wykorzystywanie map akustycznych w pracach planistycznych, Stosowanie w planowaniu przestrzennym zasad strefowania (w odniesieniu do terenów niezagospodarowanych), W uzasadnionych przypadkach, w przypadku braku możliwości technicznych i organizacyjnych redukcji hałasu, zmianę funkcji mieszkaniowej z budynków położonych przy pasach drogowych na rzecz usług, W strefach o udokumentowanej uciążliwości hałasu powodowanej trasami komunikacyjnymi wprowadzanie, w stosunku do nowej zabudowy mieszkaniowej, wymogów stosowania elementów chroniących przed hałasem środowiskowym (np. materiały budowlane o podwyższonej izolacyjności akustycznej, ekrany na elewacji budynku, rozpraszające elementy fasad). Dla Powiatu Szczecineckiego głównymi działaniami mającymi ograniczyć nadmierny poziom hałasu komunikacyjnego mają być inwestycje związane budowami obwodnic, w tym obwodnicy Szczecinka Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego. W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie powiatu szczecineckiego, opracowano Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu szczecineckiego realizowano szereg zadań dotyczących ochrony przed nadmiernym hałasem. Analiza realizacji zadań z zakresu klimatu akustycznego w latach została przedstawiona w poniższej tabeli. 65

66 Tabela 16. Analiza realizacji Programu Ochrony Środowiska za lata pod kątem ochrony przed hałasem. Działanie Stan realizacji zadania Skutek Cel strategiczny (długoterminowy): Poprawa klimatu akustycznego poprzez obni żenie hałasu do poziomu obowiązujących standardów Cel operacyjny (krótkoterminowy): H 1. Rozpoznanie i ocena stopnia narażenia mieszkańców powiatu na ponadnormatywny hałas Sporządzenie map akustycznych dla dróg krajowych, linii kolejowych. P, D, R, O Opracowanie wynikających z map akustycznych Programów ochrony przed hałasem. Kontrola jednostek gospodarczych w zakresie emitowanego hałas. B, D, L, O Cel operacyjny (krótkoterminowy): H 2. Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców powiatu szczecineckiego ponad normatywnym hałasem poprzez: budowę obwodnic i dróg alternatywnych do istniej ących (wraz ze skutecznymi zabezpieczeniami akustycznymi) przeprowadzenie remontu nawierzchni dotychczasowych odcinków dróg, zastosowanie zmniejszenia prędkości pojazdów. P, D, R, O Opracowanie i wdrożenie zasad organizacji ruchu sprzyjających obniżeniu emisji hałasu do środowiska oraz utworzenie obszarów ograniczonego użytkowania (w przypadku braku innych technicznych mo żliwości). Ograniczenie uciążliwości akustycznej w miejscach występowania szczególnych uciążliwości akustycznych dla mieszkańców (szczególnie w okolicach takich budynków jak: szpitale, szkoły, przedszkola, internaty, domy opieki społecznej itp.) poprzez: budowę ekranów akustycznych stosowanie mat antywibracyjnych, wykopów, tuneli tworzenie pasów zieleni przy głównych trasach komunikacyjnych zwiększenie izolacyjności akustycznej budynków. B, D, M, O Ograniczenie hałasu emitowanego przez środki transportu (transport drogowy i szynowy) m.in. poprzez ich modernizację, naprawę trakcji. Zapewnienie przestrzegania zasady strefowania (rozgraniczania terenów o zróżnicowanej funkcji) w planowaniu przestrzennym, oraz wprowadzenie zapisów odnośnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów. Przeprowadzenie edukacji ekologicznej oraz promocja: komunikacji zbiorowej, transportu rowerowego, proekologicznego korzystania z samochodów: Carpooling (jazda z sąsiadem), Ecodriving (ekologiczny, oszczędny styl jazdy). P, D, L, O P, D, L, O P, D, L, O Wydawanie decyzji o dopuszczalnym poziomie ha łasu poza zakładem na terenie chronionym akustycznie. 66

67 Działanie Stan realizacji zadania Skutek Rozpatrywanie wniosków dotyczących podjęcia uchwał w sprawie ograniczenia lub zakazu używania jednostek pływających lub niektórych ich rodzajów na zbiornikach powierzchniowych wód celem zapewnienia odpowiednich warunków akustycznych na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno wypoczynkowe. P, D, L, O źródło danych: Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Legenda: Skutek: B bezpośredni, P pośredni, W wtórny, D długoterminowy, K krótkoterminowy, M miejscowy, L lokalny, R regionalny, O odwracalny, N nieodwracalny. Stan realizacji zadania: zrealizowane, brak realizacji. Zadania, które nie zostały zrealizowane w latach były wykonane wcześniej lub nie było potrzeby ich realizacji w raportowanym okresie. Realizacja ww. działań przyczyniła się do osiągnięcia celów środowiskowych wyznaczonych w raportowanym Programie Ochrony Środowiska. W związku z odnotowanymi przekroczeniami poziomów dopuszczalnych (badania GDDKiA) oraz narastającą presją komunikacyjną, zaleca się podejmowanie dalszych działań, mających na celu eliminację ponadnormatywnego hałasu. Zaleca się także prowadzenie regularnych badań w celu zwymiarowania problemu przekroczeń wartości dopuszczalnych na terenie powiatu szczecineckiego. Odpowiedni monitoring pozwoli na wskazanie obszarów zagrożonych przekroczeniami oraz pozwoli na zaplanowanie odpowiednich działań naprawczych Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu Wzrost temperatur średnich temperatur powietrza towarzyszący zmianom klimatycznym powoduje zwiększenie się poziomów dźwięków zwłaszcza tych generowanych przez urządzenia mechaniczne oraz elektryczne. Wzrost temperatury wymusza również, intensywniejsze działanie układów chłodzących co również może powodować uciążliwości dla środowiska, zwłaszcza w miastach gdzie naturalny krajobraz uległ największym przekształceniom. Aby zmniejszyć negatywny wpływ wysokich temperatur należy zwiększać ilość terenów zielonych oraz niwelować efekt tzw. miejskiej wyspy ciepła poprzez prawidłową gospodarkę przestrzenną. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, w zakresie zagrożenia hałasem można zaliczyć wszelkiego rodzaju zdarzenia losowe powodujące nagłe zwiększenie emisji dźwięku oraz zwiększanie się hałasu związane z powiększającym się ruchem pojazdów. W ramach zapobiegania takim zagrożeniom zaleca się budowę obiektów ograniczających hałas takich jak, ekrany akustyczne oraz nasadzania zieleni, stosowanie tzw. cichych nawierzchni 67

68 asfaltowych, wyprowadzanie ruchu drogowego poza obszary zamieszkane, a także stosowanie ograniczeń prędkości pojazdów. Działania edukacyjne Zwiększenie świadomości mieszkańców dotyczącej zagrożenia nadmiernym poziomem dźwięku powietrzu, zwłaszcza przy nieustannie rosnącej ilości pojazdów mechanicznych, powinno być jednym z priorytetów jednostek samorządu terytorialnego. Ważnym krokiem w tym kierunku może być organizacja szkoleń, dla mieszkańców powiatu, mających na celu propagowanie wiedzy na temat zagrożeń związanych z hałasem niwelowania ich skutków a także stref ciszy oraz ograniczeń w użytkowaniu jednostek pływających. Monitoring środowiska W celu monitorowania stanu środowiska akustycznego w powiecie konieczne jest kontrolowanie obiektów stwarzających największe zagrożenie dla klimatu akustycznego dróg (np. DK nr 20 oraz DK nr 11), torów kolejowych oraz zakładów przemysłowych (zarówno tych posiadających pozwolenia zintegrowane jak i decyzje o dopuszczalnych poziomach hałasu). Monitoring poziomów dźwięku w Województwie Zachodniopomorskim prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie Tendencje Tendencje korzystne Stałe kontrole podmiotów gospodarczych pod katem emisji hałasu, Wzrost ilości zmodernizowanych odcinków dróg, Zwiększanie się świadomości mieszkańców, na temat szkodliwości nadmiernego hałasu. Tendencje niekorzystne Zwiększanie się natężenia ruchu pojazdów na drogach powiatu, Analiza SWOT Silne strony Brak zagrożeń akustycznych (z wyłączeniem ciągów komunikacyjnych oraz zakładów przemysłowych lub usługowych), Obecność linii kolejowych na których odbywa się ruch pasażerski, Szanse Stały monitoring poziomów akustycznych, zwłaszcza przy ciągach komunikacyjnych, Budowa ekranów akustycznych wzdłuż ciągów komunikacyjnych, Poprawa stanu technicznego dróg, Wyprowadzanie ruchu samochodowego poza centra miast, poprzez budow ę obwodnic (np. obwodnicy Szczecinka). Klimat akustyczny Słabe strony Zwiększone poziomy akustyczne w powietrzu przy ciągach komunikacyjnych. Zagrożenia Zwiększająca się ilość samochodów, Negatywny wpływ gwałtownych zjawisk pogodowych na drogi. 68

69 5.3. Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) Stan wyjściowy Zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych regulowane są przepisami dotyczącymi: ochrony środowiska, bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego, przepisami sanitarnymi. Jako promieniowanie niejonizujące określa się promieniowanie, którego energia oddziałująca na każde ciało materialne nie wywołuje w nim procesu jonizacji. Promieniowanie to związane jest ze zmianami pola elektromagnetycznego. Poniżej zestawiono potencjalne źródła omawianego promieniowania: urządzenia wytwarzające stałe pole elektryczne i magnetyczne, urządzenia wytwarzające pole elektryczne i magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, (stacje i linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia), urządzenia wytwarzające pole elektromagnetyczne o częstotliwości od 1 khz do 300 GHz, (urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne), inne źródła promieniowania z zakresu częstotliwości: 0 0,5 Hz, 0,5 50 Hz oraz Hz. Zagadnienia dotyczące promieniowania niejonizującego są określone przez Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003r., Nr 192, poz. 1883). Wpływ pola elektromagnetycznego na człowieka i środowisko uzależniony jest od wysokości natężenia (lub gęstości mocy) oraz częstotliwości drgań. Dlatego wartość poziomów dopuszczalnych jest określana w pasmach częstotliwości. Poniżej przedstawiono tabelę z wartościami dopuszczalnymi. Tabela 17. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla miejsc dostępnych dla ludności. Zakres częstotliwości promieniowania Składowa Składowa elektryczna magnetyczna Gęstość mocy 1 0 Hz 10 kv/m 2500 A/m 2 od 0 Hz do 0,5 HZ 2500 A/m 3 od 0,5 Hz do 50 HZ 10 kv/m 60 A/m 4 od 0,05k Hz do 1 khz 3/f A/m 5 od 0,001 MHz do 3 MHZ 20 V/m 3 A/m 6 od 3 MHz do 300 MHZ 7 V/m 7 od 300 MHz do 300 GHZ 7 V/m 0,1 W/m2 69

70 Tabela 18. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową. Zakres częstotliwości Składowa Gęstość Składowa elektryczna promieniowania magnetyczna mocy 50 Hz 1 kv/m 60 A/m źródło: WIOŚ Szczecin Źródła promieniowania elektromagnetycznego Na terenie Powiatu Szczecineckiego źródła promieniowania niejonizującego stanowią: linie i stacje elektroenergetyczne wysokich napięć, urządzenia radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne. Rysunek 12. Bazowe stacje telefonii komórkowej na terenie województwa zachodniopomorskiego. Źródło: Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim. Raport 2017., praca zbiorowa, Szczecin,

71 W latach roku na terenie Powiatu Szczecineckiego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadził pomiary poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Wyniki zebrano poniżej. Tabela 19. Wyniki pomiarów poziomu pól elektromagnetycznych w powiecie szczecineckim w latach Rok Punkt pomiarowy Wartość Wartość Średnia arytmetyczna niepewności dopuszczalna zmierzonych wartości [V/m] pomiarów [V/m] [V/m] Biały Bór, ul Żymierskiego 0,24 0,08 Przybkowo < 0,20 Szczecinek, ul. 0,49 0,1 Ordona 2014 Łubowo, ul. < 0,20 Kościuszki 2015 Grzmiąca < 0, Biały Bór, ul. Żymierskiego 0,52 0,17 Przybkowo < 0,20 Źródło: WIOŚ w Szczecinie Na podstawie wyników badań można założyć, że na terenie Powiatu Szczecineckiego nie doszło do przekroczeń poziomów pól elektromagnetycznych. Pomimo braku odnotowanych przekroczeń niezbędny jest nadzór nad istniejącymi oraz potencjalnymi źródłami tego promieniowania. W roku 2016 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadził, na obszarze powiatu szczecineckiego przeprowadzono 13 kontroli w zakresie ochrony przed polami elektromagnetycznymi, w trakcie których nie stwierdzono naruszeń. Szczegóły tych kontroli można znaleźć w Informacji o stanie środowiska w powiecie szczecineckim w 2016 roku autorstwa Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego. W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie powiatu szczecineckiego, opracowano Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu szczecineckiego realizowano zadania dotyczące ochrony przed nadmiernym promieniowaniem elektromagnetycznym. Analiza realizacji zadań z zakresu pól elektromagnetycznych w latach została przedstawiona w poniższej tabeli. 7 71

72 Tabela 20. Analiza realizacji Programu Ochrony Środowiska za lata pod kątem ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym. Działanie Stan realizacji zadania Skutek Cel strategiczny (długoterminowy): Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Cel operacyjny (krótkoterminowy): PEM 1. Monitoring poziomów pól elektromagnetycznych Prowadzenie monitoringu poziomów pól elektromagnetycznych na terenie powiatu szczecineckiego. P, D, R, O Szczegółowa weryfikacja zgłoszeń przedkładanych Staroście w zakresie eksploatacji instalacji wytwarzania pól elektromagnetycznych. P, D, R, O źródło danych: Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Legenda: Skutek: B bezpośredni, P pośredni, W wtórny, D długoterminowy, K krótkoterminowy, M miejscowy, L lokalny, R regionalny, O odwracalny, N nieodwracalny. Stan realizacji zadania: zrealizowane, brak realizacji. Realizacja ww. działań przyczyniła się do osiągnięcia celów środowiskowych wyznaczonych w raportowanym Programie Ochrony Środowiska. Badania prowadzone na terenie powiatu szczecineckiego, w latach , nie wykazały przekroczeń poziomów dopuszczalnych. Poziom dopuszczalny na obszarach, gdzie zlokalizowane są punkty pomiarowe wynosi 7 V/m. Z uwagi na brak przekroczeń, zaleca się działania monitoringowe i kontrolne Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu Wzrost temperatur powietrza towarzyszący zmianom klimatycznym może powodować zmiany w rozchodzeniu się pól elektromagnetycznych wokół emiterów a w efekcie negatywny wpływ na ludność oraz środowisko. W celu zmniejszenia takiego wpływu należy zwiększać powierzchnię terenów zielonych oraz brać pod uwagę czynniki klimatyczne, podczas wybierania lokalizacji dla źródeł promieniowania elektromagnetycznego, oraz zmniejszyć ryzyko awarii sieci przesyłowych poprzez stosowanie kablowych przewodów niskiego, średniego oraz wysokiego napięcia. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, w zakresie promieniowania elektromagnetycznego można zaliczyć wszelkie awarie urządzeń powodujące nadmierną emisję promieniowania mogącą negatywnie wpłynąć na środowisko oraz organizmy żywe. W ramach zapobiegania im należy utrzymywać urządzania techniczne w dobrym stanie oraz lokalizować instalacje emitujące PEM w takich miejscach, aby ich pola nie nakładały się na pola innych instalacji. 72

73 Działania edukacyjne Działania edukacyjne na terenie powiatu powinny skupić się wokół zwiększenia świadomości mieszkańców na temat zagrożeń związanych z promieniowaniem elektromagnetycznym oraz urządzeniami, które takie promieniowanie emitują. Monitoring środowiska W ramach analizowania wpływu pól elektromagnetycznych na stan środowiska niezbędne jest kontynuowanie monitoringu środowiska oraz prowadzenie badań pozwalających ocenić skalę zagrożenia promieniowaniem elektromagnetycznym. Monitoring poziomów PEM w Województwie Zachodniopomorskim prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie. Badania prowadzi się w miastach o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tyś., w miastach o liczbie ludności poniżej 50 tyś. oraz na terenach wiejskich Tendencje Tendencje korzystne Utrzymywanie się poziomów PEM poniżej wartości dopuszczalnych, Stała weryfikacja zgłoszeń w zakresie eksploatacji instalacji wytwarzania pól elektromagnetycznych Tendencje niekorzystne Wzrastająca ilość urządzeń będących źródłami promieniowania elektromagnetycznego Analiza SWOT Promieniowanie elektromagnetyczne Silne strony Słabe strony Brak przekroczeń poziomów Na obszarze powiatu występują źródła promieniowania elektromagnetycznego promieniowania elektromagnetycznego. na obszarze Powiatu Szczecineckiego, Szanse Zagrożenia Stała kontrola poziomów PEM przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz Inspekcję Sanitarną, Lokalizacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego w pobli żu terenów mieszkalnych, Umieszczanie nowych źródeł PEM w pobliżu już istniejących co może spowodować spotęgowanie efektu wytwarzanych pól. 73

74 5.4. Gospodarowanie wodami (GW) Stan wyjściowy wody powierzchniowe Obszar Powiatu Szczecineckiego leży w zlewniach następujących jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP): Tabela 21. Jednolite Części Wód Powierzchniowych znajdujące się na obszarze Powiatu Szczecineckiego. Lp. Nazwa JCWP Kod JCWP 1. LW10518 Studnica 2. LW10520 Wierzchowo 3. LW10527 Spore 4. LW10528 Wielimie 5. LW10529 Ciemino 6. LW10532 Radacz 7. LW10533 Trzesiecko 8. LW10537 Wilczkowo 9. LW10539 Dębno 10. LW10543 Dołgie 11. LW10545 Cieszęcino 12. LW10548 Bielsko 13. LW10569 Remierzewo 14. LW10570 Przełęg 15. LW10571 Kniewo 16. LW10579 Komorze 17. LW10581 Lubicko Wielkie 18. LW10582 Brody 19. LW10583 Strzeszyno 20. LW10590 Pile 21. LW10594 Śmiadowo 22. LW10595 Dołgie 23. LW20870 Wielatowo 24. LW20871 Trzebiechowo 25. LW20879 Dębno 26. RW Zbiornik Nadarzycki z dopł. w Nadarzycach 74

75 Lp. Nazwa JCWP Kod JCWP 27. RW Parsęta od źródeł do Gęsiej 28. RW Gęsia 29. RW Perznica do dopływu ze Storkowa z jeziorami Wielatowo i Trzebiechowo 30. RW Radusza 31. RW Trzebiegoszcz 32. RW Rudy Rów (II) 33. RW Brzeźniczka 34. RW Odpust 35. RW Studnica do Pierskiej Strugi z jeziorami Studzieniczno i Bobięcino Wielkie 36. RW Dopływ z Wągrodna 37. RW Osoka 38. RW Czernica do Białej 39. RW Dopływ spod leśn. Jelnia 40. RW Gnilec 41. RW Czarna 42. RW Dobrzyca do Świerczyńca 43. RW Rudy Rów (I) 44. RW Dębnica do Brusnej z jez. Dębno 45. RW Liśnica do Leszczynki 46. RW Radew do Chocieli z jez. Kwiecko 47. RW Perznica od dopł. ze Storkowa do ujścia 48. RW Czernica od Białej do ujścia 49. RW Gwda od Dołgi do wpływu do zb. Podgaje 50. RW Plitnica od Kan. Sypniewskiego do ujścia 51. RW Piława od Zb. Nadarzyckiego do ujścia 52. RW Dębnica od Brusnej do ujścia 53. RW Parsęta od Gęsiej do Liśnicy 54. RW Gwda do wpływu do Jez. Wielimie 55. RW Gwda od wpływu do Jez. Wielimie do Dołgi 56. RW Biała do Jez. Bielsko 75

76 Lp. Nazwa JCWP Kod JCWP 57. RW Plitnica do Kan. Sypniewskiego 58. RW Piława do Zb. Nadarzyckiego Źródło: PGWWP Rysunek 13. JCWP Powiatu Szczecineckiego. źródło: 76

77 Stan wyjściowy wody podziemne Powiat Szczecinecki znajduje się w zasięgu Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd) nr 9, 10, 25 oraz 26. Informacje na ich temat znajdują się w poniższych tabelach. Tabela 22.Charakterystyka JCWPd nr 9. Powierzchnia 4072 km 2 Region Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Województwo Zachodniopomorskie Powiaty kołobrzeski, gryficki, białogardzki, koszaliński, świdwiński, szczecinecki, sławieński, M. Koszalin, drawski Głębokość występowania wód słodkich 0,3 134 m źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna Tabela 23.Charakterystyka JCWPd nr 10. Powierzchnia 2559 km 2 Region Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Województwo Zachodniopomorskie, Pomorskie Powiaty Zachodniopomorskie: koszaliński, szczecinecki, sławieński Pomorskie: słupski, bytowski, człuchowski, M. Słupsk Głębokość występowania wód słodkich 0,5 174 m źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna Tabela 24.Charakterystyka JCWPd nr 25. Powierzchnia 3288,5 km 2 Region Warty Województwo Zachodniopomorskie, Lubuskie, Wielkopolskie Zachodniopomorskie: choszczeński, wałecki, drawski, stargardzki, świdwiński, szczecinecki Powiaty Lubuskie: człuchowski, bytowski Wielkopolskie: czarnkowskotrzcianecki Głębokość występowania 0,2 130 m wód słodkich źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna Tabela 25.Charakterystyka JCWPd nr 26. Powierzchnia 4943,7 km 2 Region Warty Województwo Zachodniopomorskie, Lubuskie, Wielkopolskie Zachodniopomorskie: wałecki, drawski, szczecinecki Powiaty Pomorskie: strzeleckodrezdenecki Wielkopolskie: czarnkowskotrzcianecki, złotowski, pilski Głębokość występowania m wód słodkich źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna Ich zasięg przedstawiono poniżej. 77

78 Rysunek 14. Zasięg JCWPd na tle Powiatu Szczecineckiego źródło: 78

79 Główne Zbiorniki wód podziemnych Wschodnia część Powiatu Szczecineckiego leży w zasięgu dwóch Głównych Zbiorników Wód Podziemnych GZWP nr 120 Zbiornik międzymorenowy Bobolice oraz GZWP nr 126 Zbiornik Szczecinek. Rysunek 15. Główne Zbiorniki Wód Poziemnych obejmujące Powiat Szczecinecki. Źródło: PGWWP Jakość wód wody powierzchniowe 7 Stan rzek Podstawową jednostką gospodarki wodnej w myśl polskiego prawa wodnego, zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną jest Jednolita Część Wód (JCW). Jednolite części wód dzielimy na Jednolite Części Wód Powierzchniowych (JCWP) i Jednolite Części Wód Podziemnych (JCWPd). Informacje na temat stanu wód JCWP zlokalizowanych na terenie Powiatu Szczecineckiego, uzyskane od RZGW, zebrano w tabeli. 7 Aktualizacja Programu wodnośrodowiskowego kraju, Warszawa

80 Tabela 26. Stan JCWP zlokalizowanych na terenie powiatu szczecineckiego. Nazwa JCWP Kod JCWP Stan/ potencjał ekologiczny Stan chemiczny Stan wód Status Zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych LW10518 Studnica umiarkowany dobry zły naturalna zagrożona LW10520 Wierzchowo brak oceny brak oceny brak oceny naturalna zagrożona LW10527 Spore brak oceny brak oceny brak oceny naturalna niezagrożona LW10528 Wielimie brak oceny brak oceny brak oceny silnie zmieniona zagrożona LW10529 Ciemino brak oceny brak oceny brak oceny naturalna niezagrożona LW10532 Radacz brak oceny brak oceny brak oceny naturalna zagrożona LW10533 Trzesiecko umiarkowany dobry zły silnie zmieniona zagrożona LW10537 Wilczkowo Studnica umiarkowany dobry zły naturalna LW10539 Dębno brak oceny brak oceny brak oceny naturalna niezagrożona LW10543 Dołgie dobry dobry dobry naturalna niezagrożona LW10545 Cieszęcino dobry dobry dobry naturalna niezagrożona LW10548 Bielsko brak oceny brak oceny brak oceny naturalna niezagrożona LW10569 Remierzewo brak oceny brak oceny brak oceny naturalna niezagrożona LW10570 Przełęg brak oceny brak oceny brak oceny naturalna zagrożona LW10571 Kniewo brak oceny brak oceny brak oceny naturalna zagrożona LW10579 Komorze dobry dobry dobry naturalna niezagrożona LW10581 Lubicko Wielkie brak oceny brak oceny brak oceny naturalna zagrożona LW10582 Brody brak oceny brak oceny brak oceny naturalna zagrożona LW10583 Strzeszyno brak oceny brak oceny brak oceny naturalna zagrożona LW10590 Pile brak oceny brak oceny brak oceny naturalna zagrożona LW10594 Śmiadowo brak oceny brak oceny brak oceny naturalna niezagrożona LW10595 Dołgie brak oceny brak oceny brak oceny silnie zmieniona zagrożona 80

81 Nazwa JCWP Kod JCWP Stan/ potencjał ekologiczny Stan chemiczny Stan wód Status Zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych LW20870 Wielatowo brak oceny brak oceny brak oceny naturalna niezagrożona LW20871 Trzebiechowo zły dobry zły naturalna zagrożona LW20879 Dębno brak oceny brak oceny brak oceny naturalna zagrożona RW Zbiornik Nadarzycki z dopł. w Nadarzycach poniżej dobrego dobry dobry silnie zmieniona zagrożona RW Parsęta od źródeł do Gęsiej umiarkowany brak oceny brak oceny silnie zmieniona zagrożona RW Gęsia umiarkowany brak oceny zły RW RW Perznica do dopływu ze Storkowa z jeziorami Wielatowo i Trzebiechowo Radusza co najmniej dobry co najmniej dobry dobry dobry dobry dobry silnie zmieniona silnie zmieniona silnie zmieniona zagrożona niezagrożona niezagrożona RW Trzebiegoszcz co najmniej dobry dobry dobry naturalna niezagrożona RW Rudy Rów (II) poniżej dobrego dobry zły naturalna zagrożona RW Brzeźniczka poniżej dobrego dobry zły silnie zmieniona zagrożona RW Odpust co najmniej dobry dobry dobry naturalna niezagrożona RW Studnica do Pierskiej Strugi z jeziorami Studzieniczno i Bobięcino Wielkie dobry i powyżej dobrego dobry dobry silnie zmieniona niezagrożona RW Dopływ z Wągrodna co najmniej dobry dobry dobry naturalna niezagrożona RW Osoka co najmniej dobry dobry dobry naturalna niezagrożona RW Czernica do Białej poniżej dobrego poniżej dobrego zły naturalna niezagrożona RW Dopływ spod leśn. Jelnia poniżej dobrego poniżej dobrego zły naturalna niezagrożona RW Gnilec poniżej dobrego poniżej dobrego zły naturalna niezagrożona RW Czarna dobry dobry dobry naturalna niezagrożona RW Dobrzyca do Świerczyńca umiarkowany poniżej dobrego zły naturalna zagrożona RW Rudy Rów (I) co najmniej dobry dobry dobry naturalna niezagrożona RW Dębnica do Brusnej z jez. Dębno poniżej dobrego poniżej dobrego zły naturalna niezagrożona 81

82 Nazwa JCWP RW RW RW RW RW RW RW RW RW RW RW Kod JCWP Liśnica do Leszczynki Radew do Chocieli z jez. Kwiecko Perznica od dopł. ze Storkowa do ujścia Czernica od Białej do ujścia Gwda od Dołgi do wpływu do zb. Podgaje Plitnica od Kan. Sypniewskiego do ujścia Piława od Zb. Nadarzyckiego do ujścia Dębnica od Brusnej do ujścia Parsęta od Gęsiej do Liśnicy Gwda do wpływu do Jez. Wielimie Gwda od wpływu do Jez. Wielimie do Dołgi Stan/ potencjał ekologiczny poniżej dobrego dobry i powyżej dobrego poniżej dobrego Stan chemiczny poniżej dobrego poniżej dobrego Stan wód Status Zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych zły naturalna niezagrożona zły silnie zmieniona niezagrożona dobry zły naturalna zagrożona umiarkowany dobry zły naturalna zagrożona dobry i powyżej dobrego dobry dobry silnie zmieniona zagrożona dobry dobry dobry naturalna zagrożona dobry i powyżej dobrego dobry i powyżej dobrego dobry i powyżej dobrego dobry poniżej dobrego poniżej dobrego poniżej dobrego dobry brak oceny zły zły dobry brak oceny silnie zmieniona silnie zmieniona silnie zmieniona naturalna niezagrożona niezagrożona zagrożona niezagrożona dobry zły naturalna zagrożona RW RW Biała do Jez. Bielsko Plitnica do Kan. Sypniewskiego słaby 8 zły co najmniej dobry 9 co najmniej dobry dobry dobry naturalna niezagrożona dobry dobry naturalna niezagrożona Piława do RW umiarkowany dobry zły naturalna niezagrożona Zb.Nadarzyckiego Źródło: Aktualizacja Programu wodnośrodowiskowego kraju, Warszawa Dla Jednolitych części wód powierzchniowych które zostały wskazane jako naturalne część wód celem środowiskowym jest ochrona, poprawa oraz przywracanie stanu jednolitych części wód powierzchniowych tak, aby osiągnąć ich dobry stan. Natomiast dla JCWP, które zostały wskazane jako silnie zmienione części wód, celem środowiskowym jest ochrona tych wód oraz poprawa ich potencjału i stanu, tak aby osiągnąć dobry potencjał ekologiczny. 8 Plan działań ochronnych i rekultywacyjnych dla obszaru zlewni jeziora Bielsko, prof. dr hab. R. Gołdyn, dr R. Dondajewska, Poznań Zgodnie z Aktualizacją Programu wodnośrodowiskowego kraju, Warszawa

83 Tabela 27.Schemat oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych. źródło: WIOŚ. Ostatnie badania wód powierzchniowych na terenie powiatu szczecineckiego odbyły się w roku Rozmieszczenie punktów poboru w latach przedstawiono poniżej. Rysunek 16. Lokalizacja punktów monitoringu JCWP rzek w powiecie szczecineckim. Źródło: Informacja o stanie środowiska w Powiecie Szczecineckim w 2016 roku. Szczecin,

84 Ocenę stanu wód powierzchniowych, w latach , przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 28. Ocena stanu JCWP powiatu szczecineckiego w latach Nazwa jednolitej części wód Rok w którym prowadzono badania Silnie zmieniona lub sztuczna JCWP (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne Stan / potencjał ekologiczny Stan chemiczny Stan Parsęta od źródeł do Gęsiej 2015 T II II I Dobry i powyżej dobrego Brak oceny Gęsia 2015 T III II PPD Umiarkowany Zły Gwda do wpływu do Jez. Wielimie Piława do Zb.Nadarzyckiego 2014 N II I II Dobry Brak oceny 2014 N III I I Umiarkowany Dobry Zły Źródło: Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim. Raport 2017., praca zbiorowa, Szczecin, Stan jezior Zgodnie z opracowaniem Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim. Raport 2017., w latach , na terenie Powiatu szczecineckiego prowadzono badania stanu 8 jezior. Ich wyniki zostały zebrane w tabeli poniżej. Rysunek 17. Stan wód JCWP jeziornych objętych monitoringiem w latach l.p. Nazwa jeziora Rok badania Typ abiotyczny Status JCW Klasa elementów biologicznych Klasyfikacja elementów hydromorfologicznych Elementy fizykochemiczne wspierające badania biologiczne Substancje syntetyczne i niesyntetyczne OCENA 1. Cieszęcino a naturalna II I I/II klasa I/II klasa dobry 2. Dołgie (zl. Gwdy) a naturalna II I/II klasa I/II klasa dobry 3. Komorze a naturalna II I/II klasa I/II klasa dobry 4. Spore b naturalna II I/II klasa I/II klasa dobry 5. Studnica a naturalna III poniżej dobrego I/II klasa umiarkowany 6. Śmiadowo a naturalna III poniżej dobrego I/II klasa umiarkowany 7. Wielimie b silnie poniżej V zmieniona dobrego I/II klasa zły 8. Wierzchowo a naturalna II I/II klasa dobry Źródło: Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim. Raport 2017., praca zbiorowa, Szczecin,

85 Jezioro Bielsko W 2016 roku, zespół badawczy pod kierunkiem prof. dr hab. R. Gołdyn prowadził badania wód Jeziora Bielsko. W ramach badań wód przeanalizowano: przezroczystość wód, warunki termicznotlenowe, zawartość materii organicznej, azotu, fosforu, chlorofilu, zawiesiny ogólnej a także stan ilościowy i jakościowy fitoplanktonu, peryfitonu i zooplanktonu. Słaby stan wód jeziora Bielsko wykazała analiza zbiorowiska fitoplanktonu, umiarkowany stan wykazała fitobentosu, natomiast analiza składu gatunkowego i rozmieszczenia makrofitów wykazała stan dobry jeziora. Na słaby stan Jeziora Bielsko wskazały także elementy fizykochemiczne, zwłaszcza przezroczystość oraz stężenia związków biogennych. Szczegóły badań oraz ich wyniki można znaleźć w opracowaniu Plan działań ochronnych i rekultywacyjnych dla obszaru zlewni jeziora Bielsko wydanym w Poznaniu w 2017 roku. Monitoring badawczy 10 W roku 2016 w ramach monitoringu badawczego przeprowadzono kontrolę występowania aldehydu mrówkowego oraz wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) w wodach jeziora Trzesiecko. Badania stężeń aldehydu mrówkowego podjęto ponieważ jezioro znajdują się w strefie oddziaływania zakładu przemysłowego emitującego tę substancję do atmosfery oraz do wód powierzchniowych. Badania prowadzono z częstotliwością 4 razy w roku. W wodach jeziora Trzesiecko nie stwierdzono przekroczenia wartości granicznej, która dla średniej wartości stężeń wynosi 0,05 mg/l. Wyniki badań jeziora Trzesiecko wykazały obecność aldehydu mrówkowego we wszystkich 4 próbkach wody pobranych w okresie od marca do października 2016 r. Uzyskane wyniki stężeń mieściły się w przedziale 0,027 0,061 mg/l. Średnia wartość stężeń tej substancji w roku 2016 wyniosła 0,045 mg/l i była niższa od przywołanej powyżej wartości granicznej. Oznacza to poprawę w porównaniu do lat ubiegłych. W roku 2010 wartość średnia wyniosła 0,074 mg/l, a w roku ,079 mg/l. Maksymalne wyniki pomiarów w roku 2010 wyniosły 0,110 mg/l, a w ,090 mg/l. Stan zanieczyszczenia WWA wód jeziora Trzesiecko kontrolowano z częstotliwością 12 razy w roku. W rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1187), zaostrzono kryteria dla tej grupy związków. Zawartość benzo(a)pirenu nie powinna w wodach śródlądowych przekroczyć stężenia wynoszącego 0,27 μg/l, a średnia wartość stężeń powinna być niższa od 0,00017 μg/l. Wyniki badania stężeń benzo(a)pirenu w 2016 w trzech miesiącach (sierpień, wrzesień, listopad) nie wykazały przekroczeń granicy oznaczalności. Pozostałe wyniki mieściły się w przedziale 0, ,00162 μg/l, a więc norma dla maksymalnego dopuszczalnego stężenia tej substancji została spełniona. Natomiast średnia wartość stężeń dla benzo(a)pirenu wyniosła 0,00094 μg/l, co oznacza znaczne przekroczenie cytowanej powyżej wartości granicznej. Dla pozostałych związków z grupy WWA wartości graniczne określające maksymalne dopuszczalne stężenia nie zostały przekroczone. Rekultywacja Jeziora Trzesiecko 10 Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim. Raport 2017., praca zbiorowa, Szczecin,

86 Rekultywację Jeziora Trzesiecko, w celu przywrócenia mu funkcji rekreacyjnej, została rozpoczęta w roku Głównym problemem jeziora była silna eutrofizacja. Wśród występujących tu glonów stwierdzono występowanie glonów z rodzaju Microcystis oraz Woronichinia, które produkują heptatoksyny. Położenie Jeziora Trzesiecko w bliskiej odległości od Miasta Szczecinek oraz jego połączenie z innymi zbiornikami wodnymi powoduje, że rekultywacja tego jeziora jest ważna dla stanu środowiska naturalnego powiatu. Można wyróżnić trzy rodzaje zabiegów rekultywacyjnych: Zabiegi fizyczne obejmują napowietrzanie wód za pomocą aeratora pulweryzacyjnyego. Urządzenie to pobiera wodę ze strefy przydennej i po napowietrzeniu zostaje odprowadzona do strefy pobrania. Napowietrzanie powoduje zwiększenie się zawartości tlenu i spadek zawartości dwutlenku węgla, siarkowodoru oraz związków azotu. Na Jeziorze Trzesiecko znajdują się dwa takie urządzenia, zasilane energią wiatru. Zabiegi chemiczne obejmują one podawanie do wód preparatu PIX (zawierającego siarczan żelaza). Jest on odpowiedzialny za inaktywację fosforu. Preparat jest podawany przy użyciu aearatorów, które zostały wyposażone w systemy dystrybucji tego preparatu. Zabiegi biologiczne obejmują one działania związane z prawidłową gospodarką rybackowędkarską. Głównym sposobem biologicznego wspomagania rekultywacji Jeziora Trzesiecko jest zarybianie wód gatunkami drapieżnymi, które mają zmniejszyć presję wywieraną na zooplankton przez ryby żywiące się tymi organizmami. Wojewódzka Stacja SanitarnoEpidemiologiczna w Szczecinie co roku prowadzi ocenę przydatności wód do kąpieli. W 2017 roku analizowano 3 punkty na Jeziorze Trzesiecko. Wyniki zebrano poniżej. Tabela 29. Przydatność wód Jeziora Trzesiecko do kąpieli w roku Kąpielisko nr 1 nad jez. Trzesiecko przy ul. Mickiewicza "pla ża miejska" Ocena Powód oceny Data Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Kąpielisko nr 2 nad jez. Trzesiecko przy ul. Kilińskiego "plaża wojskowa" Ocena Powód oceny Data Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Woda nieprzydatna do kąpieli Escherichia coli Woda przydatna do kąpieli

87 Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Kąpielisko nr 3 nad jez. Trzesiecko przy terenie zwany potocznie "Mysia Wyspa" Ocena Powód oceny Data Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Woda przydatna do kąpieli Źródło: WSSE Szczecin Jakość wód wody podziemne Informacje na temat stanu jakości wód podziemnych Powiatu Szczecineckiego przedstawiono także w poniższej tabeli. Tabela 30. Wyniki oceny stanu wód podziemnych dla Powiatu Szczecineckiego (stan na rok 2016). Kod JCWPd Stan chemiczny Stan ilościowy Status Zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych PLGW60009 dobry dobry dobry niezagrożona PLGW dobry dobry dobry niezagrożona PLGW dobry dobry dobry niezagrożona PLGW dobry dobry dobry niezagrożona Źródło: Aktualizacja Programu wodnośrodowiskowego kraju, Warszawa Ocena jakości wód podziemnych wykonana została w 2016 roku przez PIGPIB zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 85). Zgodnie z tym rozporządzeniem klasa I to wody bardzo dobrej jakości, klasa II wody dobrej jakości, klasa III wody zadowalającej jakości, klasa IV wody niezadowalającej jakości, klasa V wody złej jakości. Klasy jakości wód I, II, III oznaczają ich dobry stan chemiczny, a klasy IV i V oznaczają stan chemiczny słaby. WIOŚ wykonał także ocenę wyników badań w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093) oraz ocenę przydatności wód do spożycia w oparciu rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1989). Wyniki przeprowadzonej oceny zestawiono w tabeli. W badanych punktach stwierdzono występowanie wód II klasy (wody dobrej jakości) reprezentujących dobry stan chemiczny. Nie stwierdzono zanieczyszczenia wód azotanami (stężenie azotanów powyżej 50 mgno3/l) i zagrożenia takim zanieczyszczeniem (stężenie azotanów od 40 do 50 mgno3/l). Stężenie azotanów kształtowało się na niskim poziomie i odpowiadało I i II klasie jakości wód podziemnych. W roku 2016, na terenie powiatu szczecineckiego, prowadzono badania wód podziemnych w 9 punktach. Lokalizację tych punktów przedstawiono poniżej. 87

88 Rysunek 18. Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu krajowego wód podziemnych na terenie powiatu szczecineckiego w 2016 roku. Źródło: Informacja o stanie środowiska w Powiecie Szczecineckim w 2016 roku Wyniki tych badań zebrano w tabeli poniżej. 88

89 Rysunek 19. Zestawienie punktów pomiarowych i wyniki oceny jakości wód podziemnych badanych w ramach monitoringu krajowego na terenie powiatu szczecineckiego w 2016 roku. Numer punktu PIG PIB/WIOŚ Miejscowość Gmina Nr JCWPd Stratygrafia Głębokość do stropu warstwy wodonośnej [m] Zwierciadło wody Typ ośrodka Klasa jakości Stan chemiczny Wskaźniki przekraczające wartości progowe dla wód pitnych 207 Spore Szczecinek 26 NgM 174,00 napięte porowy II dobry Mn 0, Spore Szczecinek 26 Q 21,00 napięte porowy II dobry Mn, Fe 0, Spore Szczecinek 26 Pg+Ng 78,00 napięte porowy II dobry Mn, Fe 0, Spore Szczecinek 26 Q 80,00 napięte porowy II dobry Mn, Fe 0,14 Stężenie azotanów [mg/l] 931 Spore Szczecinek 26 Q 2,80 swobodne porowy II dobry 12, Nowe Koprzywno 1344 Okole Barwice 9 NgM 130,00 napięte porowy II dobry Mn, Fe 0,07 Borne Sulinowo 26 Q 5,80 swobodne porowy II dobry Fe 0, Nosibądy Grzmiąca 9 NgM 68,00 napięte porowy II dobry Mn, Fe 0, Mieszałki Grzmiąca 9 Q 58,50 napięte porowy II dobry Mn, Fe 0,14 Źródło: Informacja o stanie środowiska w Powiecie Szczecineckim w 2016 roku. Szczecin,

90 5.4.5 Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego. W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie powiatu szczecineckiego, opracowano Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu szczecineckiego realizowano szereg zadań dotyczących ochrony wód powierzchniowych i podziemnych. Analiza realizacji zadań z zakresu wód powierzchniowych i podziemnych w latach została przedstawiona w poniższej tabeli. Tabela 31. Analiza realizacji Programu Ochrony Środowiska za lata pod kątem wód powierzchniowych i podziemnych. Działanie Stan realizacji zadania Skutek Cel strategiczny (długoterminowy): Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych Cel operacyjny (krótkoterminowy): W 1. Poprawa jako ści wód, osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych Budowa i modernizacja systemów zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych na obszarach wiejskich. Wspieranie rozwoju tam, gdzie jest to uzasadnione pod względami środowiskowymi i ekonomicznymi lokalnych systemów oczyszczania ścieków bytowych poprzez wyposażanie nieruchomości w przydomowe oczyszczalnie ścieków. Budowa kanalizacji deszczowej, modernizacja kanalizacji w celu wydzielenia kanalizacji deszczowej, budowa osadników i separatorów wód opadowych i roztopowych na wylotach sieci deszczowej do odbiorników B, D, L B, D, L B, D, L Weryfikacja obszarów zagrożonych zanieczyszczeniem związkami azotu pochodzących ze źródeł rolniczych. W Działania podejmowane w celu ograniczenia dop ływu zanieczyszczeń związkami azotu pochodzących ze źródeł rolniczych Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych W Rewitalizacja jezior oraz zagospodarowywanie terenów wokó ł jezior dla potrzeb turystyki i rekreacji w sposób zapewniaj ący ochronę wód jeziornych przed zanieczyszczeniem. B, D, L, O Cel operacyjny (krótkoterminowy): W 2. Zwi ększenie retencji w zlewniach i ochrona przed skutkami zjawisk ekstremalnych Utrzymywanie koryt cieków, kanałów i obwałowań w należytym stanie technicznym, remonty budowli wodnych, w tym regulacyjnych, zapewnienie drożności koryt cieków i kanałów, poprawa warunków przepływu wód powodziowych Budowa zbiorników retencyjnych, w tym realizacja Programu małej retencji wód dla Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2015, budowa i modernizacja urządzeń melioracyjnych, zbiorników retencyjnych B, D, R, N B, D, L, N 90

91 Działanie Stan realizacji zadania Skutek Uwzględnienie granic obszarów przedstawionych na mapach zagrożenia i mapach ryzyka powodziowego w dokumentach planistycznych powiatu i gmin, takich jak miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gmin oraz planach reagowania kryzysowego, a także w indywidualnych postępowaniach administracyjnych, np. decyzjach o warunkach zabudowy, z zakres gospodarowania odpadami, pozwoleniach wodnoprawnych, budowlanych. Cel operacyjny (krótkoterminowy): W 3 Zapewnienie dobrej jakości wód użytkowych i racjonalne ich wykorzystanie Budowa i modernizacja systemów zbiorowego zaopatrywania w wodę. B, D, L Przywrócenie i utrzymanie wymaganych standardów wodom powierzchniowym podlegającym ochronie ze względu na ich wykorzystanie do celów pitnych. Przywrócenie i utrzymanie wymaganych standardów wodom śródlądowym będącym środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. Przywrócenie właściwych standardów, w szczególności w zakresie kryterium sanitarnego, wodom wykorzystywanym jako kąpieliska. Przywrócenie właściwych standardów i ochrona wód Jeziora Trzesiecko, włączając w to zmniejszanie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł rolniczych. W P, D, R, O P, D, R, O P, D, R, O P, D, R, O Cel operacyjny (krótkoterminowy): W 4. Przywrócenie i ochrona ci ągłości ekologicznej koryt rzek Modernizacja istniejących urządzeń piętrzących poprzez wyposażenie ich w przepławki, budowa nowych przepławek, w tym przedsięwzięcia w ramach kontynuacji Programu budowy przepławek dla ryb na terenie Województwa Zachodniopomorskiego. Renaturyzacja koryt i dolin rzecznych, w tym ochrona, zachowanie i przywracanie biotopów oraz naturalnych siedlisk przyrodniczych wodnych i od wód zależnych, oraz introdukcja rodzimych gatunków ryb. B, D, M, N Dofinansowanie rewitalizacji jeziora Trzesiecko. B, D, M źródło danych: Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Legenda: Skutek: B bezpośredni, P pośredni, W wtórny, D długoterminowy, K krótkoterminowy, M miejscowy, L lokalny, R regionalny, O odwracalny, N nieodwracalny. Stan realizacji zadania: zrealizowane, brak realizacji. Zadania, które nie zostały zrealizowane w latach były wykonane wcześniej lub nie było potrzeby ich realizacji w raportowanym okresie. Realizacja ww. działań przyczyniła się do osiągnięcia celów środowiskowych wyznaczonych w raportowanym Programie Ochrony Środowiska. Fakt ten potwierdzają zmiany wskaźników monitoringu, których analiza została zawarta w poniższej tabeli. 91

92 Tabela 32. Wskaźniki monitoringu gospodarki wodnościekowej. Lp. Wskaźnik Jednostka Długość rozdzielczej sieci wodociągowej. Połączenia rozdzielczej sieci wodociągowej prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej. Woda dostarczona gospodarstwom domowym. Zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca. km 767,4 773,9 szt os dam , ,5 m 3 28,9 29,3 Zmiana wskaźnika 6. Długość sieci kanalizacyjnej. km 665,1 667, Długość sieci kanalizacyjnej w aglomeracjach. 11 Przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Ścieki odprowadzone siecią kanalizacyjną. Ilość ścieków komunalnych odprowadzanych zbiorczym systemem kanalizacyjnym do oczyszczalni i poddanych oczyszczeniu. 11 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej. km 647,0 668,6 szt dam , ,9 [tys. m 3 /r] 3 055, ,0 os Liczba mieszkańców korzystających z systemu os kanalizacyjnego. 11 Ilość zbiorników bezodpływowych na terenie powiatu. szt Ilość przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie powiatu. szt Ludność korzystająca z komunalnych oczyszczalni ścieków. 15. ogółem os oczyszczalnie biologiczne os oczyszczalnie z podwyższonym usuwaniem biogenów os Zbiorcze zestawienie sprawozdań marszałków województw z realizacji KPOŚK w roku 2015 i

93 Lp. Wskaźnik Jednostka Zmiana wskaźnika Oczyszczalnie ścieków komunalnych biologiczne. Oczyszczalnie ścieków komunalnych z podwyższonym usuwaniem biogenów. szt. 6 6 szt. 2 2 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu. BZT5 kg/rok ChZT kg/rok Zawiesina ogólna kg/rok Azot ogólny kg/rok Fosfor ogólny kg/rok Osady z komunalnych oczyszczalni ścieków. ogółem t ilość osadów stosowanych w rolnictwie ilość osadów stosowanych do rekultywacji terenów ilość osadów magazynowanych czasowo t t 0 0 t Ilość suchej masy osadów powstających na oczyszczalni ogółem t stosowane w rolnictwie t magazynowane czasowo na terenie oczyszczalni Zużycie wody na potrzeby przemysłu. Pobór wód podziemnych na potrzeby przemysłu. Pobór wód powierzchniowych na potrzeby przemysłu. Ścieki przemysłowe odprowadzone do sieci kanalizacyjnej. t dam dam dam dam źródło danych: GUS *Gdzie: kolor zielony poprawa lub brak zmian, kolor czerwony pogorszenie wartości wskaźnika lub przekroczenie wartości dopuszczalnych. 93

94 Jak wynika z danych zamieszczonych w powyższej tabeli, na terenie powiatu rozwija się sieć wodnokanalizacyjna, zwiększa się ilość przyłączy do ww. sieci oraz ilość gospodarstw z nich korzystających. Wpływa to pozytywnie na ograniczenie niekontrolowanego przedostawania się nieczystości płynnych do gleb oraz wód. Zmniejszeniu ulega masa ładunków zanieczyszczeń, trafiających po oczyszczeniu do odbiorników (np. cieków wodnych), co ma pozytywny wpływ na ich stan Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu 12 Przeprowadzone analizy wskazują na zwiększenie się prawdopodobieństwa występowania powodzi błyskawicznych, wywołanych gwałtownymi zjawiskami pogodowymi, mogących spowodować zalewanie obszarów na których gospodarka przestrzenna prowadzona jest w sposób nieodpowiedni. Przewidywane jest również skrócenie się okresu zalegania warstwy śnieżnej co może mieć skutki pozytywne (mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi roztopowych) jak i negatywne (niedobór wód i susze). Aby zminimalizować efekty zmian klimatu, zgodnie z programem KLIMADA, zaleca się: W ramach działań administracyjnoprawnych: doskonalenie zasady partycypacji w utrzymaniu urządzeń wodnych; poprawę mechanizmu uzależnienia otrzymania pozwolenia wodnoprawnego od dostępności zasobów i sprecyzowania warunków korzystania z wód zlewni; silniejsze powiązanie z planowaniem przestrzennym; W ramach działań wykorzystujących elementy ekonomiczne: poprawa zarządzania popytem na wodę; dostosowanie opłat za wodę do zasobów wody w danym rejonie, wzmocnienie funkcji bodźcowej opłat za wodę (zwłaszcza w sektorze gospodarczym; W ramach działań technicznych: substytucja wody o wyższej jakości wodą o niższej jakości; zwiększanie małej i dużej retencji; zmiany technologiczne redukujące wodochłonność; relokacja użytkowników wód; realizacja działań przewidzianych programem wodnośrodowiskowym kraju. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Zagrożenie powodziowe oraz zagrożenie podtopieniami Zgodnie z danymi Informatycznego Systemu Ochrony Kraju, na terenie Powiatu Szczecineckiego znajdują się tereny zagrożone zjawiskiem powodzi. Związane są głównie z południowowschodnią częścią Jeziora Wielimie

95 Rysunek 20. Zagrożenie powodziowe na terenie Powiatu Szczecineckiego. Źródło: ISOK 95

96 Rysunek 21. Mapa obszarów narażonych na podtopienia w powiecie Szczecineckim. Źródło: PGWWP Susza Susza jest zjawiskiem ciągłym o zasięgu regionalnym i oznacza dostępność wody poniżej średniej w określonych warunkach naturalnych. Suszą nazywa się nie tylko zjawiska ekstremalne, ale wszystkie, które występują w warunkach mniejszej dostępności wody dla danego regionu. Ze względu na warunki meteorologiczne i klimatyczne, problemy rolnicze, warunki hydrologiczne i skutki gospodarcze wyróżnia się kolejne etapy rozwoju suszy: Susza meteorologiczna określana jako okres trwający na ogół od miesięcy do lat, w którym dopływ wilgoci do danego obszaru spada poniżej stanu normalnego w danych warunkach klimatycznych uwilgotnienia; Susza rolnicza definiowana jako okres, w którym wilgotność gleby jest niedostateczna do zaspokojenia potrzeb wodnych roślin i prowadzenia normalnej gospodarki w rolnictwie; 96

97 Susza Hydrologiczna odnosząca się do okresu, gdy przepływy w rzekach spadają poniżej przepływu średniego, a w przypadku przedłużającej się suszy meteorologicznej obserwuje się znaczne obniżenie poziomu zalegania wód podziemnych; Susza w sensie gospodarczym będącą skutkiem wymienionych procesów fizycznych odnoszącą się do zagadnień ekonomicznych w obszarze działalności człowieka dotkniętego suszą. 13 Powiat Szczecinecki leży częściowo na terenie znacząco narażonym na zjawisko suszy, a częściowo na terenie umiarkowanie narażonym na zjawisko suszy. Do metod zapobiegania nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska można zaliczyć: ograniczenie możliwości zabudowy na terenach zagrożonych powodziami, poprzez uwzględnianie ich w dokumentach planistycznych, rozwój systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń; czasowe ograniczenia wykorzystywania wód w czasie susz; wielokrotne wykorzystywanie wód przemysłowych w trakcie zachodzących procesów przemysłowych. Działania edukacyjne Działania edukacyjne dotyczące gospodarowania wodami powinny dotyczyć zagadnień takich jak: racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, ochrona wód przed zanieczyszczeniami oraz zwiększenie świadomości na temat wpływu rolnictwa na stan wód. Monitoring środowiska System monitorowania stanu środowiska, w ramach monitoringu wód, powinien obejmować dwa główne obszary. Pierwszym z nich jest rozwój systemów prognozowania zagrożeń oraz monitorowanie skutków nadzwyczajnych zagrożeń klimatycznych i hydrologicznych. Drugim obszarem jest dalsze prowadzenie monitoringu jakości wód i sytuacji hydrologicznej i hydrometeorologicznej przez odpowiedzialne służby. Monitoring wód w Województwie Zachodniopomorskim prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie. W ramach monitoringu prowadzone są badania wód rzecznych, jeziornych, wód przejściowych oraz przybrzeżnych. Wykonawcą monitoringu wód podziemnych (chemicznego i ilościowego) jest Państwowa Służba Hydrogeologiczna (PSH). Kontrolą sytuacji hydrologicznej zajmuje się również Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie Tendencje Tendencje korzystne Intensyfikacja działań rewitalizacyjnych wód stojących, Zwiększająca się ilość kanałów oraz rowów melioracyjnych utrzymywanych w odpowiednim stanie technicznym, Aktualizowanie planów i programów dotyczących gospodarki wodnej, takich Tendencje niekorzystne Utrzymywanie się złego stanu ogólnego wód,

98 jak plany zarządzania ryzykiem powodziowym czy plany utrzymania wód, Stały monitoring wód powierzchniowych oraz odziemnych Analiza SWOT Silne strony Dobrze rozwinięta sieć hydrograficzna powiatu, Dobry stan ilościowy i jakościowy wód podziemnych, Na terenie powiatu zlokalizowane są punkty monitoringu wód. Szanse Poprawa małej retencji na terenie powiatu, Opracowanie planów przeciwdziałania skutkom suszy, Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym, Poprawa jakości Jednolitych Części Wód Powierzchniowych Powiatu Szczecineckiego. Gospodarowanie wodami Słabe strony Obszar powiatu jest narażony na występowanie zjawiska suszy, Występowanie terenów zagrożonych powodziami w okolicach J. Wielimie, Zły stan 19 JCWP, Brak oceny 20 JCWP, Zagrożenia Gwałtowne zjawiska pogodowe mogące spowodować powodzie oraz odtopienia, Zmiany klimatyczne powodujące susze, Zły stan zabezpieczeń przeciwpowodziowych, 98

99 5.5. Gospodarka wodnościekowa (GWS) Sieć wodociągowa Powiat Szczecinecki posiada wodociągową sieć rozdzielczą o długości 773,9 km z podłączeniami do budynków mieszkalnych oraz zbiorowego zamieszkania. W 2016 roku dostarczono nią 2 297,5 dam 3 wody. Z sieci wodociągowej, w roku 2015, korzystało osób. Zużycie wody w gospodarstwach domowych na 1 mieszkańca wynosi 29,3 m 3. W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę sieci wodociągowej na terenie Powiatu Szczecineckiego. Tabela 33. Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie Powiatu Szczecineckiego (stan na 2016 r.). Nazwa długość czynnej sieci rozdzielczej przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania woda dostarczona gospodarstwom domowym ludność korzystająca z sieci wodociągowej zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca Powiat Szczecinecki [km] [szt.] [dam 3 ] [osoba] [m 3 ] 773, , ,3 Miasto Szczecinek 127, , ,4 Barwice 91, , ,6 Biały Bór 194, , ,1 Borne Sulinowo 118, , ,6 Grzmiąca 112, , ,2 Szczecinek (gmina wiejska) 129, , ,4 Źródło: GUS Sieć kanalizacyjna Powiat Szczecinecki obejmuje pięć aglomeracji, w rozumieniu Dyrektywy Charakterystykę tych aglomeracji przedstawiono poniżej. 91/271/EWG. 99

100 nazwa aglomeracji Tabela 34. Charakterystyka aglomeracji Powiatu Szczecineckiego (stan na 2016 r.). gmina wiodąca w aglomeracji gminy w aglomeracji nr obowiązującego rozporządzenia/uchwały ustanawiającego aglomerację RLM aglomeracji zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem/uchwałą stan realizacji na dzień 30 września 2016 r. zgodny z obowiązującą uchwałą (rozporządzeniem), w przypadku uchwał podjętych w okresie r. stan z końca grudnia 2016 r. zgodny z podjętą uchwałą. liczba rzeczywistych mieszkańców w aglomeracji liczba mieszkańców korzystających z systemu kanalizacyjnego liczba mieszkańców korzystających ze zbiorników bezodpływowych liczba mieszkańców korzystających z systemów indywidualnych (przydomowych oczyszczlani ścieków) liczba przydomowych oczyszczalni scieków długość sieci kanalizacyjnej ogółem (sanitarnej i ogólnospławnej) w aglomeracji [km] wskaźnik zbierania siecią (% RLM korzystających z sieci) w 2016 długość istniejącej kanalizacji deszczowej w aglomeracji [km] Szczecinek Szczecinek MiG Szczecinek, Borne Sulinowo XI/220/ ,7 78,00 62,9 Barwice Barwice Barwice, Borne Sulinowo XIII/252/ ,4 98,00 0,0 Borne Sulinowo Borne Sulinowo Borne Sulinowo V/93/ ,6 99,00 17,0 Grzmiąca Grzmiąca Grzmiąca V/94/ ,9 96,00 0,0 Biały Bór Biały Bór Biały Bór V/106/ ,6 97,00 5,3 Źródło: AKPOŚK

101 Pozwolenia zintegrowane Pozwolenia zintegrowane są wymagane w związku z eksploatacją instalacji przemysłowych, których rodzaje zostały wymienione w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 sierpnia 2014 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz.U. z 2014 r., poz. 1169). Pozwolenia zintegrowane powinny zapewniać wysoki poziom ochrony, uwzględniając wymagania najlepszych dostępnych technik (BAT). W powiecie szczecineckim wydane zostały pozwolenia zintegrowane dla następujących instalacji: Kronospan Chemical Szczecinek Spółka z o. o., ul. Waryńskiego 1, Szczecinek, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do produkcji formaliny oraz instalacji do produkcji żywic aminowych; Specjalistyczne Gospodarstwo Rolne Ferma Drobiu mgr Leszek Wąsikowski, Nadziejewo 40, Czarne, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie Fermy Drobiu zlokalizowanej na działce nr 84/29 obręb Sępólno Małe w m. Biały Dwór, gm. Biały Bór; Przedsiębiorstwo Produkcji Zwierzęcej Przybkowo Sp. z o. o., Przybkowo 22, Barwice, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie fermy trzody chlewnej zlokalizowanej w Przybkowie, gmina Barwice; Goodvalley Agro S.A. ul. Dworcowa 25, Przechlewo, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji do hodowli świń ferma odchowu świń o masie ciała pow. 30 kg na sztuk w miejscowości Gonne Małe, gmina Barwice; Kronospan Szczecinek Spółka z o. o., ul. Waryńskiego 1, Szczecinek (główny prowadzący instalacje) pozwolenie zintegrowane na prowadzenie instalacji: do produkcji płyt drewnopochodnych (MDF i HDF), do produkcji płyt drewnopochodnych (płyty wiórowej), do spalania paliw o mocy nominalnej ponad 50 MWt; Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o., ul. Cieślaka 6c, Szczecinek, pozwolenie zintegrowane na prowadzenie składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w miejscowości Trzesieka, gmina Szczecinek Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego. Ocena realizacji zadań z zakresu gospodarki wodnościekowej przedstawiona została w rozdziale nr przy zagadnieniu dotyczącym ochrony wód powierzchniowych i podziemnych Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu Zmiany zachodzące obecnie w klimacie cechuje zwiększenie się gwałtowności zjawisk pogodowych. Częściej występują także skrajne zjawiska takie jak burze. Wiąże się to z dostarczeniem do sieci kanalizacyjnych dużych ilości wody w krótkim czasie. Infrastruktura może być nieprzygotowana na taką sytuację co może spowodować wydostawanie się wody, wraz z zanieczyszczeniami, z sieci kanalizacyjnej. Również przepustowość oczyszczalni ścieków może być niewystarczająca w przypadku wystąpienia gwałtownych zjawisk pogodowych. 101

102 W ramach adaptacji do zmian klimatu należy: Budowa nowych budynków mieszkalnych na terenach wyposażonych w sieć kanalizacyjną; Modernizacja sieci wodociągowych oraz kanalizacyjnych w celu zwiększenia ich odporności na gwałtowne zjawiska pogodowe, Stosowanie przydomowych oczyszczalni ścieków z systemem odzysku energii; Wprowadzanie technologii pozwalających oszczędzać wodę. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, w zakresie gospodarki wodnej można zaliczyć wszelkiego rodzaju wycieki i awarie sieci kanalizacyjnej powodujące zanieczyszczenie środowiska. Ponadto istnieje zagrożenie przedostania ścieków przemysłowych do środowiska jak i sieci kanalizacyjnej. Przyczyną mogą być awarie w zakładach przemysłowych oraz awarie podczas transportu ścieków. Zapobieganie takim zdarzeniom powinno opierać się na opracowaniu specjalnych procedur takich jak np. procedury związane z ograniczeniem dostępu do wody. Działania edukacyjne Działania edukacyjne na terenie powiatu powinny skupić się wokół zwiększenia świadomości mieszkańców na temat roli sieci wodnokanalizacyjnych w ochronie wód oraz propagowaniu racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi. Monitoring środowiska W celu badania wpływu gospodarki wodnościekowej na środowisko konieczna jest stała współpraca z WIOŚ celem pozyskiwania najbardziej aktualnych danych w zakresie monitoringu wód powierzchniowych oraz gleb Tendencje Tendencje korzystne Rozwój sieci wodociągowej, Rozwój sieci kanalizacyjnej, Zwiększanie się ilości przydomowych oczyszczalni ścieków, Spadek zużycia wód na potrzeby przemysłu, Tendencje niekorzystne Wzrost zapotrzebowania na wodę przypadające na jednego mieszkańca, Wzrost zużycia wody na cele komunalne, Analiza SWOT Silne strony 98,3% ludności powiatu korzysta z sieci wodociągowej, 83,9% mieszkańców korzysta z sieci kanalizacyjnej, Zaobserwowano zmniejszenie si ę ilości wody zużytej na cele przemysłowe, Szanse Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie powiatu, Gospodarka wodnościekowa Słabe strony Występowanie zbiorników bezodpływowych, Wzrost zapotrzebowania na wody komunalne, Zagrożenia Nieszczelne zbiorniki bezodpływowe, Uszkodzenia urządzeń sieciowych 102

103 Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków tam gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie, Inwentaryzacja oraz kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych, Utrzymywanie urządzeń wodociągowych oraz kanalizacyjnych w należytym stanie technicznym, spowodowane gwałtownymi zjawiskami pogodowymi, 103

104 5.6. Zasoby geologiczne (ZG) Stan aktualny Wykaz złóż surowców zlokalizowanych na terenie Powiatu Szczecineckiego zestawiono w poniższej tabeli opracowanej na podstawie danych Państwowego Instytutu Geologicznego. Tabela 35. Surowce naturalne występujące na terenie Powiatu Szczecineckiego. Powierzchnia Nazwa złoża Gmina Kopalina złoża [ha] Bugno Miasto Szczecinek Kredy 30,20 Długie I Biały Bór Kruszywa naturalne 59,20 Grąbczyn Szczecinek Torfy 2,37 Jeziernik Rzeczenica, Biały Bór Kredy 26,50 Kasiborek I Biały Bór Kruszywa naturalne 7,57 Kazimierz Biały Bór Kruszywa naturalne 17,57 Kazimierz III Biały Bór Torfy 21,01 Kazimierz Lisia Jama Biały Bór Kruszywa naturalne 267,90 Kwieciszewo Łęknica Miasto Szczecinek Barwice Surowce ilaste ceramiki budowlanej Piaski kwarcowe d/p cegły wappiaskowej 8,90 22,46 Łubowo Borne Sulinowo Kruszywa naturalne 32,43 Marcelin Szczecinek Kredy 18,28 Marcelin Szczecinek Kruszywa naturalne 2,40 Mosina Borne Sulinowo Torfy 72,62 Mosina II Szczecinek Torfy, kredy 12,35 Nosibądy Szczecinek Torfy 18,10 Nowy Chwalin Grzmiąca Torfy 163,77 Parsęcko II Szczecinek Kruszywa naturalne 1,20 Parsęcko III Szczecinek Kruszywa naturalne 18,11 Parsęcko IV Szczecinek Kruszywa naturalne 49,50 Sępolno Małe I Biały Bór Kruszywa naturalne 15,94 Sępolno Małe II Biały Bór Kruszywa naturalne 37,44 Sępolno Wielkie II Biały Bór Kruszywa naturalne 249,40 Sępólno Wielkie 4 Biały Bór Kruszywa naturalne 54,37 Sępólno Wielkie III Biały Bór Kruszywa naturalne 3,30 Sępólno Wielkie V Biały Bór Kruszywa naturalne 39,08 Stan zagospodarowania złoże rozpoznane wstępnie eksploatacja złoża zaniechana eksploatacja złoża zaniechana eksploatacja złoża zaniechana złoże rozpoznane szczegółowo złoże zagospodarowane złoże eksploatowane okresowo złoże eksploatowane okresowo eksploatacja złoża zaniechana złoże eksploatowane okresowo złoże rozpoznane szczegółowo eksploatacja złoża zaniechana złoże rozpoznane szczegółowo złoże zagospodarowane złoże zagospodarowane złoże zagospodarowane złoże zagospodarowane eksploatacja złoża zaniechana złoże eksploatowane okresowo złoże zagospodarowane złoże rozpoznane szczegółowo złoże zagospodarowane złoże rozpoznane szczegółowo złoże zagospodarowane złoże rozpoznane szczegółowo złoże rozpoznane szczegółowo 104

105 Nazwa złoża Gmina Kopalina Powierzchnia złoża [ha] Spore Szczecinek Kruszywa naturalne 5,13 Stary Chwalim Barwice Kruszywa naturalne 20,00 Stary Chwalim I Barwice Kruszywa naturalne 1,08 Stępień Biały Bór Kruszywa naturalne 34,70 Stępień II Biały Bór Kruszywa naturalne 13,10 SzczecinekLeśna Miasto Szczecinek Kruszywa naturalne 4,99 Wielimskie Bagno Szczecinek Kredy 40,20 Wierzchowo Wierzchowo Szczecinek Szczecinek, Bobolice Kamienie drogowe i budowlane 2,62 Gazy ziemne 251,50 Wierzchowo Szczecinek Kruszywa naturalne Źródło: PIG Stan zagospodarowania złoże rozpoznane szczegółowo złoże rozpoznane szczegółowo złoże eksploatowane okresowo złoże eksploatowane okresowo złoże rozpoznane szczegółowo złoże rozpoznane szczegółowo złoże rozpoznane szczegółowo eksploatacja złoża zaniechana złoże eksploatowane okresowo złoże rozpoznane szczegółowo Przepisy prawne Zasady eksploatacji złóż surowców mineralnych zostały określone w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2017r., poz tj.). Zgodnie z art. 21 ww. ustawy: 1. Działalność w zakresie: 1) poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, o których mowa w art. 10 ust. 1, z wyłączeniem złóż węglowodorów, 1a) poszukiwania lub rozpoznawania kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, 2) wydobywania kopalin ze złóż, 2a) poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów oraz wydobywania węglowodorów ze złóż, 3) podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, 4) podziemnego składowania odpadów, 5) podziemnego składowania dwutlenku węgla może być wykonywana po uzyskaniu koncesji. 1a. Zabrania się wykonywania działalności polegającej na poszukiwaniu lub rozpoznawaniu kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla albo na podziemnym składowaniu dwutlenku węgla w celu innym niż przeprowadzenie projektu demonstracyjnego wychwytu i składowania dwutlenku węgla. 2. W sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie do koncesjonowania działalności, o której mowa w ust. 1, stosuje się przepisy ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1829, 1948, 1997 i 2255 oraz z 2017 r. poz. 460 i 819), z wyjątkiem art. 11 ust. 39 tej ustawy. 3. Do koncesjonowania działalności dotyczącej poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów lub wydobywania węglowodorów ze złóż stosuje się przepisy niniejszego rozdziału, z zastrzeżeniem przepisów rozdziału

106 4. Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 3 lata i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca złożył wniosek o udzielenie koncesji na czas krótszy. 4a. Koncesji na podziemne składowanie dwutlenku węgla udziela się na okres uwzględniający obowiązek prowadzenia po zamknięciu podziemnego składowiska dwutlenku węgla monitoringu kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla przez okres nie krótszy niż 20 lat. 5. Koncesja uprawnia do wykonywania działalności gospodarczej w oznaczonej przestrzeni. 6. W przypadku stwierdzenia konieczności uzupełnienia wniosku dla postępowań określonych w niniejszym dziale termin rozpatrzenia wniosku biegnie od dnia wpływu uzupełnionego wniosku. Art. 22 ww. ustawy opisuje, w jakich przypadkach stosownej koncesji udziela: Minister właściwy do spraw środowiska, Marszałek Województwa lub Starosta. Uzyskanie koncesji nie jest konieczne w przypadku, gdy prowadzone działania służą zaspokojeniu potrzeb własnych osób fizycznych i spełniają odpowiednie warunki, gdyż zgodnie z art Przepisów działu IIIVIII oraz art nie stosuje się do wydobywania piasków i żwirów, przeznaczonych dla zaspokojenia potrzeb własnych osoby fizycznej, z nieruchomości stanowiących przedmiot jej prawa własności (użytkowania wieczystego), bez prawa rozporządzania wydobytą kopaliną, jeżeli jednocześnie wydobycie: 1) będzie wykonywane bez użycia środków strzałowych 2) nie będzie większe niż 10 m 3 w roku kalendarzowym; 3) nie naruszy przeznaczenia nieruchomości. Art. 4.2.Ten, kto zamierza podjąć wydobywanie, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązany z 7dniowym wyprzedzeniem na piśmie zawiadomić o tym właściwy organ nadzoru górniczego, określając lokalizację zamierzonych robót oraz zamierzony czas ich wykonywania. Art W przypadku naruszenia wymagań określonych w ust. 1 i 2, właściwy organ nadzoru górniczego, w drodze decyzji, ustala prowadzącemu taką działalność opłatę podwyższoną, o której mowa w art. 140 ust. 3 pkt Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego. W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie powiatu szczecineckiego, opracowano Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu szczecineckiego realizowano zadania dotyczące ochrony zasobów naturalnych. Analiza realizacji zadań z zakresu zasobów naturalnych w latach została przedstawiona w poniższej tabeli. 106

107 Tabela 36. Analiza realizacji Programu Ochrony Środowiska za lata pod kątem ochrony zasobów naturalnych. Działanie Stan realizacji zadania Skutek Cel strategiczny (długoterminowy): Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi Cel operacyjny (krótkoterminowy): SM 1. Minimalizacja strat w eksploatowanych złożach oraz ochrona środowiska przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego Wykorzystanie nowoczesnych technik poszukiwawczych i wydobywczych. Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin. Współdziałanie organów administracji publicznej w tworzeniu studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem kopalin i ich ochroną przed trwałym zainwestowaniem nie górniczym na całym obszarze powiatu. Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego. W źródło danych: Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Legenda: Skutek: B bezpośredni, P pośredni, W wtórny, D długoterminowy, K krótkoterminowy, M miejscowy, L lokalny, R regionalny, O odwracalny, N nieodwracalny. Stan realizacji zadania: zrealizowane, brak realizacji. W Zadania, które nie zostały zrealizowane w latach były wykonane wcześniej lub nie było potrzeby ich realizacji w raportowanym okresie. Realizacja ww. działań przyczyniła się do osiągnięcia celów środowiskowych wyznaczonych w raportowanym Programie Ochrony Środowiska. Zaleca się kontynuację ww. działań w latach następnych. W przypadku stwierdzenia nielegalnej eksploatacji kopalin jej eliminację Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu Zmiany klimatu mają również wpływ na wydobycie surowców. Do negatywnego wpływu zmian klimatycznych na przemysł wydobywczy należą głównie ekstremalne warunki pogodowe powodzie, wiatry huraganowe, ulewy, deszcze marznące oraz długotrwałe zaleganie pokrywy lodowej. Działania adaptacyjne w sektorze powinny być skupione wokół zagadnień związanych z: Ograniczeniem wpływu na środowisko wodne oraz glebowe; Wykorzystywaniem najnowszych technologii wydobycia oraz przetwarzania surowców; Uwzględnianie złóż surowców w dokumentach planistycznych; Zapobieganie erozji gruntów poprzez odpowiednie działania administracyjne. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, w zakresie gospodarki kopalinami można zaliczyć wypadki i niespodziewane zdarzenia mogące wystąpić podczas eksploatacji kopalin. 107

108 W celu ich minimalizacji zaleca się odpowiednie zabezpieczenie terenu wydobycia, zwłaszcza przed wystąpieniem erozji i osuwisk oraz zmianami stosunków wodnych. Działania edukacyjne Działania edukacyjne dotyczące gospodarki zasobami geologicznymi powinny dotyczyć głównie uświadamiania mieszkańcom powiatu wagi wykorzystania surowców naturalnych oraz realnego negatywnego wpływu na środowisko i mieszkańców powiatu. Monitoring środowiska W ramach nadzorowania wpływu wykorzystywania zasobów geologicznych na środowisko przyrodnicze, konieczne jest prowadzenie kontroli podmiotów podejmujących oraz prowadzących eksploatację złóż kopalin pod kątem stosowania środków ochrony zasobów złoża, powierzchni ziemi, wód powierzchniowych i podziemnych, a także prowadzenia prac rekultywacyjnych terenów poeksploatacyjnych. Zaleca się także stałą współpracę z WIOŚ celem pozyskiwania najbardziej aktualnych danych w zakresie monitoringu wód podziemnych Tendencje Tendencje korzystne Tworzenie gospodarki przestrzennej z uwzględnieniem ochrony złóż zasobów geologicznych, Tendencje niekorzystne Część złóż została skreślona z bilansu zasobów, Niektóre złoża eksploatowane są okresowo, Analiza SWOT Ochrona powierzchni ziemi Silne strony Słabe strony Występowanie złóż surowców Zmiany stosunków wodnych w okolicach naturalnych, które mogą być miejsc, w których prowadzono prace wykorzystane w celach gospodarczych, wydobywcze, Zmiany środowiska glebowego w okolicach miejsca wydobycia zasobów mineralnych, Szanse Zagrożenia Stosowanie najnowszych technologii w czasie eksploatacji zasobów, co ma na celu minimalizację wpływu na stosunki wodne oraz środowisko gleby, Rekultywacja terenów po zakończeniu wydobycia surowców, Degradacja gleb, Zmiany w stosunkach wodnych, Brak planów rekultywacji i wykorzystania terenów po zakończeniu wykorzystywania złoża, Pozyskiwanie surowców w nielegalny sposób, 108

109 5.7. Gleby (GL) Stan aktualny Rodzaje gleb występujące na terenie Powiatu Szczecineckiego są determinowane przez rodzaj skał na których zostały utworzone, oraz przez warunki glebotwórcze występujące w poszczególnych obszarach gminy. Na jej terenie można wyróżnić następujące rodzaje gleb: Gleby pseudobielicowe gleby tworzące się na różnego rodzaju piaskach, dochodzi w nich do procesu wymywanie niektórych związków chemicznych tworzących minerały co nazywane jest bielicowaniem; Gleby brunatne powstające na glinach zwałowych oraz piaskach i piaskowcach, można wśród nich wyróżnić: Brunatne kwaśne, tworzące się na podłożach bogatych w związki fosforu, potasu, wapnia i magnezu. Brunatne wyługowane, które cechuje wyługowanie górnej części profilu z kationów zasadowych oraz brakiem zawartości węglanu wapnia, co ogranicza ich żyzność, Gleby murszowe jest to gleba powstająca w wyniku zmurszenia substancji organicznych leżących na utworach mineralnych, do powstania wymagają one okresowego zalewania, Gleby torfowe gleby te tworzą się na obszarach o dużej, stałej wilgotności. Zachodzi w nich bagienny proces torfotwórczy związany z przemianami materii organicznej w warunkach beztlenowych i przy dużej wilgotności. Klasy bonitacyjne Na terenie Powiatu Szczecineckiego dominują gleby IV VI klasy bonitacyjnej. Gdzie: Gleby klasy I gleby orne najlepsze. Są to gleby położone w dobrych warunkach fizjograficznych, najbardziej zasobne w składniki pokarmowe, posiadają dobrą naturalną strukturę, są łatwe do uprawy (czynne biologicznie, przepuszczalne, przewiewne, ciepłe, wilgotne). Gleby klasy II gleby orne bardzo dobre. Mają skład i właściwości podobne (lub nieco grosze) jak gleby klasy I, jednak położone są w mniej korzystnych warunkach terenowych lub mają gorsze warunki fizyczne, co powoduje, że plony roślin uprawianych na tej klasie gleb, mogą być niższe niż na glebach klasy I. Gleby klasy III (IIIa i IIIb) gleby orne średnio dobre. W porównaniu do gleb klas I i II, posiadają gorsze właściwości fizyczne i chemiczne, występują w mniej korzystnych warunkach fizjograficznych. Odznaczają się dużym wahaniem poziomu wody w zależności od opadów atmosferycznych. Na glebach tej klasy można już zaobserwować procesy ich degradacji. Gleby klasy IV (IVa i IVb) gleby orne średnie. Plony roślin uprawianych na tych glebach są wyraźnie niższe niż na glebach klas wyższych, nawet gdy utrzymywane są one w dobrej 109

110 kulturze rolnej. Są mało przewiewne, zimne, mało czynne biologicznie. Gleby te są bardzo podatne na wahania poziomu wód gruntowych (zbyt podmokłe lub przesuszone). Gleby klasy V gleby orne słabe. Są ubogie w substancje organiczne, mało żyzne i nieurodzajne. Do tej klasy zaliczmy również gleby położone na terenach nie zmeliorowanych albo takich, które do melioracji się nie nadają. Gleby klasy VI gleby orne najsłabsze. W praktyce nadają się tylko do zalesienia. Posiadają bardzo niski poziom próchnicy. Próba uprawy roślin na glebach tej klasy niesie ze sobą duże ryzyko uzyskania bardzo niskich plonów. Użytkowanie powierzchni ziemi na terenie Powiatu Szczecineckiego Użytki rolne na terenie Powiatu Szczecineckiego stanowią 39,6% całego obszaru powiatu. Dane statystyczne na temat struktury użytków rolnych zostały zestawione poniżej. 110

111 Tabela 37. Użytkowanie powierzchni ziemi na terenie Powiatu Szczecineckiego (stan na rok 2014). Nazwa użytki rolne razem użytki rolne grunty orne użytki rolne sady użytki rolne łąki trwałe użytki rolne pastwiska trwałe użytki rolne grunty rolne zabudowane użytki rolne grunty pod stawami użytki rolne grunty pod rowami nieużytki [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] Powiat Szczecinecki Miasto Szczecinek Barwice Biały Bór Borne Sulinowo Grzmiąca Szczecinek (gmina wiejska) Źródło: GUS. 111

112 Obszary powojskowe 14 Po II wojnie światowej na terenie obecnego Województwa Zachodniopomorskiego stacjonowały wojska radzieckie. Po ich wycofaniu się z terenów Polski, należało zagospodarować tereny, wykorzystywane wcześniej przez wojsko. W tym celu utworzony został Strategiczny Program Rządowy pt. Zagospodarowanie Mienia Przejętego od Wojsk Federacji Rosyjskiej. Część obiektów została przejęta przez Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej, reszta natomiast została przejęta przez właściwe organy gmin. Środki na ponowne zagospodarowanie tych terenów pochodzą głównie ze środków własnych gmin oraz dotacji wojewódzkich. Rysunek 22. Obszary powojskowe Województwa Zachodniopomorskiego. Źródło: Obszary poprzemysłowe, pokolejowe i powojskowe w województwie zachodniopomorskim Obiekty powojskowe występują także na terenie powiatu szczecineckiego. Budynki koszarowe w Szczecinku są wykorzystywane jako budynki mieszkalne, stołówka oraz hala sportowa jest wykorzystywana przez szkołę, hale i magazyny zostały wydzierżawione przedsiębiorcom, stacja benzynowa została przebudowana i dalej spełnia swoje funkcje. W pobliżu wsi Wilcze Laski, zlokalizowane jest powojskowe lotnisko, wykorzystywane obecnie do celów sportowych. Największym kompleksem obiektów powojskowych powiatu szczecineckiego jest były garnizon w Bornem Sulinowie. Do garnizonu należały duży obszar poligonowy, lotnisko, dwa 14 Obszary poprzemysłowe, pokolejowe i powojskowe w województwie zachodniopomorskim 112

113 cmentarze i zabudowania koszarowe w Bornym Sulinowie oraz Kłominie. Cały obszar został przeznaczony do funkcji cywilnych. Borne Sulinowo otrzymało prawa miejskie w roku Budynki zostały wyremontowane i służą do funkcji mieszkaniowych oraz administracyjnych (była siedziba władz garnizonu). Część poligonu, będącego częścią byłego garnizonu, jest zarządzona przez Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej, część natomiast przez Lasy Państwowe. Miejscowość Kłomino nie została zasiedlona. Obszary pokolejowe 15 Na terenie powiatu szczecineckiego zlokalizowane są obszary, które można zakwalifikować jako tereny pokolejowe. Znajdują się one w Gminie Barwice, w okolicach miejscowości: Barwice, Łęknica, Piaski oraz Stary Chwalim. Tereny te są własnością gminy. Obszary poprzemysłowe 12 Na terenie powiatu szczecineckiego zlokalizowane są obszary poprzemysłowe, wymagające zagospodarowania. Dwa obiekty znajdują się na terenie Gminy Szczecinek są to gorzelnie w Wierzchowie oraz Drawieniu. Należą one do osób fizycznych. Rekultywacja nieczynnych składowisk odpadów Na terenie powiatu szczecineckiego istnieje pięć nieczynnych, zrekultywowanych, składowisk odpadów. Cztery z nich to składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne (Borne Sulinowo, Grzmiąca, Śmilcz, Biały Bór) natomiast jedno to składowisko odpadów niebezpiecznych (Szczecinek). Łącznie poddano rekultywacji 17,02 ha składowisk innych niż niebezpieczne oraz 0,4 ha składowiska substancji niebezpiecznych Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego. W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie powiatu szczecineckiego, opracowano Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu szczecineckiego realizowano szereg zadań dotyczących ochrony gleb. Analiza realizacji zadań z zakresu ochrony gleb w latach została przedstawiona w poniższej tabeli. Tabela 38. Analiza realizacji Programu Ochrony Środowiska za lata pod kątem ochrony gleb. Działanie Stan realizacji zadania Skutek Cel strategiczny (długoterminowy): ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych Cel operacyjny (krótkoterminowy): GL 1. Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej Promocja rolnictwa ekologicznego i integrowanego poprzez szkolenia rolników (zgodnych z wymogami ochrony środowiska i przyrody), wspieranie działań w zakresie jakości i bezpieczeństwa żywności, technologii, produkcji, wytwarzania produktów tradycyjnych i rolnictwa ekologicznego. W, D, L, O 15 Obszary poprzemysłowe, pokolejowe i powojskowe w województwie zachodniopomorskim, J. Pośpiech, M. Maruszewska, Szczecin, 2014 r. 113

114 Działanie Stan realizacji zadania Skutek Zapobieganie zanieczyszczeniom gleb, zw łaszcza środkami ochrony roślin i metalami ciężkimi, upowszechnianie dobrych praktyk rolniczych. Ochrona gleb przed erozj ą i zakwaszeniem, ograniczenie zjawisk nadmiernej eksploatacji i zanieczyszczenia gleb w rolnictwie oraz w innych sektorach gospodarki. P, D, R, O P, D, R, O Cel operacyjny (krótkoterminowy): GL 2. Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych Rekultywacja terenów uznanych za zdewastowane lub zdegradowane. B, D, M, O Rozwój systemu identyfikacji i monitoringu terenów zdewastowanych lub zdegradowanych. B, D, M, O Wdrożenie działań związanych z likwidacją barszczu Sosnowskiego na gruntach zarządzanych przez powiat oraz upowszechnianie konieczności zwalczania ww. rośliny na innych gruntach. Organizacja Powiatowego Forum Rolniczego. P, D, L, O źródło danych: Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Legenda: Skutek: B bezpośredni, P pośredni, W wtórny, D długoterminowy, K krótkoterminowy, M miejscowy, L lokalny, R regionalny, O odwracalny, N nieodwracalny. Stan realizacji zadania: zrealizowane, brak realizacji. Zadania, które nie zostały zrealizowane w latach były wykonane wcześniej lub nie było potrzeby ich realizacji w raportowanym okresie. Realizacja ww. działań przyczyniła się do osiągnięcia celów środowiskowych wyznaczonych w raportowanym Programie Ochrony Środowiska. Z uwagi na obszary rolnicze występujące na terenie powiatu, zaleca się kontynuację ww. zadań oraz minimalizację negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko glebowe. W przypadku zdiagnozowania obszarów zdegradowanych, zaleca się ich rekultywację Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu 16 Efektem przewidywanych zmian klimatycznych będzie wzrost częstotliwości oraz intensywności susz co będzie miało negatywny wpływ na gleby oraz rolnictwo. Wymagane będzie zintensyfikowane nawadnianie terenów dotkniętych suszami. Do działań adaptacyjnych mogących zmniejszyć wpływ zmian klimatu, można zaliczyć: Odejście od tworzenia wielkoobszarowych upraw monokulturowych, Zachowywanie śródpolnych zadrzewień oraz obiektów zielonych; Zapobieganie erozji gleb poprzez stosowanie międzyplonów i wsiewek; Zwiększenie małej retencji na terenach rolniczych;

115 Zalesianie nieużytków. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do nadzwyczajnych zagrożeń gleb można zaliczyć ruchy masowe ziemi, m. in. w formie osuwisk. W celu minimalizowania skutków takich zagrożeń należy zidentyfikować oraz zinwentaryzować obszary zagrożone oraz uwzględnić je w dokumentach planistycznych. Niezbędne jest także zabezpieczanie tych miejsc np. poprzez: regulację stosunków wodnych na terenie osuwiskowym, rozwiązania techniczne (przypory dociążające, gabiony, pale), zabezpieczenia powierzchniowe i zabezpieczenia naturalne (np. hydroobsiewy). Działania edukacyjne Działania edukacyjne dotyczące rolnictwa oraz zagospodarowania gleb powinny dotyczyć tematów jakich jak dobre praktyki rolnicze, ochrona gleb, bezpieczne stosowanie środków ochrony roślin oraz nawozów oraz ograniczanie erozji gleb. Szkolenia poruszające tematy rolnicze organizowane są przez Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach oraz jego oddziały. Monitoring środowiska Monitoring stanu środowiska glebowego powinno opierać się na prowadzeniu monitoringu terenów szczególnie narażonych na osuwanie się mas ziemnych oraz stałej współpracy z WIOŚ oraz IUNG celem pozyskiwania najbardziej aktualnych danych w zakresie stanu gleb Tendencje Tendencje korzystne Promocja rolnictwa ekologicznego, Szkolenie rolników przez ZODR, Monitoring azotu w glebach, Tendencje niekorzystne Zubażanie się warstwy glebowej przez intensywne wykorzystywanie rolnicze, Analiza SWOT Silne strony Użytki rolne stanowiące dużą część obszaru powiatu, Rekultywacja części obiektów powojskowych, Zrekultywowanie nieczynnych składowisk odpadów, Szanse Szkolenie rolników z zakresu zasad dobrej praktyki rolniczej, Przeciwdziałanie zakwaszeniu gleb poprzez wapnowanie, Rekultywacja terenów zdegradowanych, terenów powojskowych, poprzemysłowych oraz pokolejowych Ochrona powierzchni ziemi Słabe strony Przewaga gleb o średniej i słabej jakości bonitacyjnej. Zakwaszenie gleb, Istnienie wyrobisk powstających przy wydobyciu surowców mineralnych, Zagrożenia Negatywny wpływ powodzi na gleby, Erozja gleb spowodowana czynnikami klimatycznymi oraz nieprawidłowymi praktykami rolniczymi, 115

116 5.8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Stan wyjściowy Regiony Gospodarki Odpadami 17 Zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego 2022, obszar województwa został podzielony na dwa regiony gospodarki odpadami: Region Zachodni, Region Wschodni. Rysunek 23.Regiony gospodarki odpadami w województwie zachodniopomorskim. źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata

117 Powiat Szczecinecki znajduje się w Regionie Wschodnim W każdym regionie gospodarka odpadami powinna być prowadzona z wykorzystaniem instalacji regionalnych do przetwarzania następujących odpadów: zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych, odpadów stanowiących pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania. W przypadku braku instalacji spełniającej kryteria regionalnej, powyższe odpady mogą być kierowane do instalacji zastępczej obsługi regionu do czasu wybudowania nowych lub modernizacji istniejących instalacji. Pozostałe rodzaje odpadów zebrane selektywnie lub wyodrębnione z odpadów zmieszanych, mogą być kierowane zgodnie z zasadą bliskości do innych instalacji przetwarzających odpady. Regionalne Instalacje Przetwarzania Odpadów Komunalnych Region wschodni Jak wynika z treści Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Region Wschodni obsługują następujące instalacje składowania i przetwarzania odpadów: Instalacja MBP ul. Wspólna 1 Korzyścienko Grzybowo; Instalacja MBP ul. Łubuszan Sianów; Instalacja MBP Gwiazdowo Sławno; Instalacja MBP Mirowo Rymań; Instalacja MBP Wardyń Górny Połczyn Zdrój; Kompostownia ul. Łubuszan Sianów; Kompostownia Mirowo Rymań; Kompostownia Wardyń Górny Połczyn Zdrój; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne ul. Łubuszan Sianów; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Mirowo Rymań. Ponadto, na terenie regionu planowana jest budowa 3 regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych: Instalacja mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Kompostownia Chojnica 2, Mirosławiec; Kompostownia odpadów zielonych ulegających biodegradacji, Kompostownia Chojnica 2, Mirosławiec; Kompostownia odpadów zielonych ulegających biodegradacji, Kompostownia ul. Łowiecka 1, Szczecinek. 117

118 Pozwolenia na wytwarzanie odpadów Na terenie Powiatu Szczecineckiego znajduje się 20 podmiotów posiadających pozwolenie na wytwarzanie odpadów dla których decyzję wydał Starosta Szczecinecki. Zebrano je w tabeli. Tabela 39. Podmioty posiadające pozwolenie na wytwarzanie odpadów dla których decyzję wydał Starosta Szczecinecki. l.p. Posiadacz, Adres siedziby Okres ważności (od do) Rodzaj działalności wytwarzanie zbieranie przetwarzanie 1. EldaEltra Elektrotechnika S.A. ul. Glinki 146, Bydgoszcz X 2. "ACAR" S.A. ul. Pilska 13, Szczecinek X 3. MOJE BAMBINO Sp. z o.o. Sp. K. ul. Graniczna 46, Łódź X 4. ENERGAOPERATOR S.A. ul. Marynarki Polskiej 130, Gdańsk X 5. PKP CARGO S.A. ul. Grójecka 17, Warszawa X 6. EKOENERGIA GRZMIĄCA Sp. z o.o. ul. Sportowa 5, Grzmiąca X X 7. "Szpital w Szczecinku" Sp. z o.o. ul. Kościuszki 38, Szczecinek X 8. Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o. w Szczecinku ul. Cieślaka 6a, Szczecinek X X 9. AGROMIS Sp. z o.o. ul. Rozbrat 10/14/30, Warszawa X 10. P.B.U.H. TERBUD Marian Droździel Biała 31, Drzonowo X 11. JONEX sp. z o.o. sp.k. ul. Sikorskiego 22, Szczecinek X 12. Pomorski Ośrodek Maszynowy "POMEKO" Sp. z o.o. ul. Pilska 46, Szczecinek X 13. "EMET" Sp. z o.o. ul. Bugno 3, Szczecinek X AUTOGRYF Andrzej Golewski ul. Wiśniowa 11, Szczecinek X 15. INRECOEMULSJA Sp z o.o X 118

119 l.p. Posiadacz, Adres siedziby Okres ważności (od do) Rodzaj działalności wytwarzanie zbieranie przetwarzanie Marcelin 19, Gwda Wielka KRONOSPAN Polska Sp. z o.o. ul. Waryńskiego 1, Szczecinek ERGEMET Sp. z o. o. Janikowo, ul. Leśna 14, Kobylnica stacja demontażu pojazdów Szczecinek, ul. Łukasiewicza 1 Przedsiębiorstwo Usług Technicznych "KOTECH" Zbigniew Korpal, u. Wodociągowa 6B, Szczecinek 10 lat X X 10 lat X X 10 lat X Dodatkowo KRONOSPAN Polska Sp. z o.o. posiada pozwolenia zintegrowane wydane przez Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego. Na terenie Powiatu Szczecineckiego znajdują się 42 podmioty posiadające wydane przez Starostę Szczecineckiego zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie odpadów do wykorzystania. Zebrano je w tabeli. Tabela 40. Wykaz podmiotów posiadających wydane przez Starostę Szczecineckiego zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie odpadów do wykorzystania. Lp. Podmiot Decyzja Rodzaj zezwolenia 1. SEBSTAL Piotr Kozdroń RS MŁ z dnia 20 Zbieranie odpadów Gwda Wielka, Zakład Szczecinek FPHU BELGIA Aleksander Pydych Szczecinek, Zakład Dalęcino PUH AUTOKOM Radosław Korkus Szczecinek 4. PUH Mirosława Makuca Szczecinek FHU Stanisław Górski Szczecinek PUH Henryk Cygan Borne Sulinowo PGK sp. z o.o. Szczecinek ul. Cieślaka 6C ArGips sp. z o.o. Szczecinek ul. Pilska 16 sierpnia 2013r. RS MŁ z dnia 30 sierpnia 2013r. RS MŁ z dnia 14 stycznia 2014r. RS MŁ z dnia 20 grudnia 2013r. zmiana RS MŁ z dnia 23 maja 2014r. zmiana RS MŁ z dnia 4 września 2014r. zmiana RS MŁ z dnia 13 stycznia 2017r. RS MŁ z dnia 8 stycznia 2014r. RS MŁ z dnia 4 marca 2014r. RS MŁ z dnia 11 marca 2014r. Zmiana RS MŁ z dnia 20 lipca 2017r. RS MŁ z dnia 14 maja 2014r. Przetwarzanie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów przetwarzanie odpadów 119

120 Roltop sp. z o.o. Cedry Małe ul. Wiślana 4, Zakład Grzmiąca InfoMac sp. z o.o. sp. komandytowa Szczecinek, ul. Wojska Polskiego 6 Remondis Sanitech Poznań sp. z o.o. Poznań, ul. Górecka 104 Oddział Barwice PUK sp. z o.o. Borne Sulinowo ul. Targowa 5 WPHU MAG Adam Buczko Szczecinek TOPPAS Zbigniew Topczyłko Szczecinek EKOBET Adam Stępka Mosina ZŁOMET Piotr Stefaniak Szczecinek ZŁOMSTAL s.c. K. Susiak, M. Stefaniak Szczecinek Dalbet sp. z o.o. Szczecinek ul. Armii Krajowej 78 GLOBAL Recycling Marek Chmielewski Szczecinek PKP CARGO S.A. Zachodni Zakład Spółki Poznań ul. Kolejowa 23 ZUH KAPSEL Marian Śledź Barwice PUK sp. z o.o. Borne Sulinowo ul. Targowa 5 Energa Operator Logistyka sp. z o.o. Płock ul. Otolińska 25 Dalbet sp. z o.o. Szczecinek ul. Armii Krajowej 78 PHU VIMET Jarosław Zwolan Szczecinek PWiK sp. z o.o. Szczecinek ul. Bugno 2 PPW MONI.ECO Krzysztof Cup Chwalimie, Zakład Szczecinek Agromis sp. z o.o. Boguchwała ul. Tkaczowa FHU Danuta Górska Szczecinek RS MŁ z dnia 14 maja 2014r. RS MŁ z dnia 30 lipca 2014r. RS MŁ z dnia 18 sierpnia 2014r. RS MŁ z dnia 8 października 2014r. Zmiana RS MŁ z dnia 26 czerwca 2017r. RS MŁ z dnia 20 października 2014r. RS MŁ z dnia 18 grudnia 2014r. RS MŁ z dnia 8 grudnia 2014r. RS MŁ z dnia 5 grudnia 2014r. RS MŁ z dnia 23 grudnia 2014r. Zmiana RS MŁ z dnia 24 sierpnia 2017r. RS MŁ z dnia 19 grudnia 2014r. RS MŁ z dnia 7 stycznia 2015r. RS MŁ z dnia 16 lutego 2015 r. Zmiana RS MŁ z dnia 18 września 2017r. RS MŁ z dnia 11 lutego 2014r. RS MŁ z dnia 12 lutego 2015r. Zmiana RS MŁ z dnia 5 lipca 2017r. RS MŁ z dnia 13 kwietnia 2015r. RS MŁ z dnia 13 marca 2015r. RS MŁ z dnia 4 lutego 2015r. RS MŁ z dnia 25 marca 2015r. RS MŁ z dnia 3 marca 2015r. RS MŁ z dnia 30 czerwca 2015r. RS MŁ z dnia 4 września 2015r. Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Przetwarzanie odpadów Zbieranie odpadów Przetwarzanie odpadów Zbieranie odpadów Przetwarzanie odpadów Zbieranie odpadów 120

121 PBUH TERBUD Marian Droździel Biały Bór Zakład Turowo PBUH TERBUD Marian Droździel Biały Bór Zakład Turowo Dalbet sp. z o.o. Szczecinek ul. Armii Krajowej 78 TELZAS sp. z o.o. Szczecinek ul. Bugno PUH Janusz Bujalski Szczecinek Dalbet sp. z o.o. Szczecinek ul. Armii Krajowej 78 PPH PROFIL Roksana Wronka Kacprowska Szczecinek RS MŁ z dnia 1 grudnia 2015r. RS MŁ z dnia 1 grudnia 2015r. RS MŁ z dnia 23 listopada 2015r. RS MŁ z dnia 1 lutego 2016r. RS MŁ z dnia 22 stycznia 2016r. RS MŁ z dnia 2 maja 2016r. RS MŁ z dnia 15 września 2016r. ZUT Jan Bańkiewicz RS MŁ z dnia 4 Szczecinek Zakład Marcelin sierpnia 2016r. PPHU BOGRA Bogusław Cabaj Barwice, RS MŁ z dnia 17 Zakład Piaski października 2016r. RS MŁ z dnia 22 sierpnia 2016r. PUH Krzysztof Gemba Zmiana Borne Sulinowo RS MŁ z dnia 23 marca 2017r. LUXPACK FHU Roman Cywiński RS MŁ z dnia 3 Barwice października 2016r. Zmiana decyzji Marszałka Województwa ELANSTIL II Sebastian Kowalski Zachodniopomorskiego Szczecinek RS MŁ z dnia 30 października 2017r. PUT KOTECH Zbigniew Korpal RS MŁ z dnia 8 Szczecinek listopada 2017r. Źródło: Starostwo Powiatowe w Szczecinku. Przetwarzanie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Przetwarzanie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Przetwarzanie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie odpadów Zbieranie i przetwarzanie odpadów Zbieranie odpadów W roku 2016 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadził, na obszarze powiatu szczecineckiego 37 kontroli użytkowników środowiska w zakresie gospodarki odpadami. Na 37 kontroli wykazano 26 naruszeń. Szczegóły tych kontroli można znaleźć w Informacji o stanie środowiska w powiecie szczecineckim w 2016 roku autorstwa Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie Ilość opadów zebranych w gminach powiatu szczecineckiego. Dane dotyczące ilości zebranych odpadów komunalnych zostały przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 41. Ilość odpadów zebranych w gminach Powiatu Szczecineckiego w roku 2016 Parametr Barwice Biały Bór Borne Sulinowo Grzmiąca Miasto Szczecinek Szczecinek Masa zebranych odpadów o kodzie [Mg] 1 487,31 Mg 987,59 Mg 1 776,42 Mg 1 034,055 Mg ,10 Mg 1 085,704 Mg Selektywnie zebrane odpady ulegające degradacji [Mg] 75,122 Mg 86,84 Mg 79,81 Mg 15,382 Mg 978,43 Mg 10,225 Mg 121

122 Masa odpadów papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyclingowi [Mg] Osiągnięty poziom recyclingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła, Masa przygotowanych do ponownego użycia i poddanych recyclingowi innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych [Mg] 154,055 Mg 124,879 Mg 477,958 Mg 152,525 Mg 1 433,039 Mg 394,314 Mg 19,8% 21,18% 42,98% 37,74% 30,67% 39,54% 120,84 Mg 13,42 Mg 37,1 Mg 109,22 Mg 3 787,18 Mg Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych 90,78% 93% 42,04% 98,4% 99,92% 100% źródło: Gminy powiatu szczecineckiego. Na terenie Powiatu Szczecineckiego funkcjonuj ą następujące Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK): PSZOK gmina Barwice, Czaplinecka 12, Barwice; PSZOK gm. Borne Sulinowo, ul. Orła Białego 4, Borne Sulinowo; PSZOK 1, ul. Cieślaka 6c, Szczecinek; PSZOK 2, ul. Łowiecka, Szczecinek; Odpady zebrane z terenów gmin Powiatu Szczecineckiego trafiaj ą do następujących instalacji: Barwice: Instalacja mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Chojnica 2, Mirosławiec; Sortownia Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; Instalacja mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; TOM Elektrorecykling Sp. z o.o. ul. Pomorska 112, Szczecin; Zakład Utylizacji Odpadów Medycznych dr Izabeli Romanowskiej, Bydgoszcz; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, ul. Łowiecka, Szczecinek (dawniej Trzesieka); Biały Bór: Sortownia Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; Instalacja mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w m. Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, ul. Łowiecka, Szczecinek (dawniej Trzesieka); 1,24 Mg 122

123 Instalacja mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Chojnica 2, Mirosławiec; Rhenus Recycling Polska sp. z o.o., ul. Wawelska 107, Piła; Borne Sulinowo: Instalacja mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Chojnica 2, Mirosławiec; Instalacja mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; TOM Elektrorecykling Sp. z o.o. ul. Pomorska 112, Szczecin; Instalacja do termicznego przekształcania odpadów MDproeco sp. z o.o., ul. Wojska Polskiego 65, Bydgoszcz; Spalarnia Odpadów Przemysłowych i Medycznych RAFEKOLOGIA sp. z o.o., ul. Trzecieskiego 14, Jedlicze; Instalacja do rozdrabniania FPHU BELGIA Aleksander Pydych ul. Trzesiecka 3, Szczecinek; Kompostownia Mirowo Rymań, Grzmiąca: Sortownia Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; Instalacja mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; Instalacja mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Chojnica 2, Mirosławiec; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w m. Wardyń Górny, gm. PołczynZdrój; Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, ul. Łowiecka, Szczecinek (dawniej Trzesieka); Rhenus Recycling Polska sp. z o.o., ul. Wawelska 107, Piła; Miasto Szczecinek: Sortownia Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. ul. Cieślaka 6c, Szczecinek; Instalacja mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; Instalacja mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Chojnica 2, Mirosławiec; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, ul. Łowiecka, Szczecinek (dawniej Trzesieka); Zakład przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego Terra Recycling sp. z o.o. sp. k., ul. R. Traugutta 42, Grodzisk Mazowiecki; Instalacja do termicznego przekształcania odpadów, ul. Majora Sucharskiego 74, Gdańsk; Rhenus Recycling Polska sp. z o.o., ul. Wawelska 107, Piła; Instalacja do odzysku celulozy Mondl Świecie, ul. Bydgoska 1, Świecie; Instalacja Hermes Recycling sp. z o.o., Barszówka 37, Turośń Kościelna; 123

124 Gmina Szczecinek: Instalacja mechanicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Chojnica 2, Mirosławiec; Instalacja mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, ul. Łowiecka, Szczecinek (dawniej Trzesieka); Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, Chojnica 2, Mirosławiec; Kompostownia, Wardyń Górny 35, PołczynZdrój; Kompostownia Mirowo Rymań; Ocena realizacji podjętych zadań dla powiatu szczecineckiego. W celu szczegółowej oceny dotychczasowej realizacji Programu Ochrony Środowiska na terenie powiatu szczecineckiego, opracowano Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Podczas tworzenia raportu przeprowadzona została ankietyzacja, która wykazała, iż na terenie powiatu szczecineckiego realizowano szereg zadań dotyczących gospodarki odpadami. Analiza realizacji zadań z zakresu gospodarki odpadami w latach została przedstawiona w poniższej tabeli. Tabela 42. Analiza realizacji Programu Ochrony Środowiska za lata pod kątem gospodarki odpadami. Działanie Stan realizacji zadania Skutek Cel strategiczny (długoterminowy): Stworzenie systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju oraz hierarchią sposobów postępowania z odpadami Cel operacyjny (krótkoterminowy): GO 1. Działania w zakresie budowy systemu gospodarki odpadami w regionie zgodnego z KPGO 2014 oraz WPGO Intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej właściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno edukacyjnej w tym zakresie. Wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalaj ących na recykling oraz odzysk energii zawartej w odpadach, w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania. Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadz ących zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów dla zapewnienia skutecznej egzekucji prawa. P, D, R, O P, D, R, O Wyeliminowanie praktyki nielegalnego sk ładowania odpadów. P, D, R, O Zapewnienie dostępności odpowiedniej przepustowości instalacji do przewarzania odpadów. W, D, R, O Stymulowanie rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawierających surowce wtórne poprzez wspieranie współpracy organizacji odzysku, przemysłu i samorządu terytorialnego oraz konsekwentne egzekwowanie obowiązków w zakresie odzysku i recyklingu. W, D, R, O 124

125 Działanie Stan realizacji zadania Skutek Wydawanie decyzji związanych z realizacją celów spełniających założenia wojewódzkiego planu gospodarki odpadami. Zakończenie uporządkowania składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i oboj ętne, poprzez odpowiednio zamknięcie i rekultywację: składowiska w Szczecinku ul. Łowicka, składowiska w Grzmiącej, składowiska w Bornem Sulinowie, składowiska w Białym Borze. B, D, R, O P, D, R, O Cel operacyjny (krótkoterminowy): GO 2. Działania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi Objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców najpóźniej do 2015 r. P, D, R, O Objęcie wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r. P, D, R, O Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: w 2013 r. więcej niż 50%, w 2020 r. więcej niż 35%, masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i, w miarę możliwości, odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50% masy do 2020 roku. P, D, R, O P, D, R, O Monitoring i likwidacja dzikich sk ładowisk P, D, R, O Cel operacyjny (krótkoterminowy): GO 3. Działania w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi Monitoring prawidłowego postępowania z olejami odpadowymi (w pierwszej kolejności odzysk poprzez regenerację, a jeśli jest niemożliwy ze względu na stopień zanieczyszczenia poddanie olejów odpadowych innym procesom odzysku). Zwiększenie nadzoru nad prowadzeniem gospodarki odpadami przez małych wytwórców odpadów medycznych i weterynaryjnych w małej ilości (źródła rozproszone). Rozbudowa lub modernizacja infrastruktury technicznej w zakresie zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Prowadzenie cyklicznych kontroli poszczególnych podmiotów wprowadzających pojazdy, punktów zbierania pojazdów, stacji demontażu prowadzących strzępiarki, w zakresie przestrzegania przepisów o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji. P, D, R, O P, D, R, O P, D, R, O W, D, R, O Realizacja działań zawartych w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata W, D, R, O Rozbudowa infrastruktury technicznej zbierania zu żytych opon, szczególnie w zakresie odbierania od ma łych i średnich przedsiębiorstw. W, D, R, O 125

126 Działanie Rozbudowa infrastruktury technicznej selektywnego zbierania, przetwarzania oraz ponownego wykorzystania odzysku, w tym recyklingu odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej. Stan realizacji zadania Skutek W, D, R, O Zwiększenie wykorzystania osadów ściekowych w trakcie prowadzenia inwestycji w zakresie budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków oraz minimalizacja oddzia ływania na środowisko osadów ściekowych poprzez prawidłowe ich zagospodarowanie. źródło danych: Raport z realizacji drugiego dwuletniego okresu Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Szczecineckiego na lata z uwzględnieniem na lata Legenda: Skutek: B bezpośredni, P pośredni, W wtórny, D długoterminowy, K krótkoterminowy, M miejscowy, L lokalny, R regionalny, O odwracalny, N nieodwracalny. Stan realizacji zadania: zrealizowane, brak realizacji. Zadania, które nie zostały zrealizowane w latach były wykonane wcześniej lub nie było potrzeby ich realizacji w raportowanym okresie. Realizacja ww. działań przyczyniła się do efektywnego funkcjonowania systemu gospodarki odpadami na terenie powiatu. Fakt ten potwierdzają zmiany wskaźników monitoringu, których analiza została zawarta w poniższej tabeli. Tabela 43. Wskaźniki monitoringu gospodarki wodnościekowej. Lp. Wskaźnik Jednostka Zmiana wskaźnika 1. Masa niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych ( ) Mg , ,31 Osiągnięty poziom recyclingu, przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych: papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła Barwice % 23,0 19,8 Biały Bór % 21,18 2. Borne Sulinowo % 41,4 42,98 Grzmiąca % 34,44 37,74 Miasto Szczecinek % 37,8 30,7 gm. Szczecinek % 25,54 39,54 Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych 3. Barwice % ,78 Biały Bór % 93,0 126

127 Lp. Wskaźnik Jednostka Zmiana wskaźnika Borne Sulinowo % 100,0 Grzmiąca % 100,0 98,4 Miasto Szczecinek % 100,0 100,0 gm. Szczecinek % źródło danych: Analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi dla gmin powiatu szczecineckiego za lata 2015 i 2016 *Gdzie: kolor zielony poprawa lub brak zmian, kolor czerwony pogorszenie wartości wskaźnika lub przekroczenie wartości dopuszczalnych. Po przeprowadzonej analizie stanu gospodarki odpadami w powiecie, stwierdza się, iż realizowane działania przyczyniają się do osiągnięcia wymaganych obowiązującymi przepisami prawa wskaźników dotyczących selektywnej zbiórki odpadów. Zaleca się kontynuację podejmowanych działań, z naciskiem na zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców dotyczących selektywnej zbiórki odpadów, a także niezgodnego z przepisami prawa postępowania z odpadami komunalnymi (nielegalne składowiska odpadów, spalanie odpadów w przydomowych kotłowniach) Zagadnienia Horyzontalne Adaptacja do zmian klimatu Wpływ gwałtownych zjawisk pogodowych oraz ich efektów należy mieć na uwadze podczas wybierania lokalizacji oraz projektowania obiektów typu PSZOK oraz składowisk odpadów. Jednym ze sposobów adaptacji do zmian klimatu jest także zmniejszenie zapotrzebowania na surowce, poprzez zwiększenie recyclingu odpadów. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Większość nadzwyczajnych zagrożeń środowiska dotyczących gospodarki odpadami, jest związana ze składowiskami odpadów. Można do nich zaliczyć przedostawanie się odpadów poza miejsce wyznaczone do ich składowania, ruchy masowe ziemi a także samozapłon gazów składowiskowych. Aby im przeciwdziałać należy zapobiegać niewłaściwej eksploatacji oraz rekultywacji składowisk odpadów. Działania edukacyjne Działania edukacyjne dotyczące gospodarki powinny dotyczyć zagadnień takich jak prawidłowa gospodarka odpadami, znaczenie segregacji odpadów oraz obejmować akcje takie jak Sprzątanie Świata. Monitoring środowiska Analiza wpływu gospodarki odpadami na środowisko przyrodnicze powinien opierać się przede wszystkim na elementach takich jak: monitoring wpływu składowisk na wody powierzchniowe i podziemne; 127

128 badanie poziomu i jakości wód podziemnych oraz objętości i składu wód odciekowych; kontrole w zakresie zbierania, przetwarzania oraz składowania odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych; monitoring dzikich składowisk oraz terenów po zlikwidowanych mogilnikach Tendencje Tendencje korzystne Wzrost świadomości społeczeństwa w związku z gospodarką odpadami, Eliminacja nielegalnego sk ładowania odpadów, Udoskonalanie selektywnej zbiórki odpadów, Zmniejszająca się ilość wyrobów azbestowych, Tendencje niekorzystne Zwiększająca się ilość odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie powiatu Analiza SWOT Silne strony Wzrastające poziomy recyclingu i przygotowania do ponownego użycia metalu, szkła i tworzyw sztucznych, Stała edukacja ekologiczna mieszkańców powiatu, Nieczynne składowiska odpadów zostały zrekultywowane Gospodarka odpadami Słabe strony Konieczność zwiększenia świadomości ekologicznej społeczeństwa w temacie gospodarki odpadami, Występowanie wyrobów zawierających azbest, Występowanie miejsc nielegalnego składowania odpadów, Szanse Dalsza edukacja ekologiczna mieszkańców powiatu w zakresie gospodarki odpadami, Zwiększenie stopnia odzysku materiałów ze strumienia odpadów komunalnych, Likwidacja miejsc nielegalnego składowania odpadów, Zagrożenia Spalanie odpadów w przydomowych kotłowniach, Nieprzepisowe składowanie odpadów, 128

129 5.9. Zasoby przyrodnicze (ZP) Formy ochrony przyrody Na terenie Powiatu Szczecineckiego występują następujące formy ochrony przyrody: Obszary Natura 2000, Rezerwaty przyrody, Park Krajobrazowy, Obszary Chronionego Krajobrazu, Użytki ekologiczne, Pomniki przyrody. Obszary Natura Nazwa obszaru: Ostoja Drawska Kod obszaru: PLB Powierzchnia: ,15 ha (37 829,00 ha w granicach powiatu) Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: Obszar specjalnej ochrony ptaków (Dyrektywa Ptasia) Opis: Obszar Natura 2000 PLB "Ostoja Drawska" jest jedną z największych w kraju ostoi ptaków ( ,1 ha), obejmującą swym zasięgiem najcenniejsze pod względem przyrodniczym i krajobrazowym fragmenty Pojezierza Drawskiego. Według podziału fizykogeograficznego Kondrackiego obszar ten położony jest na terenie prowincji Nizina Środkowoeuropejska, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, w makroregionie Pojezierze Zachodniopomorskie, w mezoregionie Pojezierze Drawskie (od południa obejmuje fragmenty mezoregionów: Równina Drawska i Pojezierze Wałeckie). Obszar ten, ukształtowany geologicznie przez lądolód skandynawski, charakteryzuje znaczne zróżnicowanie krajobrazowe. Wystepują tu liczne formy polodowcowe, jak wały moreny czołowej, ozy, jary oraz liczne doliny rzek i jeziora, głównie o charakterze jezior rynnowych i wytopiskowych. Można tu także spotkać także liczne wąwozy, parowy, bezodpływowe zbiorniki wodne, bagna i torfowiska. Na terenie chronionym występuje ponad 50 jezior różnej wielkości (ok. 6 % pow. terenu), które charakteryzują się urozmaiconą linią brzegową, często wysokimi brzegami porośniętymi lasami bukowymi i łęgami. Jeziora o niskich brzegach mają dobrze rozwinięte zbiorowiska roślinności wodnej. Największym i najgłębszym jeziorem jest Jezioro Drawsko o powierzchni 1872 ha i maksymalnej głębokości 79,7 m. Ważną rolę, łączącą poszczególne fragmenty obszaru, odgrywają rzeki ostoi. Największą rzeką jest Drawa, która wypływa z rezerwatu Dolina Pięciu Jezior. Ponadto, w ostoi biorą początek takie rzeki, jak: Dębnica, Wogra, Piławka, Kokna i Rakon. Lasy ostoi (ok. 45 % pow. terenu) rozczłonkowane są licznymi terenami rolnymi: polami uprawnymi oraz łąkami i pastwiskami. Dominują tu bory sosnowe z niewielkim udziałem świerka. Mniejsze powierzchnie zajmują lasy bukowe, dębowe i olsy. Znaczna część terenu jest użytkowana rolniczo (ok. 43 %). Łącznie stwierdzono tu występowanie co najmniej 185 gatunków ptaków, z czego 40 to gatunki wymienione w Załączniku I Dyrektywy. Stwierdzono ponadto występowanie co najmniej 17 gatunków zwierząt wymienionych w II Załączniku Dyrektywy Siedliskowej 18 Źródło: 129

130 Rysunek 24. Obszary ptasie Natura 2000 na tle Powiatu Szczecineckiego. Źródło: Nazwa obszaru: Bagno i Jezioro Ciemino Kod obszaru: PLH Powierzchnia: 787,35 ha (w całości na terenie powiatu) Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Opis: Obszar obejmuje dawne torfowisko wysokie porośnięte zwartym borem bagiennym i przylegające do niego jezioro. Torfowisko nie było nigdy eksploatowane na większą skalę, lecz zostało odwodnione rowami i zalesione, dziś jest w całości porośnięte lasem. Tylko w centralnej części obiektu niewielkie fragmenty rozluźnionego boru bagiennego nawiązują do niegdyś bezleśnej kopuły torfowiska. W borach bagiennych na torfowisku i w przylegających lasach na murszu występują bardzo obfite populacje: widłaka jałowcowatego, borówki bagiennej, czartawy drobnej. Torfowisko jest okolone lasem z udziałem starodrzewi bukowych, ale i z dużym udziałem sztucznych nasadzeń na gruntach porolnych. Jezioro 130

131 Ciemino o powierzchni 241,7 ha (gł. 13,6 m, dł.3,7 km), przylega do torfowiska od pd. wpływają do niego rowy odwadniające, a wypływa rzeka Nizica, mająca tu charakter kanału zw. Kanałem Radackim. Dawniej było to jezioro lobeliowe ze stanowiskiem elismy wodnej Luronium natans, lecz ten charakter utraciło przed końcem XX w. Obecnie jest to jezioro eutroficzne, z tendencjami do mezotrofii, ale degradujące się wskutek nadmiernej eutrofizacji, widocznej zwłaszcza w sąsiedztwie osad ludzkich. Od wsch. do jeziora przylega jeszcze niewielki kompleks lasów, obejmujący buczyny i brzeziny bagienne oraz torfowisko przejściowe. Mimo degradacji i silnego zniekształcenia torfowiska i mimo postępującej eutrofizacji jeziora, obiekt jest cenny zwłaszcza jako duży płat borów i brzezin bagiennych (siedlisko przyrodnicze 91D0). Cennym walorem są biernie chronione w rezerwacie przyrody starodrzewy buczyn. Wartość podnosi kompleksowe występowanie: lasów bagiennych, kwaśnych buczyn i jeziora. Nazwa obszaru: Bobolickie Jeziora Lobeliowe Kod obszaru: PLH Powierzchnia: 4759,27 ha Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Opis: Ostoja obejmuje skupienie kilkunastu jezior rynnowych oraz bardzo dużą liczbę oczek polodowcowych w okolicach Bobolic i Porostu. W jej granicach, oprócz różnego typu zbiorników wodnych, znajdują się torfowiska i rozległe kompleksy buczyn. Na szczególną uwagę i ochronę zasługują jeziora lobeliowe. Obejmują one aż 16 zbiorników wodnych, z których największe to jezioro: Chlewe Wielkie (Porost), Trzebień Średni, Kiełpino i Pniewo (Nafta). Prawie wszystkie jeziora charakteryzują się obecnością gatunków reliktowych, takich jak: lobelia jeziorna Lobelia dortmanna, brzeżyca jednokwiatowa Litorella uniflora i poryblin jeziorny Isoetes lacustris oraz dobrze zachowaną roślinnością isoetydów IsoetoLobelietum dortmannae. W czterech jeziorach stwierdzono występowanie elismy wodnej Luronium natans. Znaczną powierzchnię zajmują również zbiorniki dystroficzne; największe z nich to jez. Trzebień, jez. Żubrowo, ponadto jest tu wiele innych oczek polodowcowych bez nazwy. Często w ich obrębie rozwijają się rozległe pła mszarne. Niemałą powierzchnię stanowią też zbiorniki mezotroficzne i eutroficzne z największym z nich jez. Przybyszewko. Liczne małe oczka eutroficzne rozproszone są na obrzeżach kompleksów leśnych lub w krajobrazie rolniczym. Znaczącą powierzchnię zajmują torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą. Na szczególną uwagę zasługuje kompleks żywych torfowisk wysokich koło Drzewian. Mniejsze torfowiska mszarne (tzw. torfowiska kotłowe) występują bardzo licznie na bezodpływowych obszarach morenowych koło Porostu. Ponadto obszar obejmuje torfowiska mszarne z wrzoścem bagiennym, torfowiska przejściowe, brzeziny bagienne, suche wrzosowiska oraz liczne torfowiska mszarne zdolne do regeneracji. W otoczeniu jezior największą powierzchnię zajmują kwaśne buczyny i dąbrowy ze znacznym udziałem starodrzewi. Obszar Bobolickich Jezior Lobeliowych jest miejscem występowania 15 siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Wiele z nich jest również ważnym biotopem dla cennej flory i fauny. Występuje tu 6 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. 131

132 Nazwa obszaru: Diabelskie Pustacie Kod obszaru: PLH Powierzchnia: 3232,08 ha (w całości na terenie powiatu) Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Opis: Obszar obejmuje tereny dawnego poligonu "BorneSulinowo" oraz przylegającą do niego rynnę rzeki Płytnicy z jeziorami. Na dawnym poligonie zachowały się rozległe przestrzenie bezleśne, pokryte wrzosowiskami. Część terenu została zalesiona, jednak znaczne przestrzenie wrzosowisk są świadomie i czynnie chronione przez administrację leśną (m. in. usuwanie nalotu drzew i krzewów). Rynna Płytnicy to dolina rzeki Płytnicy z Jeziorem Przelęg i Jeziorem Kniewo, a także układy biocenotyczne otaczających ją równin sandrowych starszego i w niewielkim stopniu młodszego szlaku, zwanego szlakiem Płytnicy. Rynnie rzeki towarzyszą liczne zagłębienia wytopiskowe o owalnym lub podłużnym kształcie, wypełnione złożami torfu. Koryto Płytnicy cechuje się naturalną morfologią: posiada liczne drobne i większe baseny oraz zatoki. Jego nierówne dno jest pokryte grubą warstwą osadów dennych, obfitujące w mikrosiedliska. Jeziora usytuowane w biegu rzeki mają charakter zbiorników eutroficznych. Na torfowiskach rozwinęły się fitocenozy przejściowo i wysokotorfowiskowe: mszar turzycy dzióbkowatej SphagnoCaricetum rostratae (jako przeważający powierzchniowo), mszar wełnianki wąskolistnej SphagnoEriophoretum angustifoliae, mszar kępowy z żurawiną błotną Sphagnetum magellanici, młodociane postaci boru bagiennego Vaccinio uliginosipinetum, luźne zarośla wierzby uszatej Salicetum auritae, mszar wełnianki pochwowatej SphagnoEriophoretum vaginati, mszar z bobrkiem trójlistkowym MenyanthoSphagnetum teretis ze stanowiskami rosiczki okrągłolistnej Drosera rotundifolia, skupienia turzycy nitkowatej Caricetum lasiocarpae, mszar z sitem drobnym Sphagno Juncetum bulbosi oraz traworośla z mietlicą psią Carici Agrostietum caninae. Wrzosowiska na dawnym poligonie to najlepiej zachowany na Pomorzu Zachodnim obszar wielkoobszarowych. wrzosowisk i jedyny możliwy do ochrony (wrzosowiska na płd. od Drawska Pomorskiego są nadal intensywnie użytkowane jako poligon wojskowy). Unikatowy charakter ma mozaika wrzosowisk, śródleśnych torfowisk i wilgotnych borów trzęślicowych w leśnictwie Wrzosiec nadleśnictwa Czarnobór w południowej części obszaru. Dolina Płytnicy to unikatowy w pasie Pojezierzy Pomorskich, ciąg ekosystemów wodnych i torfowiskowych związanych z rynną wytopiskową w równinie sandrowej, odznaczający się wybitną różnorodnością biologiczną. Łącznie w obszarze stwierdzono występowanie 12 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG i 7 gatunków z Załącznika II. Ponadto w obszarze występuje przynajmniej 5 gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej. 132

133 Nazwa obszaru: Dolina Piławy Kod obszaru: PLH Powierzchnia: 2 204,28 ha Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Opis: Fragment terenu dawnego poligonu w BornemSulinowie oraz dolina rzeki Piławy na odcinku tzw. Zalewów Nadarzyckich (sztuczne rozlewiska utworzone przed II wojną światową jako część linii umocnień Wału Pomorskiego, jednak obecnie bardzo cenne przyrodniczo i malownicze). Niepowtarzalny, w pasie Pojezierzy Pomorskich, ciąg ekosystemów wodnych i torfowiskowych związanych z rynną wytopiskową głęboko rozcinającą sandry starszego szlaku Piławy (Lobu Parsęty), co w wielu miejscach w połączeniu z krętością dna obniżenia, stanowi o dużych walorach krajobrazowych ostoi. Bardzo liczne jak na stosunkowo niewielki obszar, doskonale zachowane torfowiska cechuje duża zmienność wynikająca ze zróżnicowania morfologii wytopisk, w obrębie których powstały; od niewielkich, płaskodennych, dość płytkich obniżeń, po jeziora w głębokich kotlinach. Liczne wytopiska to jeziora o sporym areale, jak: Generalskie, Brześno, Kowal, Dudylany (zwane też Lipowym), Bagienne i Bobrowe. Bunkry pozostałe po umocnieniach Wału Pomorskiego stanowią zimowiska nietoperzy. Dobrze zachowane, zróżnicowane torfowiska. Na szatę roślinną obszaru składa się około 200 zespołów, w znacznym stopniu naturalnych. Dużą grupę stanowią zbiorowiska regionalnie zagrożone wymarciem, które w dolinie Piławy mają liczne niezagrożone stanowiska. Nazwa obszaru: Dorzecze Parsęty Kod obszaru: PLH Powierzchnia: ,43 ha Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Opis: Obszar swoim zasięgiem obejmuje: źródła Parsęty koło Parsęcka; naturalną rynnę rzeki Parsęty od Radomyśla do Krosina w otoczeniu kompleksów leśnych, z dopływami: Kłudawa, Knyczanka, Gęsia Rzeka i Rudy Rów; strome jary i wąwozy rzeki Perznicy, Trzebiegoszczy i Łozicy; liczne zakola, starorzecza, torfowiska, lasy łęgowe i zarośla wierzbowe pomiędzy Krosinem a Osówkiem; dolinę Dębnicy; przełomowy odcinek rzeki Parsęty koło Osówka oraz leśny kompleks z jeziorami i torfowiskami k. Byszyna; dolinę Parsęty, od Byszyna do Karlina, z ujściowymi odcinkami rzek Mogilica, Topiel, Pokrzywnica i Radew; naturalną rynnę rzeki pomiędzy Karlinem a Rozcięcinem oraz dopływ rzeki Pyszki; dolinę Parsęty koło Kołobrzegu; 133

134 Dorzecze Parsęty obejmuje szereg ważnych siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Łącznie zidentyfikowano ich 25, tworzących mozaikę i pokrywających ponad 50% powierzchni obszaru. Często są to siedliska bardzo rzadkie bądź unikatowe w skali kraju i Europy. Wiele z nich jest ważnym biotopem dla cennej fauny, która podlega ochronie na podstawie konwencji międzynarodowych. Stwierdzono tu występowanie 11 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Nazwa obszaru: Jeziora Czaplineckie Kod obszaru: PLH Powierzchnia: ,3 ha Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Opis: Ostoja Jeziora Czaplineckie PLH jest unikalnym obszarem na Pomorzu Zachodnim charakteryzującym się zróżnicowaną budową geomorfologiczną, urozmaiconymi warunkami hydrograficznymi i krajobrazowymi, co przekłada się na bogactwo flory i fauny tego obszaru. Urozmaicona rzeźba terenu ostoi to przede wszystkim efekt ostatniego zlodowacenia bałtyckiego. Składa się na nią wiele form polodowcowych: wały moreny czołowej, ozy, liczne jary, doliny rzek, jeziora rynnowe i wytopiskowe. Większą część obszaru zajmują wysoczyzny polodowcowe z ciągami moren czołowych, poprzecinane polami sandrowymi. Charakterystycznym elementem rzeźby terenu mezoregionu są dwa rodzaje rynien glacjalnych, przecinające się w obrębie jeziora Drawsko. Są to rynny radialne (biegnące z północy na południe) i rynny marginalne (biegnące z zachodu na wschód). W rynnach radialnych usytuowane są m.in.: jezioro Siecino, dolina górnej Drawy, dolina Dębnicy. Rynny marginalne zajęte są przez rynny jezior: Komorze, Żerdno, Wilczkowo. Aktualna struktura krajobrazu jest również następstwem: złożonego układu warunków meteorologicznych, reżimu hydrologicznego rzek, wykształconych gleb, zróżnicowanej szaty roślinnej i wieloletniego użytkowania terenu. Duża jeziorność ostoi powoduje, że obszar jest szczególnie ważny dla jezior: eutroficznych, ramienicowych, lobeliowych i dystroficznych oraz zwierząt z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, związanych z tymi ekosystemami, jak: bóbr, wydra, kumak nizinny, traszka grzebieniasta, skójka gruboskorupowa, piskorz, koza. Obszar istotny jest także dla zachowania siedlisk o charakterze leśnym (m.in. buczyny, grądy, łęgi, bory bagienne), zajmujących ponad 50% powierzchni ostoi. Różnorodność biologiczną Jezior Czaplineckich wzbogacają również siedliska łąkowe i torfowiskowe. Łącznie stwierdzono 20 typów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej oraz 9 gatunków zwierząt i jeden gatunek rośliny z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Na obszarze Jezior Czaplineckich zaobserwowano również 25 gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Ostoja sąsiaduje z obszarem Dorzecze Parsęty PLH oraz pokrywa się z obszarem Ostoja Drawska PLB Nazwa obszaru: Jeziora Szczecineckie Kod obszaru: PLH Powierzchnia: 6 479,19 ha (w całości na terenie powiatu) Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) 134

135 Opis: W skład obszaru wchodzi wyróżniający się pod względem różnorodności biologicznej fragment strefy morenowej Pomorza, o urozmaiconym krajobrazie, stanowiący miejsce koncentracji unikatowych gatunków i siedlisk przyrodniczych. Torfowisko Kusowskie Bagno stanowi jedno z lepiej zachowanych i cenniejszych torfowisk wysokich typu bałtyckiego w Polsce. W połączeniu z sąsiadującym lobeliowym jeziorem Wielatowo i kompleksem Buczyn Wielatowskich, zachodnia część obszaru stanowi jeden z najcenniejszych obiektów przyrodniczych Pomorza Zachodniego. Duże jezioro Wierzchowo w części wschodniej stanowi unikatowy przykład jeziora mezotroficznego z roślinnością zarówno rdestnicową, jak i ramienicową. Obszar jest miejscem występowania unikatowych osobliwości florystycznych; np. miejscem koncentracji stanowisk grążela drobnego, Nuphar pumila, złoci pochwolistnej Gagea spathacea czy wełnianeczki darniowej Trichophorum caespitosum. Obszar skupia na niewielkiej powierzchni niemal wszystkie elementy przyrody typowe dla Pomorza Zachodniego. Nazwa obszaru: Jezioro Bobięcińskie Kod obszaru: PLH Powierzchnia: 3 383,26 ha Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Opis: Obszar swoim zasięgiem obejmuje 5 jezior lobeliowych, z których największe to jezioro Bobięcińskie Wielkie o powierzchni 524,6 ha i maksymalnej głębokości 48 m. Prawie wszystkie jeziora charakteryzują się obecnością roślin reliktowych, takich jak: lobelia jeziorna Lobelia dortmanna, brzeżyca jednokwiatowa Litorella uniflora i poryblin jeziorny Isoetes lacustris. Ponadto w jeziorze Bobięcińskim znajduje się duża populacja elismy wodnej Luronium natans, a w jeziorze Iłowatka występuje bardzo rzadki w Polsce poryblin kolczasty Isoetes echinospora. Znaczną powierzchnię zajmują również inne siedliska, w tym: zbiorniki dystroficzne i nachodzące na taflę wody pła mszarne, torfowiska przejściowe i dywanowe mszary, bory i brzeziny bagienne oraz wilgotne i świeże łąki. Całość kompleksu otoczona jest buczynami i dąbrowami. Jest to również ważne miejsce odpoczynku i rekreacji. Obszar Jeziora Bobięcińskiego obejmuje 12 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Wiele z nich jest ważnym biotopem dla cennej fauny. Nazwa obszaru: Jezioro Śmiadowo Kod obszaru: PLH Powierzchnia: 213,43 ha (w całości na terenie powiatu) Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Opis: Obszar Natura 2000 Jezioro Śmiadowo wyznaczony został w celu ochrony siedliska przyrodniczego 3110 jeziora lobeliowe, zajmującego tu około 58% powierzchni. Jezioro Śmiadowo jest jednym z pięciu największych jezior lobeliowych w Polsce (Szmeja 1996, Kraska, Piotrowski 1994). Należy do najcenniejszych elementów krajobrazu sandrowych 135

136 terenów opadających na południe ku dolinie ToruńskoEberswaldzkiej, którą płynie rzeka Noteć. Rysunek 25. Obszary siedliskowe Natura 2000 na tle Powiatu Szczecineckiego. Źródło: Rezerwaty 19 Dęby Wilczkowskie Rezerwat Dęby Wilczkowskie jest rezerwatem leśnym, o powierzchni 3,09 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Szczecineckiego. Został on powołany 1 września 1974 roku w celu zachowania fragmentu lasu liściastego ze stanowiskiem rzadkiej rośliny złoci pochwolistnej Gagea spathacea oraz innych cennych gatunków roślin, grzybów i zwierząt. Jezioro Kiełpino Rezerwat Jezioro Kiełpino jest rezerwatem wodnym, o powierzchni 49,38 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Szczecineckiego. Został on powołany 1 września 1974 roku w celu zachowania jeziora lobeliowego z roślinami reliktowymi. 19 CRFOP 136

137 Jezioro Głębokie Rezerwat Jezioro Głębokie jest rezerwatem wodnym, o powierzchni 8,61 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Szczecineckiego. Został on powołany 1 września 1977 roku w celu zachowania jeziora lobeliowego z charakterystyczną roślinnością. Jezioro Iłowatka Rezerwat Jezioro Iłowatka jest rezerwatem wodnym, o powierzchni 22,02 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Szczecineckiego. Został on powołany 1 września 1977 roku w celu zachowania jeziora lobeliowego z charakterystyczną roślinnością. Bagno Ciemino Rezerwat Bagno Ciemino jest rezerwatem leśnym, o powierzchni 400,43 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Szczecineckiego. Został on powołany 19 września 1997 roku w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych kompleksu ekosystemów leśnych i torfowiskowych, charakterystycznych dla Pojezierza Drawskiego. Bagno Kusowo Rezerwat Bagno Kusowo jest rezerwatem torfowiskowym, o powierzchni 326,72 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Szczecineckiego. Został on powołany 18 czerwca 2005 roku w celu zachowania torfowiska wysokiego typu bałtyckiego z charakterystycznymi rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin. Diabelskie Pustacie Rezerwat Diabelskie Pustacie jest rezerwatem florystycznym, o powierzchni 932,53 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Szczecineckiego. Został on powołany 11 grudnia 2008 roku w celu zachowania układów biocenotycznych i krajobrazu dwóch szlaków sandrowych młodszego szlaku sandrowego i szlaku Płytnicy oraz leżących w ich obrębie obniżeń wytopiskowych i wzgórz o charakterze ostańców erozyjnych. Przełom rzeki Dębnicy Rezerwat Przełom rzeki Dębnicy jest rezerwatem krajobrazowym, o powierzchni 138,59 ha, zlokalizowanym na terenie Powiatu Szczecineckiego. Został on powołany 18 lutego 2009 roku w celu zachowania młodoglacjalnego krajobrazu z przełomem rzeki, o podgórskim charakterze, przez wał moreny czołowej. Obszar rezerwatu obejmuje dolinę Dębnicy z bogatą i zróżnicowaną florą i fauną, w tym stanowiskami widłozębu zielonego Dicranum viride, hildenbrandii rzecznej Hildenbrandtia rivularis i pliszki górskiej Motacilla cinerea. 137

138 Rysunek 26. Rezerwaty na tle Powiatu Szczecineckiego. Źródło: Parki Krajobrazowe Drawski Park Krajobrazowy 20 Celem powołania Drawskiego Park Krajobrazowego jest ochrona młodoglacjalnych krajobrazów, między innymi stref czołowomorenowych i dennomorenowych, rynien subglacjanych Pojezierza Drawskiego, naturalnego krajobrazu polodowcowego z dużą ilością jezior i cieków wodnych położonych w zagłębieniach i dolinach terenowych. Zachowanie i ochrona charakterystycznego środowiska przyrodniczego Pojezierza Drawskiego, w tym głównie lokalnego krajobrazu, znacznych obszarów leśnych (kwaśne i żyzne lasy bukowe), ekosystemów źródliskowych, mszarnych i torfowisk niskich z ich bogatą i charakterystyczną szatą roślinną i fauną (stanowiska gatunków chronionych, rzadkich i zagrożonych). Dodatkowym celem Parku jest stworzenie warunków do właściwego i racjonalnego wykorzystania terenów dla celów naukowodydaktycznych i turystyki krajoznawczej. W granicach powiatu szczecineckiego znajduje się 3 639,66 ha Drawskiego Parku Krajobrazowego. 20 Waloryzacja przyrodnicza województwa zachodniopomorskiego 138

139 Rysunek 27. Drawski Park Krajobrazowy na tle Powiatu Szczecineckiego. Obszary Chronionego Krajobrazu 21 Źródło: Obszar Chronionego Krajobrazu "Las Drzonowski" Obszar Chronionego Krajobrazu "Las Drzonowski" łączy dwa istniejące wcześniej Obszary Chronionego Krajobrazu Jeziora Szczecineckie i Biały Bór. Obejmuje on użytkowy bór sosnowy z dodatkiem brzozy i dębu, przez który przepływają dwa drobne cieki wodne oraz niewielką liczbą torfowisk niskich i łozowisk. Ma powierzchnię 86 ha i znajduje się w całości na terenie powiatu szczecineckiego. Obszar Chronionego Krajobrazu "Pojezierze Drawskie" Obszar Chronionego Krajobrazu "Pojezierze Drawskie" obejmuje naturalny i kulturowy krajobraz Pojezierza Drawskiego oraz fragment Pojezierza Szczecińskiego. Mozaika jezior, łąk, pól i lasów. Teren jest mocno zróżnicowany pod względem geologiczno geomorfologicznym. Naturalny krajobraz polodowcowy z jeziorami, oczkami wodnymi i ekosystemami torfowisk mszarnych oraz lądowiejącymi zbiornikami wodnymi; teren o dużych deniwelacjach; liczne osobliwości florystyczne, w tym: rosiczka okrągłolistna, widłak jałowcowaty, wrzosiec bagienny, grążel żółty, marzanka wonna, grzybienie białe, kruszyna 21 CRFOP 139

140 pospolita. Unikalne w pełni wykształcone zbiorowiska roślinne o charakterystycznym składzie gatunkowym, m. in.: Vaccinio uliginosi Betuletum, Nupharo Nymphaeetum albae, Luzulo luzuloidis Fagetum, Luzulo pilosaefagetum, Galio odoratifagetum, Eriophoro angustifolii Sphagnetum recurvi. Obszar Chronionego Krajobrazu "Okolice ŻydowoBiały Bór" Obszar obejmuje pofałdowany teren młodoglacjalny z dużą liczbą zagłębień terenu wypełnionych wodą w postaci jezior, drobnych zbiorników trwałych i torfowisk. Jezioro mezotroficzne (lobeliowe) Iłowatka, jeziora eutroficzne: Przyradź, Oblica, Cieszęcino, Łobez, Białoborskie Małe, Bielsko są w większości otoczone przez lasy mieszane. Najcenniejsze fragmenty lasów (buczyny) znajdują się w okolicach jezior Bobiędzińskiego Wlk. i Cieszęcińskiego. Najcenniejsze torfowiska (wysokie i przejściowe) znajdują się przy południowym brzegu J. Bobięcińskie Wlk. i otoczone są najcenniejszymi na tym terenie lasami (buczyny, fragmenty borów bagiennych). Znaleziono tu miejsca rozrodu następujących cennych gatunków zwierząt: nadecznik stawowy, pijawka lekarska, biegacz złocisty, biegacz wręgaty, biegacz skórzasty, biegacz granulowany, biegacz ogrodowy, biegacz gajowy, biegacz fioletowy, trzmiel ziemny, trzmiel kamiennik, trzmiel ogrodowy, skójka malarska, skójka zaostrzona, skójka gruboskorupkowa, szczeżuja wielka, szczeżuja pospolita, racicznica zmienna, traszka grzebieniasta, traszka zwyczajna, grzebiuszka ziemna, ropucha szara, ropucha paskówka, rzekotka drzewna, żaba jeziorkowa, żaba trawna, żaba moczarowa, żaba wodna, jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata, perkoz dwuczuby, bocian biały, łabędź niemy, żuraw, słonka, brodziec samotny, mewa śmieszka, dzięcioł zielony, dzięcioł czarny, lerka, pliszka górska, trzcinniczek, trzciniak, muchołówka mała, srokosz, kruk, wydra. Obszar Chronionego Krajobrazu "Jeziora Szczecineckie" Część znajdująca się na terenie gminy Biały Bór jest w dużej części zalesiona. Znajdują się tu eutroficzne jeziora Stępień i Folwarczne położone wśród pól i łąk, posiadają dobrze rozwiniętą (najlepiej w całej gminie) strefę szuwarów i oczeretów. Jezioro Dołgie eutroficzne, o stromych brzegach i wąskim fitolitoralu, otoczone jest lasem. Jezioro Czarne jest śródleśnym zbiornikiem dystroficznym, którego zachodni brzeg ma charakter torfowiska wysokiego. Znaleziono tu miejsca rozrodu następujących cennych gatunków zwierząt: skójka malarska, skójka zaostrzona, szczeżuja wielka, szczeżuja pospolita, racicznica zmienna, ropucha szara, rzekotka drzewna, żaba jeziorkowa, żaba trawna, żaba moczarowa, żaba wodna, jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, zaskroniec zwyczajny, perkoz dwuczuby, bocian biały, łabędź niemy, słonka, trzcinniczek. Obszar ma powierzchnię ,10 ha i znajduje się w całości na terenie powiatu szczecineckiego. Obszar Chronionego Krajobrazu "Doliny Piławy" OCHK obejmuje 4 obszary z dużą ilością rozlewisk otoczonych trzcinowiskami i torfowiskami niskimi oraz pewną liczbą torfowisk wysokich. Obszar ma powierzchnię 1 998,57 ha i znajduje się w całości na terenie powiatu szczecineckiego. Obszar Chronionego Krajobrazu "Dolina rzeki Płytnicy" Obszar chronionego krajobrazu Dolina rzeki Płytnicy obejmuje rynnowe jezioro Rymierowo i oddziały leśne o następujących numerach: 115, 129, 148 i powierzchni 79,88 ha na terenie Gminy Szczecinek, na południe od miejscowości Dziki. Druga część obszaru obejmuje 1213,73 ha na terenie Gminy Borne Sulinowo. 140

141 Użytki ekologiczne Na terenie Powiatu Szczecineckiego znajduje się 19 użytki ekologiczne. Zestawiono je w tabeli. 141

142 Tabela 44. Użytki ekologiczne Powiatu Szczecineckiego. L.p. Typ formy nazwa nazwa Data utworzenia Opis granicy Powierzchni a [ha] Rodzaj użytku nazwa Wartość przyrodnicza Rodzaj aktu nazwa Akt prawny nazwa 1. użytek ekologiczny Torfowisko Wybudowanie ,82 torfowisko Torfowisko wysokie z udziałem krzewinek utworzenie Uchwała Nr XXXV/327/06 Rady Miasta Szczecinek z dnia 28 lutego 2006 r. w sprawie utworzenia użytków ekologicznych. 2. użytek ekologiczny Szuwary nad jeziorem Wielimie Północny skrawek terenu miasta, nad brzegiem jeziora Wielimie 118,40 bagno miejsce wyst. roślinności bagiennej utworzenie Uchwała Nr XXXV/327/06 Rady Miasta Szczecinek z dnia 28 lutego 2006 r. w sprawie utworzenia użytków ekologicznych. 3. użytek ekologiczny Torfowisko Raciborki ,75 torfowisko Torfowisko wysokie z sosnowym borem bagirnnym utworzenie Uchwała Nr XXXV/327/06 Rady Miasta Szczecinek z dnia 28 lutego 2006 r. w sprawie utworzenia użytków ekologicznych. 4. użytek ekologiczny Torfowisko w Lasku Zachodnim Lasek Zachodni, przy wyjeździe w kierunku wsi Trzesieka 0,8500 torfowisko torfowisko z gatunkami chronionymi utworzenie Uchwała Nr XXXV/327/06 Rady Miasta Szczecinek z dnia 28 lutego 2006 r. w sprawie utworzenia użytków ekologicznych. 5. użytek ekologiczny ,1700 bagno Tereny podmokłewystępowanie roślinności bagiennej utworzenie Uchwała Nr XV/137/2000 Rady Miejskiej w Białym Borze z dnia 26 stycznia 2000 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne. 6. użytek ekologiczny ,3900 bagno Bagna, łąki, pastwiska, zadrzewienia utworzenie zmiana Uchwała Nr XXIX/137/97 Rady Gminy w Grzmiącej z dnia 12 kwietnia 1997 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny. Uchwała Nr XX/128/2000 Rady Gminy w Grzmiącej z dnia 29 czerwca 2000 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny. 142

143 7. użytek ekologiczny ,1100 siedlisko przyrodnicze i stanowisko rzadkich lub chronionych gatunków łąki, pastwiska, nieużytki utworzenie Uchwała Nr XXXVII/230/2002 Rady Gminy w Grzmiącej z dnia 4 czerwca 2002 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne gruntów z terenu Nadleśnictwa Bobolice. 8. użytek ekologiczny Kusowskie Bagna ,4100 bagno bagno; miejsce ochrony rzadkich gatunków roślin i zwierząt oraz krajobrazu utworzenie Uchwała Nr XXXIV/273/2001 Rady Gminy Szczecinek z dnia 10 listopada 2001 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne gruntów z terenu Nadleśnictwa Szczecinek. 9. użytek ekologiczny ,9600 kępa drzew i krzewów Kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, płaty roślinności, starorzecza, skarpy i kamieńce utworzenie Uchwała Nr X/85/99 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 29 kwietnia 1999 r. w sprawie uznania za użytki ekologiczne gruntów z terenu Nadleśnictwa Bobolice. 10. użytek ekologiczny Kusowskie Bagna zmiana ,9900 bagno utworzenie Uchwała Nr XXXIV/274/2001 Rady Gminy Szczecinek z dnia 10 listopada 2001 r. w sprawie zmiany uchwały w sprawie uznania za użytki ekologiczne gruntów z terenu Nadleśnictwa Bobolice. Uchwała Nr XLIII/267/2006 Rady Gminy Szczecinek z dnia 31 marca 2006 r. w sprawie ustanowienia użytku ekologicznego gruntów z terenu Nadleśnictwa Szczecinek. 11. użytek ekologiczny Wielkie Błoto ,5100 bagno miejsce występowania roślinności bagiennej utworzenie Uchwała Nr XLIII/268/2006 Rady Gminy Szczecinek z dnia 31 marca 2006 r. w sprawie ustanowienia użytku ekologicznego gruntów z terenu Nadleśnictwa Szczecinek. 143

144 12. użytek ekologiczny Jameńskie Bagno ,7800 torfowisko Torfowisko mszarne z jeziorkiem dystroficznym; miejsce wyst. żurawia, żaby moczarowej, roślin: rosiczki okrągłolistnej, wełnianki pochwowej, przygiełki białej. utworzenie Uchwała Nr XI/82/2007 Rady Gminy Szczecinek z dnia 27 września 2007 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych. 13. użytek ekologiczny Torfowisko Wyspowe ,3600 torfowisko Mszar dywanowy i kępkowo dolinowy; miejsce wyst. żurawia, żaby moczarowej, roślin: rosiczki okrągłolistnej, wełnianki pochwowej,wełnia nki wąskolistnej utworzenie Uchwała Nr XI/82/2007 Rady Gminy Szczecinek z dnia 27 września 2007 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych. 14. użytek ekologiczny Mechowiska Płociczno ,7700 torfowisko Torfowisko soligeniczne ze zbiorowiskami mechowiskowymi; miejsce wyst. żaby jeziornej i ropuchy szarej oraz roślin: turzycy tunikowatej, wełnianki wąskolistnej i.in. utworzenie Uchwała Nr XI/82/2007 Rady Gminy Szczecinek z dnia 27 września 2007 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych. 144

145 15. użytek ekologiczny Torfowisko nad Czarnym ,0900 torfowisko Torfowisko ze śladami eksploatacji, potorfia zarośnięte mszarem; miejsce wyst. modrzewicy zwyczajnej, rosiczki okrągłolistnej, żurawiny błotnej i.in. utworzenie Uchwała Nr XI/82/2007 Rady Gminy Szczecinek z dnia 27 września 2007 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych. 16. użytek ekologiczny Szare Maleńkie ,6800 torfowisko Torfowisko mszarne z jeziorkiem dystroficznym; miejsce wyst. turzycy bagiennej, rosiczki okrągłolistnej, bagnica torfowa, zurawina błotna utworzenie Uchwała Nr XI/82/2007 Rady Gminy Szczecinek z dnia 27 września 2007 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych. 17. użytek ekologiczny Bórbagno Nad Kutrami ,8000 bagno bór bagienny; miejsce wyst. turzycy drobnej, turzycy obłej i.in. utworzenie Uchwała Nr XI/82/2007 Rady Gminy Szczecinek z dnia 27 września 2007 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych. 18. użytek ekologiczny Torfowisko przy szosie ,9000 torfowisko Torfowisko ze śladami eksploatacji; miejsce wyst. trzcinnika prostego, rosiczki okrągłolistnej, zurawiny błotnej i.in. utworzenie Uchwała Nr XI/82/2007 Rady Gminy Szczecinek z dnia 27 września 2007 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych. 145

146 19. użytek ekologiczny Torfianki w Jelenim Ruczaju ,4100 torfowisko torfowisko; miejsce wyst. czermieni błotnej, turzycy zółtej, traszki grzebieniastej, zaby trawnej utworzenie Uchwała Nr XI/82/2007 Rady Gminy Szczecinek z dnia 27 września 2007 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych. Źródło: CRFOP 146

147 Pomniki przyrody Zgodnie z CRFOP, na terenie Powiatu Szczecineckiego znajduje się 178 pomników przyrody. Tabela 45. Pomniki przyrody Powiatu Szczecineckiego. L.p. nazwa Data utworzenia Opis granicy Typ pomnika Opis pomnika Rodzaj aktu nazwa Akt prawny nazwa Oddz. 29b; 29o; 29f Obr. Czarnobór Skupisko grupa 19 drzew (początkowo 20, ale 1 dąb zniesiono w 2012 r.) 16 dębów i 3 buki; w terenie 15 drzew: 12 dębów i 3 buki; nie odnaleziono 4 dębów utworzenie zmiana ul. Ordona obok L.O. Skupisko grupa 3 cisów utworzenie Oddz. 29 f, obr. Czarnobór, Leśnictwo Czarnobór Ul. Jana Pawła II, przy rzeczce Niezdobnej (Nizicy) Pojedynczy Pojedynczy Oddz.29 f Obręb Czarnobór Leśn.Czarnobór Ul. Jana Pawła II, przy rzeczce Niezdobnej utworzenie zmiana utworzenie Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXVIII/238/2012 Rady Miasta Szczecinek z dnia 24 września 2012 r. w sprawie zniesienia pomników przyrody znajdujących się na terenie miasta Szczecinek. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 317 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 2 września 1972 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXXIII/256/2001 Rady Miasta Szczecinek z dnia 18 czerwca 2001 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie miasta Szczecinka Las komunalny na wysokości ul. Pułaskiego, przy osiedlu mieszkaniowym "Zachód" Skupisko Grupa 4 drzew (początkowo 5, ale 1 topola zniesiona w 2013 r.) 1 brzoza i 3 topole, w terenie brzoza i 4 topole utworzenie zmiana Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XLI/381/2013 Rady Miasta Szczecinek z dnia 30 grudnia 2013 r. w sprawie zniesienia pomników przyrody znajdujących się na terenie miasta Szczecinek. 147

148 Róg ul. 1 Maja i Szkolnej przy Zespole Szkół Zawodowych Pojedynczy Róg Ul. 1 Maja i Szkolnej przy Zespole Szkół Zawodowych utworzenie Uchwała Nr XXXIII/256/2001 Rady Miasta Szczecinek z dnia 18 czerwca 2001 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie miasta Szczecinka ul. Ks.Elżbiety na terenie Ogródka Jordanowskiego przy przedszkolu nr 11 Pojedynczy duże próchnowisko u podstawy utworzenie Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Oddz. 76a, leśnictwo Jelenino, przy drodze ŚwiątkiTrzesieka Pojedynczy Oddz. 76a, przy drodze ŚwiątkiTrzesieka utworzenie Uchwała Nr XXI/137/97 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 26 marca 1997 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Oddz. 73d, leśnictwo Jelenino, przy jeziorze Trzesiecko Pojedynczy pochylony w stronę jeziora utworzenie Uchwała Nr XXI/137/97 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 26 marca 1997 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Park miejski, obok pomostu rekreacyjnego przy wieży Przemysława Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XIX/158/2011 Rady Miasta Szczecinek z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody na terenie miasta Szczecinek Park miejski, w sąsiedztwie stadionu piłkarskiego im. Kazimierza Czesława Lisa przy ul. Piłsudskiego 3 Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXX/278/2012 Rady Miasta Szczecinek z dnia 19 grudnia 2012 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody na terenie miasta Szczecinek Park miejski, w sąsiedztwie stadionu piłkarskiego im. Kazimierza Czesława Lisa przy ul. Piłsudskiego 3 Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXX/278/2012 Rady Miasta Szczecinek z dnia 19 grudnia 2012 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody na terenie miasta Szczecinek. 148

149 Park dworski (przy Przeds. Obrotu Zwierzętami Hodowlanymi) Bugno; obiekt znajduje się na wzgórzu z pozostałościami bunkrów, na miejscu liczne ślady nielegalnych ognisk Pojedynczy Brak danych utworzenie Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Oddz. 76a, leśnictwo Jelenino, teren ścieżki dydaktycznoprzyrodniczej "Las Klasztorny" Oddz.347 Leśnictwo Piaski, w dolinie rzeki Dębnicy Pojedynczy Brak danych utworzenie Skupisko Przy kościele parafialnym Skupisko Park przypałacowy, przy budynku administracyjnym zespołu PGR Pojedynczy grupa 5 drzew 3 buki i 2 dęby; w terenie 3 buki i 1 dąb; 1 dąb nie odnaleziony Grupa 9 drzew 7 lip i 2 dęby; w terenie pomierzono 6 lip i 2 dęby, ostatnia lipa martwa i zniszczona Park przypałacowy utworzenie utworzenie zmiana utworzenie Park przypałacowy Pojedynczy Park przypałacowy utworzenie Cmentarz ewangelicki w obrębie wsi Pojedynczy grupa 2 dęby szypułkowe, w terenie 1 dąb, 1 nie odnaleziony utworzenie przy stawie Pojedynczy Obręb Stary Grabiąż utworzenie Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 75 Prezydium WRN w Koszalinie z dnia 31 października 1956 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 149

150 Przy budynku stacji PKP Pojedynczy Obręb 01 m.barwice utworzenie Kaj Oddz. 351 c, Nadleśnictwo Połczyn Zdrój, na skraju lasu brzozowego Oddz.308 b, Nadleśnictwo Połczyn Zdrój Po lewej stronie drogi ParchlinoNowe Koprzywno Przy zabudowaniach gospodarczych PGR w podwórzu Oddz. 274 g, Leśnictwo Piaski Adam Oddz. 274 g, Leśnictwo Piaski Oddz.274c, Leśnictwo Piaski Po prawej stronie drogi GwiazdowoBarwice Park przypałacowy, Obr. Białowąs Pojedynczy Pojedynczy Oddz.351 c Nadleśnictwo Połczyn Zdrój Oddz.308 b Nadleśnictwo Połczyn Zdrój utworzenie utworzenie Pojedynczy Obręb Nowe Koprzywno utworzenie Skupisko Pojedynczy Pojedynczy Pojedynczy grupa 2 dębów szypułkowych; 2: prawie martwe Oddz. 274 g Leśnictwo Piaski Oddz. 274 g Leśnictwo Piaski Oddz.274c Leśnictwo Piaski utworzenie utworzenie zmiana utworzenie zmiana utworzenie zmiana Pojedynczy Obręb Gwiazdowo utworzenie Pojedynczy drzewo całkowicie martwe utworzenie Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 249 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 2 września 1972 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 248 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 2 września 1972 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 247 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 2 września 1972 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 150

151 Cmentarz ewangelicki przy polnej drodze do Parchlina W parku wiejskim, za dworkiem Przy drodze Barwice Szczecinek Cm. Ewangelicki. Obr. Nowe Koprzywno, przy drodze do Luboradzy Skupisko Grupa 2 dęby, 1 brzoza, 1 lipa, bluszcz; drzewo oplecione przez bluszcz jest już martwe i mocno pochylone utworzenie Pojedynczy Obręb Stary Grabiąż utworzenie Pojedynczy Obręb Ostropole utworzenie Skupisko grupa 2 drzew 1 lipa drobnolistna i 1 dąb szypułkowy utworzenie Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Oddz. 335 k Nadleśnictwo Połczyn Zdrój, na brzegu skarpy nad jeziorem Dębno Pojedynczy Oddz.335 k Nadleśnictwo Połczyn Zdrój utworzenie Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Oddz. 337 f, Nadleśnictwo Połczyn Zdrój, Cmentarz ewangelicki w lesie przy drodze do Uradza Pojedynczy Oddz.337 f, Nadleśnictwo Połczyn Zdrój utworzenie Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Oddz. 415g Nadleśnictwo Połczyn Zdrój, cmentarz ewangelicki w lesie bukowym Pojedynczy drzewo mocno pochylone utworzenie Na łące Pojedynczy Brak danych Na łące Pojedynczy Brak danych utworzenie zmiana utworzenie zmiana leśnictwo Misiołki 332a Skupisko grupa 6 buków pospolitych utworzenie Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 202 Prezydium WRN w Koszalinie z dnia 20 października 1971 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 203 Prezydium WRN w Koszalinie z dnia 20 października 1971 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. 151

152 leśnictwo Misiołki 332a Pojedynczy Brak danych utworzenie leśnictwo Misiołki 331d Pojedynczy Brak danych utworzenie leśnictwo Misiołki 332b Pojedynczy Brak danych utworzenie leśnictwo Misiołki 346b Pojedynczy Brak danych utworzenie leśnictwo Misiołki 402H Pojedynczy Brak danych utworzenie leśnictwo Misiołki 401j Pojedynczy Brak danych utworzenie leśnictwo Misiołki 401d Pojedynczy Brak danych utworzenie leśnictwo Misiołki 402a Pojedynczy Brak danych utworzenie leśnictwo Misiołki 351m Skupisko grupa drzew 1 buk i 2 jesiony utworzenie leśnictwo Misiołki 417f Skupisko grupa 2 głazów narzutowych utworzenie leśnictwo Piaski 269d Pojedynczy Brak danych utworzenie leśnictwo Piaski 305h Pojedynczy Brak danych utworzenie Ewa leśnictwo Stary Chwalim 184j Oddz.274c, Leśnictwo Piaski Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Oddz.274c Leśnictwo Piaski utworzenie Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Uchwała Nr XXVII/377/09 Rady Gminy Dobra z dnia 30 kwietnia 2009 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody. Orzeczenie Nr 246 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 2 września 1972 r. 152

153 zmiana Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Cmentarz ewangelicki obecnie katolicki, po lewej stronie drogi Biały Bór Szczecinek Skupisko grupa 19 klonów pospolitych, w terenie stwierdzono 15 drzew oraz 1 pień utworzenie Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 56. Pomorzanin Działka nr 222, obręb Sępolno Wielkie Pojedynczy dąb szypułkowy (Quercus robur L.): obwód pnia na wysokości 1,30 m 530 cm; na wys. 1,80 m 570 cm, wysokość: 20 m, szerokość korony 16 m, utworzenie UCHWAŁA NR XXXII/232/05 Rady Miejskiej w Białym Borze z dnia 16 września 2005 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa rosnącego na terenie gminy Biały Bór Leśnictwo: Kaliska, Oddział: 459h Pojedynczy Głaz narzutowy o obwodzie 10,2 mb, wysokości ponad ziemią 1,5 mb. utworzenie zmiana Orzeczenie Nr 157 Prezydium WRN w Koszalinie z dnia 30 czerwca 1971 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Leśnictwo: Kamienna, Oddział: 482g, na granicy wydzielenia, zbiornika p poż i bagna. Pojedynczy Głaz narzutowy o obwodzie 10,8 mb, wysokość ponad ziemią 1,10 mb. utworzenie zmiana Orzeczenie Nr 169 Prezydium WRN w Koszalinie z dnia 30 czerwca 1971 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Nadleśnictwo: BOBOLICE Leśnictwo: ZARZEWIE Oddział: 443f Na terenie działki 443 w obrębie ewidencyjnym Sępolno Małe gm. Biały Bór Pojedynczy Głaz narzutowy o obwodzie 860 cm i wysokości 1 m. utworzenie UCHWAŁA NR XXVIII/224/09 Rady Miejskiej w Białym Borze z dnia 29 stycznia 2009 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody głazów narzutowych w Gminie Biały Bór. 153

154 Nadleśnictwo: BOBOLICE Leśnictwo: ZARZEWIE Oddział: 443f Na terenie działki 443 w obrębie ewidencyjnym Sępolno Małe gm. Biały Bór. Pojedynczy Głaz narzutowy o obwodzie 1020 cm i wysokości 1,3 m. utworzenie UCHWAŁA NR XXVIII/224/09 Rady Miejskiej w Białym Borze z dnia 29 stycznia 2009 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody głazów narzutowych w Gminie Biały Bór działka 88/8 obręb Dyminek Nadleśnictwo: SZCZECINEK Leśnictwo: Dyminek Oddział i wydzielenie: 88s działka 88/8 obręb Dyminek Nadleśnictwo: SZCZECINEK Leśnictwo: Dyminek Oddział i wydzielenie: 88s działka 88/8 obręb Dyminek Nadleśnictwo: SZCZECINEK Leśnictwo: Dyminek Oddział i wydzielenie: 88s działka 88/8 obręb Dyminek Nadleśnictwo: SZCZECINEK Leśnictwo: Dyminek Oddział i wydzielenie: 88s Oddz. 186h Obr. Piława/ oddz. 163d, obręb Piława Pojedynczy Pojedynczy Pojedynczy Pojedynczy dąb szypułkowy (Quercus robur L.) pomnik przyrody nr 4: obwód pnia na wysokości 1,30 m 390 cm, wysokość 26 m, wysokość do pierwszego konaru 6 m, dąb szypułkowy (Quercus robur L.) pomnik przyrody nr 3: obwód pnia na wysokości 1,30 m 570 cm, wysokość 24 m, wysokość do pierwszego konaru 5 m dąb szypułkowy (Quercus robur L.) pomnik przyrody nr 1: obwód pnia na wysokości 1,30 m 350 cm, wysokość 24 m, wysokość do pierwszego konaru 4 m dąb szypułkowy (Quercus robur L.) pomnik przyrody nr 2: obwód pnia na wysokości 1,30 m 390 cm, wysokość 25 m, wysokość do pierwszego konaru 6 m utworzenie utworzenie utworzenie utworzenie Pojedynczy drzewo całkowicie martwe utworzenie UCHWAŁA NR XXIII/183/08 Rady Miejskiej w Białym Borze z dnia 24 września 2008 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Biały Bór. UCHWAŁA NR XXIII/183/08 Rady Miejskiej w Białym Borze z dnia 24 września 2008 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Biały Bór. UCHWAŁA NR XXIII/183/08 Rady Miejskiej w Białym Borze z dnia 24 września 2008 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Biały Bór. UCHWAŁA NR XXIII/183/08 Rady Miejskiej w Białym Borze z dnia 24 września 2008 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Biały Bór. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w 154

155 sprawie uznania za pomniki przyrody Obr.Komorze/ ośrodek wczasowy Komorze 16, działka prywatna Skupisko grupa 4 drzew 1 buk czerwonolistny, 2 lipy, 1 robinia utworzenie Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Obr. Piława/Cmentrz ewangelicki, przykościelny, nieczynny Skupisko grupa 2 dębów szypułkowych utworzenie Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Obr.Łubowo; na rogu działki obecnego cmentarza i pozostałości po cmentarzu ewangelickim Pojedynczy Obręb Łubowo utworzenie Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Obręb Kiełpino/ Obręb Dąbie na skraju lasu, przy drodze DąbieSilnowo Pojedynczy Obręb Kiełpino utworzenie Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Oddz. 109o Pojedynczy Oddz. 109o utworzenie Oddz. 114c Pojedynczy Oddz. 114c utworzenie Oddz. 109j Pojedynczy Oddz. 109j utworzenie Oddz. 114k Pojedynczy Oddz. 114k utworzenie Oddz. 109f Pojedynczy Oddz. 109f utworzenie Oddz. 109l Pojedynczy Oddz. 109l utworzenie Oddz. 109j Pojedynczy Oddz. 109j utworzenie Oddz. 109j Pojedynczy Oddz. 109j utworzenie Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w 155

156 sprawie uznania za pomniki przyrody Oddz. 109j Pojedynczy Oddz. 109j utworzenie Oddz. 109j Pojedynczy Oddz. 109j utworzenie Oddz. 109j Skupisko w akcie 1 dąb szypułkowy, w terenie pomierzono 2 w innych lokalizacjach, problem z identyfikacją; 2: drzewo całkowicie zamarłe, siedlisko organizmow saproksylicznych utworzenie Oddz. 109j Pojedynczy Oddz. 109j utworzenie Oddz. 109j Pojedynczy Oddz. 109j utworzenie Oddz. 129f Pojedynczy drzewo prawie martwe utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Oddz. 127a Pojedynczy Oddz. 127a utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Oddz. 127a Pojedynczy Oddz. 127a utworzenie Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXII/259/2005 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 156

157 Oddz. 284a, Nadleśnictwo Czaplinek/ oddz. 243b Nadleśnictwo Czaplinek, na cyplu nd. Jez. Tyczno Skupisko grupa 4 jałowców pospolitych; 3: pień rozłamany przez powalony pobliski inny jałowiec utworzenie Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Klon Maciek Obr. Juchowo/ Cmentarz na terenie parku palacowego Obr. Kiełpino/Cmentarz ewangelicki, przykościelny, nieczynny Kiełpino/ cmentarz ewangelicki,przykościelny, nieczynny na terenie Nadleśnictwa Czarnobór, obręb ewidencyjny Jeleń, oddział leśny 886b, gmina Borne Sulinowo Przy drodze ze wsi do jeziora Pojedynczy Obręb Juchowo utworzenie Pojedynczy Obręb Kiełpino utworzenie Skupisko Pojedynczy grupa 4 drzew 3 lipy i 1 dąb; w terenie stwierdzono 1 lipę i 1 dąb, 2 lip nie odnaleziono modrzew europejski (Larix decidua), obw. 380 cm, wys. 31 m utworzenie utworzenie zmiana Pojedynczy Przy drodze we wsi do jeziora utworzenie Park Miejski Pojedynczy Park Miejski utworzenie zmiana Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXVIII/490/2002 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 26 kwietnia 2002 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa rosnącego na terenie gminy Borne Sulinowo. UCHWAŁA NR XX/223/2016 RADY MIEJSKIEJ W BORNEM SULINOWIE z dnia 31 marca 2016 r. zmieniająca uchwałę w sprawie ustanowienia pomników przyrody Uchwała Nr XXXVI/422/2006 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 29 września 2006 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa rosnącego na terenie gminy Borne Sulinowo. Uchwała Nr XXXV/457/97 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 27 listopada 1997 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących w Parku Miejskim w Bornem Sulinowie. Uchwała Nr IX/113/2011 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 25 maja 2011 r. o zmianie uchwały w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących w Parku Miejskim w Bornem Sulinowie. 157

158 Park Miejski Skupisko grupa kosodrzewiny, występującej kępowo, pomierzono 3 obiekty utworzenie Park Miejski Pojedynczy Park Miejski utworzenie Park Miejski Pojedynczy Park Miejski utworzenie Park Miejski Pojedynczy Park Miejski utworzenie Park Miejski Pojedynczy Park Miejski utworzenie Przy drodze, oddz. 114c Pojedynczy Płnwsch strona jeziora Rakowo, oddz. 326c na terenie Nadleśnictwa Czarnobór, oddział leśny 213f, obręb ewidencyjny Borne, gm. Borne Sulinowo Pojedynczy Pojedynczy drzewo calkowicie zamarle, siedlisko organizmow saproksylicznych Północnowsch strona jeziora Rakowo, Oddz.326c Dąb szypułkowy (Quercus robur) obw. 390 cm, wys. 25 m utworzenie utworzenie utworzenie Uchwała Nr XXXV/457/97 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 27 listopada 1997 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących w Parku Miejskim w Bornem Sulinowie. Uchwała Nr XXXV/457/97 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 27 listopada 1997 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących w Parku Miejskim w Bornem Sulinowie. Uchwała Nr XXXV/457/97 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 27 listopada 1997 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących w Parku Miejskim w Bornem Sulinowie. Uchwała Nr XXXV/457/97 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 27 listopada 1997 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących w Parku Miejskim w Bornem Sulinowie. Uchwała Nr XXXV/457/97 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 27 listopada 1997 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących w Parku Miejskim w Bornem Sulinowie. Uchwała Nr XXXVIII/510/98 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 22 kwietnia 1998 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Borne Sulinowo. Uchwała Nr IX/147/99 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 14 lipca 1999 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa rosnącego na terenie gminy Borne Sulinowo. Uchwała Nr XV/260/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 14 czerwca 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Borne Sulinowo. 158

159 zmiana Uchwała Nr XVI/300/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 20 września 2000 r. w sprawie zmiany uchwały nr XV/260/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 14 czerwca 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gmin zmiana UCHWAŁA NR XX/221/2016 RADY MIEJSKIEJ W BORNEM SULINOWIE z dnia 31 marca 2016 r. zmieniająca uchwałę w sprawie ustanowienia pomników przyrody utworzenie Uchwała Nr XV/260/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 14 czerwca 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Borne Sulinowo na terenie Nadleśnictwa Czarnobór, oddział leśny 294g, obręb ewidencyjny Borne, gm. Borne Sulinowo na terenie Nadleśnictwa Czarnobór, oddział leśny 293h, obręb ewidencyjny Borne, gm. Borne Sulinowo Skupisko Pojedynczy Dąb szypułkowy (Quercus robur) 2 szt 1. obw. 355 cm, wys. 27 m, 2. obw. 420 cm, wys. 22 m Dąb szypułkowy (Quercus robur) obw. 372 cm, wys. 26 m zmiana zmiana utworzenie zmiana Uchwała Nr XVI/300/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 20 września 2000 r. w sprawie zmiany uchwały nr XV/260/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 14 czerwca 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gmin UCHWAŁA NR XX/221/2016 RADY MIEJSKIEJ W BORNEM SULINOWIE z dnia 31 marca 2016 r. zmieniająca uchwałę w sprawie ustanowienia pomników przyrody Uchwała Nr XV/260/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 14 czerwca 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Borne Sulinowo. Uchwała Nr XVI/300/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 20 września 2000 r. w sprawie zmiany uchwały nr XV/260/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 14 czerwca 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gmin 159

160 zmiana UCHWAŁA NR XX/221/2016 RADY MIEJSKIEJ W BORNEM SULINOWIE z dnia 31 marca 2016 r. zmieniająca uchwałę w sprawie ustanowienia pomników przyrody utworzenie Uchwała Nr XV/260/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 14 czerwca 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Borne Sulinowo na terenie Nadleśnictwa Czarnobór, oddział leśny 294g, obręb ewidencyjny Borne, gmina Borne Sulinowo Skupisko Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) 2 szt 1. obw. 240 cm, wys. 26 m 2. obw. 275 cm, wys. 22 m zmiana zmiana Uchwała Nr XVI/300/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 20 września 2000 r. w sprawie zmiany uchwały nr XV/260/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 14 czerwca 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gmin UCHWAŁA NR XX/221/2016 RADY MIEJSKIEJ W BORNEM SULINOWIE z dnia 31 marca 2016 r. zmieniająca uchwałę w sprawie ustanowienia pomników przyrody na terenie Nadleśnictwa Czarnobór, oddział leśny 212b, obręb ewidencyjny Borne, gm. Borne Sulinowo Grupa drzew Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) 6 szt 1. obw. 285 cm, wys. 29 m 2. obw. 275 cm, wys. 30 m 3. obw. 250 cm, wys. 29 m 4. obw. 250 cm, wys. 29 m 5. obw. 313 cm, wys. 30 m 6. obw. 415 cm, wys. 30 m utworzenie zmiana Uchwała Nr XVI/299/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 20 września 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Borne Sulinowo. UCHWAŁA NR XX/222/2016 RADY MIEJSKIEJ W BORNEM SULINOWIE z dnia 31 marca 2016 r. zmieniająca uchwałę w sprawie ustanowienia pomników przyrody 160

161 na terenie Nadleśnictwa Czarnobór, oddział leśny 212b, obręb ewidencyjny Borne, gm. Borne Sulinowo Grupa drzew Dąb szypułkowy (Quercus robur) 18 szt 1. obw. 295 cm, wys. 29 m 2. obw. 270 cm, wys. 30 m 3. obw. 435 cm, wys. 30 m 4. obw. 444 cm, wys. 30 m 5. obw. 370 cm, wys. 29 m 6. obw. 400 cm, wys. 30 m 7. obw. 320 cm, wys. 31 m 8. obw. 340 cm, wys. 30 m 9. obw. 255 cm, wys. 28 m 10. obw. 255 cm, wys. 28 m 11. obw. 360 cm, wys. 30 m 12. obw. 360 cm, wys. 30 m 13. obw. 460 cm, wys. 30 m 14. obw. 360 cm, wys. 30 m 15. obw. 315 cm, wys. 29 m 16. obw. 350 cm, wys. 30 m 17. obw. 285 cm, wys. 29 m 18. obw. 390 cm, wys. 30 m utworzenie zmiana Uchwała Nr XVI/299/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 20 września 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Borne Sulinowo. UCHWAŁA NR XX/222/2016 RADY MIEJSKIEJ W BORNEM SULINOWIE z dnia 31 marca 2016 r. zmieniająca uchwałę w sprawie ustanowienia pomników przyrody na terenie Nadleśnictwa Czarnobór, oddział leśny 212b, obręb ewidencyjny Borne, gm. Borne Sulinowo. Pojedynczy Lipa drobnolistna (Tilia cordata) obw. 365 cm, wys. 30 m utworzenie zmiana Uchwała Nr XVI/299/2000 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 20 września 2000 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Borne Sulinowo. UCHWAŁA NR XX/222/2016 RADY MIEJSKIEJ W BORNEM SULINOWIE z dnia 31 marca 2016 r. zmieniająca uchwałę w sprawie ustanowienia pomników przyrody Na półwyspie jeziora Komorze, Nadleśnictwo Czaplinek oddz. 16b Pojedynczy jeden z 2 pni odłamał się razem z częścią pnia głównego utworzenie Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 161

162 Oddz. 109f leśnictwa Kucharowo Pojedynczy Brak danych utworzenie Uchwała Nr XXXVIII/510/98 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 22 kwietnia 1998 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie gminy Borne Sulinowo działka ewidencyjna 3/1, przy drodze powiatowej na odcinku wieś Juchowo Radacz, gmina Borne Sulinowo, obręb Juchowo, powiat szczecinecki, woj. zachodniopomorskie Pojedynczy Drzewo z gatunku dąb szypułkowy Quercus robur, obwód pnia 520 cm mierzony na wysokości 130 cm, wiek ok 200 lat. utworzenie Uchwała Nr XLI/499/2014 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 27 marca 2014 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody Cmentarz ewangelicki, na wzgórzu za wsią Cmentarz ewangelicki, obecnie katolicki, położony na skraju wsi Pojedynczy grupa 2 buków, w terenie stwierdzono 1, brak śladu po drugim drzewie utworzenie Skupisko grupa 2 dębów szypułkowych utworzenie Cmentarz komunalny Pojedynczy Obręb Grzmiąca utworzenie obok hydroforni Pojedynczy Obok hydroforni utworzenie Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XIII/71/2003 Rady Gminy Grzmiąca z dnia 4 grudnia 2003 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa na terenie Gminy Grzmiąca Cmentarz ewangelicki, przy drodze do Białowąs Cmentarz ewangelicki, obecnie komunalny, położony na obrzeżu wsi Skupisko Skupisko grupa 22 świerków pospolitych; w terenie pomierzono 21 drzew, 1 świerk nie odnaleziony grupa 23 lip drobnolistnych, w terenie pomierzono 26 pasujących drzew utworzenie zmiana utworzenie Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XL/257/2010 Rady Gminy Grzmiąca z dnia 30 czerwca 2010 r. w sprawie zniesienia formy ochrony przyrody. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 162

163 Cmentarz ewangelicki, przy drodze do Bobolic Przy drodze nr 611 KrosinoCzechy w pobliżu drogi Sławno Przystawy oddział 31h leśnictwo Przystawy w pobliżu drogi Sławno Przystawy oddział 31h leśnictwo Przystawy w pobliżu drogi Sławno Przystawy oddział 34d leśnictwo Przystawy przy drodze polnej niedaleko miejscowości Świętno oddział 47c leśnictwo Przystawy Skupisko Pojedynczy grupa 19 świerków, w terenie stwierdzono 8 drzew oraz 4 nieistniejace złamane, 7 drzew nie odnaleziono Przy drodze nr 611 Krosino Czechy utworzenie utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Oddz.62 a, Obr. Czarnobór, Leśnictwo Czarnobór; na skraju oddziału i łąki Oddz. 59b Obr. Czarnobór, Leśnictwo Czarnobór Pojedynczy Pojedynczy Oddz.62 a, Obręb Czarnobór Leśn.Czarnobór Oddz.59b Obręb Czarnobór Leśn.Czarnobór utworzenie utworzenie Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr IX/60/99 Rady Gminy w Grzmiącej z dnia 27 maja 1999 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody rosnącego drzewa dębu przy drodze nr 611 Krosino Czechy w miejscowości Mieszałki gm, Grzmiąca. Uchwała Nr XL/192/98 Rady Gminy w Grzmiącej z dnia 22 kwietnia 1998 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących w oddziale leśnictwa Przystawy gm. Grzmiąca. Uchwała Nr XL/192/98 Rady Gminy w Grzmiącej z dnia 22 kwietnia 1998 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących w oddziale leśnictwa Przystawy gm. Grzmiąca. Uchwała Nr XL/192/98 Rady Gminy w Grzmiącej z dnia 22 kwietnia 1998 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących w oddziale leśnictwa Przystawy gm. Grzmiąca. Uchwała Nr XL/192/98 Rady Gminy w Grzmiącej z dnia 22 kwietnia 1998 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących w oddziale leśnictwa Przystawy gm. Grzmiąca. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 315 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 2 września 1972 r. 163

164 Pojedynczy Pojedynczy Cmentarz ewangelicki, obecnie katolicki Oddz.69 f, obr. Czarnobór, Leśnictwo Czarnobór Oddz. 355 h, obr. Wierzchowo, Leśnictwo Dalęcino 4 buki zrośnięte w 1 drzewo, 4 konary powyżej 130 cm nad ziemią zrośnięty z kilku drzew, rozgałęzia się powyżej 130 cm nad ziemią zmiana utworzenie utworzenie Pojedynczy Obręb Gwda Wielka utworzenie Pojedynczy Pojedynczy Oddz.69 f Obręb Czarnobór Leśn.Czarnobór drzewo prawie martwe, 3/4 drzewa martwe utworzenie zmiana utworzenie zmiana Teren obozu harcerskiego Pojedynczy Obręb Drężno utworzenie Oddz. 196 b, obr. Wierzchowo, Leśnictwo Spore Pojedynczy Oddz.196 b Obręb Wierzchowo Leśn.Spore utworzenie zmiana Park przy PGR Pojedynczy Obręb Gałowo utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XIV/94/2003 Rady Gminy Szczecinek z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie Gminy Szczecinek. Uchwała Nr XIV/94/2003 Rady Gminy Szczecinek z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie Gminy Szczecinek. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 313 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 2 września 1972 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 312 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 2 września 1972 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 311 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 2 września 1972 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XIV/94/2003 Rady Gminy Szczecinek z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew 164

165 rosnących na terenie Gminy Szczecinek Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Drzewo prawie martwe utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Oddz. 69 f obr. Czarnobór, Leśnictwo Czarnobór Skupisko grupa 5 debów szypułkowych utworzenie Cmentarz ewangelicki Skupisko Aleja 1 dąb i 12 lip utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Cmentarz ewangelicki Skupisko grupa 2 drzew jesion wyniosły i klon zwyczajny, w terenie stwierdzono 2 jesiony utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Cmentarz ewangelicki, przykościelny Pojedynczy Obręb Stare Wierzchowo utworzenie Uchwała Nr XIV/94/2003 Rady Gminy Szczecinek z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie Gminy Szczecinek. Uchwała Nr XIV/94/2003 Rady Gminy Szczecinek z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie Gminy Szczecinek. Uchwała Nr XIV/94/2003 Rady Gminy Szczecinek z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie Gminy Szczecinek. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XIV/94/2003 Rady Gminy Szczecinek z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie Gminy Szczecinek. Uchwała Nr XXII/147/2004 Rady Gminy Szczecinek z dnia 29 września 2004 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa rosnącego na terenie Gminy Szczecinek. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XIV/94/2003 Rady Gminy Szczecinek z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie Gminy Szczecinek. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 165

166 Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Cmentarz ewangelicki, przykościelny Skupisko grupa 2 lip drobnolistnych utworzenie Park przy PGR Pojedynczy Obręb Dalęcino utworzenie Na terenie gospodarstwa p. Leona Rychtera Pojedynczy Obręb Drężno utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Pojedynczy Brak danych utworzenie Cmentarz ewangelicki Pojedynczy We wsi utworzenie Oddz. 136d, leśnictwo Jelenino, przy drodze ŚwiątkiMosina Przy drodze Wierzchowo Bobolice (grodzisko), oddz. 19s, leśnictwo Wierzchowo Wieś Trzebiechowo, oddz. 19m, leśnictwo Kusowo Posesja leśniczówki Dalęcino, oddz. 358f leśnictwo Dalęcino Pojedynczy Pojedynczy Oddz. 136d, przy drodze ŚwiątkiMosina Przy drodze Wierzchowo Bobolice, Oddz.19s utworzenie utworzenie Pojedynczy Wieś Trzebiechowo, utworzenie Pojedynczy Posesja leśniczówki Dalęcino, 358f utworzenie Uchwała Nr XIV/94/2003 Rady Gminy Szczecinek z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie Gminy Szczecinek. Uchwała Nr XIV/94/2003 Rady Gminy Szczecinek z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie Gminy Szczecinek. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XIV/94/2003 Rady Gminy Szczecinek z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie Gminy Szczecinek. Uchwała Nr XIV/94/2003 Rady Gminy Szczecinek z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzew rosnących na terenie Gminy Szczecinek. Rozporządzenie Nr 12/95 Wojewody Koszalińskiego z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXI/137/97 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 26 marca 1997 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody. 166

167 W pobliżu rzeki Żegnicy, oddz. 43i, leśnictwo Iwin Pojedynczy W pobliżu rzeki Żegnicy, Oddz.43i utworzenie Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody W pobliżu rzeki Żegnicy, oddz. 43j, leśnictwo Iwin Pojedynczy drzewo całkowicie zamarłe, siedlisko organizmow saproksylicznych utworzenie Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Nad jeziorem Jeziorki, oddz. 93a, leśnictwo Sokolnik Pojedynczy Nad jeziorem Jeziorki, Oddz.93a utworzenie Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Nad jeziorem Jeziorki, oddz. 93a, leśnictwo Sokolnik Pojedynczy Nad jeziorem Jeziorki, Oddz.93a utworzenie Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Nad jeziorem Jeziorki, oddz. 93a, leśnictwo Sokolnik Pojedynczy Nad jeziorem Jeziorki, Oddz.93a utworzenie Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody W pobliżu rzeki Żegnicy, oddz. 43i, leśnictwo Iwin Pojedynczy W pobliżu rzeki Żegnicy, Oddz.43i utworzenie Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Nad jeziorem Jeziorki, oddz. 93a, leśnictwo Sokolnik Pojedynczy Nad jeziorem Jeziorki, Oddz.93a utworzenie Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Nad jeziorem Jeziorki, oddz. 93a, leśnictwo Sokolnik Skupisko w akcie 1 daglezja, w terenie pomierzono 2 problem z identyfikacją utworzenie Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Nad jeziorem Jeziorki, oddz. 93a, leśnictwo Sokolnik Pojedynczy Nad jeziorem Jeziorki, Oddz.93a utworzenie Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Nad jeziorem Jeziorki, oddz. 93a, leśnictwo Sokolnik Pojedynczy Nad jeziorem Jeziorki, Oddz.93a utworzenie Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Nad jeziorem Jeziorki, oddz. 93a, leśnictwo Sokolnik Pojedynczy Nad jeziorem Jeziorki, Oddz.93a utworzenie Uchwała Nr XXIX/189/98 Rady Gminy w Szczecinku z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Oddz.303b, obr. Dyminek, Leśnictwo Turowo Pojedynczy Brak danych utworzenie Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 167

168 Lipa drobnolistna (Tilia cordata), rosnące na działce nr 6/8, położonej na terenie Ośrodka Wypoczynkowego Uroczysko w Komorzu, gmina Borne Sulinowo, Pojedynczy Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie pnia 346 cm i wysokości ok. 27 m utworzenie zmiana Uchwała Nr XLVIII/571/2014 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 25 września 2014 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) rosnące na terenie Nadleśnictwa Czaplinek, obręb Kiełpino, oddział leśny 182d, gmina Borne Sulinowo Pojedynczy Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie 690 cm i wysokości 27 m. utworzenie zmiana Uchwała Nr XLVIII/571/2014 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 25 września 2014 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody drzewa rosnące na terenie Nadleśnictwa Czaplinek, obręb Kiełpino, oddział leśny 185h, gmina Borne Sulinowo Grupa drzew 2 drzewa gatunku buk zwyczajny (Fagus sylvatica) obwodach pnia 377 cm i 470 cm. utworzenie zmiana zmiana Uchwała Nr XLVIII/571/2014 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 25 września 2014r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 302 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 2 września 1972 r rośnie na terenie Nadleśnictwa Borne Sulinowo, obręb Kiełpino, oddział leśny 186i, gmina Borne Sulinowo Pojedynczy Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 300 cm i wysokości 24 m. utworzenie Uchwała Nr XLVIII/571/2014 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 25 września 2014 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody 168

169 zmiana zmiana Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Orzeczenie Nr 303 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 2 września 1972 r na działce nr 6/6, położonej na terenie Ośrodka Wypoczynkowego Uroczysko w Komorzu, gmina Borne Sulinowo, Pojedynczy Buk zwyczajny odm. czerwonolistna (Fagus sylvatica var. antropurpurea), o obwodzie pnia 390 cm i wysokości 30 m. utworzenie zmiana Uchwała Nr XLVIII/571/2014 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 25 września 2014 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody na terenie Nadleśnictwa Czaplinek, oddział leśny 259k, rosnące na terenie Nadleśnictwa Czaplinek, obręb Komorze, gmina Borne Sulinowo. Oddział 409c, Nadlesnictwo Tychowo; działka nr 409 Skupisko Pojedynczy 2 drzewa gatunku jałowiec pospolity (Juniperus communis) o obwodach pnia 70 cm i 50 cm, Dąb szypułkowy o obwodzie pnia 730 cm i wieku ok 200 lat Źródło: CRFOP utworzenie zmiana zmiana utworzenie Uchwała Nr XLVIII/571/2014 Rady Miejskiej w Bornem Sulinowie z dnia 25 września 2014 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody Orzeczenie Nr 304 Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody z dnia 2 września 1972 r. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8 września 1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody. 169

170 Lasy Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iż powierzchnia lasów na terenie Powiatu Szczecineckiego wynosi ,34 ha, co daje lesistość na poziomie 45,3%. Wskaźnik lesistości powiatu jest wyższy niż średnia krajowa, która wynosi 29,2%. Lasy Powiatu Szczecineckiego są zarządzane przez następujące nadleśnictwa: Nadleśnictwo Szczecinek, Nadleśnictwo Czaplinek, Nadleśnictwo Tychowo, Nadleśnictwo Połczyn, Nadleśnictwo Borne Sulinowo, Nadleśnictwo Czarnobór, Nadleśnictwo Okonek, Nadleśnictwo Miastko, Nadleśnictwo Bobolice. Zasięg poszczególnych nadleśnictw na tle Powiatu Szczecineckiego przedstawiono poniżej. Rysunek 28. Zasięg nadleśnictw na terenie Powiatu Szczecineckiego. Źródło: Bank Danych o lasach 170