Prof. dr hab. Krzysztof Krajewski Katedra Kryminologii UJ Kryminologiczna i prawna problematyka środków odurzających Rok akademicki 2017/2018 Semestr letni
Narkotyki i narkomania w prawie europejskim
Czy istnieje europejska polityka narkotykowa? Konkretny zakres kompetencji mający podstawy traktatowe w zakresie polityki wobec podaży narkotyków, w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa wewnętrznego; Ograniczone przez zasadę subsydiarności UE podstawy traktatowe dla bezpośredniego kształtowania polityki narkotykowej w obszarze popytu (polityka wobec użytkowników narkotyków); W obszarze polityki wobec użytkowników UE pozostaje rola koordynująca, uzupełniająca i wspierająca politykę kształtowaną na szczeblu krajowym; 3
Podstawy w prawie pierwotnym Art.168 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Traktat Lizboński) W określaniu i urzeczywistnianiu wszelkich polityk oraz działań Unii zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego. ( ) Unia uzupełnia działania Państw Członkowskich w celu zmniejszenia szkodliwych skutków narkomanii, włącznie z informacją i profilaktyką. 4
Podstawy w prawie pierwotnym Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Traktat Lizboński) jednoznacznie subsydiarny charakter uprawnień Unii w obszarze polityki narkotykowej (polityki wobec użytkowników narkotyków); polityka w tym zakresie, szczególnie jej aspekty zdrowotne dotyczące użytkowników narkotyków, pozostają w zasadzie w kompetencji państw członkowskich; 5
Podstawy w prawie pierwotnym Art.83 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Traktat Lizboński) Parlament Europejski i Rada, stanowiąc w drodze dyrektyw zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą, mogą ustanowić normy minimalne odnoszące się do określania przestępstw oraz kar w dziedzinach szczególnie poważnej przestępczości o wymiarze transgranicznym (...). Powyższe dziedziny przestępczości są następujące: ( ) nielegalny handel narkotykami ( ). 6
Podstawy w prawie pierwotnym Traktat o Unii Europejskiej (Traktat Lizboński) kompetencje Unii w ramach polityki narkotykowej dotyczą przede wszystkim kwestii związanych z podażą narkotyków dawniej objętych tzw. trzecim filarem traktatu z Maastricht, a obecnie objętych współpracą w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego; 7
Dokumenty strategiczne określające kierunki działań Dwa instrumenty o niewiążącym, subsydiarnym charakterze, ale stanowiące istotną zachętę do realizacji określonych elementów polityki narkotykowej i określonych programów, oraz osiągania określonych celów: Strategia narkotykowa UE (European Union Drugs Strategy); Plan działań UE w zakresie narkotyków (EU Drugs Action Plan); 8
Dokumenty strategiczne określające kierunki działań Strategia narkotykowa UE (European Union Drugs Strategy) na lata 2013 2020; subsydiarny charakter; wyznaczanie ogólnych celów i zadań do zrealizowania; brak jednoznacznego wskazania metod działania; Plan działania UE w zakresie środków odurzających (EU Action Plan on Drugs) na lata 2017 2020; wskazanie bardziej szczegółowych zadań do wykonania; 9
Dokumenty określające kierunki działań zagwarantowanie, iż walka z narkotykami pozostanie istotnym priorytetem działań Unii Europejskiej; kontynuowanie zintegrowanego i wyważonego podejścia do redukcji popytu i podaży; kontynuacja gromadzenia i przetwarzania danych przy wykorzystaniu struktur Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii oraz Europolu; wspieranie współpracy międzynarodowej, szczególnie w ramach ONZ; rozbudowa niezbędnych środków, w tym prowadzenie badań naukowych; 10
Prawo wtórne aspekty instytucjonalne Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction EMCDDA) z siedzibą w Lizbonie. Utworzone Rozporządzeniem Rady Europejskiej z 8 lutego 1993 r. Aktualnie działanie EMCDDA reguluje: Rozporządzenie (WE) nr 1920/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (Regulation (EC) No 1290/2006 of the European Parliament and of the Council of 12 December 2006 on the European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction); Official Journal L 376 z 27.12.2006 11
Prawo wtórne aspekty instytucjonalne www.emcdda.europa.eu
Prawo wtórne aspekty instytucjonalne Biuro Policji Europejskiej (European Police Office EUROPOL); Poprzednik: Europejski Wydział do Spraw Narkotyków (European Drug Unit) utworzony w 1995 r.; Konwencja o utworzeniu Biura Policji Europejskiej (Convention on establishment of a European Police Office Europol Convention); Official Journal C 316 27/11/1995, P.0002 0032. 13
Prawo wtórne Regulacje dotyczące prekursorów Rozporządzenie Rady (WE) nr 111/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. określające zasady nadzorowania handlu prekursorami narkotyków pomiędzy Wspólnotą a państwami trzecimi (Council Regulation No. 111/2005 lying down rules for monitoring of trade between the Community and third countries in drug precursors) Official Journal L 22/1 z 26.01.2005). 14
Prawo wtórne Regulacje dotyczące kontroli prekursorów: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej z 11 lutego 2004 r. o prekursorach (Regulation of the European Parliament and the Councill Nr. 273/2004 on drug precursors) Official Journal L 47/1 z 18.02.2004). 15
Prawo wtórne Regulacje dotyczące kontroli nowych środków syntetycznych (nowych substancji psychoaktywnych NSP) Decyzja Rady 2005/387/WSiSW z dnia 10 maja 2005 r. w sprawie informacji, oceny ryzyka i kontroli nowych substancji psychoaktywnych (Council Decision on the information exchange, risk assessment and control of new psychoactive substances); Official Journal L 127/32 z 20.05.2005 16
Prawo wtórne Mechanizmy kontroli nowych substancji o charakterze syntetycznym Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2101 z dnia 15 listopada 2017 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1920/2006 w zakresie wymiany informacji, systemu wczesnego ostrzegania oraz procedury oceny zagrożeń w odniesieniu do nowych substancji psychoaktywnych (Regulation (EU) 2017/2101 of the European Parliament and of the Council of 15 November 2017 amending Regulation (EC) No 1920/2006 as regards information exchange on, and an early warning system and risk assessment procedure for, new psychoactive substances); Official Journal L 305/1 z 21.11.2017 17
Prawo wtórne Procedura oceny ryzyka stwarzanego przez nowe substancje psychoaktywne Rada Europejska ma prawo podejmować decyzje wymagające od Państw Członkowskich poddania określonych substancji kontroli; Wymóg wcześniejszej oceny eksperckiej i uzyskania opinii Komitetu Naukowego przy EMCDDA; 18
Prawo wtórne Procedura oceny ryzyka stwarzanego przez nowe substancje psychoaktywne Ocena Komitetu Naukowego wg. 9 kryteriów, m.in.: potencjał wywoływania nadużywania podobny do substancji umieszczonych w załącznikach I lub II do konwencji z 1961 r., lub substancji umieszczonych w załącznikach I, II, III lub IV konwencji z 1971 r.; potencjał wywoływania uzależnienia; potencjalne szkody dla zdrowia publicznego; udział przestępczości zorganizowanej w produkcji i obrocie; możliwe konsekwencje objęcia kontrolą; Rekomendacja Komisji Europejskiej; Decyzja Rady Europejskiej; 19
Procedura oceny ryzyka stwarzanego przez nowe substancje psychoaktywne Ocena merytoryczna przez Komitet Naukowy przy EMCDDA, jako niezależny organ ekspercki. Rekomendacja Komisji Europejskiej w oparciu o ocenę Komitetu Naukowego. Decyzja Rady Europejskiej. 20
Prawo wtórne Harmonizacja przepisów prawa karnego materialnego Decyzja Ramowa Rady z dnia 25 października 2004 r. ustanawiająca minimalne przepisy określające znamiona przestępstw i kar w dziedzinie nielegalnego handlu narkotykami (określająca minimalne wymagania w zakresie ustawowych znamion czynów zabronionych oraz zagrożeń ustawowych w obszarze nielegalnego obrotu narkotykami) (Council Framework Decision laying down minimum provisions on the constituent elements of criminal acts and penalties in the field of illicit drug trafficking) Art.34 ust.2 pkt e traktatu o Unii Europejskiej Official Journal L 335/8 of 11.11.2004 21
Art.2 ust.1 Prawo wtórne Definicja pojęcia nielegalnego handlu narkotykami (drug trafficking) poprzez wyliczenie znamion czasownikowych (produkcja, przewóz, oferowanie do sprzedaży, sprzedaż, uprawa, posiadanie); Art.2 ust.2 Powyższe czynności nie są jednak objęte postanowieniami Decyzji Ramowej, jeśli są dokonane wyłącznie w celu własnej konsumpcji sprawcy; Art.3 ust.1 Wymóg kryminalizacji przygotowania, podżegania, i pomocnictwa; 22
Prawo wtórne Art.4 ust.1 Przestępstwa mają być zagrożone skutecznymi, proporcjonalnymi i odstraszającymi sankcjami karnymi ; Górne granice ustawowego zagrożenia powinny być nie niższe niż 1 do 3 lat; Art.4 ust.2 W przypadku czynów, których przedmiotem są znaczne ilości narkotyków lub narkotyki, które powodują największy uszczerbek dla zdrowia górne granice ustawowego zagrożenia powinny być nie niższe niż 5 do 10 lat; 23
Art.4 ust.2 Prawo wtórne Jeśli przestępstwo zostało popełnione w ramach organizacji przestępczej (zdefiniowanej we wspólnym działaniu 98/733/WSiSW z dnia 21grudnia 1998 r. w sprawie uznawania za przestępstwa karne uczestnictwa w organizacji przestępczej w Państwach Członkowskich Unii Europejskiej), górna granica ustawowego zagrożenia powinna wynosić nie mniej niż 10 lat; Art.5 Dopuszczalność łagodzenia kary w przypadkach sprawców współpracujących z wymiarem sprawiedliwości; Art.7 Odpowiedzialność osób prawnych; 24
Prawo wtórne Polityka dotycząca użytkowników Rekomendacja Rady Europejskiej z 18 lipca 2003 r. w zakresie zapobiegania i redukcji ryzyka związanego z narkomanią (Council recommendation on the prevention and reduction of risks associated with drug dependence 2003/488/EC); Art.152 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską; Official Journal L 165/31 z 3.7.2003. 25
Prawo wtórne Zalecenia rekomendacji szerokie stosowanie wobec użytkowników narkotyków strategii out-reach work; umożliwienie dostępu do leczenia abstynencyjnego, ale na równie także do leczenia substytucyjnego, wspieranego technikami opieki psychologicznej i socjalnej; zapewnienie w stosownych wypadkach dostępu do prezerwatyw i sterylnego sprzętu iniekcyjnego; rozważenie zapewnienia osobom przebywającym w zakładach karnych zbliżonego poziomu dostępu do usług redukujących negatywne konsekwencje zdrowotne używania narkotyków co na wolności; 26